E

KONOMIA ROZWOJU

WPROWADZENIE

dr Tomasz Poskrobko

Polska nazwa ekonomii rozwoju jako odr

ę

bnego przedmiotu

akademickiego i dyscypliny badawczej współczesnych nauk
ekonomicznych jest odpowiednikiem dwu angielskoj

ę

zycznych

terminów: development economics i economics of development

Synonimy wyra

ż

enia ekonomia rozwoju u

ż

ywane w przeszło

ś

ci w

polskiej literaturze - okre

ś

lenia jak:

ekonomia polityczna zacofania gospodarczego (T. Szentes),

ekonomia polityczna zacofania gospodarczego (T. Szentes),

ekonomia polityczna krajów rozwijaj

ą

cych si

ę

(S. Tiulpanow),

makroekonomia krajów mniej zaawansowanych (J. Nowicki).

ekonomia zacofania i rozwoju (Z. Kozak)

ekonomia zrównowa

ż

onego rozwoju (S. Czaja)

Ekonomia klasyczna

E. posklasyczna

Nury subiektywno-

marginalistyczny

Keynesizm

Marksizm

Instytucjonaliz

Neoinstyt.

Szkoła

historyczna

Ekonomia neo-

S

Y

J

N

Y

S

Y

J

N

Y

Merkantylizm

Fizjokratyzm

Keynesizm

Synteza

neoklasyczna

(Samuelson)

Postkeynesizm

Neokeynesizm

Ekonomia neo-

instytucjonalna

Myśl socjal-

demokratyczna

Współczesna

myśl socjaldem.

Współczesna

e. marksistowska

N

U

R

T

O

R

T

O

D

O

K

S

Y

N

U

R

T

H

E

T

E

R

O

D

O

K

S

Ekonomia

ekologiczna

Ekonomia

rozwoju

S

KŁADOWE EKONOMI ROZWOJU

Ekonomia rozwoju = teoria rozwoju + badania empiryczne i

stosowane

Teoria rozwoju (development theory) obejmuje swym zasi

ę

giem

ró

ż

ne teoretyczne koncepcje rozwoju ekonomiczno-społecznego

(st

ą

d czasami mowa o teoriach rozwoju).

celem bada

ń

empirycznych i stosowanych jest formułowanie zalece

ń

dla praktyki

ż

ycia ekonomiczno-społecznego, tj. strategii rozwoju i

polityki gospodarczej.

D

EFINICJA

Ekonomia rozwoju jest dyscyplin

ą

ekonomii, która zajmuje si

ę

rozwojem krajów słabo rozwini

ę

tych (KSR). Dyscyplina ta nie

zamyka si

ę

wył

ą

cznie na metodach wzrostu gospodarczego, lecz

zwraca tak

ż

e uwag

ę

na polepszenie potencjału społecznego poprzez

np. zdrowie, edukacje oraz dost

ę

p do pracy, ochron

ę

ś

rodowiska.

P

RZESŁANKI POWSTANIA EKONOMII ROZWOJU

dostrze

ż

enie rosn

ą

cych dysproporcji rozwojowych i gł

ę

bokich

ró

ż

nic ekonomiczno-społecznych mi

ę

dzy KWR i KSR,

nieadekwatno

ść

ortodoksyjnych modeli wzrostu i teorii

ekonomicznych

powojenne sukcesy w odbudowie ze zniszcze

ń

krajów Europy

Zachodniej (dzi

ę

ki Planowi Marshalla) inspiracj

ą

do podj

ę

cia

mi

ę

dzynarodowych działa

ń

na rzecz przy

ś

pieszenia rozwoju KSR,

konieczno

ść

wyeliminowania gro

ź

by

ś

wiatowej „eksplozji

konieczno

ść

wyeliminowania gro

ź

by

ś

wiatowej „eksplozji

demograficznej”, braku

ż

ywno

ś

ci (kryzysu

ż

ywno

ś

ciowego) i

wyczerpania si

ę

zasobów naturalnych, dewastacji biosfery

polityczne przesłanki zainteresowania USA i pozostałych KWR
oficjaln

ą

pomoc

ą

gospodarcz

ą

dla KSR celem pobudzenia wzrostu i

ograniczenia ubóstwa w obliczu: pojawienia si

ę

grupy krajów

socjalistycznych, wybuchu zimniej wojny i konfliktu ideologicznego
Wschód-Zachód

nasilanie si

ę

frustracji społecznej w KSR

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

Ekonomia rozwoju powstała w o

ś

rodkach uniwersyteckich krajów

Zachodu w II połowie lat 40-tych. Awansowała do rangi odr

ę

bnej

dziedziny badawczej nauk ekonomicznych w latach 50-tych.

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a

E

R

dziedziny badawczej nauk ekonomicznych w latach 50-tych.
Natomiast upowszechniła si

ę

szerzej w latach 60-tych i 70-tych XX

wieku.

Od lat 50-tych do połowy lat 70-tych w ekonomii rozwoju
dominowały powi

ą

zane z keynesizmem strukturalne teorie rozwoju

Obok nich funkcjonowały ponadto:

nawi

ą

zuj

ą

ce do dorobku ekonomii neoklasycznej modele wzrostu

kumulatywnego

opisowe teorie modernizacji (o rodowodzie socjologicznym),

radykalne i marksistowskie teorie rozwoju gospodarczo-społecznego

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

Od lat 70-tych zacz

ę

ła si

ę

faza kryzysu i przewarto

ś

ciowa

ń

, kiedy to

D. Seers - jeden z pionierów ekonomii rozwoju – ogłosił jej upadek
jako samodzielnej i twórczej dziedziny bada

ń

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a

E

R

jako samodzielnej i twórczej dziedziny bada

ń

spowodowało „przewrót my

ś

lowy” w ekonomii rozwoju, staj

ą

c si

ę

punktem zwrotnym w jej dotychczasowej historii. Odt

ą

d za cel

główny rozwoju KSR zacz

ę

to uznawa

ć

bowiem likwidacj

ę

ubóstwa.

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

W latach 80-tych nast

ą

piło zasadnicze przewarto

ś

ciowanie podej

ś

cia

przedstawicieli ekonomii rozwoju do funkcji pa

ń

stwa i rynku w

procesach rozwojowych w KSR. Ekonomia rozwoju zacz

ę

ła

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a

E

R

procesach rozwojowych w KSR. Ekonomia rozwoju zacz

ę

ła

opowiada

ć

si

ę

za wolnym rynkiem w gospodarce, a tak

ż

e za

ograniczeniem roli pa

ń

stwa w

ż

yciu gospodarczym.

Znalazło to zwłaszcza odzwierciedlenie w upowszechnieniu
pogl

ą

dów liberalnych i reform prorynkowych w ramach ich

współpracy z MFW i Mi

ę

dzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju,

zgodnie z tzw. konsensusem waszyngto

ń

skim

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

nowego spojrzenia na ekonomi

ę

rozwoju od połowy lat 90-tych

wynikało z nast

ę

puj

ą

cych zjawisk:

serii kryzysów finansowych w nowo uprzemysłowionych krajach

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s

ER

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a

ER

serii kryzysów finansowych w nowo uprzemysłowionych krajach
azjatyckich i w niektórych krajach Ameryki Łaci

ń

skiej,

przy

ś

pieszenia procesów globalizacji na

ś

wiecie,

ekspansji inwestycyjna korporacji transnarodowych

wzrostu popularno

ś

ci ekonomii instytucjonalnej

otwartej krytyki działa

ń

prowadzonych przez Bank

Ś

wiatowy i MFW

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

nowy paradygmat ekonomii rozwoju zakłada

ż

e:

otoczenie makroekonomiczne w ka

ż

dym KSR powinno by

ć

sprzyjaj

ą

ce dla działalno

ś

ci gospodarczej i dla inwestycji

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s

ER

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a

ER

sprzyjaj

ą

ce dla działalno

ś

ci gospodarczej i dla inwestycji

przedsi

ę

biorstw,

strategie rozwoju musz

ą

by

ć

dostosowane do specyfiki

poszczególnych KSR ,

gospodarka narodowa powinna reagowa

ć

(by

ć

wra

ż

liwa) na bod

ź

ce

płyn

ą

ce z rynku (krajowego i globalnego),

kapitał ludzki winien by

ć

traktowany komplementarnie wobec

kapitału finansowego,

podstawow

ą

rol

ę

w procesie rozwoju odgrywaj

ą

wła

ś

ciwie

funkcjonuj

ą

ce instytucje i szybki przepływ informacji,

pa

ń

stwo powinno by

ć

„przyjazne rynkowi” i usuwa

ć

zniekształcenia

rynkowe.

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

kolejny „przewrót my

ś

lowy” w ekonomii rozwoju. Za główny cel

główny rozwoju KSR zacz

ę

to popraw

ę

jako

ś

ci

ż

ycia

nowy czynnik warunkuj

ą

ce wzrost gospodarczy – wiedza i

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a

E

R

nowy czynnik warunkuj

ą

ce wzrost gospodarczy – wiedza i

innowacyjno

ść

. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy.

serwicyzacja gospodarki

rozwój społeczno-gospodarczy w perspektywie wielu pokole

ń

F

ALE CYWILIZACYJNE WG

T

OFFLERA

fa

le

c

y

w

il

iz

a

c

y

jn

e

czas

ziemia

kapitał finansowy

i techniczny

Kapitał finansowy

i intelektualny

w

n

y

n

n

ik

a

c

tw

a

i techniczny

i intelektualny

g

łó

w

c

z

y

n

b

o

g

a

krzywa rozwoju cywilizacji agrarnej

krzywa rozwoju cywilizacji industrialnej

krzywa rozwoju cywilizacji postindustrialnej

EZR – ekonomia zrównowa

ż

onego rozwoju