Opracowała B. Krzempek na podstawie materiałów własnych i następującej

literatury:

1.

Profilaktyka w środowisku lokalnym, pod red. Grażyny Świątkiewicz,
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002, rozdz. IV
Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, J. Szymańska, str. 49-
65

2.

Grochowska G., Bidziński K., Pięć etapów budowania szkolnego programu
profilaktycznego, w: Poradnik Wychowawcy, Luty 2001

3.

Tworzenie gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, Warszawa
2006, rozdział 5.1, Profilaktyka i wczesna interwencja, K. Okulicz-Kozaryn,
A. Pisarska

1

Wykład 11: Profilaktyka w środowisku szkolnym

Profilaktyka jest jednym ze sposobów reagowania na rozmaite zjawiska

społeczne, które oceniane są jako szkodliwe i niepożądane (…)

Pierwsza systematycznie wdrażana strategia profilaktyczna - tzw. „edukacja

negatywna” (początek XX wieku) (…)

Działania profilaktyczne powinny być skierowane na najważniejsze czynniki

ryzyka, tkwiące w jednostce, jak i jej otoczeniu społecznym (…)

Profilaktyka

eliminacja lub redukcja wzmacnianie czynników

czynników ryzyka chroniących

Wybrane czynniki ryzyka:

•

Duża dostępność substancji

•

Wystąpienie uzależnienia lub nadużywania w rodzinie

•

Konflikty w rodzinie

•

•

Pozytywny stosunek rodziny dziecka d używania substancji (również

obojętność i przyzwolenie)

•

Doświadczenie izolacji w dzieciństwie

Opracowała B. Krzempek na podstawie materiałów własnych i następującej

literatury:

1.

Profilaktyka w środowisku lokalnym, pod red. Grażyny Świątkiewicz,
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002, rozdz. IV
Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, J. Szymańska, str. 49-
65

2.

Grochowska G., Bidziński K., Pięć etapów budowania szkolnego programu
profilaktycznego, w: Poradnik Wychowawcy, Luty 2001

3.

Tworzenie gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, Warszawa
2006, rozdział 5.1, Profilaktyka i wczesna interwencja, K. Okulicz-Kozaryn,
A. Pisarska

2

•

Wczesna inicjacja

•

Słabe wyniki w nauce szkolnej i zawężone oczekiwania życiowe

•

Grupa rówieśnicza, w której normą są zachowania dysfunkcyjne

•

Pozytywne oczekiwania dziecka wobec używania substancji

Czynniki chroniące:

•

Silna więź z rodzicami

•

Zainteresowanie nauką i dobre w niej wyniki (także angażujące hobby)

•

Praktyki religijne

•

Szacunek dla norm i autorytetów społecznych (osadzenie w szerszej

wspólnocie)

•

Pozytywna grupa rówieśnicza

(Grochowska G., Bidziński K.)

Zachowania ryzykowne – działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji;

zachowania te mają znaczenie rozwojowe i często współwystępują ze sobą (…)

Poziomy profilaktyki

-

profilaktyka I stopnia – to działania mające na celu promocję zdrowia oraz

zapobieganiu pojawiania się problemów związanych z używaniem i

nadużywaniem środków odurzających (…)

-

profilaktyka II stopnia – zwana też wczesną identyfikacją, ma na celu

ujawnienie osób o najwyższym ryzyku popadnięcia w uzależnienie oraz

Opracowała B. Krzempek na podstawie materiałów własnych i następującej

literatury:

1.

Profilaktyka w środowisku lokalnym, pod red. Grażyny Świątkiewicz,
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002, rozdz. IV
Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, J. Szymańska, str. 49-
65

2.

Grochowska G., Bidziński K., Pięć etapów budowania szkolnego programu
profilaktycznego, w: Poradnik Wychowawcy, Luty 2001

3.

Tworzenie gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, Warszawa
2006, rozdział 5.1, Profilaktyka i wczesna interwencja, K. Okulicz-Kozaryn,
A. Pisarska

3

pomaganie im w redukcji tego ryzyka, a więc zapobieganie popadaniu w

używanie zależne (…)

-

profilaktyka III stopnia – rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu

uzależnienia (…) /Z. Gaś, 1993/

Wybrane teorie wykorzystywane najczęściej w praktyce profilaktycznej oraz

opracowane na ich podstawie strategie:

1.

Teoria Przywiązania (John Bowlby 1973) opisuje proces rozwoju więzi

pomiędzy jednostką a otoczeniem w kolejnych etapach życia → Strategia

Rozwijania Umiejętności Wychowawczych oraz Strategia Rozwoju Zasobów

Ś

rodowiskowych

2.

Teoria Społecznego Uczenia (Alfred Bandura 1986) wyjaśnia proces

nabywania nowych zachowań – również sięgania po środki psychoaktywne –

poprzez modelowanie → Strategia Rozwoju Umiejętności Wychowawczych

oraz Strategia Edukacji Rówieśniczej

3.

Teoria Uzasadnionego Działania (Icek Ajzen i Martin Fishbein 1980)

opiera się na założeniu, że ludzie postępują w sposób racjonalny i decydując

się na podjęcie (lub zaniechanie) danej aktywności rozważają możliwe jej

konsekwencje → Strategia Edukacji Normatywnej

4.

Teoria Zachowań Problemowych (Richard Jessor 1987) zwraca uwagę na

funkcję, jaką w przypadku nastolatków pełnią zachowania naruszające normy

prawne lub obyczajowe → Strategia Kształtowania Umiejętności Życiowych

oraz Strategia Alternatyw

Opracowała B. Krzempek na podstawie materiałów własnych i następującej

literatury:

1.

Profilaktyka w środowisku lokalnym, pod red. Grażyny Świątkiewicz,
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002, rozdz. IV
Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, J. Szymańska, str. 49-
65

2.

Grochowska G., Bidziński K., Pięć etapów budowania szkolnego programu
profilaktycznego, w: Poradnik Wychowawcy, Luty 2001

3.

Tworzenie gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, Warszawa
2006, rozdział 5.1, Profilaktyka i wczesna interwencja, K. Okulicz-Kozaryn,
A. Pisarska

4

5.

Teoria Odporności (Resilience), Michael Rutter (1979) i Norman Garmezy

(1985), dotyczy czynników i mechanizmów sprzyjających pozytywnemu

rozwojowi dzieci dorastających w bardzo trudnych warunkach → Strategia

Rozwoju

Zasobów

Ś

rodowiskowych

oraz

Strategia

Kształtowania

Umiejętności Życiowych

(Okulicz-Kozaryn K., Pisarska A.)

Profilaktyka w szkole

Rodzaje szkolnych oddziaływań profilaktycznych:

-

samodzielne programy profilaktyczne (strategia informacyjna i edukacyjna)

-

działania zintegrowane z programem szkolnym

-

działania incydentalne

Standardy szkolnych programów profilaktycznych:

-

projektowane ćwiczenia i informacje muszą być dostosowane do poziomu

rozwoju adresata

-

przekazywane informacje powinny być rzetelne i rzeczowe

-

informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy

-

informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe

-

realizatorami powinny być osoby posiadające przygotowanie pedagogiczne

-

programy powinny uwzględniać włączenie rodziców w podejmowane

działania

Opracowała B. Krzempek na podstawie materiałów własnych i następującej

literatury:

1.

Profilaktyka w środowisku lokalnym, pod red. Grażyny Świątkiewicz,
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002, rozdz. IV
Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, J. Szymańska, str. 49-
65

2.

Grochowska G., Bidziński K., Pięć etapów budowania szkolnego programu
profilaktycznego, w: Poradnik Wychowawcy, Luty 2001

3.

Tworzenie gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, Warszawa
2006, rozdział 5.1, Profilaktyka i wczesna interwencja, K. Okulicz-Kozaryn,
A. Pisarska

5

Czynniki obniżające efektywność programów szkolnych:

-

przypadkowość programów

-

działania narzucone odgórnie

-

brak diagnozy problemów szkoły

-

działania incydentalne

-

realizatorzy programów spoza szkoły

-

brak spójnej polityki szkoły wobec ryzykownych zachowań uczniów

-

nauczyciele stanowiący wzorce nieprawidłowych zachowań

-

brak akceptacji nauczycieli dla programu

-

niekorzystny klimat szkoły.

Etapy konstruowania programu profilaktycznego:

1.

Ocena aktualnych potrzeb

2.

Określenie celów programu

3.

Wybór metod i sposobów realizacji celów

4.

Ustalenie kosztów realizacji programu

5.

Monitoring

6.

Ewaluacja

7.

Modyfikacja programu

Wybrane programy profilaktyczne realizowane w szkołach:

-

„Zanim spróbujesz”

-

„Spójrz inaczej”

-

„Program domowych detektywów”

-

„Debata”

-

„Noe”

-

„Śnieżna kula”

Opracowała B. Krzempek na podstawie materiałów własnych i następującej

literatury:

1.

Profilaktyka w środowisku lokalnym, pod red. Grażyny Świątkiewicz,
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002, rozdz. IV
Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, J. Szymańska, str. 49-
65

2.

Grochowska G., Bidziński K., Pięć etapów budowania szkolnego programu
profilaktycznego, w: Poradnik Wychowawcy, Luty 2001

3.

Tworzenie gminnych programów przeciwdziałania narkomanii, Warszawa
2006, rozdział 5.1, Profilaktyka i wczesna interwencja, K. Okulicz-Kozaryn,
A. Pisarska

6

„Drzewo problemu”

-

poszukiwanie „korzenia problemu” ⇒ przyczyny problem (bierzemy pod uwagę

te problemy, na które mamy realny wpływ)

-

punkt centralny „drzewa” – definicja problemu

-

gałęzie „drzewa” – konsekwencje problemu oraz wypracowane rozwiązania

Przykład:

W małej miejscowości X, w szkole gimnazjalnej dzieci przyznały się do

brania narkotyków (marihuana i amfetamina). Grono pedagogiczne podejrzewa, że

ktoś dzieciom narkotyki dostarcza i że znacznie większa grupa dzieci niż ujawniono

ma kontakt z narkotykami. Rodzice dzieci mają pretensje do szkoły, nauczyciele do

rodziców. Liczba trudności wychowawczych i konfliktów środowiskowych rośnie.

Ustalamy → Gdzie są przyjmowane środki odurzające (za płotem boiska, głównie

na przerwach, w szkolnym WC), społeczność lokalna nie ingeruje w to, co robią

młodzi ludzie. Najczęściej używa się tu marihuany i amfetaminy, duża grupa

młodych ludzi pali papierosy i regularnie pije alkohol. Narkotyki można kupić od

starszych kolegów. Wspólne branie jest uważane przez dzieci za fajne spędzanie

czasu. Nauczyciele nie maja odwagi nagłośnić sprawy z różnych względów, rodzice

nie widzą problemu. Należy spodziewać się, że w takiej sytuacji coraz większa

liczba dzieci będzie sięgała po narkotyki, a za tym pójdą inne zachowania

ryzykowne.

ERROR: syntaxerror
OFFENDING COMMAND: --nostringval--

STACK:

/Title
()
/Subject
(D:20080930090823)
/ModDate
()
/Keywords
(PDFCreator Version 0.8.0)
/Creator
(D:20080930090823)
/CreationDate
(jpiskorz)
/Author
-mark-