W. 9
ZNACZENIE ŚRODOWISKA SZKOLNEGO

(opr. na podst. K. Ostrowska, Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. 2008, s. 200-213)

Dojrzałość szkolna

• Przebieg kariery szkolnej przed osiągnięciem dorosłości jest bardzo ważnym kryterium socjalizacji:

• sfera emocjonalna

• sfera poznawcza

• zasady i reguły przyswajania wiedzy (sprawność psychologiczna)

• umiejętność planowania czasu

• wdrożenie do wysiłku

• radzenie sobie ze stresem, porażką

Dojrzałość szkolna

2. Socjalizacja w szkole dokonuje się przez specyficzne reguły (symboliczny interakcjonizm):

• oczekiwanie szacunku i podporządkowania

• asymetryczna komunikacja

• utrzymanie porządku w klasie

• zachowania dyscyplinujące

• zachowania kontrolujące

• zachowania oceniające i wartościujące

Dojrzałość szkolna

3. Rola nauczyciela w procesie socjalizacji - panowanie nad:

• prestiżem

• komunikacją

• informacją

• relacjami międzyludzkimi

Dojrzałość szkolna

4. O nieprzystosowaniu społecznym uczniów w danej szkole decydują:

• ze strony szkoły:

• organizacja szkoły

• tradycja

• atmosfera

• poziom przygotowania pedagogicznego nauczycieli

• autorytet dyrektora

• poziom wymagań i dyscyplina

• liczba uczniów w klasie

• wyposażenie i estetyka budynku i otoczenia

Dojrzałość szkolna

4. b) czynniki nienależące bezpośrednio do szkoły:

• socjokulturowy poziom uczniów

• atmosfera rodzin uczniów

• więzi emocjonalne w rodzinie

• osobowościowe cechy dzieci

• dostęp do infrastruktury

Dojrzałość szkolna

5. Uczeń w okresie nauki szkolnej może uzyskać od innych (nauczycieli, uczniów, rodziców) wsparcie, które umożliwi mu przekroczenie statusu swojej rodziny.

• Może też nie uzyskać żadnego wsparcia, pozostając co najwyżej na tym samym poziomie lub być degradowany do niższej warstwy społecznej (brak wykształcenia, przygotowania zawodowego, przejawy patologii czy nieprzystosowania społecznego).

Czynniki ryzyka

1. Wewnętrzne – związane z dzieckiem:

• zdolności poniżej normy intelektualnej

• duża wrażliwość emocjonalna

• nadpobudliwość ruchowa

• zaburzenia koncentracji uwagi

• niesprawność ruchowa i manualna

• ubogie i wadliwe słownictwo

Czynniki ryzyka

2. Zewnętrzne :

a) ze strony szkoły:

• nieodpowiednie warunki lokalowe

• ubóstwo materialne szkoły

• klimat klasy lub szkoły

• styl pracy nauczyciela

• wadliwa organizacja szkoły

Czynniki ryzyka

2. Zewnętrzne :

b) ze strony rodziny:

• nieadekwatne, nadmierne do możliwości oczekiwania rodziców co do sukcesów szkolnych dziecka

• Obojętność rodziców odnośnie zadań szkolnych , przeżyć i doświadczeń dziecka

• Nadopiekuńcze lub restrykcyjne postawy do dziecka

• Niekonsekwentne postawy wychowawcze lub dysfunkcje w rodzinie (alk, nark, bezradność)

Podejścia odnośnie dysfunkcji

• Interakcjonizm symboliczny analizuje szeroki kontekst sytuacji szkolnej w aspekcie niepowodzeń dziecka (bardziej korzystne)

• Podejście indywidualistyczne główny akcent kładzie na czynniki tkwiące w jednostce i jej możliwościach rozwojowych.

• Poziom sprawności umysłowej utrudnia dobre przystosowanie, zrozumienie norm, a te – źródła biologiczne i środowiskowe.

Podejścia odnośnie dysfunkcji

4. Inteligencja emocjonalna jako wskaźnik dobrego przystosowania (gł. empatia – w karierze zawodowej, powodzeniu w życiu, przekraczaniu barier stratyfikacji społecznej) – miernik więzi i emocjonalnego odniesienia do innych, nabyta (szansa): albo dobra więź z matką albo substytuty (alk, nark, seks, agresja)

5. Agresja – reaktywna (indywidualne właściwości), proaktywna (specyf. wł. poznawcze, emocjonalne, motywacyjne: wskaźniki motywacyjne – słaba więź, silne zapotrzebowanie na stymulację, antyspołeczne cele i skuteczność; wskaźniki emocjonalne – niska empatia, lęk, poczucie winy)

Model sytuacji szkolnej

• T. Tomaszewski – środowiskowy kontekst :człowiek w sytuacji społecznej, która zawsze jest „czyjaś”(ucznia, nauczyciela, dyrektora, rodzica – ich punkt)

• J. Surzykiewicz – ekologiczny model sytuacji szkolnej - w przyczynach agresji najistotniejszą rolę odgrywają kolejno: czynniki indywidualne, rodzinne, koleżeńskie, szkoły. Czynniki predykcyjne agresji środowiska szkolnego – samopoczucie ucznia w szkole i konfliktowy klimat klasy.

Model sytuacji szkolnej

Klimat szkoły:

• jakość relacji interpersonalnych – uczeń nauczyciel, dyrektor

• akceptacja norm

• zasady oceniania

• subiektywne postrzeganie szkoły jako wspólnoty osób

• przeżycia i doświadczenia związane z nauczaniem i wychowaniem

Udział psychologa w kształtowaniu jakości środowiska szkolnego

1. Udzielanie wsparcia uczniom (rozwój czynników ochronnych a niwelowanie czynników ryzyka)

2. Programy pomocy psychologiczno – pedagogicznej:

• umiejętności: komunikacji interpersonalnej, rozpoznawania i wyrażania emocji, rozwiązywanie konfliktów, asertywność

• Rozwój osobowości: internalizacja systemu wartości prospołecznych, postaw wobec szkoły, rodziny, innych; kształtowanie tożsamości; wsparcie w rozwoju dobrych postaw i pomoc w eliminowaniu niekorzystnych cech i zachowań.