Starożytni sakralizowali świat. Wierzyli, że o ich życiu decydują bogowie, odczuwali
ich obecność i działanie, np. w kontakcie z siłami natury. Świat współczesny jest
daleki od metafizycznego wyjaśniania i interpretowania zdarzeń.

4. Odnalezienie różnic między obcowaniem z mitem a odbiorem programów

telewizyjnych.

Zadajemy pytanie: Co różni współczesnego widza TV od starożytnego słuchacza
mitów?

Widz TV

Odbiorca mitu

w każdej chwili może zacząć oglądać
program TV, oglądanie telewizji jest
czynnością powszechną i powszednią

musiała nadarzyć się odpowiednia
okazja, by można było stać się
słuchaczem opowieści mitycznej
lub widzem w teatrze

rozumie, że nie wszystko, co widzi,
jest prawdą

wszystkim opowieściom daje wiarę

z przekazywaną treścią obcuje
za pomocą urządzenia

bezpośrednio obcuje z sacrum

5. Wniosek:
Mit dla starożytnych jest czymś wyjątkowym, przynależy do sfery sacrum. Program
telewizyjny i oglądanie telewizji jest czymś tak powszechnym i powszednim, że
trudno dopatrywać się w tym jakiegoś sacrum.

6. Praca domowa.
Rozważ krótko problem: Czy współcześni mają jakieś pożytki z obcowania
z mitologią starożytną?

Temat:

Orfeusz – spotkanie pierwsze. Charakterystyka.

(czas realizacji – 1 lekcja)

Cele szczegółowe:

doskonalenie umiejętności odczytywania sensu słów w kontekście zdania,

akapitu, większej części tekstu

doskonalenie umiejętności charakteryzowania postaci w mowie i piśmie
doskonalenie umiejętności argumentowania i uogólniania

Materiał:

podręcznik: Orfeusz starożytnych poetów, s. 52–53

R. Graves, Orfeusz, s. 54–55

załącznik 1

Przygotowanie:

przypomnienie schematu charakterystyki
lektura rekonstrukcji mitu o Orfeuszu, fragmentów tekstów literackich (pod-

ręcznik, s. 52 i 53).

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Tok lekcji:

1. Czytanie ze zrozumieniem i notowaniem, praca indywidualna.
Uczniowie, korzystając z fragmentu mitu o Orfeuszu opracowanego przez R. Gra-
vesa (podręcznik, s. 54, akapity a, b, c), uzupełniają pierwszą część załącznika 1.

Robert Graves, Orfeusz

Elementy charakterystyki

Prawdopodobne odpowiedzi

prezentacja postaci

Orfeusz, postać mityczna, artysta, śpiewak grający
na lirze

charakterystyka
zewnętrzna (wygląd)

brak danych

charakterystyka
wewnętrzna (cechy
charakteru, umysłowości,
postawy moralne)

odważny, nadzwyczaj kochający Eurydykę, gotowy
do poświęceń w imię miłości, niecierpliwie oczekiwał
spotkania z żoną

cechy szczególne

miał zdolność „czarowania” swoją muzyką; dzikie
zwierzęta, skały i drzewa poddawały się jego woli
pod wpływem dźwięków liry; muzyka pomagała mu
pokonywać wszelkie przeszkody

Następnie, wykorzystując treści z tabeli, formułują wnioski, np.

Najwięcej informacji dotyczy tego, jakim człowiekiem i jak niezwykłym artystą

był Orfeusz.

Nieistotny jest tu wygląd bohatera – mit o tym nie wspomina; istotna jest jego

sztuka i miłość do Eurydyki.

W razie potrzeby wyraźniejszego uświadomienia uczniom, że mit o Orfeuszu ak-
centuje przede wszystkim artyzm Orfeja, można wykonać jeszcze jedno ćwiczenie.
Prosimy uczniów, by odszukali w mitologii postacie, które kojarzą się z określonym
wyglądem zewnętrznym, np. Apollo, Adonis, Narcyz, Hefajstos. Brak jakiejkolwiek
wzmianki o wyglądzie Orfeusza powinien potwierdzić wniosek wcześniejszy.

2. Odczytywanie najistotniejszej myśli, metoda śnieżnej kuli.
Wyjaśniamy uczniom, że odczytywanie najistotniejszej myśli polega na odrzuceniu
wszelkich ozdobników, dygresji, powtórzeń i wybraniu z tekstu zwrotu bądź
wyrażenia, które jest

istotą konstrukcji myślowej. By zademonstrować ten

zabieg, sami głośno odczytujemy fragment np. wiersza Simonidesa z Keos
i wskazujemy najistotniejszą myśl w nim zawartą. Uczniowie w dwuosobowych
grupach wykonują to ćwiczenie, wykorzystując kolejne fragmenty z podręcznika
(s. 52). Następnie w grupach czteroosobowych porównują swoje wybory i w razie
rozbieżności ustalają, które słowa i dlaczego są kluczowe. Powtarzając tę czynność
w jeszcze większej grupie, doprowadzamy do sytuacji, w której cała klasa dokona
prawdopodobnie identycznego wyboru. Notatka z tej części lekcji również może
mieć formę tabelki.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Prawdopodobne wybory:

Simonides

takty pięknej muzyki

Pindar

ojciec pieśni

Ajschylos

Orfeusz panował nad zwierzętami

Eurypides

język i pieśń Orfeusza zaklinają

Pauzaniasz przewyższał pięknem poezji swych przodków

Następnie proponujemy uczniom, by porównali zapis z załącznika 1. z zapisem
ostatniego ćwiczenia i wyciągnęli wnioski, np.

Wybrane fragmenty odnoszą się do Orfeusza-artysty; na ich podstawie nie

można wnioskować, jakim człowiekiem był Orfeusz.

Jego poezja (muzyka) jest niezwykła, co można wnosić i ze sposobu, w jaki

mówią o nim inni poeci, i z faktu, że tylu starożytnych autorów odnosiło się
do twórczości Orfeja.

3. Czytanie ze zrozumieniem i notowaniem, praca indywidualna.
Na podstawie przemowy Orfeusza do bóstw (fragment z Owidiusza, s. 52)
dokonujemy kolejnej charakterystyki bohatera. Uczniowe wypełniają drugą część
załącznika 1. (efekt ćwiczenia pozwoli ocenić, w jakim stopniu uczniowie opanowali
umiejętność charakteryzowania).

Owidiusz, Przemiany

Elementy charakterystyki

Prawdopodobne odpowiedzi

prezentacja postaci

Orfeusz, postać mityczna, artysta, śpiewak grający
na lirze

charakterystyka
zewnętrzna (wygląd)

brak danych

charakterystyka
wewnętrzna (cechy
charakteru, umysłowości,
postawy moralne)

odnosi się do bóstw z należnym szacunkiem
nie potrafi pogodzić się ze śmiercią Eurydyki
o swej żonie mówi z czułością
wierzy w miłość i jej siłę
błaga o uwolnienie Eurydyki
jest gotowy zostać wśród umarłych, byle być

z ukochaną

w swej mowie Orfeusz jest tkliwy, odwołuje się

do doświadczeń innych, jest poetycki
i patetyczny

cechy szczególne

śpiew Orfeusza odwraca ustalony porządek rzeczy,
np. Syzyf przestaje toczyć kamień

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Prosimy o uogólnienie charakterystyki dokonanej na podstawie fragmentu z Owi-
diusza, np.
Owidiusz opisuje przede wszystkim człowieka, zwraca uwagę na ludzkość uczuć
Orfeusza i nadzwyczajną moc jego miłości doprowadzającą go przed oblicze bóstw,
których ludzie nigdy nie chcą oglądać.
Zwracamy uczniom uwagę na słowa następujące po mowie Orfeusza: Gdy tak
śpiewa, a razem przygrywa na lutni. . .
Uczniowie dopełniają wniosek:
Orfeusz nigdy nie przestaje być artystą, a jego poezja za każdym razem oddziałuje
na wszystkich w podobnie poruszający (paraliżujący?) sposób.
Przy okazji zwracamy uczniom uwagę na to, że w omawianych tekstach raz mówi
się, że Orfeusz śpiewał, innym razem, że tworzył (nigdy pisał!) poezję (atrybut:
lira, lutnia). Uczniowie, odwołując się do wiadomości gimnazjalnych, próbują
odpowiedzieć na pytanie: Czy starożytni nie rozróżniali śpiewaków i poetów? Jeśli
tak, to dlaczego?

4. Podsumowanie lekcji.
Zbierając informacje z lekcji, należy m.in. zwrócić uwagę uczniom na to, że czytali
fragmenty pochodzące z różnych dzieł, autorstwa wielu twórców, którzy zawsze
akcentowali tę samą cechę Orfeusza, tj. jego nadzwyczajną zdolność tworzenia
i oddziaływania muzyką i śpiewem na słuchających.
Informujemy też, że już w czasach starożytnych powstał i utrwalił się w kulturze
model poety – był nim właśnie Orfeusz – który ma władzę na światem w każdym
jego wymiarze.

Temat:

Ilu Orfeuszy jest na świecie? Spotkanie drugie. Artysta.

(czas realizacji – 1 lekcja)

Cele szczegółowe:

dostrzeganie różnych ujęć tego samego tematu, motywu, wątku
rozumienie różnych koncepcji artysty i jego roli w świecie
rozwijanie umiejętności poszukiwania kontekstów, dzięki którym można

pełniej zrozumieć tekst

rozwijanie umiejętności myślenia i wnioskowania.

Materiał:

podręcznik: Orfeusz nowożytny, s. 56

J. Wittlin, Orfeusz w piekle XX wieku, s. 56

Tok lekcji:

1. Wprowadzenie.
Informujemy uczniów, że jednym z celów lekcji jest praca z tekstem Józefa Wittlina,
która ma doprowadzić do jego jak najlepszego odczytania i zrozumienia.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl