Ćwiczenie 1. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb metodą

Bouyoucsa-Casagrande w modyfikacji Prószyńskiego.

1.1. Wprowadzenie.

Gleba jest utworem heterogenicznym składającym się z fazy stałej, płynnej (roztwór glebowy)
oraz gazowej. Ta pierwsza z kolei dzieli się na część mineralną i organiczną. Mineralna część
fazy stałej gleby powstała na skutek wietrzenia fizycznego skał magmowych, które rozpadały
się na mniejsze odłamki i okruchy, a następnie na ziarna składające się z poszczególnych
minerałów. Zwietrzelina skalna ulegała następnie procesom wietrzenia chemicznego i
biochemicznego. Natężenie tych procesów zależy między innymi od składu mineralogicznego
zwietrzeliny. Do najtrudniej wietrzejących należy kwarc i ortoklaz – w związku z tym
stanowią one cząstki o większych wymiarach (piasek, pył).

Z łatwiej wietrzejących minerałów, takich jak plagioklazy, skaleniowce, łyszczyki, tworzą się
wtórne minerały ilaste o wymiarach rzędu tysięcznych części milimetra i mniejszych (ił
koloidalny).

Tak więc mineralna część fazy stałej gleby składa się z cząstek o różnych rozmiarach. Cząstki
te dzielimy na grupy o określonym przedziale wielkości, zwane frakcjami mechanicznymi
(tab. 1.1).

Tabela 1.1

Podział cząstek fazy stałej gleby na frakcje mechaniczne (wg PTG).

Nazwa frakcji

Ś

rednica [mm]

Nazwa frakcji

Ś

rednica [mm]

Kamienie

> 20,0

Pył:

0,1-0,02

ś

wir

20,0-1,0

gruby

0,1-0,05

Piasek:

1,0-0,1

drobny

0,05-0,02

gruby

1,0-0,5

Części spławialne

< 0,02

średni

0,5-0,25

ił pyłowy gruby

0,02-0,005

drobny

0,25-0,10

ił pyłowy drobny

0,005-0,002

ił koloidalny

< 0,002

Tabela 1.2

Powierzchnia zewnętrzna i ilość cząstek glebowych w zależności od ich średnicy.

Ś

rednica cząstek

[mm]

Powierzchnia zewnętrzna

cząstek [cm

2

g

-1

]

Ilość cząstek w 1 gramie

1

22

720

0,1

226

720.000

0,01

2264

720.000.000

0,001

22641

720.000.000.000

0,0001

226415

720.000.000.000.000

Każda z frakcji mechanicznych wykazuje odmienne właściwości fizyczne i chemiczne,
wywierając w ten sposób charakterystyczny wpływ na właściwości gleby (tabele 1.2 i 1.3).

Udział poszczególnych frakcji mechanicznych w całej masie fazy stałej gleby, wyrażony w
procentach, nazywamy składem granulometrycznym (mechanicznym) gleby.

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

2

Tabela 1.3

Skład mineralogiczny różnych frakcji mechanicznych w glinie ciężkiej.

Cząstki glebowe

Zawartość ważniejszych minerałów w różnych frakcjach

mechanicznych [%]

Ś

rednica

[mm]

Zawartość

w glebie

[%]

kwarc

skalenie

miki,

amfibole,

tlenki

ż

elaza itp.

Uwodnio

na mika

kao-

linit

mont-
mory-
lonit

>0,02

44

68

26

6

-

-

-

0,02-0.002

36

49

43

8

-

-

-

0,002-0,0002

10

45

10

25

-

20

-

<0,0002

10

2

-

-

20

8

70

Cała gleba

100

53

28

7

2

3

7

Ze składem granulometrycznym wiąże się wiele fizycznych i fizykochemicznych właściwości
gleby. Gleby zawierające znaczne ilości frakcji piasku są nadmiernie przepuszczalne i
przewiewne, łatwo ulegają zakwaszeniu, a ponadto – ze względu na wysoką zawartość
kwarcu – są ubogie w składniki pokarmowe. Gleby zawierające nadmierne ilości frakcji
iłowej są z kolei zbyt zwięzłe i nieprzepuszczalne, trudne do uprawy. Obniża to ich
przydatność rolniczą, mimo że charakteryzują się one dużą pojemnością sorpcyjną i
odpornością na zakwaszanie.

Od składu granulometrycznego gleb zależy więc cały szereg ich właściwości wpływających na
rodzaj i sposób wykonywania zabiegów agrotechnicznych, dawki i rodzaj stosowanych
nawozów, dobór uprawianych roślin itp. Z tego też względu istnieje potrzeba dzielenia
utworów glebowych między innymi w zależności od ich składu granulometrycznego, a
zwłaszcza od zawartości w nich części spławialnych.

Opracowany przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze i obowiązujący w Polsce podział,
wyróżnia następujące utwory glebowe (grupy granulometryczne):

1.

Utwory kamieniste ─ utwory glebowe zawierające znaczną ilość kamieni.

2.

ś

wiry ─ utwory glebowe, w których przeważa frakcja żwiru. Dzielą się one na:

a)

ż

wiry piaszczyste, w których ilość części spławialnych nie przekracza 10 % (w

przeliczeniu na całość masy glebowej), a części ziemiste wykazują skład
granulometryczny piasków.

b)

ż

wiry gliniaste, w których ilość części spławialnych stanowi ponad 10 % (w

przeliczeniu na całość masy glebowej), a części ziemiste wykazują skład
granulometryczny glin.

3.

Piaski ─ utwory glebowe, w których ilość części spławialnych nie przekracza 20 % a
części pyłowych - 40 % (w stosunku do części ziemistych). Wśród piasków wyróżnia się:

a)

piasek luźny zawierający 0 - 5 % części spławialnych,

b)

piasek słabogliniasty zawierający 5 - 10 % części spławialnych,

c)

piaski gliniaste zawierające 10 -20 % części spławialnych i dzielące się na:

piasek gliniasty lekki zawierający 10 - 15 % części spławialnych,

piasek gliniasty mocny zawierający 15 - 20 % części spławialnych.

Piaski zawierające 25 - 40 % frakcji pyłu nazywamy piaskami pylastymi.

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

3

4.

Pyły – utwory glebowe zawierające ponad 40 % frakcji pyłu i do 50 % części
spławialnych w stosunku do części ziemistych). Wśród utworów pyłowych wyróżnia się:

a)

pyl zwykły zawierający do 35 % części spławialnych,

b)

pyl ilasty zawierający 35 - 50 % części spławialnych.

5.

Gliny – utwory różnoziarniste zawierające ponad 20 % części spławialnych (w stosunku
do części ziemistych). Dzieli się je na:

a)

glinę lekką zawierającą 20 - 35 % części spławialnych,

b)

glinę średnią zawierającą 35 - 50 % części spławialnych,

c)

glinę ciężką zawierającą ponad 50 % części spławialnych.

Gliny zawierające 25 - 40 % frakcji pyłu nazywamy glinami pylastymi.

6.

Iły – utwory glebowe zawierające ponad 50 % części spławialnych (w stosunku do części
ziemistych), części pyłowe i nieznaczną tylko domieszkę piasku (do 10 %) lub części
szkieletowych.

Iły zawierające 25 - 40 % frakcji pyłu nazywa się iłami pylastymi.

Oznaczanie składu granulometrycznego gleby polega na ilościowym oznaczeniu w niej
udziału poszczególnych frakcji. Frakcje mechaniczne mogą być od siebie oddzielane na sucho
za pomocą sit o odpowiedniej wielkości oczek, lub za pomocą wody. Rozdzielanie cząstek
może odbywać się wyłącznie przy użyciu sit (analiza sitowa).Jednak wyniki oznaczeń tą
metodą, zwłaszcza w przypadku frakcji drobniejszych, obarczone są znacznym błędem.
Dlatego też, dla dokładnego określenia zawartości poszczególnych frakcji mechanicznych w
glebie, sit należy używać tylko do oddzielenia frakcji najgrubszych, cząstki drobniejsze
natomiast rozdzielać wodą.

Metody, w których do oznaczenia składu granulometrycznego używa się wody dzielą się na
dwie grupy. Są to metody sedymentacyjne (osadowe) oraz metody przepływowe. Na
ć

wiczeniach zapoznamy się z metodą sedymentacyjną opracowaną przez Bouyoucosa i

Casagrande zmodyfikowaną przez Prószyńskiego.

1.2. Zasada metody.

Metoda ta – podobnie jak inne metody sedymentacyjne – oparta jest na zjawisku różnej
szybkości opadania w wodzie cząstek gleby o różnej wielkości. Drobne cząstki, mając dużą
powierzchnię przy malej masie, trudniej pokonują opór tarcia i opadają wolniej od cząstek o
większej średnicy. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb omawianą metodą polega na
pomiarze gęstości zawiesiny glebowej za pomocą areometru, po określonym czasie od
momentu skłócenia tej zawiesiny.

Szybkość opadania cząstek w wodzie stojącej można wyrazić wzorem:

V =

t

h

(1)

gdzie: h - wysokość słupa wody, t - czas opadania cząstek.

Zgodnie z prawem Stokesa siła oporu (W), jaki napotyka opadająca cząstka, zależy od
promienia tej cząstki (r), szybkości opadania (v) oraz od lepkości ośrodka dyspersyjnego (k) i
wyraża się wzorem:

W = 6

Π

rkv

(2)

Siłę, pod wpływem której cząstki opadają w środowisku płynnym można wyrazić wzorem:

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

4

F = (m-m

1

)g

(3)

gdzie: m - masa opadającej cząstki, m

1

- masa cieczy wypartej przez cząstkę, g -

przyspieszenie ziemskie.

Przy założeniu, że opadająca cząstka ma kształt kuli możemy zapisać:

m =

3

4

Π

r

3

d; m

1

=

3

4

Π

r

3

d

1

gdzie: d - gęstość opadających cząstek, d

1

- gęstość wody.

Zatem wzór (3) przyjmie postać:

F =

3

4

Π

r

3

(d-d

1

)g

Porównując stronami wzory (2) i (3) otrzymamy:

6

Π

rkv =

3

4

Π

r

3

(d-d

1

)g

a stąd:

g

r

9k

)

d

-

2(d

=

V

2

1

Porównując stronami wzory (1) i (4) i zamiast r podstawiając D/2 otrzymamy wzór na czas
opadania cząstek o średnicy D:

gD

)

d

-

(d

18hk

=

t

2

1

Oznaczanie składu granulometrycznego gleb metodą Bouyoucosa-Casagrande wymaga przy
każdym pomiarze wielu wyliczeń, dlatego też, w celu jej uproszczenia i przystosowania do
masowych analiz, należało określić czas wykonywania odczytów na areometrze, aby otrzymać
frakcję cząstek o określonej średnicy.

W tym celu M. Prószyński zanalizował typowe gleby Polski i wyliczył dla nich czasy, po
których na dno cylindra opadną cząstki o określonej średnicy. W ten sposób uproszczono
skomplikowane obliczenia; wyboru zaś odpowiedniej tablicy sedymentacji cząstek dokonuje
się poprzez orientacyjne określenie zawartości części spławialnych w glebie.

1.3. Wykonanie ćwiczenia.

Oznaczanie zawartości części szkieletowych w glebie.

Odważyć 100 g powietrznie suchej gleby, rozetrzeć ją w moździerzu drewnianym tłuczkiem a
następnie przesiać przez sito o średnicy oczek 1 mm. Pozostałość na sicie przemyć wodą,
wysuszyć i zważyć.

Przygotowanie części ziemistych do dalszej analizy.

Poszczególne cząstki glebowe w stanie naturalnym są pozlepiane ze sobą, tworząc agregaty i
mikroagregaty. W celu ich rozdzielenia należy odważyć do emaliowanego naczynia 40 g części
ziemistych (na taką naważkę wyskalowany jest najczęściej areometr - sprawdzić!), dodać około
700 cm3 wody destylowanej oraz 1,5 g bezwodnego Na

2

CO

3

(peptyzator). Zawartość naczynia

doprowadzić do wrzenia i gotować przez 30 minut, mieszając bagietką i niedopuszczając do
wykipienia zawiesiny. Po zakończeniu gotowania ostudzić zawartość naczynia do temperatury

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

5

pokojowej i przenieść ilościowo do cylindra, uzupełniając jego zawartość do znaku wodą
destylowaną. Podczas analizy gleb ilastych (iły i gliny ciężkie) przed uzupełnieniem zawartości
cylindra należy dodać do zawiesiny 1 g gumy arabskiej (akacjowej) rozpuszczonej w niewielkiej
ilości wody. Guma arabska spełnia rolę koloidu ochronnego utrzymując ił w stanie dyspersji.

Przygotowanie roztworu poprawkowego.

Do drugiego cylindra wlać wody destylowanej, odważyć 1,5 g bezwodnego Na

2

CO

3

,

rozpuścić zawartość cylindra, dodać 1 g roztworu gumy arabskiej (jeżeli dodawano jej do
zawiesiny glebowej) i uzupełnić wodą destylowaną do znaku. Temperatura zawiesiny
glebowej i roztworu poprawkowego musi być jednakowa (dopuszczalna odchyłka 0,5

o

C).

Ustalenie właściwego czasu pomiarów.

Cylinder z zawiesiną zamknąć korkiem gumowym i mieszać obracając go ruchem
półobrotowym przez 30 sek. Kończąc ostatni półobrót uruchomić stoper, cylinder postawić na
stole, wyjąć korek. Przełożyć areometr z roztworu poprawkowego do cylindra z zawiesiną.
Jeżeli nad zawiesiną utworzyła się piana, dodać do cylindra kilka kropel alkoholu amylowego.
Taką samą ilość alkoholu dodać również do roztworu poprawkowego. Po upływie 10 min.
odczytać wskazania areometru – najpierw w zawiesinie glebowej a następnie w roztworze
poprawkowym. Różnica między pomiarem w zawiesinie i w roztworze poprawkowym daje w
przybliżeniu procentową zawartość części spławialnych w badanej glebie. Następnie należy
odszukać tabelę, w której zawartość cząstek o średnicy mniejszej od 0,02 mm jest najbliższa
wyliczonej zawartości tych cząstek w badanej glebie. Z tabeli należy odczytać właściwe czasy
pomiarów. Na ćwiczeniach, ze względu na brak czasu, dokonamy tylko 3 pierwszych
pomiarów (dla cząstek mniejszych od 0,1; 0,05 oraz 0,02 mm).

Wykonanie pomiarów.

Zamknąć cylinder korkiem gumowym i mieszać zawiesinę przez 30 sek. obracając cylinder.
Kończąc ostatni półobrót uruchomić stoper, postawić cylinder na stole, wyjąć korek i
przełożyć areometr z roztworu poprawkowego do cylindra z zawiesiną. W celu pozbycia się
piany dodać do zawiesiny kilka kropel alkoholu amylowego, pamiętając o dodaniu takiej
samej ilości alkoholu do roztworu poprawkowego. Po upływie czasu określonego dla cząstek
o średnicy mniejszej od 0,1 mm odczytać wskazania areometru (menisk górny). Wszystkie
czynności od momentu włączenia stopera należy wykonywać szybko, ponieważ czas odczytu
dla pierwszego pomiaru jest bardzo krótki (około 20 sek.). Po dokonaniu pierwszego odczytu
nie należy wyłączać stopera, ani wyjmować areometru z zawiesiny lecz, po upływie
odpowiedniego czasu, dokonać dwóch dalszych pomiarów. Następnie należy przenieść
areometr do roztworu poprawkowego i odczytać jego wskazanie. Po zakończeniu pomiarów
należy zlać ciecz znad osadu, a osad pozostały na dnie cylindra przenieść ilościowo do
parownicy i wysuszyć w temperaturze 105

o

C do stałej masy. Wysuszony osad przesiać

kolejno przez sita o średnicy oczek 0,5 i 0,25 mm. Pozostałą na sicie 0,5 mm frakcję piasku
grubego oraz frakcję piasku średniego, pozostałą na sicie 0,25 mm, należy zważyć.

1.4. Obliczenia.

Schemat obliczania składu granulometrycznego gleby przedstawiono na przykładzie, do
którego dane zamieszczone są w tabeli 1.4:

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

6

Tabela 1.4.

Przykładowe dane do obliczania składu granulometrycznego gleby.

a) pomiary areometryczne

Ś

rednica

cząstek [mm]

Czas odczytu

[s]

Odczyt w

zawiesinie

Odczyt w

roztworze

poprawkowym

Różnica [%]

< 0.10

23.5

86

40

46

< 0.05

99.0

80

40

40

< 0.02

644.0

67

38

29

b) analiza sitowa

Ś

rednica cząstek [mm]

Masa cząstek [g]

1.00 - 0.50

9.08

0.50 - 0.25

6.72

W naszym przykładzie cząstek mniejszych od 0,1 mm jest 46 %, natomiast cząstek
mniejszych od 0,05 mm – 40 %. Wobec tego cząstki o średnicy 0,1 - 0,05 mm (pył gruby)
stanowią 46 - 40 = 6 %.

Frakcja pyłu drobnego (0,05 - 0,02 mm) stanowi 40 – 29 = 11 %, natomiast części spławialne
(< 0,02 mm) – 27 %.

Ilość piasku grubego (1.0 - 0,5 mm) obliczamy z proporcji:

40,00 g

100 %

9,08 g

x

x = 22,7 %

Podobnie ilość piasku średniego:

40,00 g

100%

6,72 g

x

x = 16,8%

Zawartość piasku drobnego obliczamy sumując procentowy udział poszczególnych frakcji w
glebie (bez piasku drobnego), a następnie odejmując tę sumę od 100%:

100% - (22,7% +16,8% + 6% + 11% + 29%) = 14,5%

Wyniki oznaczenia należy zestawić w tabeli, a następnie określić grupę granulometryczną
badanej gleby:

Tabela 1.5.

Zestawienie wyników (przykład).

Zawartość procentowa frakcji mechanicznych o średnicy:

1,0-0,5

0,5-0,25

0,25-0,10

0,10-0,05

0,05-0,02

< 0,02

Grupa granulometryczna

22,7

16,8

14,5

6

11

29 glina lekka

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

7

1.5. Odczynniki

1.

Na

2

CO

3

cz.d.a.

2.

Roztwór gumy arabskiej: 10 g gumy rozpuścić w 1 dm

3

gorącej wody destylowanej;

sączyć na gorąco. Do cylindrów dodawać po 100 cm

3

roztworu ( 1 g gumy),

3.

Alkohol amylowy cz.d.a.

1.6. Pytania kontrolne

1.

Wymień frakcje mechaniczne gleby i podaj odpowiadające im średnice cząstek.

2.

Jak zmienia się skład mineralogiczny frakcji wraz ze zmniejszaniem się ich średnicy?

3.

Wymień i scharakteryzuj poszczególne grupy granulometryczne gleb.

4.

W jakim celu preparujemy próbki glebowe przed przystąpieniem do analizy? Jaka jest
rola węglanu sodowego i gumy arabskiej?

5.

W jaki sposób oznaczamy zawartość części szkieletowych w glebach?

1.7. System klasyfikacji mineralnych utworów glebowych wg PN-R-04033:1998

Tabela 1.6.

Klasyfikacja mineralnych utworów glebowych wg PN-R-04033:1998

Nazwa frakcji i podfrakcji
granulometrycznych

Ś

rednica

ziaren w
milimetrach

Nazwa frakcji i podfrakcji
granulometrycznych

Ś

rednica

ziaren w
milimetrach

A. CZĘŚCI SZKELETOWE
I. Frakcja kamienista:
1. Kamienie duże, głazy, bloki
skalne
2. Kamienie średnie, otoczaki,
gruz
3. Kamienie małe (kamyki), gruz

> 2

> 75

> 500

500-250

250-75

B.CZĘŚCI ZIEMISTE
III. Frakcja piaskowa:
1. Piasek bardzo gruby
2. Piasek gruby
3. Piasek średni
4. Piasek drobny
5. Piasek bardzo drobny

< 2

2,0-0,05

2,0-1,0
1,0-0,5

0,5-0,25

0,25-0,10
0,10-0,05

IV. Frakcja pyłowa

0,05-0,002

II. Frakcja żwirowa:
1 żwir gruby
2 żwir średni
3 żwir drobny

75-2

75-20

20-5

5-2

V. Frakcja iłowa

< 0,002

Uwaga: Dla celów specjalnych (na przykład naukowych) w obrębie frakcji pyłowej można
wydzielić podfrakcje: pył gruby o średnicy ziaren od 0,05 mm do 0,02 mm oraz pył drobny o
ś

rednicy ziaren od 0,02 mm do 0,002 mm; w obrębie frakcji iłowej można wydzielić

podfrakcje: ił gruby o średnicy ziaren od 0,002 mm do 0,0002 mm i ił drobny o średnicy
ziaren poniżej 0,0002 mm.

1.7.1 Podział mineralnych utworów glebowych na grupy i podgrupy granulometryczne

1.7.1.1. Zasada podziału

Utwory glebowe dzieli się w zależności od procentowej (m/m) zawartości części
szkieletowych w próbce gleby na:

a) utwory zwykłe - poniżej 5%,

b) utwory szkieletowate - od 5% do 60%,

c) utwory szkieletowe - powyżej 60%.

1.7.1.1.1. Podział utworów zwykłych

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

8

Utwory zwykłe dzielimy według procentowej zawartości w częściach ziemistych frakcji
piaskowej, pyłowej i iłowej; klasyfikację obrazuje rysunek 1 i tabela 1.7.

procent frakcji piasku 2,0-0,05 mm

Rysunek 1. Podział utworów zwykłych

Objaśnienie symboli:

p

Piasek luźny

gp

Glina piaszczysta

płp Pył piaszczysty ip

Ił piaszczysty

ps Piasek słabogliniasty

gl

Glina lekka

pł

Pył

ipł

Ił pylasty

pg Piasek gliniasty

g

Glina

płi Pył ilasty

i

Ił

gcp Glina ciężka piaszczysta

ic

Ił ciężki

gc Glina ciężka

gpł Glina pylasta

Tabela 1.7

Podział utworów zwykłych

Grupy

granulometryczne

Podgrupy
granulometryczne

Symbole Zawartość frakcji w procentach

piasku od 2,0
mm do 0,05 mm
ś

rednicy (p)

pyłu od 0,05 do
0,002 mm
ś

rednicy (pł)

iłu poniżej
0,002 mm
ś

rednicy (i)

Piaski

Piasek

p

> 85

1)

Σ(%pł+3 x %i)< 15

Piasek
słabogliniasty

ps

80-95

Σ

(%pł+3x %i)> 15 i Σ(% pł + 2

x % i) < 20

Piasek gliniasty

pg

70-90

Σ

(% pł + 2 x % i) >20 i Σ(% pł

+ 2 x % i) < 30

Gliny

Glina piaszczysta

gp

>47

0-55

0-7

Glina lekka

gl

55-65

15-37

8-20

Glina

g

30-55

25-45

8-25

Glina średnia

gs

40-80

0-25

20-35

Glina ciężka

gc

20-50

25-45

25-35

Glina pylasta

gpł

5-40

45-60

15-35

Pyły

Pył piaszczysty

płp

25-55

45-75

0-15

Pył

pł

0-25

> 60

0-15

Pył ilasty

płi

0-25

60-85

15-35

Iły

Ił piaszczysty

ip

45-65

0-20

35-55

Ił pylasty

ipł

0-25

40-65

35-60

Ił

i

0-45

0-40

35-60

Ił ciężki

ic

0-40

0-40

> 60

1)

Σ - oznacza sumę frakcji

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

9

Piaski, piaski słabogliniaste i piaski gliniaste oraz gliny piaszczyste są dalej dzielone według
ziarnistości frakcji piasku tj. procentowej zawartości piasku o określonej granulacji do całej
frakcji piaskowej na:

a)

gruboziarniste - zawierające 25% i więcej piasku bardzo grubego i grubego oraz
mniej niż 50% piasku o innej granulacji;

b)

ś

rednioziarniste - zawierające 25% i więcej piasku bardzo grubego, grubego i

ś

redniego oraz mniej niż 50% piasku drobnego i bardzo drobnego;

c)

drobnoziarniste - zawierające 50% i więcej piasku drobnego lub mniej niż 25%
piasku bardzo grubego, grubego i średniego oraz mniej niż 50% piasku bardzo
drobnego;

d)

bardzo drobnoziarniste - zawierające 50% i więcej piasku bardzo drobnego.

Uwaga: Po sklasyfikowaniu według granulacji piasków, piaski słabogliniaste są dzielone na
przykład na:



piaski słabogliniaste gruboziarniste,



piaski słabogliniaste średnioziarniste,



piaski słabogliniaste drobnoziarniste,



piaski słabogliniaste bardzo drobnoziarniste.

Podobnie dzielone są piaski i piaski gliniaste natomiast gliny piaszczyste dzielone są na:



gliny grubopiaszczyste,



gliny sredniopiaszczyste



gliny drobnopiaszczyste,



gliny bardzo drobnopiaszczyste.

1.7.1.1.2. Podział utworów szkieletowatych

W zależności od procentowej zawartości części szkieletowych (żwiru, kamieni) w całej masie
gleby utwory dzielimy na:

a)

słabo szkieletowate (żwirowate, kamieniste) - zawierające od 5% do 15% części
szkieletowych (1.3.2); na przykład gliny lekkie słabo żwirowate,

b)

szkieletowate - zawierające od 15% do 25% części szkieletowych; na przykład gliny
ż

wirowate,

c)

mocno szkieletowate - zawierające od 25% do 35% części szkieletowych; na przykład
gliny lekkie mocno kamieniste,

e)

bardzo mocno (ekstremalnie) szkieletowate - zawierające od 35% do 60% części
szkieletowych; na przykład piaski gliniaste lekkie bardzo mocno żwirowate.

1.7.1.1.3. Podział utworów szkieletowych

Utwory zawierające ponad 60% części szkieletowych dzielimy według uziarnienia części
ziemistych i rodzaju części szkieletowych na:

a)

piaszczysto-szkieletowe (żwirowe, kamieniste), gdy części ziemiste mają uziarnienie
piasków;

Józef Wójcik. Oznaczanie składu granulometrycznego gleb.

10

b)

gliniasto-szkieletowe (żwirowe, kamieniste), gdy części ziemiste mają uziarnienie
glin;

c)

ilasto-szkieletowe (żwirowe, kamieniste), gdy części ziemiste mają uziarnienie iłów;

d)

szkieletowe (kamienie, otoczaki, żwir), gdy zawierają tak małe ilości części
ziemistych, że nie zapełniają one przestworów międzyszkieletowych większych od 1
mm średnicy.