1

Układ nerwowy

– poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt)

Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 5.

Zadanie 2. (1 pkt)

Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 16.

Egzamin maturalny z biologii

3

Poziom rozszerzony

Zadanie 4. (1 pkt)

Na schematach przedstawiono dwa sposoby (I, II) powstawania bliźniąt u człowieka.

Wpisz w wyznaczone miejsce pod każdym schematem po jednym oznaczeniu literowym

poprawnego dokończenia zdania, wybierając je z niżej podanych (A, B lub C).
Są to

A. prawie identyczne bliźnięta tej samej płci.

B. prawie identyczne bliźnięta różnej płci.

C. nie zawsze podobne do siebie i często różnopłciowe bliźnięta.

Zadanie 5. (2 pkt)

Sprawny system komunikacji między komórkami organizmów wielokomórkowych może być

osiągnięty poprzez sygnalizację chemiczną i elektryczną. W organizmie człowieka sygnały

chemiczne wykorzystywane są w pracy układu hormonalnego, wydzielającego do krwi

substancje przekaźnikowe – hormony. Natomiast zmiany potencjału elektrycznego komórek

leżą u podstaw pracy układu nerwowego. Tu do przekazywania sygnałów elektrycznych służą

wyspecjalizowane komórki – neurony. Komunikacja przy pomocy neuronów jest szybka,

ale pobudzenie komórek ma nietrwały charakter. W przypadku układu hormonalnego wpływ

na docelowe komórki jest znacznie dłuższy, chociaż prędkość przekazu jest niewielka.(...)

Na podstawie informacji zawartych w powyższym tekście skonstruuj i wypełnij tabelę

porównującą funkcjonowanie układów: nerwowego i hormonalnego. Uwzględnij w niej

takie cechy jak: rodzaj przekazywanych sygnałów, ich drogę przemieszczania się

po organizmie oraz szybkość, z jaką są one przekazywane.

Nr zadania

1.

2.

3.

4.

5.

Maks.

liczba

pkt 1 1 1 1 2

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

plemnik
oocyt

plemnik
oocyt

plemnik
oocyt

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

7

Zadanie 14. (1 pkt)

Poniżej opisano fragment cyklu rozwojowego przywry motylicy wątrobowej.
Urzęsiona larwa (miracidium) wnika aktywnie do ciała ślimaka błotniarki moczarowej, gdzie

przekształca się w workowatą sporocystę. Wewnątrz każdej sporocysty rozwijają się liczne,

również workowate larwy – redie, a wewnątrz każdej redii rozwijają się liczne ruchliwe larwy

– cerkarie. W każdym ślimaku z jednego miracidium może powstać kilkaset cerkarii. Cerkarie

opuszczają ciało ślimaka i przekształcają się w otoczone osłonką, przymocowane do roślin

nadwodnych stadia inwazyjne – metacerkarie, które razem z roślinami mogą zostać zjedzone

przez bydło.
Wyjaśnij znaczenie, jakie ma dla tego pasożyta zwielokrotnienie liczby larw w trakcie

cyklu rozwojowego.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 15. (1 pkt)

W tabeli podano proporcje długości jelita w stosunku do długości ciała u różnych zwierząt.

Sformułuj wniosek o zależności między długością jelita w stosunku do długości ciała

zwierzęcia, a rodzajem pobieranego przez to zwierzę pokarmu.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (1 pkt)

Jednostką strukturalną i funkcjonalną układu nerwowego wszystkich zwierząt jest neuron.

Neurony tworzą morfologicznie wyodrębnione szlaki, wzdłuż których odbywa się

przekazywanie informacji w układzie nerwowym. Nośnikami informacji są impulsy

elektryczne i neuroprzekaźniki (neurotransmitery).
Wyjaśnij rolę, jaką w realizacji funkcji neuronów odgrywają neuroprzekaźniki

(neurotransmitery).

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr

zadania

10.

11.

12.

13.

14. 15. 16.

Maks.

liczba

pkt 2 1 1 1 1 1 1

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

Zwierzęta Proporcje

Kuna 4:1
Pies 5:1
Szczur 9:1
Człowiek 10:1
Renifer 20:1
Owca 28:1

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

8

Zadanie 17. (2 pkt)

Wyróżnia się dwa rodzaje odporności: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).
a) Podaj, w którym z tych rodzajów odporności następuje wytworzenie w organizmie

pamięci o patogenie.

.........................................................

b) Wśród podanych niżej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D)

zaznacz ten, który jest odpowiedzią swoistą.
A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.

B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne.

C. Wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B, które zetknęły się z patogenami.

D. Obecność w płynach ciała np. łzach, mleku, ślinie lizozymu uszkadzającego bakterie.

Zadanie 18. (2 pkt)

Wśród zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego można wyróżnić trzy grupy:
I. niewydolność układu odpornościowego (niedobory immunologiczne),

II. niewłaściwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),

III. nadmierna aktywność układu odpornościowego (nadwrażliwość).
Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeń (I-III) należą:

a) alergie ........... ,
b) AIDS ............. .

Zadanie 19. (2 pkt)

Działanie hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny) polega na pobudzaniu

aktywności metabolicznej tkanek ustroju, co wyraża się zwiększonym zużyciem tlenu,

glukozy i tłuszczów na poziomie komórkowym. Pobudzają one również wchłanianie

węglowodanów oraz regulują metabolizm cholesterolu. Pobudzają też kurczliwość włókien

mięśniowych.

Do lekarza zgłosiła się bardzo szczupła kobieta skarżąca się na utrzymującą się od dłuższego

czasu podwyższoną temperaturę ciała, nerwowość, drżenie rąk, kołatanie serca.

Podczas badania stwierdzono tętno ponad 100 uderzeń/min., podwyższone ciśnienie tętnicze,

obniżony poziom cholesterolu we krwi, niskie stężenie TSH (tyreotropiny) oraz wysoki

poziom hormonów tarczycy.
a) Podaj, czy opisane objawy wskazują na niedoczynność tarczycy czy na nadczynność

tarczycy.

..............................................................

b) Wyjaśnij, dlaczego, w opisanym przypadku, we krwi występuje niskie stężenie

tyreotropiny.

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

2

Zadanie 3. (2 pkt)

Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 19.

Zadanie 4. (3 pkt)

Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 22.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

8

Zadanie 17. (2 pkt)

Wyróżnia się dwa rodzaje odporności: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).
a) Podaj, w którym z tych rodzajów odporności następuje wytworzenie w organizmie

pamięci o patogenie.

.........................................................

b) Wśród podanych niżej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D)

zaznacz ten, który jest odpowiedzią swoistą.
A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.

B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne.

C. Wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B, które zetknęły się z patogenami.

D. Obecność w płynach ciała np. łzach, mleku, ślinie lizozymu uszkadzającego bakterie.

Zadanie 18. (2 pkt)

Wśród zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego można wyróżnić trzy grupy:
I. niewydolność układu odpornościowego (niedobory immunologiczne),

II. niewłaściwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),

III. nadmierna aktywność układu odpornościowego (nadwrażliwość).
Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeń (I-III) należą:

a) alergie ........... ,
b) AIDS ............. .

Zadanie 19. (2 pkt)

Działanie hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny) polega na pobudzaniu

aktywności metabolicznej tkanek ustroju, co wyraża się zwiększonym zużyciem tlenu,

glukozy i tłuszczów na poziomie komórkowym. Pobudzają one również wchłanianie

węglowodanów oraz regulują metabolizm cholesterolu. Pobudzają też kurczliwość włókien

mięśniowych.

Do lekarza zgłosiła się bardzo szczupła kobieta skarżąca się na utrzymującą się od dłuższego

czasu podwyższoną temperaturę ciała, nerwowość, drżenie rąk, kołatanie serca.

Podczas badania stwierdzono tętno ponad 100 uderzeń/min., podwyższone ciśnienie tętnicze,

obniżony poziom cholesterolu we krwi, niskie stężenie TSH (tyreotropiny) oraz wysoki

poziom hormonów tarczycy.
a) Podaj, czy opisane objawy wskazują na niedoczynność tarczycy czy na nadczynność

tarczycy.

..............................................................

b) Wyjaśnij, dlaczego, w opisanym przypadku, we krwi występuje niskie stężenie

tyreotropiny.

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

11

Zadanie 21. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono zróżnicowanie powierzchni wymiany gazowej w układach

oddechowych różnych kręgowców (płazy, gady, ssaki).

Na podstawie schematu przedstaw tendencję ewolucyjną dotyczącą powierzchni

wymiany gazowej u kręgowców.
.......................................................................................................................................................

Zadanie 22. (3 pkt)

Na schematach A i B przedstawiono sposób działania pewnego leku i jego wpływ

na funkcjonowanie synapsy.

A) stan przed zastosowaniem leku B) stan po zastosowaniu leku

Na podstawie analizy powyższych schematów opisz trzy kolejne następstwa działania

przedstawionego leku.
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
3. ...................................................................................................................................................

Nr

zadania

19. 20. 21. 22.

Maks.

liczba

pkt 2 1 1 3

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

impuls

impuls

impuls

3

Zadanie 5. (2 pkt)

Źródło: CKE 2010 (PR), zad. 21.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

10

Zadanie 20. (1 pkt)

W tabeli przedstawiono charakterystykę naczyń krwionośnych: tętnic, żył, aorty i naczyń

włosowatych, uwzględniającą przekrój naczynia, panujące w nim ciśnienie i prędkość

przepływu krwi.

Przekrój

mm

Ciśnienie

kPa

Prędkość przepływu

cm/s

-1

A 10 13

40

B 3 13-5 40-10
C 2 1,3-0,6 0,3-5

D 0,008 4-1,5

<0,1

Ustal, który zbiór danych (A–D) jest charakterystyczny dla żył. Swój wybór uzasadnij,

uwzględniając przynajmniej dwa parametry.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 21. (2 pkt)

Poniżej podano pewne informacje dotyczące powstawania klasycznego odruchu

warunkowego:
1. Widok, zapach i smak pokarmu zjadanego przez psa powoduje wydzielanie śliny.

2. Inne bodźce (obojętne), np. dźwięk dzwonka bez połączenia z podawaniem pokarmu,

nie powodują wydzielania śliny u psa.

3. Włączenie dzwonka i jednoczesne podawanie pokarmu powoduje wydzielanie śliny.

4. Po wytworzeniu odruchu, dźwięk dzwonka bez podania pokarmu powoduje wydzielanie

śliny.

a) Wyjaśnij, czy jednorazowe włączenie dzwonka i podanie pokarmu (pkt 3) doprowadzi

do powstania odruchu warunkowego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij, na czym polega wytworzenie klasycznego odruchu warunkowego.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Zadanie 22. (2 pkt)

Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides) jest grzybem śmiertelnie trującym, a zgon

chorego wywołany jest prawie zawsze niewydolnością wątroby. Jedną z toksyn tego grzyba

jest α-amanityna, która wiąże się z polimerazą RNA II odpowiedzialną za syntezę cząsteczek

mRNA.