Pojęcia w pedagogice

specjalnej

Mgr Sabina Pawlik

Niepełnosprawność

Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub

okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról

społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.

•Uszkodzenie (impariment ) - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w

budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym,

psychofizycznym lub anatomicznym – aspekt organiczny;
•Niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające

z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym

za typowe dla człowieka - aspekt psychologiczny ;
•Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) - ułomność określonej osoby

wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub

uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz

zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami – aspekt społeczny.

Wyrównywanie szans

• To długotrwały proces udzielania pomocy osobom

niepełnosprawnym, aby mogły one wziąć na siebie pełną lub
częściową odpowiedzialność kreowania swojego życia jako
pełnoprawni członkowie społeczeństwa. Jest to zespół działań i
świadczeń, dzięki którym wszelkiego typu systemy instytucji
środowiskowych mogą stać się dostępne dla wszystkich, także dla
osób niepełnosprawnych.

Specjalne Potrzeby Edukacyjne

• Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych i wychowawczych odnosi się do tej

grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie

obowiązującego programu edukacyjnego. Maja oni znacznie większe trudności w

uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują

pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania, specjalnych

metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości, ograniczeń.

Specjalne Potrzeby Edukacyjne obejmują:
•

Ucznia z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi (np. deficyty rozwojowe,

obniżenie możliwości intelektualnych, wady wymowy).
•

Ucznia niepełnosprawnego (upośledzenie umysłowe, wady wzroku, wady

słuchu, niepełnosprawność ruchowa, autyzm) i przewlekle chory.
•

Ucznia niedostosowanego społecznie, z zaburzeniami w funkcjonowaniu

emocjonalno –społecznym.

Rehabilitacja

• Rehabilitacja to zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych,

psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych
zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym udziale tych osób, możliwie najwyższego
poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej. (Dz.U. art. 7 z 27
sierpnia 1997r.).Rehabilitacja jest procesem medyczno - społecznym , który dąży do
zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności
społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zawodowego. Rehabilitacja jest procesem
medyczno – społecznym, który dąży najogólniej mówiąc do poprawy jakości życia osób
niepełnosprawnych. Rozwój rehabilitacji jako jednej ze specjalności medycznych
rozpoczął się po II wojnie światowej – uznano ją wtedy za integralną 3 fazę procesu
terapeutycznego (obok diagnozowania i leczenia).

Polska Szkoła Rehabilitacji

Polska koncepcja rehabilitacji zakłada następujące cele i cechy:
1. Wczesność zapoczątkowania, czyli rehabilitacja rozpoczyna się możliwie już w

okresie leczenia, od czasu przyjęcia chorego do szpitala lub ambulatorium.
2. Powszechność. Rehabilitacja jest dostępna wszystkim, którzy jej potrzebują i

obejmuje wszystkie specjalności w lecznictwie szpitalnym, ambulatoryjnym i

sanatoryjnym.
3. Ciągłość. Rehabilitacja medyczna jest ściśle powiązana z rehabilitacją zawodową i

społeczną. Z chwilą zapoczątkowania rehabilitacja prowadzona jest aż do uzyskania

pełnej sprawności, a u osób nie rokujących pełnego powrotu do zdrowia, do czasu

uzyskania optymalnych mechanizmów kompensacyjnych, utrwalających wyniki

usprawnienia lub utrzymania uzyskanej kondycji.
4. Kompleksowość. Uwzględnia się od początku wszystkie aspekty (etapy)

rehabilitacji, tj. leczniczy, społeczny i psychologiczny.

Rewalidacja

• Rewalidacja to proces kompleksowych i skoordynowanych działań

różnych służb i specjalistów zorientowany na jak najlepsze
usprawnianie i przygotowanie do samodzielnego życia w
społeczeństwie osób niepełnosprawnych, na miarę ich możliwości
psychofizycznych. Termin „rehabilitacja” stosowany jest w naukach i
praktyce medycznej, a termin „rewalidacja” w pedagogice specjalnej i
kształceniu specjalnym.

Integracja

• Integracja wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełno i

niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa i w których

stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego,

wszechstronnego rozwoju. Integracja pozwala osobie niepełnosprawnej być

sobą wśród innych. Może mieć zastosowanie do wszystkich sfer życia

jednostki niepełnosprawnej

• System integracyjny kształcenia i wychowania polega na maksymalnym

włączeniu dzieci z odchyleniami od normy do zwykłych szkół i placówek

oświatowych, umożliwiając im-w miarę możliwości-wzrastanie w grupie

zdrowych rówieśników lub zapewnienie im jak najczęstszych kontaktów z

zewnętrznym środowiskiem społecznym.

Inkluzja

• Inkluzja/włączanie (ang. inclusion)-„ruch pedagogiczny” odwołujący

się m.in. do pedagogiki różnorodności mający na celu ciągłe,
ustawiczne reformowanie szkoły ogólnodostępnej, tak aby
przekształciła się ona w „szkołę dla wszystkich uczniów” i w „szkołę o
wysokim poziomie nauczania”; jest to kształcenie nie-segregacyjne o
wysokiej jakości, które pozostawia ucznia z niepełnosprawnością w
jego miejscu zamieszkania, w środowisku lokalnym.

Normalizacja

• Normalizacja termin wywodzi się z krajów skandynawskich, gdzie

pojawił się po raz pierwszy w latach 60. XX wieku (Barnes, Mercer).
Odnosi się on m.in do procesu, którego celem było uwolnienie z
zakładów zamkniętych osób z upośledzeniem umysłowym, by
stworzyć im warunki do prowadzenia bardziej „normalnego”
funkcjonowania, włączając ich w możliwie najwyższym stopniu w
główny nurt życia społecznego. Chodzi o to, by zorganizować
maksymalnie sprzyjające środowisko dla osoby niepełnosprawnej.

Autonomia

• Autonomia rozumiana jest jako nabyta i wyuczona akceptacja siebie,

oznacza wartość, potrzebę, prawo i przywilej jednostki do budowania
niepowtarzalnego kształtu własnej osoby i osobistej wersji swojego
życia.

Integracja a inkluzja