POJĘCIA:
Rewalidacja wg. Hulka - jest to usprawnianie określonych sfer psychofizycznych . Przygotowanie jednostki do wykonywania zawodu i jej uspołecznienie
Rewalidacja wg. Depcika -jest to długotrwała działalność terapeutyczno-wychowawcza czyli wielostronna stymulacja , opieka, nauczanie, wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości
.Pedagogika lecznicza - dział czy nauka szczegółowa pedagogiki specjalnej, ściśle związana z procesem leczenia, bądź szerzej ujmując z rehabilitacją dzieci i młodzieży przewlekle chorych i z uszkodzonym narządem ruchu. Pedagogika lecznicza włącza się w ten proces poprzez swoiste czynności i oddziaływania pedagogiczne.
(wg A. Maciarz)
Kierunki działania rewidalicyjnego wg. Lipkowskiego
Maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych zadatków i cech które są najmniej uszkodzone
Wzmacnianie ( fortioryzacja) usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych i fizycznych np. ( osoba niedosłysząca)
Wyrównywanie czyli kompensacja i zastępowanie ( substytucja ) deficytów biologicznych i rozwojowych
Kierunki działania rewidalicyjnego
Kompensacja
Korektura
Usprawnienie
Wzmacnianie dynamizmu adaptacyjnego jednostki
Drogi oddziaływań rewidalicyjnych wg. Marii Grzegorzewskiej przykłady!
Kompensacja jest najważniejszą metodą techniką pełni ona zadania regulacyjne oraz ochronno-obronne . Kompensacja jest związana z brakami występujących i odbieranych bodźców.
Kompensacja - jest to złożony proces uzupełnienia wyrównywania braków , zastępowania deficytów rozwojowych, narządów i przystosowania się na innej możliwej drodze. Polega na odtworzeniu czynności całego narządu czy też zmysłu lub po Wyróżniamy kompensacje biologiczną ( samorzutną ) pośrednią , i zewnątrzpochodna
Kompensacja biologiczna - polega na samorealizacyjne homeostatyczne oddziaływanie procesów wyrównawczych. Jest niezależna od człowieka. Ma miejsce na wszystkich współgrających ze sobą poziomach funkcjonowania organizmu ( molekulatory , komórkowym, hormonalnym , wyższej czynności nerwowej)
Kompensacja pośrednia- wykorzystywanie przez głuchych czy też niewidomych analizatorów nie tkniętych kalectwem. Jest ona połączona z wysiłkiem człowieka
Kompensacja zewnątrzpochodna- dokonywana samorzutnie np. ( jedynak szuka kontaktów z rówieśnikami , które będą kompensować brak rodzeństwa)
Kompensacja zorganizowana -to drugi rodzaj kompensacji zewnątrzpochodnej np. stwarzanie warunków korzystnych dla os. Niepełnosprawnej
szczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego
Grzegorzewska dzieli kompensacje z punktu widzenia braków:
Biologiczna
Biologiczno-psychiczna np. zastępstwo zmysłów u ludzi z brakami sesnsorycznymi
Psychospołeczna np. zapewnienie poczucia bezpieczeństwa rozwijanie szczególnych uzdolnień danie możliwości wybicia się na tle grupy.
4.Czynniki od których zależy kompensacja
Od przyczyny rodzaju oraz rozległości uszkodzenia
Od wieku jednostki , płci ogólnego stanu zdrowia
Od metod leczenia , środowiska w jakim znajduje się jednostka ,
Od motywacji oraz od osobowości
5. Zasada rewidalicyjnego treningu :
Stopniowe dawkowanie obciążenia, które ma wzmóc usprawnienie
Indywidualizacja w doborze organizmu
Unikanie zmęczenia zwłaszcza trwałego
6. Zasady rewalidacji w Lipkowskim , Dykciku
Zasada akceptacji - zgodnie z nią dziecko upośledzone jest akceptowane jako dziecko , które ma inne potrzeby oraz prawo do poszczególnej opieki i pomocy. Akceptuje się dziecko upośledzone nie jako „ dziecko specjalne, ale jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi.” Szkoła i społ. Zobowiązane jest wspierać rozwój i dostosować wymagania do sił i możliwości wychowawczych
Zasada pomocy- każde dziecko ma prawo do pomocy w procesie rozwoju. Ma ona na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych w usamodzielnieniu go, w przezwyciężeniu trudności rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia . Ukierunkowana jest na kształtowanie właściwej atmosfery.
Zasada indywidualizacji - trzeba rozpatrywać w 3 różnych aspektach 1) jaką zasadę dydaktyczną zmierzająca d dostosowywania procesu nauczani do indywidualnych właściwości dziecka 2) zasada mająca na uwadze indywidualny cel kształcenia. ( trzeba uwzględnić indywidualne warunki dziecka. Zasada indywidualizacji oznacza to , że jednostka upośledzona ma prawo do rozwoju w zależności od swoistych warunków psychofizycznych . Wymaga dostosowania treści kształcących metod , środków i organizacji nauczania do możliwości indywidualnych
Zasada terapii pedagogicznej - wpiera działania terapeutyczne lekarza lub współdziała z psychoterapeutą. Jest terapia prowadzona niezależnie od innych form leczniczych . Najczęściej stosowana w przypadkach zaburzeń funkcjonalnych, niepowodzeń szkolnych , u dzieci z różnymi przejawami niedostosowania społecznego. Terapia pedagogiczna realizowana w 3 fazach 1) przygotowawczej - zmierzającej do ustalenia diagnozy trudności wychowawczych 2) oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą poradnictwa- zmierzające do korekty i polepszenia sytuacji wychowawczej w której dziecko przebywa 3) stosowania środków terapeutycznych ( indywidualne rozmowy, terapia zabawą)
Zasada współpracy z rodziną - rodzice dziecka chorego potrzebują pomocy ze strony szkoły ( porady) N-el ma możliwość poznania czynników etiologicznych upośledzenia , a więc lepszego dostosowania metod rewalidacji do potrzeb dziecka. Ważne, aby współdziałanie z rodziną zaczęło się jak najwcześniej a nie dopiero wtedy, gdy dziecko zostanie przyjęte do szkoły.
7. Podział środowisk ze względu na rewalidację
Uczynniające
Hamujące
Obojętne
8. Rodzaje terapii rewalidacyjnej
Terapia odciążające czyli spoczynkowa np. muzykoterapia, sen, hipoterapia
Terapia obciążająca ( uczynniająca) np. terapia zajęciowa, terapia pracy
9. Pojęcie autorewalidacji wg. I. Obuchowskiej
10.Pojęcie autonomii wg. Pileckich
autonomia—zdolność do odpowiedzialnego kierowania swoim zachowaniem dokonywania wyboru z uwzględnieniem własnych i cudzych potrzeb, kształtowanie relacji społecznych opartych na zasadzie wzajemności.
11. Kształcenie specjalne- instytucjonalnie zorganizowany system kształcenia i wychowywania osób niepełnosprawnych ; część ogólnego systemu szkolnego.
12.Szkoła specjalna- instytucja zajmująca się opieką wychowaniem, kształceniem, rehabilitacją ( rewalidacją) resocjalizacją dzieci, młodzieży, osób dorosłych niepełnosprawnych z zaburzonym zachowaniem oraz z ponadprzeciętnymi zdolnościami . Cechą wyróżniającą jest: podmiot oddziaływań, zachodzące procesy, lepsze warunki kształcenia.
13.Surdopedagogika - łac. Surdut - głuchy
jest jedną z dyscyplin szczegółowych pedagogiki specjalnej (rewalidacyjnej). Obejmuje też profilaktykę, diagnostykę i poradnictwo osobom z grupy ryzyka.
Przedmiotem surdopedagogiki jest wychowanie jednostek z uszkodzeniami słuchu i wadami mowy wynikającymi z zaburzeń słuchu a także ich rodzinami i otoczeniem.
14.Przyczyny uszkodzeń analizatora słuchu:
czynniki dziedziczne- dziedziczenie dominujące, recesywne oraz z chromosomem X,
w okresie prenatalnym: zaburzenia rozwojowe płodu spowodowane chorobą wirusową matki, infekcją wewnątrzmaciczną, zatruciem lekami lub innymi środkami oto toksycznymi itp.,
w okresie okołoporodowym- wcześniactwo, nieprawidłowy poród, zaburzenia krążeniowe lub oddechowe, brak fachowej opieki w czasie porodu, uraz porodowy, nieprawidłowo stosowana narkoza itp.,
w okresie poporodowym- żółtaczka, zakażenia, urazy, i inne uszkodzenia oto toksyczne,
w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa- zapalenie opon mózgowych, przewlekłe zapalenie ucha środkowego, toksyczne uszkodzenie nerwu słuchowego w przebiegu chorób zakaźnych( odra, płonica, koklusz, grypa i świnka, stosowanie leków oto toksycznych (chinina, gentamycyna itp.), urazy mechaniczne w obrębie czaszki oraz urazy akustyczne (np. powstałe podczas zabaw pirotechnicznych), w okresie późniejszym- otoskleroza, zaburzenia ukrwienia ucha wewnętrznego, choroba Meniere'a, długotrwały uraz akustyczny( praca w hałąsie), głuchota starcza.
15. Znaczenie wczesnej diagnozy i stymulacji osób z uszkodzonym analizatorem słuchu
Obecnie uważa się, że wrodzone uszkodzenie słuch powinno być rozpoznane do 3 mca życia, a do 6 mca dziecko powinno zostać wstępnie zdiagnozowane i zaopatrzone w aparaty słuchowe. W przypadku uszkodzeń słuchu powstałych później ich rozpoznanie i zdiagnozowanie powinno być tak szybkie, jak to jest możliwe, a następnie podjęte działania wspomagające.
Pełna diagnoza dziecka z uszkodzonym słuchem powinna obejmować 4 etapy:
Diagnoza medyczna - w ramach której określa się stopień i rodzaj uszkodzenia słuchu, przyczyny i lokalizację uszkodzenia, wiek, w którym to uszkodzenie nastąpiło, oraz możliwości leczenia oraz zastosowania odpowiednich urządzeń technicznych.
Diagnoza psychologiczna - obejmuje ocenę rozwoju psychoruchowego dziecka, wykluczenie lub sformułowanie podejrzeń o uszkodzenie centralnego ukł nerwowego, ocen e wzajemnych relacji w najbliższej rodzinie i skutków, jakie wywiera na nie uszkodzenie słuchu dziecka oraz ocenę postaw rodzicielskich wobec dziecka, w tym motywacji najbliższych członków rodziny do współdziałania w procesie rewalidacji.
Diagnoza logopedyczna - ocena aktualnego stanu komunikowania się dziecka z otoczeniem oraz ocenę możliwości dziecka w tym zakresie, ze wskazaniem preferencji w zakresie sposobów porozumiewania się z dzieckiem.
Diagnoza pedagogiczna - w wieku przedszkolnym powinna polegać na określeniu stopnia przyswojenia umiejętności czytania i pisania, a w okresie szkolnym także stopnia przyswajania wiedzy.
Wczesne wykrycie uszkodzeń słuchu, szczególnie w stopniu znaczącym lub głębokim, ma bardzo duże znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka. uświadamia ono otoczeniu, że dziecko, aby mogło rozwijać język, dobrze funkcjonować poznawczo, emocjonalnie i społecznie, potrzebuje pomocy z zewnątrz znacznie szerzej rozumianej niż dziecko zdrowe.
Dotyczy to 2 zagadnień kształtowania i rozwijania odpowiedniej formy komunikowania się z dzieckiem oraz kształtowania i rozwijania tych resztek słuchowych, które dziecko posiada.
Wprawdzie w pierwszych miesiącach życia dziecka dla utrzymania prawidłowych relacji dziecka z matką i innymi członkami rodziny komunikacja niewerbalna pozwala na zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dziecka, jednak w miarę upływu czasu trudności w komunikowaniu się zaczynają narastać. Także wczesne zastosowanie aparatów słuchowych pozwala dziecku na szybszą adaptację do nich, jako naturalnego elementu wyposażenia osobistego. Nie należy jednak liczyć, że zastosowanie aparatów rozwiąże do końca problemy w komunikowaniu się. Niemal każde dziecko z głębokim uszkodzeniem słuchu może nauczyć się słyszeć różne dźwięki za pomocą aparatów słuchowych, nie oznacza to jednak, że będzie słyszeć, a w szczególności rozumieć wypowiadane przez matkę słowa. Nie oznacza to również, że zacznie się u niego rozwijać język wyłącznie w drodze naturalnych interakcji komunikacyjnych.
16.Kompensacja u osób niesłyszących.
Kompensacja percepcyjnej - podniesienie poziomu sprawności narządu wzroku w kierunku analizy wypowiedzi słownych. Rozwijają zdolność odczuwania, identyfikacji i wykorzystywania zjawisk wibracyjnych. Kompensacja w przypadku uszkodzenia słuchu nigdy nie będzie pełna . Odczytywanie z ust nie będzie w stanie zastąpić słyszenia, odczucia wibracyjne nie wystarczą np. odbieranie wrażeń estetycznych wynikających ze słuchania muzyki
Kompensacja pedagogiczna - polegająca na świadomym wyrównywaniu zmniejszonych możliwości rozwojowych dziecka z uszkodzonym słuchem. Kompensacji służą także w istotnym stopniu pomoce techniczne, zarówno kompensacji monosensorycznej ( aparaty słuchowe, implanty ślimakowe , wzmacniacze elektroakustyczne itp.
Kompensacja komunikacyjna- poprzez tworzenie swoistego manualnego systemu komunikacyjnego - języka migowego. Język migowy w każdym kraju świata posiadający własne słownictwo manualne i własną gramatykę o charakterze pozycyjnym, stał się przykładem wewnątrzśrodowiskowej kompensacji komunikacyjnej
17. TYFLOPEDAGOGIKA -Tyflopedagogika (z gr. typhlos - niewidomy) - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych.
18. Przyczyny analizy uszkodzeń analizatora wzroku
Można podzielić na pewne grupy:
Czynniki dziedziczne ( wśród niewidomych od urodzenia spotyka się ok. 20 % dzieci obarczonych kalectwem dziedzicznym)
Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe
Choroba analizatora wzrokowego
Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą
Zatrucia
Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne
Awitaminoza (Awitaminoza - schorzenie polegające na całkowitym braku w organizmie witaminy lub ich zestawu. Powoduje różnorodne zakłócenia przemiany materii z objawami charakterystycznymi dla poszczególnych witamin.
Awitaminoza witaminy A prowadzi do:
kurzej ślepoty;
rozmiękania rogówki (keratomalacja);
zespołu suchego oka (xerophtalmia);
Zmiany starcze
Kompensacja u osób niewidomych wg. Sękowskiej
Kompensacja zmysłów polegają na odbiorze wrażeń przez wszystkie pozostałe analizatory zmysłowe oraz procesy korowe wyższej analizy i syntezy
Przystosowania kompensacyjne mają na celu zastąpienie elementów optycznych przez inne , będące z pierwszymi w korelacji
Formą kompensacji wzroku i słuchu jest kompensacja w obrębie tego samego analizatora , którego jakaś czynność została uszkodzona.
Kompensacja jest odbudową czynności analizatora poprzez własne ośrodki zapasowe ustroju w przypadkach , gdy to zjawisko może mieć miejsce
Więc za pomocą innego analizatora , chodzi o zastępcze przejęcie funkcji jednego analizatora, który uległ całkowitemu uszkodzeniu przez inny.
Różnice strukturalne i funkcjonalne zachodzące między zmysłami , uniemożliwiają wymianę atrybucji między nimi , zastępstwo może być tylko częściowe i ograniczone ze względu na swoistość każdego z nich , sformułowaną w prawie energii specyficznej zmysłów
W procesie kompensacyjnym człowiek nie jest możliwe wyodrębnienie czynności tylko jednego analizatora , lecz dopiero kompensacja przez współdziałanie pozostałych analizatora daje obraz tzw. zastępstwa zmysłów
Główną rolę kompensacji wśród analizatorów przypisuje się dotykowi - wrażenia odbierane za pomocą tego zmysłu mają najbardziej realny charakter, a zakres jego czynności jest bardzo szeroki dzięki śladom znajomości , które posiadał on przed wytworzeniem się narządu specyficznego.
Dotyk jest w ogóle zmysłem bliskonośnym , wzrok jest zmysłem dalekonośnym przede wszystkim ze słuchem.
Zmysł przeszkód- mechanizm strukturalny , którego podstawę stanowi instynkt obronny , a główne bodźce są natury słuchowej a uczucie muśnięcia na twarzy pojawiające się po otrzymaniu ostrzegawczych sygnałów dźwiękowych, jest wynikiem odruchowego procesu psychofizjologicznego
Struktura zmysłu przeszkód składa się z 4 głównych członów
Członu zmysłowego- powstającego na tle specyficznych wrażeń dotykowo- słuchowych wywołanych obecnością przeszkody , wrażeń ściśle ze sobą zespolonych w czasie; w przypadkach prostszych człon zmysłowy może redukować tylko do dotyku
Członu intelektualnego - polegającego na zrozumieniu grożącego niebezpieczeństwa
Człony emocjonalnego - w postaci obawy lub niepokoju wobec grożącego niebezpieczeństwa
Reakcji ruchowej osobnika - mającej na celu uniknięcie niepożądanego zetknięcia jak : zmiana kierunku , zatrzymanie się . zwolnienie chodu w przypadku gdy niewidomy zbliża się do przeszkody.
Drugi układ sygnałowy rozwija się u niewidomych bardzo dobrze , ale wykazuje tendencje do pomijania pierwszego układu i często bardzo go przerasta.
Drugi układ sygnałowy odgrywa główną rolę w kompensacji zarówno jako mechanizm wyższej analizy i syntezy jak i środek komunikowania się z myślą ludzką. Słowo informuje niewidomych o niedostępnych dla nich zjawiskach , stosunkach , sytuacjach i zmianach zachodzących w przestrzeni i w czasie.
U niewidomych drugi układ sygnałowy rozwija się wybitnie dzięki dynamizmowi kompensacyjnemu i przystosowawczemu tych ludzi.
DZIAŁANIE ZARÓWNO CZŁOWIEKA NIEWIDOMEGO JAK I WIDZĄEGO MOŻLIWE JEST DZIĘKI WSPÓŁPRACY PIERWSZEGO I DRUGIEGO SYSTEMU SYGNAŁOWEGO.
Wyobrażenia surogatowe ( zastępcze)
Część wyrazów używanych przez niewidomego ma pełne pokrycie w treści jego wyobrażeń. To zmusza do wypełniania powstałej luki wyobrażeniami zastępczymi surogatowymi.
Dziecko niewidome pod względem intelektualnym jest normalne i myśli prawidłowo.
Główną rolę w procesie kompensacji odgrywa II układ sygnałowy.
Błędem byłoby stwierdzenie , że wyobrażenia u niewidomych podlegają innym prawom aniżeli u ludzi widzących.
Wyobrażenia te Grzegorzewska określa jako substytuty psychiczne tych treści poglądowych , które ludziom niewidzącym w zupełności lub częściowo są niedostępne , a odgrywają ważną rolę w kształtowaniu ich świata wyobrażeń i pojęć
J. Hitschman nazwał wyobrażenia surogatowe prawie wszystkie treści świadomości odpowiadającej przedmiotom , których elementy poglądowe nie mogą być spostrzeżone lub bywają spostrzegane niekompletnie (niedokładnie)
T. Heller podzielił wyobrażenia surogatowe na dwie klasy w zależności od bodźca , który je wywołał. 1) WYOBRAŻENIA SUROGATOWE występują na tle bodźców odpowiednich np. wyobrażenia wzrokowe u ociemniałych; są one wprawdzie niedokładne, niepełne, ale tej samej natury co bodziec, który je wywołuje 2) wyobrażenia surogatowe powstają na tle bodźców nieodpowiednich ; są to wyobrażenia innej natury niż działający bodziec
Pod względem treści Heller wyróżnia dwa rodzaje wyobrażeń zastępczych: 1) stosunki przestrzenne - których niewidomy nie może w sposób adekwatny ująć albo ujmuje z wielkim trudem 2) światła i barwy - których niewidomy nie może poznać w sposób adekwatny w rzeczywistości.
Bodźcem wywołującym wyobrażenia zastępcze u niewidomych jest mowa otoczenia.
Wyobrażenia zastępcze niewidomych dotyczą przedmiotów bliskich , znajdujących się obok , z którymi mogą się oni zetknąć za pomocą innych receptorów
Wyobrażenia zastępcze niewidomych dotyczą przedmiotów bliskich , znajdujących się obok , z którymi mogą się oni zetknąć za pomocą innych receptorów.
Dotyk- wg. Swietłow to skomplikowany zespół czynności w których skład wchodzi szereg wrażeń: dotknięcia , ucisku lub oporu, zmiany miejsca ( przesunięcia się ) , ciepła, niekiedy bólu oraz w różnym stopniu wrażenia odbierane przez głębokie warstwy skóry, mięśni , ścięgien, stawów, a prawdopodobnie narządów i tkanek.
Powszechnie rozróżnia się dotyk bierny i czynny. - wg. Grzegorzewskiej .
Wg. Hellera wyróżnia dotyk analityczny i syntetyczny .
Bierny dotyk - w pewnym sensie jest analityczny . w skład biernego wchodzą : Wrażenia dotknięcia , ucisku, ciepła i zimna ( przy biernym dotyku następuje szybka adaptacja i znieczulenie dotykającej powierzchni ciała)
Czyny dotyk - jest w pewnym sensie syntetyczny. Jeżeli do wrażeń dotyku biernego dołączą się wrażenia związane ze zmianą miejsca jako następstwem poruszania się narządu dotykającego, dotyk staje się czynny.
Dynamiczne układy strukturalne- proces kompensacji psychofizjologicznej nazywamy tworzenie się dynamicznych układów funkcjonalnych lub strukturalnych w skład których wchodzą wrażenia odbieranie przez wszelkie pozostałe zmysły osoby niewidomej ( słuch , dotyk, smak ) Procesy wyższej analizy i syntezy korowej
14.Pedagogika lecznicza - dział czy nauka szczegółowa pedagogiki specjalnej, ściśle związana z procesem leczenia, bądź szerzej ujmując z rehabilitacją dzieci i młodzieży przewlekle chorych i z uszkodzonym narządem ruchu. Pedagogika lecznicza włącza się w ten proces poprzez swoiste czynności i oddziaływania pedagogiczne.
(wg A. Maciarz)
Przedmiot pedagogiki leczniczej:
Aktualnie przedmiot zainteresowań obejmuje wszelkie problemy populacji dzieci
i młodzieży przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, występujące
w różnych środowiskach ich życia i rozwoju. Są to także problemy opieki, wychowania i terapii, rozwiązywane z wykorzystaniem wiedzy z innych nauk (głównie psychologii). Szczegółowe problemy będące w kręgu zainteresowań pedagogiki leczniczej:
problemy związane z rozwojem i wychowaniem dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo w rodzinie i szkole publicznej,
problemy emocjonalne i wychowawcze rodziców tych dzieci,
ujemne skutki długotrwałej izolacji dziecka w zakładach leczniczych
i rehabilitacyjnych,
znaczenie naturalnego środowiska rodzinnego i rówieśniczego w rozwoju
i socjalizacji,
emocjonalno - społeczne relacje z dziećmi zdrowymi,
funkcjonowanie dzieci przewlekle chorych i kalekich w grupach rówieśniczych,
możliwości społecznej integracji w środowisku szkolnym i pozaszkolnym.
Cele i zadania pedagogiki leczniczej:
ochrona jednostki przed ujemnymi skutkami psychicznymi spowodowanymi długotrwałym pobytem w zakładzie leczniczym,
współdziałanie w terapii medycznej,
udzielanie jednostce pomocy w procesie akceptowania sytuacji w której się znalazła,
współdziałanie w zabezpieczaniu jednostce podstawowych potrzeb psychospołecznych i biologicznych,
organizowanie procesu rehabilitacji i rewalidacji,
dążenie do wczesnego wykrywania chorób dzieci oraz obejmowania ich wczesną interwencją medyczną i pedagogiczną,
dążenie do jak najpełniejszego włączenia rodziny w proces rehabilitacji dziecka i wyposażenia rodziców w odpowiednie wiadomości i umiejętności niezbędne w postępowaniu z dzieckiem chorym.
Choroba - fakt w życiu, który dla dzieci i młodzieży może stanowić zagrożenie dla rozwoju, a dla dorosłych stanowi zagrożenie dla spełniania się w rolach społecznych. (wg Cz. Kosakowskiego)
Czynniki stałe dla choroby i kalectwa:
ból - zwiastun zaczynającego się/toczącego się procesu chorobowego; to dobry sygnał gdyż jesteśmy świadomi, że zaczyna się proces chorobowy; dziś innego znaczenia nabiera ból przewlekły - dominuje koncepcja eliminowania tego bólu, bo utrudnia on proces leczenia (pojawiają się pracownie leczenia bólu przewlekłego),
lęk - postawa lękowa jest nieuzasadniona i niekorzystna; lęk nie ma przedmiotu, jest postawą, to strach ma konkretną przyczynę/przedmiot,
ograniczenie aktywności - stan kalectwa pociąga za sobą obiektywne ograniczenia aktywności, które z czasem można przewartościować tak aby nie ograniczały (musi nastąpić przystosowanie się do choroby/kalectwa, np. osoba chora na cukrzycę może żyć dobrze i nie odczuwać ograniczeń jeśli dokona przewartościowania).
Choroba będąca zjawiskiem przeciwstawnym do zdrowia jest powszechnie rozumiana jako zaburzenie i brak zdrowia, a tym samym brak dobrego samopoczucia i pełnej sprawności psychofizycznej. (wg A. Maciarz)
Wyróżniamy choroby:
krótkotrwałe (ostre),
długotrwałe (przewlekłe/chroniczne)
Właściwości choroby przewlekłej:
długi czas trwania (w zależności od autora podaje się, że trwa ona co najmniej cztery tygodnie, bądź dłużej niż 3 miesiące),
łagodniejszy w porównaniu z chorobą krótkotrwałą przebieg,
powodowanie trwałych, nieodwracalnych zmian patologicznych
w organizmie,
konieczność długotrwałej opieki medycznej i specjalnej rehabilitacji.
Jednoznacznymi właściwościami przewlekłych chorób odróżniających je od chorób krótkotrwałych jest długi czas trwania oraz konieczność długotrwałej opieki medycznej i specjalnej rehabilitacji.
Wyróżniamy przewlekle chorych:
somatycznie,
nerwowo,
psychicznie.
Choroby przewlekłe występujące u dzieci to m.in.:
alergie,
cukrzyca,
choroby reumatyczne,
astma,
choroby nowotworowe,
mukowiscydoza,
hemofilia,
padaczka,
zaburzenia wchłaniania jelitowego (celiakia).
Osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu stanowią w Polsce niemal połowę populacji osób niepełnosprawnych, można zatem powiedzieć, że dysfunkcje narządu ruchu stanowią, obok innych rodzajów schorzeń, najczęstszą przyczynę niepełnosprawności w naszym kraju.
Pojęciem osoby niepełnosprawnej ze względu na dysfunkcję narządu ruchu określamy osoby o ograniczonej sprawności kończyn górnych, dolnych lub kręgosłupa.
Przy pomocy narządów ruchu człowiek wykonuje ruchy manipulacyjne za pomocą kończyn górnych oraz ruchy lokomocyjne za pomocą kończyn dolnych.
Według klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia uszkodzenia narządu ruchu są sklasyfikowane następująco:
1. uszkodzenie i braki w anatomicznej strukturze narządu ruchu,
2. zaburzenia czynności motorycznych.
3. deformacja narządów ruchu.
1. Osoby z uszkodzeniem anatomicznej budowy narządu ruchu
Do tego rodzaju niepełnosprawności zaliczamy uszkodzenia kości i mięśni kończyn, spowodowane urazami lub amputacjami. W zależności od liczby i zakresu uszkodzenia kończyn czynności manipulacyjne i lokomocyjne ulegają większemu lub mniejszemu ograniczeniu lub całkowitemu zniesieniu. Uszkodzenia te mogą mieć różny zakres i dotyczyć:
jednej kończyny - górnej lub dolnej (uszkodzenie ręki, przedramienia, ramienia, stopy, podudzia, uda);
dwóch lub więcej kończyn - obu kończyn górnych, obu kończyn dolnych, jednej kończyny dolnej i jednej kończyny górnej;
trzech lub nawet czterech kończyn.
2. Osoby z zaburzeniami czynności motorycznych
Przy względnie nie uszkodzonej anatomicznej budowie narządu ruchu, spowodowanymi różnymi schorzeniami neurologicznymi (np. udary mózgu - zatory, wylewy do mózgu, dziecięce porażenie mózgowe) zaburzenia czynności motorycznych obejmują:
porażenie - całkowite zniesienie czynności ruchowych (paraliż, bezwład);
niedowład - częściowe zniesienie czynności ruchowych - obniżenie sprawności i poprawności wykonywania ruchów, osłabienie ich siły, spowolnienie ruchów itp.
Jedną z przyczyn dysfunkcji narządu ruchu może być uszkodzenie rdzenia kręgowego
i należą one do najcięższych. Do uszkodzenia rdzenia kręgowego dochodzi najczęściej na skutek złamania kręgosłupa lub chorób (między innymi stwardnienie rozsiane
i guzy rdzeniowe). Uszkodzenie kręgosłupa może spowodować paraplegię lub tetraplegię.
Główne postacie porażenia lub niedowładu to:
hemiplegia - połowiczne porażenie jednej strony, a więc kończyny górnej i dolnej po lewej lub prawej stronie;
triplegia - obustronny niedowład (silniej zaznaczony w kończynach dolnych);
diplegia - obustronny niedowład (silniej zaznaczony w kończynach górnych);
paraplegia - porażenie kończyn dolnych;
tetraplegia (quadroplegia) - porażenie wszystkich czterech kończyn.
3. Osoby z deformacjami narządu ruchu
Objawiają się one nieprawidłowościami lub uszkodzeniami anatomicznej budowy narządu ruchu lub poszczególnych jego elementów. Mogą one być spowodowane wadami wrodzonymi lub schorzeniami kości i mięśni narządu ruchu, zwłaszcza chorobami reumatycznymi. Mogą one przyjąć postać:
braku niektórych elementów narządu ruchu, np. mniejsza liczba palców
u rąk lub nóg;
dodatkowych elementów narządu ruchu, np. więcej niż 5 palców u rąk lub nóg;
nieprawidłowo ukształtowanych elementów narządu ruchu, np. zbyt długa lub krótka kończyna, płaskostopie, nieprawidłowa budowa kręgosłupa (garb, skolioza);deformacji będących rezultatem schorzeń lub urazów
w postaci zesztywnienia stawów, kręgosłupa, zaniki mięśni itp.
TERAPIA PEDAGOGICZNA w pracy z dziećmi przewlekle chorymi
i z uszkodzonym narządem ruchu.
Terapia może mieć charakter:
odciążający (spoczynkowy),
obciążający (czynnościowy).
Zadaniem terapii odciążającej jest dostarczenie choremu warunków do jak najmniejszego wydatkowania wysiłku związanego ze środowiskiem zewnętrznym
w celu gromadzenia energii ustroju do walki z przyczyną choroby. Wyróżniamy terapię:
za pomocą hamowania sennego - udostępnianie racjonalnych warunków dobrego snu,
najniższego poziomu czynnościowego - wybór zajęć o charakterze receptywnym (biernym), np. muzykoterapia; stosuje się w stanach ciężkich,
zmniejszonych obarczeń - mniejsze obciążenie niż dotychczasowe; stworzenie nowych warunków,
uchylania przykrych skojarzeń.,
za pomocą zwolnienia długotrwałych napięć i hamowań - zahamowanie: oczekiwania, tęsknoty, niepokoju, tremy, itd
Terapia uczynniająca opiera się na organizowaniu wszelkich form aktywności mających na celu zdynamizowanie, usprawnienie wyższej czynności nerwowej
i procesów psychomotorycznych. Wyróżniamy terapię: ruchową, zabawową, zajęciową, pracy.
CHOROBA SZPITALNA (HOSPITALIZM) - całokształt zaburzeń psychicznych i fizycznych spowodowanych długotrwałym pobytem w szpitalu lub innym zamkniętym zakładzie leczniczym. Zalicza się do nich:
otępienie uczuciowe,
otępienie intelektualne,
zanik potrzeby kontaktów społecznych,
depresję.
Powyższe objawy są wynikiem przystosowania się do życia monotonnego i nie wymagającego inicjatywy.
W odniesieniu do małych dzieci hospitalizm jest rozumiany jako ogół zaburzeń obejmujących rozwój fizyczny (wzrost, wagę, sprawność ruchową) i psychiczny dziecka. Mimo wysokiej jakości warunków rozwoju biologicznego i otrzymywanej opieki w szpitalu małe dzieci pozbawione kontaktu z matką nie mogą rozwijać się normalnie. Następuje spowolnienie ich rozwoju fizycznego i umysłowego, pojawiają się zaburzenia emocjonalne (zachwiana równowaga, niepokój, lękliwość - potem zobojętnienie), zmniejsza się odporność organizmu i zwiększa podatność na choroby.
Fazy choroby szpitalnej:
faza protestu,
faza rozpaczy,
faza zobojętnienia.
OPIEKA PALIATYWNA
Opracowano na podstawie Wytycznych (Rekomendacji) Rec (2003) 24 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich dotyczących organizacji opieki paliatywnej.
Opieka paliatywna - definicja sformułowana przez Światową Organizację Zdrowia
w 1990 roku: jest to aktywna, całościowa opieka obejmująca chorych
z zaawansowaną, postępującą chorobą. Podstawowe znaczenie odgrywa zapobieganie i niesienie ulgi w cierpieniu poprzez uśmierzanie bólu i innych objawów oraz wsparcie psychologiczne, socjalne i duchowe. Celem opieki paliatywnej jest osiągnięcie możliwie najwyższej jakości życia chorych i ich rodzin.
Nowsza, opracowana przez WHO definicja opieki paliatywnej kładzie większy nacisk na zapobieganie cierpieniu:
Opieka paliatywna jest działaniem, które poprawia jakość życia chorych i ich rodzin stających wobec problemów związanych z zagrażającą życiu chorobą, poprzez zapobieganie i znoszenie cierpienia dzięki wczesnej identyfikacji oraz bardzo starannej ocenie i leczeniu bólu i innych problemów: somatycznych, psychosocjalnych i duchowych.
Podstawowym celem opieki paliatywnej jest uzyskanie optymalnej jakości życia. Koncepcja ta jednak pozostaje trudna do zdefiniowania i do pomiaru u chorych
z zaawansowaną chorobą. Narzędzia służące do pomiaru w badaniach podczas leczenia przyczynowego, w większości nie mogą być zastosowane w opiece paliatywnej, szczególnie ze względu na nie uwzględnianie problemów duchowych pod koniec życia. Pomiar jakości życia oparty na preferencjach chorych wydaje się być właściwy w opiece paliatywnej.
Opieka paliatywna ma następujące podstawowe wymiary:
łagodzenie objawów.
wsparcie psychologiczne, socjalne, duchowe i emocjonalne.
wsparcie rodziny.
wsparcie w okresie osierocenia.
Miejsce sprawowania i formy opieki
Opieka paliatywna może być sprawowana w:
domu chorego
domu opieki
domu dla ludzi starszych
szpitalu
hospicjum
Jak dotąd najczęściej opieka paliatywna jest sprawowana w domu. Nawet jeśli chorzy w końcu umierają w oddziałach stacjonarnych, zwykle większość czasu, gdy są objęci opieką paliatywną, spędzają w domu.
Medycyna paliatywna jest specjalnością medyczną specyficznym rodzajem działań, obejmujących chorych z aktywną, postępującą i zaawansowaną chorobą, dla której prognoza jest ograniczona, a opieka koncentruje się na jakości życia. Stanowi część opieki paliatywnej.
Opieka dzienna jest zwykle połączona ze specjalistycznymi oddziałami opieki paliatywnej. Chorzy mogą przyjeżdżać raz lub więcej razy w tygodniu. Oferowane usługi obejmują opiekę medyczną (przetaczanie krwi, niesienie ulgi w bólu i innych objawach itd.), socjalną (mycie/kąpiele), rehabilitację (fizjoterapia/terapia zajęciowa), relaksacyjną (masaż) lub rozrywkę (sztuka i rzemiosło). Służy także jako zapewnienie możliwości uzyskania nieco wolnego czasu dla głównego opiekuna (opieka wyręczająca).
Opieka duchowa koncentruje się na zagadnieniach poszukiwania sensu/znaczenia oraz pytaniach dotyczących egzystencji i religii, które są często zadawane przez chorych z zaawansowaną, postępującą chorobą i ich rodziny. Nie jest ograniczona do chorych, którzy wyznają religię, ale skierowana do wszystkich, zarówno wierzących jak i nie wierzących chorych i ich rodzin, zarówno przed jak i po śmierci. bliskiej osoby.
Opieka dla opiekunów stanowi działanie w opiece paliatywnej, które wyraźnie odnosi się do trudności i obciążeń opiekunów, które mogą być związane z opieką nad osobą umierającą. Może ona także obejmować opiekę w okresie żałoby. Stanowi ważny element zapobiegania wystąpienia zespołu wypalenia u opiekuna.
Opieka terminalna stanowi kontynuację opieki paliatywnej i zwykle odnosi się do postępowania - opieki nad chorymi w ostatnich godzinach lub dniach życia.
CHOROBA TERMINALNA - termin medyczny określający chorobę, której sposoby leczenia są nieznane, albo tak zaawansowane stadium danej choroby, że nie można już jej leczyć przyczynowo, a jedynie objawowo (medycyna paliatywna). Choroba terminalna prowadzi do śmierci. Do chorób terminalnych zalicza się m.in. nowotwory, AIDS.