ZASADA to pewna prawidłowość natury teoretycznej oparta na prawach naukowych wyjaśniających, dlaczego musimy postępować w taki a nie inny sposób.

Zasady w ped op. to pewna specyficzność polegająca, na że obejmuje ona swym zakresem jedynie działalność opiek i określa podstawowe warunki, w których sprawowana opieka zyskuje walory wychowawcze w zakresie wszystkich możliwych do osiągnięcia celów.

Proces wychowania opiekuńczego przebiega wg pewnych praw odzwierciedlających stałe zależności między faktami opiek-wychowawczymi. Prawa działalności to właśnie te zasady (ogólne normy naszego postępowania opiek-wychowawczego).

W ped opiek występuje 6 zasad:

1.Równorzędnej opieki (zasada opieki sprawiedliwej) - warunki muszą być podobne dla wszystkich dzieci. Wszystkie dzieci mają być traktowane sprawiedliwie. Procedury postępowania maja być jednakowe. Równość. Opieka ma być dla każdego kto jej wymaga. Opiekun ma zaś być tolerancyjny i wyrozumiały.

2. Optymalizacji opieki.- polega na zaspokajaniu wielorakich potrzeb podopiecznego ale z uwzględnieniem jego samodzielności. Opieka nie może być za mała ani nadmierna. Potrzeby powinny być w pewnym stopniu niezaspokojone aby wywołały aktywność, ale nie tak dużo by spowodowały szkody.

3. Czynnego udziału podopiecznych w zaspakajaniu ich potrzeb- Celem opieki jest zaspokojenie potrzeb ale takie by doprowadzić podopiecznego do samodzielności. Zasada ta żąda aby opiekun włączył podopiecznego do różnych prac mających na celu zaspokojenie jego potrzeb np. samoobsługi.

4. Optymalizacji, modyfikacji ped opiek.

5. Oddziaływana wychowawczego na potrzeby- opiekun ma zaspokajać potrzeby ale i wpływać na ich jakość. Rozbudzać jedne a drugie hamować.

6. Odpowiedniego łączenia świadczeń opiekuńczych z wymaganiami podopiecznych- Wychowawca ma zaspokajać potrzeby, a w drugiej kolejności stawiać wymagania, by wychowanek zaspokajał potrzeby w sposób ekonomiczny, celowy itp. Wymagamy pozytywnych zachowań (oszczędność itp.)

Zasady obejmują działalność opiekuńczą i określają podstawowe warunki, w których sprawowana opieka uzyskuje walory wychowawcze.

Z procesu opiekuńczego wynikają określone zasady traktowane jako prawidłowości, które decydują o wartości wychowawczej opieki nad dziećmi i młodzieżą. Formułuje się je w postaci postulatów dotyczących organizacji pracy opiek-wychowawczej. Do najważniejszych postulatów należą:

a) Właściwe rozeznanie potrzeb dzieci i młodzieży.

b) Indywidualizacja w zaspokajaniu potrzeb -

c) Wychowawczy aspekt opieki

d) Pozostawienie dziecka (w miarę możliwości) w jego naturalnym środowisku

e) Odpowiednie wykorzystanie środków

f) Optymalizacja warunków rozwoju dziecka

g) Sprawiedliwość w zaspokajaniu potrzeb

h) Współdziałanie w zaspokajaniu potrzeb związanych z całym tzw. wychowującym społeczeństwie.

PROCES OPIEKI

ATMOSFERA OPIEKI to dominujące w danym układzie opiekuńczym intersubiektywne odczucia podopiecznych i opiekunów odzwierciedlające poziom zaspokojenia ich potrzeb. (Atmosfera ta powinna być przyjazna i życzliwa).

Staje się ona funkcją, gdy:

a) uwzględnione są czynniki, atmosferotwórcze pośrednie (postawy)

b) uwzględniony jest poziom zaspokojenia potrzeb podopiecznych oraz jakość stosunków między nimi, a opiekunem.

c) samoocena opiekuna, co do jego roli (cechy osobowościowe, stosunek do podopiecznych, odpowiedni sposób pracy z dziećmi i młodzieżą -predyspozycje)

ATMOSFERA WYCHOWANIA to dominujące w danym układzie (ukł. wychowawczym) intersubiektywne odczucia wychowawców i wychowanków odzwierciedlające ich stosunek do urzeczywistnienia pewnych norm określających wartości będących celami wychowania.

CZYNNOŚCI OPIEKUŃCZE to ukierunkowane, zorganizowane czynności mające na celu zaspokajanie potrzeb ponad podmiotowych podopiecznego i pełna aktywność ze strony opiekuna.

SYTUACJE OPIKUŃCZO-WYCHOWAWCZE to pewna sytuacja opiekuńcza wzbogacona o założony cel wychowawczy, a ściśle zmodyfikowana wg tego celu i jako taka jest funkcją:

- warunków wew. i zew

- poziomu zaspokajania potrzeb podopiecznego

- dostarczania przedmiotów potrzeb

- określenia aktywności podopiecznego

- urzeczywistnianych wartości opieki i zmodyfikowanych założonym celem

ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI

Dla sprawowania opieki najważniejsze jest realizowanie dwóch pierwszych składników sprawiedliwości międzyludzkiej.

Polega ona na urzeczywistnieniu 3 kardynalnych zasad:

1. Należności wg słuszności moralnej

2. Równej zapłaty i odpłaty

3. Równej miary

Zasada równej zapłaty i odpłaty polega głównie na:

A) Uwzględnieniu sytuacji życiowej podopiecznego oraz rozmiarów jego ponad podmiotowych b) Potrzeb i własnych możliwości dyspozycyjnych

C) Kierowanie się ochroną i utrzymanie jego dobrostanu wynikającym z odpowiedzialności jego opiekuna za niego

D) Tendencji do zachowań pozytywnych więzi emocjonalnych w stosunku opiekuńczym

2 OGÓLNE ZADANIA OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE:

Stwarzać podopiecznemu warunki, organizować sytuacje, system faktów, a w sumie taką rzeczywistość wychowawczą, która wpływałaby na rozbudzanie, rozwijanie i utrwalanie pozytywnych potrzeb oraz hamowanie i wygaszanie potrzeb negatywnych.

Nie licząc na przypadkowy, naturalny bieg zdarzeń uświadamiać podopiecznym ich naturalne potrzeby, ich osobisty zgodny z normami społecznymi interes życiowy, stwarzając również w tym celu sytuacje rozbieżności między ich nastawieniami, a rzeczywistością.

Zasada ta ma istotne znaczenie w pracy w działalności opiek-wychowawczej (dot. głównie placówek opiek-wychwawczych).

Ma ona też duże znaczenie w rozwiązywaniu problemów, do których można zaliczyć np.:

A) Możliwe konflikty na tle dwóch przeciwnych tendencji w opiece, potrzeby zależności podopiecznego od opiekuna, jednocześnie samodzielności

B) Niezgodność między nimi w percepcji i hierarchizacji potrzeb i sposobów ich zaspokajania

C)Potrzebę pozytywnej atmosfery opieki i wychowania

D) Opanowanie przez opiekuna najbardziej skutecznych metod hamowania i wygaszania potrzeb negatywnych i kreowania pozytywnych

JANUSZ KORCZAK (1878-1942)

1912-1942 r. Dyrektor Domu Sierot dla dzieci żydowskich w W-wie.

Od 1919 r. Współorganizator zakładu wychowawczego dla dzieci polskich „Nasz Dom”.

W 1926 r. Założył pismo dla dzieci „Mały Przegląd”.(1901r.-„Dzieci Ulicy”,1906r.- „Dziecko Salonu”). Autor popularnych pogadanek radiowych zwanych „gadaninkami starego doktora”

Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, zwracał szczególną uwagę na nierówno prawną pozycję dziecka w społeczeństwie. Był opiekunem realistą. Na pierwszym miejscu stawiał zaspokajanie potrzeb dzieci.

1. Dwustronna informacja między wychowawcami, a wychowankami- (inf. były pisane na tablicy ogłoszeń, skrzynki „życzeń i zażaleń”)

2. Samoobsługowe dyżury wychowanków w zakresie zaspokajania całodziennych potrzeb

3. Ochrona osobistego mienia wychowanków

4.Stworzenie racjonalnego trybu codziennego życia wychowanków (higiena osobista, kąpiele, zabawy, nauka)

5. Ustanowienie całego systemu instytucji regulujących stosunki międzyosobowe w zespole wychowanków i wychowawców; stopnie obywatelstwa w społeczności wychowanków: „uciążliwy przybysz”, „obywatel” itp., plebiscyty życzliwości, lista podziękowań, różne formy opieki sprawowane przez starszych wychowanków nad młodszymi

6. Wprowadzenie do codziennego życia dzieci szeregu bodźców skłaniających ich do samooceny i samodoskonalenia.

W wielu przejawach życia zakładowego dzieci Korczak wyznawał i praktycznie realizował zasadę wychowania przez realne życie, bez interwencji opiekuna i wychowawcy.

JÓZEF CZESŁAW BABICKI (1880-1952r.) pedagog, wychowawca, organizator instytucjonalnych form opieki nad dzieckiem opuszczonym, działacz społeczny. Od 1914 był kierownikiem bursy dla uczącej się młodzieży w Pruszkowie. W latach 1926-27 zainicjował eksperyment pedagogiczny, który nazwał „systemem rodzinkowym”.

Jest on twórcą systemu dokształcania wychowawców placówek wychowawczych. Od 1926r. Prowadził wykłady z dziedziny opieki społecznej w wielu uczelniach.

CECHY „SYSTEMU RODZINKOWEGO”

a)wychowanie zakładowe musi być nacechowane takimi czynnikami jak:

• mała grupa dzieci do 15 w grupie

• wytworzenie atmosfery rodzinnej: przyjazna atmosfera troskliwa opieka, bezpieczeństwo, praca z dziećmi,

• Zwrócenie uwagi na warunki bytowe, osobny pokój i wyposażenie,

• Postawa wychowawcy: odpowiedzialny, sumienny, sprawiedliwy

Należał do grona współzałożycieli Związku Zawodowego Wychowawców, Warszawskiego Koła Opiekunów nad Dziećmi i Młodzieżą.

Współpracował z wieloma pismami z zakresu opieki społecznej, na których łamach publikował i współredagował min. „Wychowawcę”, „Opiekę nad dzieckiem”, „Życie dziecka”, „Opiekuna społecznego”.

Jest autorem około 60 publikacji z zakresu opieki społecznej dotyczących form opieki nad dzieckiem opuszczonym (opieki zamkniętej, częściowej i otwartej), podstaw prawnych opieki nad dzieckiem, osobowości dziecka opuszczonego, metodyki pracy opiekuńczo wychowawczej, wychowania w rodzinach zastępczych, wychowania zakładowego (zwłaszcza systemu rodzinkowego), modelu wychowawcy-opiekuna, kształcenia i dokształcania wychowawców zakładów opiekuńczych.

Był współorganizatorem pierwszego Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka w W-wie w 1938r.

KAZIMIERZ JEŻEWSKI (1877-1948)

Pedagog, współautor ped. op., ekonomista, stał się twórcą projektu tzw. „gniazd sierocych”, zorganizował Towarzystwo Gniazd Sierocych, pierwsze założył koło Przemyśla.

W 1917 opracował koncepcję „wiosek kościuszkowskich”, które skupiały kilka gniazd sierocych pod wspólnym kierownictwem (zarząd, kontrola). Zamysł ten zrealizował w 1929roku. Zorganizował 2 bursy w W-wie i utworzył Fundusz Kształcenia Zawodowego.

Koncepcja pedagogiczna Jeżewskiego opierała się na wzorach wychowania rodzinnego i respektowania zasady wychowania prze pracę i do pracy. Akceptował rolę pracy społecznej wychowanków na rzecz środowiska wiejskiego i podniesienia jego kultury rolnej.

SIEROCTWO SPOŁECZNE- to zjawisko braku opieki rodzicielskiej mimo formalnego posiadania przez dziecko rodziców, wynika głównie z zaburzeń w funkcjonowaniu rodziny.

Pojęciem społecznych sierot obejmuje się dzieci, których oboje lub jedno z rodziców żyje, ale którzy nie chcą, nie potrafią lub nie mogą wypełniać obowiązków rodzicielskich w takim stopniu, że zostają powołane odpowiednie służby, następuje ich ingerencja. Służby te mają za zadanie ochronę dziecka i jego praw, w skutek, czego rodzicom zastają prawa rodzicielskie odebrane, ograniczone lub zawieszone.

Na skutek rozłąki szczególnie z matką w początkowym okresie życia występuje choroba sieroca, która charakteryzuje się: Apatią, bezsennością, unikaniem nowych kontaktów, odtrącaniem zabawek, opóźnieniem w rozwoju mowy i zaburzeniem sfery emocjonalnej.

Sieroctwo społeczne prowadzi do zaburzeń w rozwoju jednostki w sposób trwały i nieodwracalny.

Fazy choroby sierocej;

I faza niepokoju- wzburzenia wobec dramatu, jakim jest oderwanie dziecka od matki (płacz, krzyk)

II faza rozpaczy- dziecko płacze długo i często bez powodu (gdyż wychowawcom wydaje się, że jest zdrowe, ma zaspokajane potrzeby); - psychosomatyczne objawy: tulenie się do poduszki, personelu, utrata łaknienia, stały niepokój, zaburzony sen

III faza apatii- zobojętnienie, alienacja (bywa na ogół błędnie interpretowana przez wychowawców) dziecko przestało oczekiwać na uczucie, wie, że je utraciło, załamanie sił odpornościowych jego organizmu, całkowite zobojętnienie.

CHOROBA SIEROCA- syndrom, zespół powstający w wyniku zerwania, zniszczenia więzi uczuciowej dziecka z osobą lub osobami dla dziecka znaczącymi. Może to nastąpić w rodzinie nawet wówczas, gdy dziecko formalnie nie znajdowało się poza nią. Inaczej choroba sieroca nazywana jest hospitalizmem.

PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA- to inaczej pedagogika opieki. Powstała w latach 60-70. Jest jedną z gałęzi pedagogiki społecznej i socjologii, jest dziedziną stale się rozwijającą.

W problematyce pedagogicznej występuje jako dyscyplina naukowa i kierunek studiów:

W rozumieniu ped. op. to opieka międzyludzka, w szczególności opieka nad dziećmi i młodzieżą; zajmuje się wychowaniem, ale w procesie opieki i przez tą opiekę, obejmuje opiekuńcze aspekty a w szczególności edukacji szkolnej.

WG JUNDZIŁ PED. OP. jest teorią działalności opiekuńczo-wychowawczej, jest nauką, która opisuje, wyjaśnia i formułuje ogólne dyrektywy postępowania, op-wych., Czyli można ją określić jako naukę o funkcjach, zadaniach, zasadach, formach i metodach opieki, wychowania przez opiekę i wychowania opiekuńczego.

Fakty, które bada ped. op. Są faktami wspólnymi dla wszystkich poczynań pedagogicznych, ale dotyczą głównie tylko „pewnej grupy dzieci i młodzieży”. Jest to grupa lub jednostka specyficzna i staje się przedmiotem badań pedagogiki opiekuńczej.

FUNKCJE (ZADANIA) PED. OP

Funkcje ped. op. polegają przede wszystkim na dostarczaniu wiedzy o tym, w jaki sposób należy zaspokajać i regulować potrzeby podopiecznych oraz nadawać opiece walory wychowawcze, a wychowaniu - opiekuńcze.

PRZEDMIOT PED OP.

Ped. op. zawiera 3 podstawowe a równocześnie wchodzące w strukturalną, funkcjonalną całość części składowe:

1) Teoria opieki międzyludzkiej, której doniosłą częścią jest teoria potrzeb ludzkich (diagnozowanie, regulowanie, zaspokajanie potrzeb oraz zwrócenie uwagi na wszelkie niezdolności lub przeszkody w samodzielnym zaspokajaniu ich przez wychowanka lub grupę).

Istota i charakter opieki to specyficzna działalność ludzka. Musi być powiązana z wychowaniem, ale jednak różniąca się, powinna nosić tylko aspekt wychowawczy, przez to jest dziedziną autonomiczną, czyli teorią opieki składającą się z teorii potrzeb ludzkich i teorii działalności służącej zaspokajaniu potrzeb.

2) Teoria wychowania przez opiekę- odpowiada na pytania wg, jakich zasad, form, metod, technik należy sprawować opiekę, aby była taką działalnością by mogła zaspokajać potrzeby wychowanka a równocześnie kształtować jego osobowość. Tutaj wychowanie jest tzw. podłożem i podstawowym instrumentem i jest ono zależne od opieki.

3) Teoria wychowania opiekuńczego- wychowanie opiekuńcze to każda dziedzina, forma wychowania, która mówi nam o potrzebach wychowanka i zaspokajaniu tych potrzeb. Jest to wych. zwaloryzowane wartościami opieki.

Do podstawowych twórców ped. op. zaliczamy: Wroczyńskiego, Kelma, Dąbrowskiego, Maciarza, Brągiel, Jundził, Balcerka.

WG KELMA PED. OP. to subdyscyplina zajmująca się opieką nad dziećmi do lat 18, głównie chodzi o usuwanie zagrożeń życia i rozwoju oraz skutków tych zagrożeń, czyli mieści się tutaj działalność ze strony opiekunów, jest ona bezpośrednia zorientowana na dzieci i środowisko, w którym przebywają.

WG WROCZYŃSKIEGO PED. OP to gałąź nauk pedagogicznych, nauka pograniczna ped. społ. i polityki społ. Przedmiotem badań są tu sytuacje wychowawcze wymagające odpowiedniej pomocy społecznej.

Wroczyński zajmuje się sieroctwem naturalnym i społecznym, warunkami bytowymi dziecka, funkcjami społecznymi szkoły, opieką środowiskową, poradnictwem wychowawczym.

WG DĄBROWSKIEGO PED OP. jest samoistną dyscypliną pedagogiczną. Stwierdza, iż ma ona swoje treści autonomiczne w stosunku do pedagogiki ogólnej a nawet i specjalnej. Przedmiotem tej nauki są funkcje, zadania, metody, formy, zasady opieki, wychowania przez opiekę i wychowania opiekuńczego.

OPIEKA- występuje wszędzie tam gdzie jest to możliwe. Musi ona mieć walory wychowania a wychowanie walory opieki.

OPIEKA- to działalność, której w istocie nie wyznaczają potrzeby podopiecznych, ale jego podstawowa cecha, którą jest niezdolność do samodzielnego zaspokajania potrzeb. Opieka musi być przede wszystkim bezinteresowna i względnie posiadać ciągły charakter działań i czynności opiekuńczych, musi w niej być zawarta odpowiedzialność opiekuna za podopiecznego.

Musi być spełniony stosunek opiekuńczy a są to: związki, zależności i powinności między opiekunem a podopiecznym. Musi być odpowiednia atmosfera i pozytywna postawa opiekuna (dyspozycyjna, powierzchowna, miła, bezinteresowna, empatyczna, wizualna, cierpliwa, spokojna).

Opieka w wąskim zakresie:

Wg J.Macioszkowej opieka to ogół działań podejmowanych przez osoby i instytucje w celu stworzenia warunków do zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży. Cecha tych działań jest ich integralny charakter, są one podejmowane świadomie i wyróżniają je zadania i czynności człowieka.

Wg Jakubowskiego opieka to całokształt warunków sprzyjających rozwojowi dzieci i młodzieży oraz całokształt zabiegów, czynności i działań uskutecznionych po to, aby warunki te czynić optymalnymi wykorzystując je celowo oraz na rzecz coraz to pełniejszego rozwoju dzieci i młodzieży.

Opieka w szerokim znaczeniu:

Opieka:

1)Zwierzęca- to różnorodne kompleksowe reakcje i zachowania instynktowne i nabyte rodziców wobec ich potomstwa służące zaspokajaniu ponad podmiotowych potrzeb przede wszystkim biologicznych i bezpieczeństwa.

2)Ludzka: (międzyludzka, człowieka nad własnymi wytworami, człowieka nad elementami przyrody). To działalność człowieka polegająca na ciągłym zaspokajaniu potrzeb ponadpodmiotowych przedmiotu opieki, przyjęcie przez niego odpowiedzialności za nie i za istniałego między tymi członami stosunku opiekuńczego.

3)Transcendentalna- aktualizuje się jedynie w wyobrażeniach i przekonaniach religijnych osób wierzących. Jest wiarą w nieustającą opatrzność boską nad nimi i ich otoczeniem.

OPIEKA to w ogóle konieczność aktywności jej podmiotu wobec zależnego od niego przedmiotu polegająca na ciągłym i bezinteresownym zaspokajaniu jego swoistych potrzeb i kompensowaniu niezdolności do samosterowania lub samo zachowania.

Opieka polega na:

-zaspokajaniu ponad przedmiotowych potrzeb jej przedmiotów, czyli potrzeb, których nie mogą one same obiektywnie zaspokoić

-kompensowaniu niedyspozycji tych przedmiotów do samoistnienia

-ciągłym lub cyklicznym zaspokajaniu tych potrzeb

-zachodzących zależnościach przedmiotu od podmiotu opieki

Opieka międzyludzka:

1)Rodzinna

2)Społeczna:

a)Normalna: powszechna, zakładowa, funkcje opiekuńcze zakładów społ.

b)Interwencyjno-kompensacyjna: kompensowanie niedostatków opieki rodzinnej, niedostatków rozwojowych, szkód losowych

3)Spontaniczna

Zakresy opieki:

1)ze względu na zróżnicowanie pionowe

2)ze względu na podmiot i charakter opieki

3)zależne od jej przedmiotu

4)w zależności od przejawów w ciągu życia jednostki

5)zależne od bieżącego i perspektywicznego wymiaru

6)zależne od stopnia powszechności

7)zależne od opiekuńczych funkcji różnych instytucji

8)zależne od ilości, stopnia i stanu zaspokajania potrzeb

POTZEBY OPIEKUŃCZE:

1)Klasyfikacja z punktu działalności rodziny: fizjologiczne, miłości i bezpieczeństwa, akceptacji, samodzielności, samorealizacji

2)Klasyfikacja z punktu działalności szkoły: bezpieczeństwa, wiedzy, samorealizacji, akceptacji, uznania

3)Potrzeby związane z aktywnością dziecka w środowisku: bezpieczeństwa, akceptacji, uznania, samorealizacji

4)Potrzeby wynikające z właściwości organizmu dziecka: fizjologiczne, akceptacji, bezpieczeństwa, uznania, wiedzy, komunikowania się, czyli przynależności

Rodzinne formy opieki:

a)rodzinny dom dziecka

b)adopcje- przysposobienia

c)rodziny zastępcze

WG JUNDZIŁ OPIEKA- to działalność polegająca na stworzeniu warunków do wszechstronnego rozwoju wszystkich dzieci (rozwój psych., fiz., warunki bytowe i zdrowotne).

Opieka w ogóle i nad dzieckiem ma charakter interwencji społecznej, przewidywanie zagrożeń.

WG KELMA OPIEKA- jest działaniem podejmowanym wobec osób lub rzeczy ze względu na faktyczne lub potencjalne zagrożenie i stwarzanie przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia samego zagrożenia własnymi siłami tych potrzeb. To działalność (interwencja) w sytuacjach, w których występuje zagrożenie dziecka i jego bezradność, nieumiejętność przeciwstawienia się napierającym okolicznościom.

Opiekę trzeba podjąć ze względu na zagrożenie dziecka. Działalność opiekuńcza nie ogranicza się do dzieci czy młodzieży. Sytuacje zagrożenia mogą występować także u człowieka dorosłego. Jednakże dziecko znajduje się w szczególnej sytuacji, jego życie jest bardziej zależne od warunków, jakie stwarzają mu ludzie dorośli. Opieka jest silnie powiązana z wychowaniem. Wychowanie, bowiem zmienia do takiego ukształtowanie człowieka, aby dobrze orientował się on w rzeczywistości i zajął w niej właściwe sobie miejsce.

WG DĄBROWSKIEGO OPIEKA rozumiana bardzo wąsko, utożsamiana jest wyłącznie z zabezpieczeniem bytu materialnego człowieka

3grupy różnie interpretujące termin „opieka”:

1)Kamiński, Szewczuk, Kelm- nadają opiece znaczenie pomocy lub ratownictwa. Zawężają opiekę do stosunkowo wąskiego obszaru działań opiekuńczych, jakimi są sytuacje zagrożenia, czy „nieszczęśliwe” układy wydarzeń losowych, a przedmiotem opieki czynią sytuacje zagrożenia a nie podopiecznego i jego potrzeby.

2)Pieter, Jakubowski- utożsamiają opiekę z wychowaniem lub rozszerzają jej zakres na działania opiekuńcze

3)Czepow, Okoń, Borowska, Dąbrowski- podstawę opieki traktują jako zaspokojenie potrzeb opiekuńczych. Podmiotem opieki staje się podopieczny i jego niezaspokojone potrzeby, których on nie może lub nie umie samodzielnie zaspokoić czy też pokonać.

WG DĄBROWSKIEGO OPIEKA to obiektywnie konieczne czynności i zachowania jej podmiotów wobec zależnych niesymetrycznie od nich przedmiotów, polegające na ciągłym zaspokojeniu ich nadpodmiotowych potrzeb i kompensowaniu niedyspozycji i samozachowania i samosterowania.

Takie rozumienie opieki pozwala wyodrębnić w jej teorii:

-teorię potrzeb ludzkich (ponadpodmiotowych)

-teorię działalności służącej zaspokajaniu potrzeb

Potrzeby ponadpodmiotowe- to potrzeby, które podopieczni nie są zdalni (przejściowo, częściowo lub trwale) samodzielnie zaspokoić i regulować, które wykraczają ponad możliwości podmiotowe podopiecznego.

KATEGORIA OPIEKI- to określony przejaw, aspekt opieki powstający w wyniku integralnego powiązania się jej w pewnym wymiarze z inną dziedziną, tworzącego jakościowo inny układ.

1)Kategoria rodzinna; opieka całkowita, z której korzysta całe młode pokolenie, od narodzin aż do osiągnięcia względnie pełnej samodzielności życiowej, przy czym jej szczególnie doniosłe znaczenie przypada na okres dzieciństwa. Jej przedmiotem są także starcy i dojrzali członkowie rodziny.

2)Kategoria moralna; dotyczy ona działalności opiekunów zawodowych i prawnych, tj. opieki sprawowanej z tytułu umowy pracowniczej i pewnego zobowiązania. Wyraża ją tu powszechne oczekiwanie troskliwej i rozumnej dbałości o podopiecznych oraz jego morale i odpowiedzialność za przebieg i efekty opieki.

3)Kategoria społeczna; opieka jest społeczna, gdy: jej podmiotem jest społeczeństwo i opiera się na jego siłach i środkach. Jest to taka opieka, która sprawowana jest przez społeczeństwo, jego siłami i środkami i poprzez powoływane do tego celu instytucji opiekuńczych. Możemy przerwać ją taką działalnością, która jest podejmowana intencjonalnie ze względu na określone racje społeczne.

4)Kategoria wychowawcza; nabiera sensu, kiedy spełnia ona podstawowe warunki:

-realizuje właściwe sobie cele, zadania, doprowadza równocześnie w efekcie do pożądanych korzystnych następstw, czyli spełnia ostatecznie założone formy opieki

-gdy jego przebiegowi towarzyszą pozytywne postawy opiekuńcze wychowanków wobec .......wielorakich potrzeb ponadpodmiotowych i dodatnia w swym bilansie atmosfera opiekuńcza.

Opieka zyskuje walory wychowawcze, jeżeli przede wszystkim uwzględnia wartości wychowania, kieruje się jego podstawowymi normami prakseologicznymi i wywołuje u podopieczny korzystne, zgodne z celami wychowania zmiany osobowościowe.

5)Kategoria prawna; stanowi ona system zabezpieczeń i świadczeń prawnie zagwarantowanych wynikających z uznanych lub nadrzędnych przez władzę ustawodawczą państwa uprawnień jednostkom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, mieszczącym się w kategorii podopiecznych do korzystania z nich i przypisanych określonym osobom lub instytucjom nieodwołalnego obowiązku ich urzeczywistnienia....

Do zakresu opieki prawnej zalicza się:

-stanowienie prawnych norm opieki,

-nadzór nad jego wdrażaniem i realizacji w praktyce

-działalność sądów a przede wszystkim wydziałów rodzinnych i nieletnich, rozstrzygająca sprawy opieki w rodzinie, kurateli i opieki nad nieletnimi w ogóle

-realizacja określonych skierowań, wynikających z norm prawnych

-egzekwowanie i wymuszanie w przypadkach ich zaniedbania

-tworzenie i prowadzenie prawnie zaleconych kompensowych form opieki.

OPIEKUN- Jest to podmiot działalności opiekuńczej. Każdy, kto ma jako zadanie dbać o kogoś poszczególnego lub taką lub inną gromadę istot, pilnując takiego lub innego ich dobra.

Wg kodeksu rodzinnego ta tylko ta osoba a wyjątkowo instytucja, którą ustanowi sąd opiekuńczy dla sprawowania opieki nad małoletnim, jeżeli każdemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo, jeżeli rodzice są nieznani.

Opiekun:

Nieformalny: naturalny (rodzic), zastępczy (rodziny zastępcze, adopcyjne)

Formalny: prawny (kurator, opiekun prawny), zawodowy (wych. placówek op-wych, opiekun PCK)

Podopieczny:

Rzeczywisty- osoba posiadająca potrzeby ponadpodmiotowe oraz opiekuńcze, która je zaspokaja w ramach stosunku opiekuńczego

Wyczekujący- osoba posiadająca jedynie potrzeby ponadpodmiotowe, zaś opiekuńcze pozostają na razie powinnością i możliwością otaczania osobowego do urzeczywistnienia w bliższej lub dalszej przyszłości.

ZAKRESY OPIEKI

Zakres opieki wg jej podmiotu i charakteru; ze względu na podmiot działalności opiekuńczej i związany z tym jej charakter, a przez to i miejsce w całokształcie życia społecznego, możemy wyróżnić nast. zakresy opieki:

1)Rodzinna

2)Społeczna: normalna (powszechna, zakładowa, funkcje opiekuńcze instytucji społecznych), interwencyjno-kompensacyjna (kompensacja niedostatków opieki rodzinnej, kompen. niedostatków rozwojowych, kompen. szkód losowych)

3)Spontaniczna- czasowa, w różnej formie.

OPIEKA JAKO KATEGORIA WYCHWAWCZA

Wychowanie może mieć sens opiekuńczy i stąd pewne jego zakresy mogą nadać opiece walory wychowawcze. W największym skrócie i znacznym uproszczeniu można powiedzieć, że opieka zyskuje walory wychowawcze, jeżeli przede wszystkim uwzględnia także wartości wychowania, kieruje się jego podstawowymi normami prakseologicznymi i wywołuje u podopiecznych korzystne, zgodne z uznawanymi celami, zmiany osobotwórcze. Taką właśnie drogą najogólniej, realizuje się wychowanie przez opiekę. Jeśli chodzi o samo wychowawcze modyfikowanie opieki, czy inaczej mówiąc sprawowanie jej w sposób wychowawczy, to można to urzeczywistniać tylko wtedy, gdy opiekun postrzega i stara się świadomie sprawować opiekę w aspektach wychowawczych. Chodzi tu o traktowanie podopiecznych równocześnie jako wychowanka i czynne występowanie opiekuna w dwóch zintegrowanych rolach: opiekuna i wychowawcy.

---