Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona

Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych

Specjalność: Pedagogika

Rok I- studia magisterskie

Grupa 3

Praca kontrolna z przedmiotu: Pedagogika specjalna

Na temat:

Rola współczesnych technologii w życiu osoby niepełnosprawnej.

Legnica 2013

Rola współczesnych technologii w życiu osoby niepełnosprawnej.

Na samym początku pracy kontrolnej na temat „roli współczesnych technologii w życiu osoby niepełnosprawnej” chciałabym wyjaśnić pojęcia takie jak: osoba niepełnosprawna oraz technologia.

Osoba niepełnosprawna była kiedyś postrzegana jako:

• Kaleka;

• Osoba ułomna;

• Inwalida (dotyczyło weteranów wojennych);

• Mongolizm/imbecyl/debil – nazwy wycofane w 1968;

• Piętno – pokazywanie osób z wadami w cyrkach, uważanie, że kalectwo to kara boska;

Chciałabym przytoczyć słowa J. Sowy, który uważa, że : „osoba niepełnosprawna to taka, u której uszkodzenie i obniżony stan sprawności organizmu spowodował utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie wykonywania zadań życiowych i zawodowych oraz wypełniania ról społecznych, biorąc pod uwagę jej wiek, płeć oraz czynniki środowiskowe, społeczne i kulturowe” (J. Sowa, 1997)

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadza następujące pojęcia niepełnosprawności, uwzględniając stan zdrowia człowieka:

• Niesprawność (impariment) - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym;

• Niepełnosprawność (disability)- każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla człowieka;

Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) - ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i  kulturowymi uwarunkowaniami (http://www.unic.un.org.pl/niepelnosprawnosc/definicja.php)

Współcześnie rozumiana niepełnosprawność określa osobę, której sprawność fizyczna, psychiczna czy też umysłowa, trwale lub okresowo ogranicza, utrudnia lub wręcz uniemożliwia życie codzienne, pracę, naukę oraz spełnianie przypisanych ról społecznych, zgodnie z normami zwyczajowymi oraz prawnymi.

Wyróżnia się 3 podstawowe stopnie określające niepełnosprawność:

• Znaczny – do którego należą osoby na tyle zaburzone pod względem sprawności organizmu, że nie są w stanie pracować (jedynie w warunkach pracy chronionej, lecz wymagające stałej opieki i pomocy ze strony innych osób), samodzielnie funkcjonować, poruszać się oraz wykonywać czynności samoobsługi

• Umiarkowany – w tej grupie znajdują się osoby, które ze względu na ograniczenia sprawności organizmu są niezdolne do pracy (mogą brać czynny udział wyłącznie w warunkach pracy chronionej z czasowym lub częściowym nadzorem osób trzecich), jednak w obu wspomnianych grupach istnieje możliwość zatrudnienia u pracodawcy, który nie zapewnia warunków pracy chronionej, w przypadku uzyskania zgody i pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy odnośnie przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej

• Lekki – ludzie o takim stopniu niepełnosprawności, ze względu na naruszenie funkcjonowania organizmu, narażeni są na obniżenie zdolności do wykonywanej pracy w porównaniu do możliwości, jakie posiada osoba o podobnych kwalifikacjach z pełną sprawnością fizyczną i psychiczną. Natomiast ograniczenia tych osób, co do spełniania ról społecznych są kompensowane przez zaopatrzenie ortopedyczne, środki pomocnicze oraz techniczne (W. Dega, 1964)

Natomiast jeżeli chodzi o pojęcie „technologia” definiuje się je następująco:

Pojęcie „technologia” (z gr. téchnë = sztuka, rzemiosło + lógos = słowo, nauka) na stałe ukorzeniło się w świadomości społecznej pod koniec XX wieku i stało swoistym wskaźnikiem myślenia naukowego i praktycznego. Technologiczność staje się charakterystyką dominującej działalności człowieka i oznacza przejście na jakościowy nowy poziom efektywności, optymalności, naukowości procesu edukacyjnego. Technologia, zatem jest stylem współczesnego myślenia naukowo-praktycznego. Technologia jest również działalnością, która maksymalne odzwierciedla prawa obiektywne sfery przedmiotowej i dlatego dla danych warunków zapewnia największą liczbę zgodności wyników postawionym celom.

Kolejnym terminem związanym z technologią jest technologia asystująca (technologie dla niepełnosprawnych) – jest to szeroka klasa technologii umożliwiających większą niezależność osób niepełnosprawnych.

Uniwersalne technologie, dostępne dla osób sprawnych i niepełnosprawnych, prowadzą często do lepszych rozwiązań inżynieryjnych. Typowym przykładem są krawężniki przy przejściach dla pieszych. Odpowiednio zbudowane umożliwiają łatwy przejazd osób niepełnosprawnych na wózkach inwalidzkich, ale ułatwiają też łatwy przejazd osób prowadzących wózek dziecięcy lub jadących na rowerze. (http://pl.wikipedia.org/wiki/Technologie_asystuj%C4%85ce)

Jednym z priorytetów polskiej polityki wobec osób niepełnosprawnych jest ich rehabilitacja zawodowa i społeczna. Na mocy ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych powołany został Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Celem Państwowego Funduszu jest realizacja zasady równości szans osób niepełnosprawnych jak i tworzenie polityki ich zatrudniania (w tym przede wszystkim wspierania instytucji zatrudniających osoby niepełnosprawne oraz pomoc w tworzeniu nowych zakładów i miejsc pracy). Środki Funduszu przeznaczane są m.in. na:

1. tworzenie nowych oraz przystosowywanie istniejących miejsc pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych;

2. tworzenie zakładów pracy chronionej;

3. likwidację barier architektonicznych;

4. udzielanie pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej;

5. organizowanie szkoleń i przekwalifikowań;

6. organizowanie warsztatów terapii zajęciowej;

7. rehabilitację leczniczą i społeczną.

Jeszcze ćwierć wieku temu środki techniczne, z jakich mogli korzystać niewidomi przy przełamywaniu barier w dostępie do informacji, były bardzo skromne. Największe znaczenie w tym zakresie miały magnetofony i maszyny do pisania. Najważniejszą jednak rolę pełnił lektor współpracujący z osobą niewidomą. W ostatnich latach sytuacja pod tym względem zmieniła się radykalnie. Ogromnie wzrosło znaczenie środków technicznych, natomiast istotnie ograniczona została rola lektora. Powstało już i powstaje nadal wiele urządzeń, które pomagają osobom z uszkodzonym wzrokiem. Do najważniejszych zaliczyć można:

• komputery mówiące, czyli komputery wyposażone w syntezatory mowy i programy odczytujące informacje ekranowe (tzw. screen readery),

• programy powiększające znaki na ekranie,

• powiększalniki elektroniczne (stacjonarne i przenośne), ułatwiające czytanie osobom słabowidzącym,

• skanery i programy do rozpoznawania druku (tzw. OCR-y).

Podłączony do sieci mówiący komputer znakomicie ułatwia niewidomym prowadzenie korespondencji, umożliwia realizację zakupów i elektronicznych operacji bankowych, ułatwia nawiązywanie kontaktów, a przede wszystkim daje dostęp do informacji i wiedzy, czyli w konsekwencji – do edukacji. Taki komputer, wyposażony ponadto w skaner oraz program typu OCR, pozwala niewidomym na samodzielne czytanie książek, podręczników i różnego rodzaju materiałów drukowanych. Trzeba jednak zaznaczyć, że skanowanie książek jest czasochłonne, a zeskanowane dokumenty często zawierają błędy, co utrudnia ich czytanie. (Cz. Ślusarczyk, 3/2009)

Ogólnie można powiedzieć, iż nowe technologie informacyjne mają dla niepełnosprawnych wieloaspektowe znaczenie rehabilitacyjne. Ułatwiają rehabilitację psychiczną, społeczną i zawodową. Ich rola w tym zakresie jest nie do przecenienia. Rozwój elektroniki i informatyki, a zwłaszcza sieci komputerowych, daje niepełnosprawnym ogromne możliwości zwiększenia dostępu do informacji i wiedzy. To zaś jest niezbędnym warunkiem pełnego ich udziału w życiu społecznym i zawodowym.

Biorąc pod uwagę, że znajdujemy się obecnie w fazie budowania społeczeństwa informacyjnego, trzeba jednoznacznie stwierdzić, iż informacja i technologie informacyjne powinny stanowić główne czynniki rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Brak tych czynników lub uwzględnianie ich w stopniu niedostatecznym w procesie rehabilitacji grozi marginalizacją licznej grupy ludzi niepełnosprawnych.

Podkreślić trzeba, iż zachodzi także zależność odwrotna, tzn. im lepiej zrehabilitowana jest osoba niepełnosprawna, tym ma ona większe szanse na uzyskanie szerokiego i swobodnego dostępu do informacji i wiedzy.

Natomiast jeśli chodzi o sprzęt szpitalny, to najbardziej popularnymi technologiami, w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności są m.in.:

• inhalator

• respirator

• proteza

• wózek inwalidzki

Nie jest łatwo zachowywać się odpowiednio w codziennym życiu. Nie jest łatwo właściwie postępować z ludźmi na co dzień. A jeszcze trudniej jest odpowiednio się zachować w obliczu osób niepełnosprawnych. Uczą nas jeść nożem i widelcem, nie smarkać w rękaw, nie trzymać łokci na stole podczas jedzenia, przepuszczać kobiety i starszych w drzwiach, mówić "proszę" i "dziękuję", odpowiednio się witać, stosownie ubierać. Ale nie uczą nas, jak odnosić się do osób na wózkach inwalidzkich, jak rozmawiać z ludźmi upośledzonymi umysłowo, co zrobić, gdy trzeba pomóc osobie niewidomej lub niesłyszącej. W chwili, gdy zachodzi taka potrzeba - większość po prostu staje bezradnie lub jak najszybciej się wycofuje, byle nie trzeba było reagować. 

Przeglądając informacje w Internecie na temat osób niepełnosprawnych znalazłam bardzo ciekawy artykuł: Praktyczny poradnik savoir – vivre wobec osób niepełnosprawnych 
autorstwa  Judy Cohen, który jest udostępniony pod następującym adresem Internetowym: http://psouu.org.pl/sites/default/files/publikacje/savoir-vivre.pdf. Każdy człowiek powinien chociaż raz zasiąść do takiej lektury bez względu na to czy będzie ona kiedyś w życiu przydatna czy też nie. Znajduje się tam wiele przydatnych informacji, między innymi w jaki sposób można pomóc osobie niepełnosprawnej (zarówno ruchowo jak i sensorycznie) przejść przez ulicę. W XXI wieku świat zmienia się w mgnieniu oka, również pod względem technologicznym – w każdym jednym mieście można zauważyć, że architektura miasta zmienia się w taki sposób, aby ułatwić osobom niepełnosprawnym poruszanie się po mieście a jeżeli wystąpią jakieś zakłócenia trzeba wiedzieć w jaki sposób się zachować, aby nie urazić nikogo.

Niepełnosprawność coraz intensywniej i w coraz większym stopniu wkracza do mass mediów, a za ich pośrednictwem do szerokiego grona odbiorców. W porównaniu z poprzednim wiekiem, w pierwszej dekadzie wieku XXI fizyczna i intelektualna niepełnosprawność staje się częstszym „gościem” w prasie i radio, w Internecie, a przede wszystkim w telewizji. Z jednej strony świadczy to o zapotrzebowaniu na tego typu tematykę, z drugiej zaś o gotowości do jej absorpcji przez masowych odbiorców, zwłaszcza telewizyjnych, mających możliwość widzenia na ekranie ludzi niepełnosprawnych, bądź też aktorów odgrywających ich role oraz problemy, które związane są z ich życiem. Szczególnie istotny wydaje się fakt występowania „sprawnych inaczej” w popularnych programach i serialach telewizyjnych. I to bynajmniej nie w rolach „ofiar losu”, ale jako aktywnych, dynamicznych, przedsiębiorczych ludzi, pomimo choroby i kalectwa dających sobie radę w życiu. Interesującym zjawiskiem, pozwalającym na przełamywanie stereotypów społecznych jest także to, iż osoby niepełnosprawne stają się prezenterami telewizyjnymi, mogą prowadzić programy przeznaczone dla różnych kategorii odbiorców, nie tylko niepełnosprawnych, co wydaje się szczególnie ważne. Udział fizycznie upośledzonych osób w popularnych reality show i teleturniejach pozwala zobaczyć je nie tylko w rolach charakterystycznych dla ludzi mających ograniczone możliwości ruchowe (amputanci, niewidomi), ale posiadających naturalne zdolności intelektualne, pozwalające im rywalizować i wygrywać z innymi uczestnikami telewizyjnych zmagań. Wprawdzie w prezentacji osób niepełnosprawnych nietrudno o przejaskrawienie, ale istotne jest, że pokazywani są w niemedycznym kontekście, co pozwala na oswojenie się z ich wizerunkiem i problemami, z jakimi się zmagają.

Literatura:

1. Dega W.: Ortopedia i rehabilitacja. Wyd. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1964

2. Sowa J., Pedagogika specjalna w zarysie, Rzeszów 1997.

3. Ślusarczyk Cz., Socius, Polsko-niemieckie pismo o osobach z niepełnosprawnościami, 3/2009

Strony Internetowe:

1. http://www.unic.un.org.pl/niepelnosprawnosc/definicja.php - dostęp z dnia 18.05.2013

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Technologie_asystuj%C4%85ce - dostęp z dnia 18.05.2013