2012-02-29

1

dr Marcin Kocór

IS UJ, 2011/2012

Wykład 2

Plany badawcze

Metody empirycznych badań społecznych

Plan wykładu

• Przedmiot badań
• Perspektywa podmiotu: jednostka czy grupa
• Rodzaje planów badawczych
• Perspektywa czasowa: stan obecny czy zmiana
• Badania dynamiczne (powtarzalne)

2012-02-29

2

Co jest przedmiotem badań w socjologii?

Przedmiotem badań jest RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA.

Co ją stanowi?
• Obiekty materialne i ich cechy: zbiorowości ludzi i ich

cechy.

• Obiekty idealne: idee, stereotypy, wierzenia,

przesądy.

Jednostki czy grupy?

Procesy i zjawiska

społeczne

• Zmiany przebiegające

regularnie

• Uzewnętrznione i

masowe wytwory
współżycia oraz
wzajemnego
oddziaływania na
siebie (ruchliwość
społeczna, postawy i
zachowania, wierzenia,
zainteresowania, itp.)

Instytucje społeczne

• Agendy różnego

rodzaju

• Ustabilizowane formy

współdziałania
(małżeństwo, rodzina)

• Zasady i normy

regulujące współżycie
ludzi

Zbiorowości i zbiory

społeczne

• Grupy społeczne
• Zbiory społeczne

(zbiorowiska i kategorie
społeczne)

2012-02-29

3

Przekrój czy dynamika?

• Ujęcie przekrojowe: charakterystyka własności

jakichś przedmiotów w danym czasie (dokładne
zobrazowanie pewnej rzeczywistości).

Badania takie mogą mieć charakter: opisowy lub
wyjaśniający.

• Ujęcie dynamiczne: analiza zmian zachodzących w

badanych zjawiskach, zdarzeń i procesów, jakim
podlegają.

Przekrój czy dynamika?

Przykłady badań przekrojowych:
• Obraz typowego Polaka w starszym wieku (

CBOS

).

• Wydarzenie roku 2011 w Polsce i na świecie (

CBOS

).

• Czy Polacy boją się kryzysu? (

CBOS

)

Przykłady badań dynamicznych:
• Samopoczucie Polaków w ostatnim dwudziestoleciu

(

CBOS

)

2012-02-29

4

Rodzaje planów badawczych

Badania eksploracyjne

Badania wstępne mające rozpoznać

problematykę badawczą

Badania te mają charakter jakościowy:
• Analizy danych zastanych
• Indywidualne wywiady pogłębione (IDI)
• Zogniskowane wywiady grupowe (FGI)
• Wywiady z ekspertami
• Obserwacja
• Jakościowa analiza treści

Rodzaje planów badawczych

Badania eksploracyjne

Badania konfirmacyjne

Opisowe

Wyjaśniające

Charakterystyka przedmiotu badań

Badania te mają charakter ilościowy:
• Sondaże (ankiety bądź wywiady)
• Ilościowa analiza treści
• Obserwacja systematyczna

2012-02-29

5

Rodzaje planów badawczych

Badania eksploracyjne

Badania konfirmacyjne

Wyjaśniające

Przyczynowe

Mają na celu wyjaśnienie pewnych zjawisk

(określenie relacji przyczynowo-skutkowej)

Eksperyment

Rodzaje planów badawczych

Badania eksploracyjne

Badania konfirmacyjne

Opisowe

Wyjaśniające

Przekrojowe

Dynamiczne

Przyczynowe

• Sondaże powtarzalne
• Badania trendów
• Badanie kohort
• Badania panelowe

2012-02-29

6

Rodzaje planów badawczych

Rodzaj badań

Eksploracyjne

Konfirmacyjne

Cel

Dają wgląd w problematykę i
pozwalają uzyskać zrozumienie

Testowanie hipotez i badanie
relacji między zmiennymi

Charakter

Luźno określone, jakich
informacji poszukujemy.
Proces badawczy jest
elastyczny.
Małe niereprezentatywne
próby.
Dane jakościowe

Jasno, precyzyjnie określone,
jakich informacji poszukujemy.
Proces badawczy jest
ustrukturalizowany.
Duże, reprezentatywne próby.
Dane ilościowe.

Wyniki

Wstępne, wymagające
potwierdzenia, opisujące daną
próbę, nie populację.

Potwierdzone, pewne,
ostateczne, dające się uogólnić
na populację.

Zastosowanie

Zazwyczaj następują po nich
dalsze badania: eksploracyjne
lub potwierdzające.

Wyniki są wykorzystywane przy
podejmowaniu decyzji,
formułowaniu teorii.

Badania przekrojowe

Badania przeprowadzone na
określonej próbie tylko raz.

Ocena parametrów populacji w
danym punkcie czasu (lub okresie, w
którym parametry nie podlegają
istotnym zmianom).

Badania dynamiczne

Wybrana próba lub populacja są
badane wielokrotnie.

Pomiar zmiany netto (na poziomie
wielkości zagregowanych) lub brutto
(na poziomie jednostkowym).

Stan obecny czy zmiana?

2012-02-29

7

• Kohorta to zbiór obiektów, najczęściej ludzi, wyodrębniony z

populacji z uwagi na zachodzące jednocześnie dla całego
zbioru wydarzenie lub proces, w celu przeprowadzenia
analizy.

• Kohortę wyodrębniamy na podstawie istotnych statystycznie

cech i powinna ona być jednorodna.

• Celem badania kohort jest identyfikacja efektu kohorty

Fakt, że kolejne pokolenia różnią się od siebie nie tylko wiekiem, ale też
szeregiem innych zmiennych, nosi nazwę efektu kohorty (ang. cohort
effect).

(Metcalfe 1998, Zimbardo 1999).

Badanie kohort

• Badamy dwie różne próby dobrane z tej samej populacji więcej

niż raz.

• Popularne w badaniach opinii publicznej
• Badania trendów dostarczają informacji tylko na temat zmiany

netto – na poziomie zagregowanym.

I badanie: 30% badanych popiera wprowadzenie podatku liniowego, 70% nie

popiera.

II badanie: (12 m-cy później) 45% popiera wprowadzenie podatku liniowego,

55% nie popiera.

Poparcie wzrosło o 15%, ale jak zmieniały się poglądy wewnątrz grup?

Badanie trendów

2012-02-29

8

• Badamy tę samą próbę w dwóch różnych punktach czasowych.
• Możliwość szacowania zmiany netto ale przede wszystkim brutto.
• Dają możliwość oceny związków przyczynowo skutkowych oraz

przeprowadzania innych analiz.

Badanie panelowe

Wyłącznie badania panelowe pozwalają uchwycić zmiany na
poziomie indywidualnym (brutto), ale należy mieć też na
uwadze ich wady:
• efekt uczenia się uczestników panelu,
• efekt wymierania panelu.

Przykłady badań dynamicznych

• Badania trendów:

badania CBOS: zaufanie społeczne,

bezpieczeństwo, preferencje polityczne

• Badania kohort demograficznych

badanie stylów życia reprezentantów różnych

grup wiekowych

• Badania panelowe

Diagnoza społeczna (część panelowa)
Badanie EUROFAMCARE
Badanie stulatków w Polsce