79 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

Informacje ogólne:
- podobnie jak w nerwach rdzeniowych wyróżniamy włókna dośrodkowe (czuciowe – wypustki komó-
rek znajdujących się w zwojach obwodowych – docierają do jąder kraocowych i jąder czuciowych,
tworzą one 2 neuron przekazujący impuls do wyższych pięter mózgowia, zwoje obwodowe są odpo-
wiednikami zwojów rdzeniowych, a jądra kraocowe odpowiednik istoty szarej rogów tylnych RK,
- włókna odśrodkowe – wychodzą z mózgowia do nerwów czaszkowych – wyróżniamy 2 rodzaje włó-
kien: autonomiczne i ruchowe, tworzą włókna początkowe (ruchowe i autonomiczne (przywspółczul-
ne)), jądra ruchowe są odpowiednikami rogów przednich RK a jądra przywspółczulne odpowiednik
komórek układu autonomicznego w segmentach krzyżowych,

Jądra ruchowe:

- słup tylno – przyśrodkowy (unerwia mięśnie powstałe z miotomów):

- przedłużenie jąder ruchowych RK,

80 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

- leżą w obrębie istoty szarej środkowej i na jej pograniczu,

- nucleus n. hypoglossi – w RP,

- nucleus n. abducentis – w dolnym odcinku mostu – wzgórek n. facialis,

- nucleus n. trochlearis – w śródmózgowiu,

- nucleus n. oculomotorii – w śródmózgowiu,

- słup przednio – boczny:

- w bocznej części nakrywki i tyłomózgowia w pewnym oddaleniu od istoty szarej
środkowej, włókna układają się w charakterystyczny łuk,
- nucleus ambiguus (wspólne dla n IX, X i cranialis n XI),
- nucleus n. facialis,
- nucleus motorius n. trigemini,

Jądra autonomiczne:

- leżą w istocie szarej środkowej,
- dokładnie znane są nucleus dorsalis n. vagi, nucleus accessorius s. autonomicus n. oculomo-
torii,
- pozostałe jądra przywspółczulne: n IX, VII i V nie zostały zbadane,

Jądra czuciowe:

- znajdują się w różnych okolicach RP, mostu i śródmózgowia,
- należą tutaj: nuclei sensor ii n. trigemini, nucleus solitarius, nuclei cochleares, nuclei vestibu-
lares,
- jądra nerwów od V – XII mają jądra w tyłomózgowiu,

Jądro nerwu podjęzykowego XII:

- składa się z włókien ruchowych rozpoczynających się głównie w nucleus n. hypoglossi,
- jądro utworzone jest przez pasmo istoty szarej w RP, rozpoczyna się powyżej skrzyżowania
piramid a kooczy w dnie komory IV (trójkąt nerwu podjęzykowego),
- w otoczeniu n XII znajduje się pęczek podłużny przyśrodkowy (przyśrodkowo i przednie), ją-
dro grzbietowe n X leży za jądrem n XII,
- komórki nerwowe są podobne do komórek ruchowych RK,
- na przekroju można wyróżnid 3 grupy komórek A, B, C (z tyłu przyśrodkowo),
- włókna korzeniowe w większości nie ulegają skrzyżowaniu – podążają ku przodowi na po-
graniczu tworu siatkowatego szarego oraz białego, wychodzą z RP w bruździe bocznej przed-
niej, cześd włókien przebija jądra oliwki,
- czynnośd:

- unerwia mięśnie języka,
- uszkodzenie powoduje porażenie mięsni po tej samej stronie, po pewnym czasie
mięśnie zanikają,

- w sąsiedztwie n XII znajdują się podobne jądra zwane jądrami około językowymi:

- nucleus intercalatus (bocznie między n X i dorsalis XII),

- nucleus interfascicularis hypoglossi – Staderiniego – leży brzusznie,

- nucleus sublingualis – Rollera – leży brzusznie,

- nucleus praepositus hypoglossi, nucleus paramedianus dorsalis w trójkącie n XII,
- czynnośd nieznana prawdopodobnie: włókna wychodzące do móżdżku, mogą też byd
to jądra kraocowe, dochodzą tu włókna propriceptywne przekazują impulsy z języka,

Jądra nerwu językowo – gardłowego IX, nerwu błędnego X, nerwu dodatkowego XI,

- w RP mają wspólne jądra początkowe i koocowe,

- włókna ruchowe: jądro dwuznaczne,
- włókna przywspółczulne: jądro grzbietowe nerwu błędnego i w jego przedłużeniu jądrze
grzbietowym nerwu językowo – gardłowego,
- włókna dośrodkowe – czuciowe wnikają do pasma samotnego koocząc się w jądrze samot-
nym, cześd włókien dociera do jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego,

81 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

- korzenie rdzeniowe ( głównie ruchowe) nerwu dodatkowego rozpoczynają się w początko-
wych segmentach RK i odcinku podoliwkowego RP,
- jądro dwuznaczne:

- leży w FR RP sąsiaduje przyśrodkowo i do przodu z nucleus spinalis n V,

- sięga granicy RP i mostu,

- komórki podobne do komórek ruchowych RK,
- włókna korzeniowe – biegną najpierw ku tyłowi w stronę istoty szarej środkowej,
skręcają do miejsca wyjścia w bruździe bocznej tylnej w RP, częśd włókien przebija pa-
smo rdzeniowe n V inne zaś je omijają,
- czynnośd: unerwienie mięśni poprzecznie prążkowanych krtani, podniebienia, gardła
i przełyku, uszkodzenie powoduje zaburzenie połykania i fonacji,

- jądro grzbietowe nerwu błędnego:

- jest jądrem przywspółczulnym,
- leży w istocie szarej środkowej RP między jądrem samotnym a jądrem n XII, od któ-
rego oddziela się warstwa komórek zwana nucleus interpositus,
- włókna korzeniowe: wychodzą z przedniej powierzchni jądra grzbietowego, przebija-
ją twór siatkowaty i pasmo rdzeniowe n V,
- czynnośd: unerwia mięsieo sercowy, mięśnie gładkie i tkankę gruczołową większości
narządów wewnętrznych brzucha i klatki piersiowej,

- jądro grzbietowe nerwu językowo – gardłowego:

- nucleus dorsalis nervi glossopharyngei,

- leży powyżej jądra grzbietowego nerwu błędnego w jego przedłużeniu,
- znajdują się w nim komórki – nucleus salivatorius inferior – unerwia śliniankę przy-
uszną,

- jądro samotne:

- nucleus solitarius,

- jest jądrem czuciowym (kraocowym),

- dochodzą do niego włókna z kilku jąder nerwów czaszkowych,
- włókna dzielą się na gałąź wstępującą (krótkie) i zstępującą (znaczna długośd tworzy
w RP tractus solitarius),

- pasmo samotne leży na pograniczu istoty szarej środkowej i tworu siatkowatego,

- sięga od granicy z mostem aż do odcinka podoliwkowego,

- oba pasma pozornie tworzą nucleus commissuralis,
- położenie: pojawia się w odcinku podoliwkowym, wyżej jądro przesuwa się bocznie
graniczy z jądrem grzbietowym n X, bocznie z jądrami sznura tylnego i jądrem przed-
sionkowym, u góry odsunięcie ku przodowi przez jądro przedsionkowe - przyśrodko-
we,
- wyróżniamy 3 części: częśd przednio – boczną, częśd tylno – przyśrodkowa tworzy
trójkąt nerwu X (nucleus dorsalis n. vagi sensorius), częśd galaretowatą,
- czynnośd: dochodzą tu włókna dośrodkowe nerwów: VII (pośredniego), IX, X, XI i
częśd włókien z V, otrzymuje impulsy z gardła, krtani, trzew klatki piersiowej i jamy
brzusznej, górny odcinek jądra uważany jest za ośrodek smakowy, jądro wpływa na
śródmózgowie, podwzgórze i ciało migdałowate – układ autonomiczny, układ lim-
biczny i układ gruczołów wydzielania wewnętrznego,

Jądra nerwu przedsionkowo – ślimakowego VIII,

- n. vestibulocochlearis,
- składa się z części przedsionkowej (impulsy z receptorów zmysłu równowagi – przedsionek i
kanały półkoliste) i ślimakowej (przewodzi impulsy z nabłonka w ślimaku czyli bodźce słucho-
we),

82 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

- obie części biegną wspólnie w przewodzie słuchowym wewnętrznym, w miejscu wejście do
RP i do mostu oddzielają się od siebie, przedsionkowa do konaru dolnego móżdżku, częśd śli-
makowa dochodzi do jąder ślimakowych,
- jądra części ślimakowej:

- utworzone głównie przez wypustki dośrodkowe komórek w zwoju spiralnym,
- po wejściu do mózgowia dzielą się na odgałęzienia kooczące się w jądrze ślimako-
wym brzusznym i grzbietowym oraz jądrze ciała czworobocznego, jądrze górnym
oliwki i do jąder wstęgi bocznej,

- jądro ślimakowe brzuszne (przednie):

- leży na pograniczu RP i mostu po bocznej stronie konara dolnego móżdżku,

graniczy też z konarem środkowym od góry,

- włókna nerwowe: wchodzą w skład ciała czworobocznego a następnie wni-

kają do wstęgi bocznej, włókna kooczą się w ciele czworobocznym, jądrze
górnym oliwki i w jądrach wstęgi bocznej te przesyłają impulsy ruchowe do
wzgórka dolnego pokrywy, ciała kolankowatego przyśrodkowego,

- jądro ślimakowe grzbietowe:

- leży na tylno – bocznej powierzchni konara dolnego móżdżku, w dnie komory

czwartej tworzą guzek słuchowy,

- włókna nerwowe: biegną w obrębie ciała czworobocznego i wstęgi bocznej,

kooczą się podobnie jak włókna jądra brzusznego,

- częśd ślimakowa VIII zawiera również włókna odśrodkowe – rozpoczynają się w ją-
drze górnym oliwki i biegną w postaci fasciculus olivocochlearis, kooczą się w Komor-
kach włosowatych narządu spiralnego ślimaka, działa prawdopodobnie hamująco,

- jądra części przedsionkowej:

- tworzą je wypustki komórek dwubiegunowych zwoju przedsionkowego, włókna wni-
kają do mózgowia wyżej i przyśrodkowo od włókien ślimakowych,
- w mózgowiu podążają one po przyśrodkowej części konara dolnego móżdżku w kie-
runku pola przedsionkowego w dnie komory IV – dzieli się na gałęzie wstępujące i
zstępujące koocząc się w jądrach przedsionkowych i najstarszych części móżdżku,
- jądro przedsionkowe przyśrodkowe – Schwalbego:

- leży na pograniczu RP i mostu, w istocie szarej środkowej komory IV, między

jądrem poprzedzającym a jądrami przedsionkowymi dolnym i bocznym, na
niższych przekrojach przyśrodkowo znajduje się jądro samotne, a bocznie kli-
nowate dodatkowe,

- jądro przedsionkowe dolne – Rollera:

- leży w górnym odcinku RP wzdłuż włókien zstępujących nerwu przedsionko-

wego, u dołu przechodzi w jądro klinowate dodatkowe, u góry w jądro przed-
sionkowe boczne, oddzielone od zachyłka komory czwartej przez nucleus su-
pravestibularis,

- jądro przedsionkowe boczne:

- znajduje się w dolnym odcinku grzbietowej części mostu, przyśrodkowo gra-

niczy z jądrem przedsionkowym przyśrodkowym, od tyłu z dnem komory IV i
jądrem przedsionkowym górnym, bocznie z konarem dolnym móżdżku,

- komórki tego jądra przypominają komórki ruchowe,

- jądro przedsionkowe górne – grzbietowe:

- leży na pograniczu mostu i móżdżku, z boku i od tyłu ograniczona jest przez

istotę białą konarów móżdżku, z przodu przylegają jądra n V,

- połączenia jąder przedsionkowych:

Drogi doprowadzające:

Drogi odprowadzające:

- włókna korzeniowe części przedsionkowej n VIII,
- tractus cerebellovestibularis (głównie jądro wierzchu I
filogenetycznie stara częśd móżdżku),

- tractus vestibulocereberallis tylno przyśrodkowa częśd
konara dolnego móżdżku → filogenetycznie najstarsze
części móżdżku,

83 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

- bocznice włókien rozpoczynających się w RK, FR tyłomó-
zgowia,
- włókna zstępujące z wyższych Pieter mózgowia,

- tractus vestibulospianalis – przedsionek → komórki ru-
chowe RK,
- tractus vestibulolongitudinalis – jądra przedsionkowe →
pęczek podłużny przyśrodkowy,
- tractus vestibuloreticularis → twór siatkowaty,
- tractus vestibulothalamicus – drugi neuron w przekazywa-
niu impulsów z przedsionka do kory mózgu

Jądra nerwu twarzowego VII:

- składa się z części ruchowej i n. intermedius, zawiera włókna przywspółczulne (n. salivatorius
superior) i dośrodkowe, włókna czuciowe n VII kooczą się w jądrze samotnym i częściowo w
jądrze rdzeniowym n V,
- jądro nerwu twarzowego:

- nucleus n. facialis – nucleus motorius,

- zaczyna się na pograniczu mostu i RP,

- leży za jądrami ciała czworobocznego, od tyłu i bocznie z jądrem rdzeniowym n V,
- włókna korzeniowe: biegną skośnie przez twór siatkowaty ( pars prima)

→

przyśrod-

kowo do nucleus n VI

→

w dnie komory czwartej wzgórek nerwu twarzowego

→

kola-

no nerwu twarzowego nad n VI → pars secunda → obok jądra n VII → wyjście z mó-
zgowia na granicy mostu, RP i konara środkowego móżdżku,
- czynnośd: unerwienie mięśni wyrazowych, mięśnia strzemiączkowego, mięsieo ryl-
cowo – gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego,

- jądro ślinowe górne:

- nucleus parasymphaticus n. facialis, salivatorius superior,

- leży w dolnym odcinku mostu,

- włókna podążają do zwoju skrzydłowo – podniebiennego i podżuchwowego,
- unerwienie: ślinianki przyusznej, podjęzykowej, gruczoły nosowe, podniebienie i gru-
czoł łzowy (nucleus lacrimalis),

84 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

Jądra nerwu odwodzącego (VI):

- zawiera włókna ruchowe,

- jądro nerwu znajduje się we wzgórku twarzowym,
- z boku i z przodu przylega do tworu siatkowatego, przyśrodkowo i od tyłu owijają się wokół
niego włókna korzeniowe n VII,
- komórki jądra podobne do komórek ruchowych RK,
- włókna wychodzą z przyśrodkowej części jądra, wychodzą z mózgowia na granicy mostu i
RP,
- czynnośd: nerw zaopatruje mięsieo prosty boczny tej samej strony, proces patologiczny po-
woduje porażenie ww. mięśnia i upośledzenie skojarzonego spojrzenia w bok, w stronę po
której znajduje się ognisko chorobowe,

Jądra nerwu trójdzielnego:

- jest to nerw mieszany (ruchowy i czuciowy),

- włókna ruchowe wychodzą z nucleus motorius n. trigemini,
- włókna czuciowe po wejściu do mózgowia ku tyłowi i przyśrodkowo dzieląc się na gałęzie
wstępujące i zstępujące, gałęzie wstępujące kooczą się w nucleus sensorius superior n. trige-
mini, gałęzie zstępujące tworzą pasmo rdzeniowe – schodzące do części szyjnej RK, po jego
stronie przyśrodkowej znajduje się jądro rdzeniowe n V,
- częśd włókien dośrodkowych dochodzących z 3. Gałęzi kieruje się w stronę śródmózgowia
tworząc tractus mesencephalicus n. trigemini,
- możliwe, że n V ma również jądro przywspółczulne,
- jądro ruchowe nerwu trójdzielnego:

- znajduje się w środkowym odcinku mostu, w bocznej części FR, przyśrodkowo do ją-
dra czuciowego górnego,
- włókna wychodzą z jądra ku tyłowi a później w stronę przednio – boczną do wyjścia z
mózgowia,
- czynnośd: unerwia mięśnie I łuku skrzelowego (żwacze, żuchwowo – gnykowy, brzu-
siec przedni mięśnia dwubrzuścowego i napinacz błony bębenkowej), uszkodzenie
powoduje porażenie powyższych mięsni,
- według niektórych badaczy w dolnej części jądra znajdują się komórki unerwiające
m. skroniowy, brzusiec przedni i napinacz błony bębenkowej, w górnej części komórki
unerwiające pozostałe mięsnie,
- w sąsiedztwie dolnego bieguna znajduje się podobna grupa komórek zwanych nuc-
leus retrotrigeminalis,

- jądro czuciowe górne nerwu trójdzielnego – jądro mostowe:

- nucleus sensorius superior n. trigemini,
- znajduje się w środkowym odcinku mostu w bocznej części FR, przyśrodkowo leży ją-
dro ruchowe n V, bocznie leży pasmo rdzeniowe n V i konar środkowy móżdżku,

85 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

- włókna nerwowe: ulegają skrzyżowaniu w obrębie szwu i powyżej i z włóknami nie-
skrzyżowanymi tworzą lemniscus trigeminalis,

- jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego – jądro pasma rdzeniowego:

- ciągnie się przez całą długośd RP, dolnie wchodzi do segmentów szyjnych RK, a gór-
nie do dolnego odcinka mostu,
- bocznie znajduje się tractus spinalis n V, w segmentach szyjnych leży powierzchow-
nie im wyżej tym znajduje się bardziej wewnętrznie, V1 leży najbardziej z przodu i do-
chodzą do C2, V3 najkrótszy znajduje się najbardziej z tyłu, V2 leży najbardziej po-
środkowo,
- jądro dzieli się na 3 części: dolna (podobna do rogu tylnego RK warstwa brzeżna,
istota galaretowata i odpowiednik głowy), pośrednia (na 1/3 wysokości oliwki, grani-
czy bocznie z jądrem klinowatym dodatkowym a od przodu z jądrem bocznym i innymi
jądrami FR), górna (w przedłużeniu części pośredniej)
- połączenia:

Doprowadzające:

Odprowadzające:

- pasmo rdzeniowe n V,
- n. facialis,
- n. glossopharyngeus,
- n. vagus

- wstęga trójdzielna strony przeciwległej do wzgó-
rza, FR i wzgórek górny blaszki pokrywy

- czynnośd: ośrodek czucia bólu, ciepła i zimna, przecięcie tego pasma powoduje po tej
samej stronie zniesienie czucia w zakresie unerwienia oraz innych nerwów łuków
skrzelowych,

- jądro śródmózgowe nerwu trójdzielnego – jądro pasma śródmózgowego:

- nucleus mesencephalicus n. trigemini,
- jest jądrem koocowym dochodzą do niego włókna tractus mesencephalicus n. trige-
mini, włókna przebijają jądro przedsionkowe górnego następnie po przyśrodkowej
stronie konara górnego móżdżku,
- położenie: do przodu leży jądro miejsca sinawego, z boku konar górny móżdżku,
większa częśd znajduje się w śródmózgowiu,
- gałąź obwodowa przewodzi impulsy proprioceptywne – są to jedyne neurony czu-
ciowe I rzędu w mózgowiu,
- czynnośd: odbiera impulsy czucia głębokiego w mm. żwaczowych, byd może dociera-
ją tu impulsy z mm. mimicznych i mm. gałki ocznej,

Jądro nerwu bloczkowego IV:

- leży na tylnej powierzchni pęczka podłużnego przyśrodkowego, na pograniczu z istotą szarą
środkową,
- włókna korzeniowe: ulegają skrzyżowaniu → wychodzą z mózgowia po stronie przeciwległej
poniżej wzgórka dolnego blaszki pokrywy, w mózgowiu biegną tylno bocznie do pasma śród-

86 |

S t r o n a

J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h

Baroui

mózgowiowego nerwu trójdzielnego → łuk dookoła istoty szarej środkowej → decussatio ne-
rvorum trochlearium → wyjście z mózgowia,
- czynnośd: zaopatruje przeciwległy mięsieo skośny górny oka, uszkodzenie powoduje po-
wstanie zeza ku górze najbardziej wyraźny przy patrzeniu w dół i bok,

Jądro nerwu okoruchowego III:

- leży przedniej części istoty szarej środkowej na wysokości wzgórków górnych blaszki pokry-
wy, u dołu dochodzą do n IV, a u góry kooczą się w istocie szarej środkowej na wysokości wo-
dociągu mózgu,
- jądro główne n. okoruchowego - wielkokomórkowe:

- nucleus principalis,
- oba jądra biegną równolegle do siebie po obu stronach jądra ogonowego środkowe-
go, wyżej między nimi znajduje się jądro środkowe i jądro autonomiczne,
- komórki nerwowe układają się w 2 warstwy grzbietowo – boczną i brzuszno - przy-
środkową,
- czynnośd: unerwianie mięsni zewnętrznych oka (ułożenie Komorek od przodu i naj-
wyżej: m. prosty dolny, skośny dolny, prosty przyśrodkowy, prosty górny i dźwigacz
powieki górnej,

- jądro środkowe nerwu okoruchowego – Perlii,

- nucleus centralis,

- leży między jądrami głównymi jest nieparzyste,

- czynnośd: nieznana prawdopodobnie sterowanie ruchem zbieżnym gałek ocznych,

- jądro ogonowe środkowe nerwu okoruchowego – Tschidy:

- leży poniżej jądra środkowego między dolnymi odcinkami jądra głównego,

- jądro dodatkowe, czyli autonomiczne nerwu okoruchowego – Westphala – Edingera:

- nucleus accessorius s. autonomicus,
- widoczne po stronie grzbietowej jądra przyśrodkowego, przyśrodkowo lub grzbieto-
wo od jądra głównego,
- w pobliżu międzymózgowia oba jądra łączą się tworząc jądro pośrodkowe przednie,
- czynnośd: ośrodek z którego za pomocą zwoju rzęskowego podążają impulsy do mm.
wewnętrznych gałki ocznej (zwieracz źrenicy i rzęskowy) – jest to ośrodek zwężający
źrenicę i powodujący akomodację oka,
- włókna biegną w wiązkach przez nakrywkę konarów do bruzdy przyśrodkowej odno-
gi mózgu skąd wychodzą na zewnątrz mózgowia, większośd włókien przebija pęczek
podłużny przyśrodkowy i jądro czerwienne