1

Finanse publiczne

Wprowadzenie

2

Finanse publiczne to publiczne zasoby
pieni

ęż

ne, operacje tymi zasobami i normy

prawne je reguluj

ą

ce

Finanse publiczne to procesy gromadzenia i
wydatkowania publicznych zasobów
pieni

ęż

nych przez podmioty sektora finansów

publicznych

3

Finanse publiczne według ustawy
o finansach publicznych
(z 27 sierpnia 2009 roku)

Finanse publiczne obejmuj

ą

procesy zwi

ą

zane z

gromadzeniem

ś

rodków publicznych oraz ich

rozdysponowywaniem, w szczególno

ś

ci:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie

ś

rodków publicznych;

3) finansowanie potrzeb po

ż

yczkowych bud

ż

etu pa

ń

stwa;

4) zaci

ą

ganie zobowi

ą

za

ń

anga

ż

uj

ą

cych

ś

rodki

publiczne;

5) zarz

ą

dzanie

ś

rodkami publicznymi;

6) zarz

ą

dzanie długiem publicznym;

7) rozliczenia z bud

ż

etem Unii Europejskiej.

4

Sektor finansów publicznych tworz

ą

(art. 9. ufp):

1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rz

ą

dowej, organy

kontroli pa

ń

stwowej i ochrony prawa oraz s

ą

dy i trybunały;

2) jednostki samorz

ą

du terytorialnego oraz ich zwi

ą

zki;

3) jednostki bud

ż

etowe;

4) samorz

ą

dowe zakłady bud

ż

etowe;

5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki bud

ż

etowej;

7) pa

ń

stwowe fundusze celowe;

8) Zakład Ubezpiecze

ń

Społecznych i zarz

ą

dzane przez niego fundusze oraz

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarz

ą

dzane

przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

9) Narodowy Fundusz Zdrowia;
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
11) uczelnie publiczne;
12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez ni

ą

jednostki organizacyjne;

13) pa

ń

stwowe i samorz

ą

dowe instytucje kultury oraz pa

ń

stwowe instytucje

filmowe;

14) inne pa

ń

stwowe lub samorz

ą

dowe osoby prawne utworzone na

podstawie odr

ę

bnych ustaw w celu wykonywania zada

ń

publicznych, z

wył

ą

czeniem przedsi

ę

biorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków

i spółek prawa handlowego.

5

Ź

ródła prawa reguluj

ą

ce

system finansów publicznych

Konstytucja
Ustawa o finansach publicznych
Ustawy o finansach jednostek samorz

ą

du

terytorialnego
Coroczne ustawy bud

ż

etowe

Uchwały bud

ż

etowe jednostek samorz

ą

du

terytorialnego
Ustawy podatkowe
Ustawy o funduszach celowych
inne

6

Funkcje Finansów Publicznych:
FUNKCJA ALOKACYJNA

polega na ukształtowaniu dochodów i
wydatków publicznych w sposób optymalny
dla wykorzystania potencjału gospodarki

W gospodarce rynkowej o alokacji czynników
produkcji decyduje mechanizm rynkowy, ale
gdy pojawia si

ę

zakłócenia jego

funkcjonowania, konieczna jest interwencja
pa

ń

stwa

7

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

polega na korygowaniu podziału dochodu i
maj

ą

tku, jaki powstaje w rezultacie procesów

rynkowych (podziału pierwotnego);

wtórny podział dochodu i maj

ą

tku za

po

ś

rednictwem finansów publicznych,

odbywa si

ę

poprzez podatki, opłaty, cła,

zasiłki, dotacje, subwencje..

8

FUNKCJA STABILIZACYJNA

polega na zapewnieniu niezakłóconego
przebiegu procesów gospodarczych przy:

pełnym wykorzystaniu czynników produkcji

zachowaniu równowagi bilansu płatniczego

ograniczeniu lub wyeliminowaniu inflacji

zapewnieniu wzrostu gospodarczego

9

ZAKRES FINANSÓW
PUBLICZNYCH

Zakres finansów publicznych w danym kraju zale

ż

y od:

1) wielko

ś

ci i proporcji podziału produktu krajowego brutto (PKB) i

udziału w tym podziale sektora finansów publicznych.

Udział ten mierzymy:

wska

ź

nik fiskalizmu:

dochody publiczne / PKB

wska

ź

nik redystrybucji:

wydatki publiczne / PKB

10

2) Zakresu interwencjonizmu pa

ń

stwowego

3) Udziału skomercjalizowanej gospodarki pa

ń

stwowej

w sferze produkcji

4) Modelu, koncepcji pa

ń

stwa

Wyró

ż

niamy trzy modele:

a) model pa

ń

stwa opieku

ń

czego, tzw. „socjalnego”

b) model pa

ń

stwa liberalnego

c) model mieszany

11

Implikacje teorii finansów na
finanse publiczne

Klasyczna teorii finans

ó

w

–

wyklucza pozafiskalne

działanie pa

ń

stwa. Polega to na tym,

ż

e nakładane

przez pa

ń

stwo podatki, kt

ó

rych stosowanie wynika z

konieczno

ś

ci sfinansowania niezb

ę

dnej działalno

ś

ci

publicznej, nie mog

ą

wywiera

ć ż

adnego wpływu na

decyzje przedsi

ę

biorc

ó

w, konsument

ó

w i inwestor

ó

w.

Teoria wyklucza mo

ż

liwo

ś

ci ponoszenia przez pa

ń

stwo

wydatk

ó

w na sfer

ę

społeczn

ą

. Zało

ż

eniem tej teorii jest

zr

ó

wnowa

ż

ony bud

ż

et. Punktem wyj

ś

cia bud

ż

etu

powinny by

ć

zawsze dochody, do kt

ó

rych nale

ż

y

dopasowa

ć

wydatki. Wyklucza jak

ą

kolwiek interwencje

pa

ń

stwa w gospodark

ę

za pomoc

ą

zar

ó

wno

instrument

ó

w podatkowych jak i wydatk

ó

w.

12

Liberalna teoria finans

ó

w

–

nawi

ą

zuje do klasycznej

teorii finans

ó

w. M

ó

wi ona o tym,

ż

e mechanizm

rynkowy jest jedynym naturalnym sposobem
prowadzenia działalno

ś

ci gospodarczej. Zwolennicy

tej teorii neguj

ą

progresywne skale podatkowe,

uwa

ż

aj

ą

c

ż

e pa

ń

stwo powinno w jak najmniejszym

stopniu ingerowa

ć

w gospodark

ę

. Podatek powinien

by

ć

traktowany jako cena, jaka podatnik płaci za

korzy

ś

ci uzyskane od pa

ń

stwa. Negatywnie si

ę

odnosi

do po

ż

yczek publicznych dostrzegaj

ą

c w tym zjawisku

wi

ę

cej szk

ó

d ni

ż

w podnoszeniu podatk

ó

w.

Zaci

ą

ganie po

ż

yczek grozi wpadni

ę

ciem w pułapk

ę

zadłu

ż

enia, kt

ó

ra mo

ż

e doprowadzi

ć

pa

ń

stwo do

upadku.

13

Keynesowska teoria finansów – zakłada
interwencjonizm pa

ń

stwowy. Potrzeba

planowania dochodów i wydatków, oraz ich
równowa

ż

enia, w okresie pełnego cyklu

koniunkturalnego, a nie w okresie jednego
roku. W czasie kryzysu pobudza

ć

popyt

wydatkami publicznymi, stosowa

ć

ulgi

podatkowe. Wydatki publiczne na inwestycje
powoduj

ą

tzw. efekt mno

ż

nikowy