Formy prawne istniejące w Polsce

Jednoosobowa działalność gospodarcza

!

To dobre rozwiązanie dla osób, które działają na małą skalę. Dlaczego?

Bo łatwo ją założyć, prowadzić i zlikwidować. Nie wiąże się ona również z ponoszeniem
dużych kosztów. Jeżeli przedsiębiorca skupia się na niewielkiej skali swojej działalności,
postępuje rozważnie i wie, dokąd zmierza, to jednoosobowa działalność gospodarcza
będzie dla niego bardzo dobrym rozwiązaniem.

Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej polega na złożeniu odpowiedniego
druku, w tym przypadku jest to druk CEIDG-1, do Centralnej Ewidencji i Informacji
o Działalności Gospodarczej. Można zrobić to online, wchodząc na stronę internetową

www.firma.gov.pl

, lub też udać się do odpowiedniego urzędu gminy, by podpisać właściwe

papiery. Zarówno na jedno, jak i na drugie będziemy musieli poświęcić nieco czasu.
Ale bądźmy przygotowani już na starcie, że jeżeli chodzi o biznes, to wszystko
wymaga czasu — musimy być po prostu cierpliwi. A skoro powiedziało się a, to trzeba
dzielnie dotrwać do końca i powiedzieć b, czyli założyć firmę. Składając papiery, będziemy
już na dobrej drodze do osiągnięcia celu, który sobie wyznaczyliśmy. Od tej chwili będzie
można powiedzieć, że właśnie staliśmy się przedsiębiorcą.

W jednoosobowej działalności gospodarczej przedsiębiorca występuje pod nazwą firmy,
którą jest jego imię i nazwisko. Do nazwy przedsiębiorstwa można dodać również część
marketingową (np. Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „Chmura” Karol Chmura)
i posługiwać się nazwą pełną lub skróconą — wszystko zależy od nas i naszego
wyobrażenia o tym, w jaki sposób klienci będą nas postrzegać. Potem czeka nas wizyta
w ZUS-ie oraz w odpowiadającym nam urzędzie skarbowym — trzeba się bowiem
zarejestrować jako przedsiębiorca w obu tych instytucjach. W tym drugim jedynie wtedy,
gdy będziemy płacili podatek VAT. Rejestracja firmy jest bezpłatna. I co bardzo ważne
dla każdego, kto zakłada firmę — nie trzeba mieć kapitału początkowego. Bardzo dużym
dodatkowym plusem prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej jest to,
że wystarczy nam uproszczona księgowość i istnieje duży wybór form opodatkowania.
Gdyby — odpukać w niemalowane — firma nie działała tak, jak sobie to wyobrażaliśmy,
bądź też nie przynosiła zysków, bardzo łatwo jest ją zamknąć. Po prostu składamy
wniosek z informacją o likwidacji przedsiębiorstwa.

Plusem jednoosobowej działalności gospodarczej jest to, że z nikim nie musimy
dzielić się naszym dochodem — to, co wypracujemy, jest tylko i wyłącznie nasze.

Jej minusem jest za to fakt, że za wszystkie zobowiązania firmy odpowiadamy niestety
swoim prywatnym majątkiem. A jeżeli jesteśmy w związku małżeńskim, to odpowiada
majątkowo również nasza żona lub mąż. Jak to działa? Otóż — jeśli nie zapłaciliśmy
lub też nieprawidłowo uregulowaliśmy należności z tytułu podatków, urząd skarbowy
ma prawo sięgnąć po nasze oszczędności i majątek. Podobnie gdy nie spłacamy kredytu
— bank może przywłaszczyć sobie nasz dom. Jednak wiadomo, że Polak potrafi! Również
na to znalazł się sposób — na przykład w umowach z kontrahentami można wpisać
maksymalną kwotę, do jakiej możemy ponosić odpowiedzialność. Ale już przy ZUS-ie
czy fiskusie jest ona pełna i nie można jej ograniczyć. Dlatego wprowadzono coś,
co często jest wykorzystywane przez przedsiębiorców prowadzących jednoosobową
działalność gospodarczą, a mianowicie — rozdzielność majątkową, którą zapisuje się
w umowie pomiędzy obojgiem małżonków.

!

Materiał przedmiotu Działalność gospodarcza | PlusEdukacja | autor:

Michał Krężlewicz

!

1

Warto tu jednak zaznaczyć, że współmałżonek nie odpowiada za zobowiązania powstałe
w wyniku prowadzenia działalności z majątku odrębnego, nie odpowiada również
za zobowiązania powstałe po ustanowieniu rozdzielności. Prowadzenie działalności
gospodarczej, jak i wszystkie związane z nią sprawy, należą do nas, przedsiębiorcy.
Możemy jednak korzystać z pomocy członków rodziny, którzy mogą stać się naszymi
współpracownikami, zatrudniać inne osoby lub współpracować z dowolnymi
przedsiębiorstwami. Część praw i obowiązków możemy przekazać osobom trzecim
na zasadzie pełnomocnictwa — prostym tego przykładem jest księgowa, która odpowiada
za księgowość i przygotowuje całą dokumentację. Ale nie zmienia to faktu, że nasza
odpowiedzialność za wszelkie zobowiązania będzie zawsze pełna.

Reasumując, do cech charakteryzujących jednoosobową działalność gospodarczą będą
należały:
- rejestracja działalności gospodarczej — jest bezpłatna, opłacie podlega jedynie złożenie

deklaracji VAT-R — 170 zł,

- szybka rejestracja i likwidacja działalności,
- brak obowiązku posiadania kapitału początkowego,
- osobista odpowiedzialność za wszelkie należności i zobowiązania wynikłe z prowadzenia

działalności gospodarczej, która może rozciągać się na współmałżonków,

- osobiste prowadzenie spraw przedsiębiorstwa,
- proste formy prowadzenia księgowości,
- duży wybór form opodatkowania (podatek wg skali, liniowy, ryczałt, karta podatkowa).

Spółka cywilna

Ćwierkały jaskółki, że nie warto wchodzić w spółki. Ale nie miały racji. Bo jeśli firmę
zakładają co najmniej dwie osoby, to warto byłoby jednak pomyśleć o spółce. Jeżeli skala
naszego przedsięwzięcia nie jest zbyt duża, wtedy dobrze jest zastanowić się właśnie
nad spółką cywilną. To tak naprawdę umowa pomiędzy wspólnikami, z których każdy
prowadzi działalność gospodarczą i którzy zobowiązują się wspólnie działać na warunkach
ustalonych w umowie spółki cywilnej.

Podobnie jak jednoosobową działalność gospodarczą, można ją szybko i tanio założyć.
Pierwszym etapem jest założenie przez każdego ze wspólników własnej działalności
gospodarczej. Potem następuje spisywanie umowy, w której uwzględnia się m.in. nazwę,
listę wspólników, przedmiot prowadzonej działalności, wartość i rodzaj wniesionego
wkładu. Następnie bierzemy umowę pod pachę i razem z potwierdzeniem wpisu
do rejestru idziemy do GUS-u, urzędu skarbowego i ZUS-u. I spółka może zacząć działać.

Jedną z wad jest — podobnie jak w jednoosobowej działalności — forma
odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiadają bowiem wszyscy
wspólnicy, zarówno majątkiem spółki, jak i swoim, osobistym. A to oznacza, że bank
może zażądać od nas spłaty kredytu, który zaciągnął na przykład nasz partner, a potem
uciekł z pieniędzmi. To oczywiście sytuacja ekstremalna, ale warto mieć ją na uwadze.
Bo zakładanie spółki można porównać do dawania czeku in blanco wraz z pozwoleniem,
żeby wspólnik ze wszystkiego, co nasze, korzystał do woli. Odpowiedzialność dotyczy
też współmałżonków. Ale nie przesądzajmy z góry, tylko udajmy się po prostu do dobrego
prawnika, który powie nam, w jaki sposób możemy się zabezpieczyć przed ewentualnymi
trudnościami.

!

Materiał przedmiotu Działalność gospodarcza | PlusEdukacja | autor:

Michał Krężlewicz

!

2

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Załóżmy, że chcemy, aby nasza firma działała na większą skalę — planujemy ogromne
inwestycje, zamierzamy zaciągnąć duże kredyty albo też — co zresztą często się zdarza
— nie ufamy naszemu biznesowemu partnerowi na 100 procent. Wtedy warto pomyśleć
o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Tutaj wspólnicy odpowiadają za zobowiązania
spółki tylko do wysokości własnych wkładów. Czyli jeżeli nasz wkład to 5 tysięcy złotych,
a firma ma 10 tysięcy złotych długu, to wierzyciele mogą nam zabrać jedynie te 5 tysięcy
złotych. Nie mogą natomiast ruszyć naszego prywatnego, osobistego majątku.
I to jest ten plus, który w większości przypadków przeważa przy podejmowaniu decyzji,
którą z form prawnych wybrać dla swojej firmy. Niestety zdarza się również, że nieuczciwi
ludzie traktują ów zapis jako swoistą furtkę do popełniania oszustw. Na przykład
zamawiają do biura wysokiej klasy sprzęt, ale pieniędzy na przelew nie mają i pozwalają
sobie odebrać właśnie jedynie ów wkład początkowy. I klamka zapadła.

Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością określa się często jako osobę, która może
dokonywać wszystkich czynności związanych z działalnością firmy. Może zatem
zatrudniać osoby, kupować wyposażenie do biur, sprzedawać sprzęt, a więc mówiąc
prościej — sama decydować, co zrobi z własnym majątkiem.

Jeżeli dysponujemy własnym kapitałem początkowym, wówczas nie mamy problemu
z założeniem spółki. Jeśli natomiast nie mamy żadnych pieniędzy, dzięki którym
moglibyśmy rozpocząć działalność, musimy wtedy, mówiąc kolokwialnie, skądś
wytrzasnąć te 5 tysięcy złotych. Do tego dochodzą koszty: notariusz, opłaty w KRS-ie
i VAT. W sumie przy spółce z minimalnym kapitałem koszt samego założenia firmy
to ponad tysiąc złotych. Bieganie od okienka do okienka i załatwianie niezbędnych
formalności zajmie nam kilka dni. To dla niektórych może być droga przez mękę,
w dodatku nie do przejścia. Taniej i szybciej można założyć firmę przez internet, wchodząc
na stronę

www.ms.gov.pl

— wtedy należy skorzystać z uproszczonego wzoru umowy

spółki, który jest dostępny w odpowiedniej zakładce na stronie WWW.

Jeżeli chodzi o prowadzenie spółki z o.o. pod względem finansowym, to musi być
tu prowadzona pełna księgowość i nie ma innej możliwości. A to wiąże się już z dość
dużymi kosztami. Po drugie, bardzo ważny jest sformalizowany sposób prowadzenia firmy
— spółka z o.o. musi mieć zarząd, zgromadzenie wspólników, dla których co roku trzeba
będzie przygotować sprawozdanie finansowe. Po trzecie — podwójne opodatkowanie,
co bywa bardzo bolesne szczególnie dla dopiero startujących firm. Bo najpierw podatek
dochodowy płaci sama spółka. Potem płacimy my, kiedy dostajemy z niej pensję. A jeżeli
wyda- rzy się coś niechcianego, jakakolwiek klęska nieurodzaju, wówczas będziemy
borykać się również z likwidacją spółki, co trwa niejednokrotnie nawet i kilka miesięcy.

Spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna, czyli
coś dla przedsiębiorców, którzy chcą działać na większą skalę

Jednoosobowa działalność gospodarcza, spółka z o.o. i spółka cywilna to trzy
formy prawne najczęściej wybierane przez początkujących przedsiębiorców
oraz tych, którzy działają na mniejszą skalę. Ale jeśli firmę zakładają co najmniej dwie
osoby i od samego początku planują działalność z nieco większym rozmachem, może
warto zastanowić się nad innymi możliwościami? Do wyboru są jeszcze: spółka jawna,
partnerska, komandytowa i komandytowo- -akcyjna. Wszystkie są spółkami osobowymi,

!

Materiał przedmiotu Działalność gospodarcza | PlusEdukacja | autor:

Michał Krężlewicz

!

3

a nie kapitałowymi jak trzy wymienione na początku rozdziału. Ich założenie i prowadzenie
może być bardziej skomplikowane niż w przypadku wcześniej przedstawionych form,
ale mają one również zalety. Gdyby ich nie miały, żaden szanujący się przedsiębiorca
nie pokusiłby się o wybranie dla swojej firmy takiej właśnie formy prawnej. A takich spółek
rzecz jasna nie brakuje.

Spółka jawna

Można o niej powiedzieć, że stanowi niejako formę przejściową pomiędzy spółką z o.o.
a spółką cywilną. Podobnie jak spółka z o.o., spółka jawna ma swój majątek, na który
składają się wkłady własne wspólników oraz to, co spółka nabyła w trakcie
funkcjonowania. W spółce jawnej, podobnie jak w spółce cywilnej, każdy wspólnik
odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem — solidarnie z pozostałymi
wspólnikami oraz ze spółką. Ale co ciekawe i warto się nad tym pochylić — w spółce
jawnej istnieje tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika. Oznacza ona,
że wierzyciele mogą przyjść do jednego ze wspólników wtedy, kiedy majątek spółki jest
zbyt mały, żeby pokryć ich roszczenia. Czyli jeżeli spółka ma na przykład 10 tysięcy
złotych długu, a jej majątek to 7 tysięcy złotych, to wierzyciele najpierw odbiorą 7 tysięcy
majątku firmy, a po pozostałe 3 tysiące pójdą do jej właścicieli.

Na pewno dużym atutem spółki jawnej jest to, że stosunkowo łatwo ją za- łożyć. Umowa
musi być w formie pisemnej — ale nie musi to być wcale akt notarialny. Podajemy w niej
m.in. nazwę i siedzibę spółki, informacje o tym, jakiej wysokości wkłady wnoszą wspólnicy,
czym firma będzie się zajmowała, czyli innymi słowy — opisujemy profil działalności firmy.
Następnie spółkę trzeba zarejestrować w KRS-ie, czyli Krajowym Rejestrze Sądowym.
Do KRS-u podajemy również informacje o wszelkich zmianach, jakie będą zachodzić
w spółce, np. odejściu partnera, zmianie majątku itp. W spółce jawnej nie ma wymagań
co do kapitału początkowego.

Spółka partnerska

To opcja dla wybranych. Dosłownie. Spółkę partnerską mogą zakładać tylko
przedstawiciele wolnych zawodów, tacy jak prawnicy, lekarze czy tłumacze przysięgli.
Niewątpliwą zaletą spółki partnerskiej jest to, że partner nie ponosi odpowiedzialności
za zobowiązania spółki, które powstały w związku z wykonywaniem przez pozostałych
partnerów ich działalności. Umowa założycielska spółki partnerskiej musi mieć formę
pisemną, a spółkę trzeba zarejestrować w KRS-ie.

Spółka komandytowa

W spółce komandytowej jest dwóch wspólników: komplementariusz i komandytariusz.
Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, i to bez
ograniczeń. Komandytariusz odpowiada tylko do wysokości sumy komandytowej,
czyli swojego wkładu. Często komandytariusz to pasywny wspólnik — inwestuje w spółkę,
ale nią nie zarządza. Zarządzaniem firmą zajmuje się komplementariusz.

A jak to wygląda w praktyce? Przypuśćmy, że mamy genialny pomysł na firmę, ale brakuje
nam pieniędzy. Te ma inwestor, niejaki pan Zdzisław. Tak jak my, jest zainteresowany

!

Materiał przedmiotu Działalność gospodarcza | PlusEdukacja | autor:

Michał Krężlewicz

!

4

zdobyciem pieniędzy, więc zakładamy wspólnie spółkę komandytową. Jej majątek
to powiedzmy 20 tysięcy złotych, z czego 2 tysiące wnosimy my, a resztę pan Zdzisław.
Komplementariuszem jesteśmy w tym przypadku my — rozwijamy firmę i reprezentujemy
ją w kontaktach z klientami. Pan Zdzisław natomiast jest tym drugim, komandytariuszem,
czyli daje pieniądze, ale nie wtrąca się w zarządzanie spółką. Po kilku miesiącach spółka
ma 25 tysięcy długu. Co robią wierzyciele? Najpierw sięgają po majątek firmy,
tj. 20 tysięcy, czyli zabierają wkład zarówno nasz, jak i pana Zdzisława. Po pozostałe
5 tysięcy złotych przyjdą do nas, by zabrać równowartość z naszego majątku. Do pana
Zdzisława nie mogą pójść, ponieważ odpowiada on tylko do 18 tysięcy złotych, czyli
do wysokości swojego wkładu.

Umowa spółki komandytowej musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.
Również tutaj trzeba prowadzić pełną księgowość i jeżeli skala działalności firmy jest mała,
może być to dość uciążliwym i kosztownym obowiązkiem. Nie ma też możliwości wyboru
formy opodatkowania — spółki komandytowe są opodatkowane na zasadach ogólnych.

Spółka komandytowo-akcyjna

Ten rodzaj spółek pojawił się dopiero w 2001 roku. Do niedawna była to chyba najmniej
popularna forma, jednak ostatnio decyduje się na nią coraz więcej przedsiębiorców.
Dlaczego? Ze względu na podatki. W tym typie spółek można odroczyć płacenie podatku
dochodowego do czasu, kiedy wspólnicy zdecydują się wypłacić dywidendę. Ale
prowadzenie spółki komandytowo-akcyjnej jest bardzo sformalizowane — spółka musi
mieć statut, potrzebny jest wysoki kapitał zakładowy. To już po prostu wyższa szkoła jazdy,
dobra dla większych i bardziej rozwiniętych przedsiębiorstw.

Podstawę powyższych materiałów stanowi książka START-UP po Polsku,
autorzy: Kamila Mikołajczyk i Dariusz Nawojczyk.
Zachęcam do zapoznania się z całą publikacją.

!

Materiał przedmiotu Działalność gospodarcza | PlusEdukacja | autor:

Michał Krężlewicz

!

5