Formy prawno-organizacyjne i własnościowe
Podstawowe akty prawne
Ustawa z dnia 24 kwietnia 1964 r - Kodeks Cywilny
Ustawa z dnia 15 września 2000r - Kodeks spółek handlowych
Ustawa z dnia 2 lipca 2004r o swobodzie działalności gospodarczej
Ustawa z dnia 16 września 1982 r -Prawo spółdzielcze
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1986 r. -Prawo o fundacjach
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989r. - Prawo o stowarzyszeniach
Podstawowe kategorie prawne
Osoba fizyczna
Osoba prawna
Przedsiębiorca
przedsiębiorstwo
Zdolność prawna
Zdolność do czynności prawnych
Osoba fizyczna
W prawie cywilnym - osoba od chwili narodzin do chwili śmierci
Osoba fizyczna ma zdolność prawną tzn. może być podmiotem czynności prawnych (praw i zobowiązań)
Osoby fizyczne po osiągnięciu pełnoletniości mają pełną zdolność do czynności prawnych (nabywania praw i zaciągania zobowiązań)
Osoba prawna
Skarb Państwa
jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne nadają osobowość prawną
Osoba prawna ma osobowość prawną tzn. zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków oraz dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych
Przedsiębiorca
Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową
Przedsiębiorca działa pod firmą, którą ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej
Przedsiębiorstwo
Podstawowa organizacja gospodarcza wyodrębniona pod względem:
Ekonomicznym,
Prawnym,
Techniczno-organizacyjnym
Determinanty wyboru formy organizacyjno-prawnej organizacji
Cel przedsięwzięcia
Kapitał
Koszty rozpoczęcia i prowadzenia działalności
Obciążenia fiskalne i parafiskalne
Wymagania założycielskie
Zakres odpowiedzialności
Ryzyko kapitałowe
Możliwości finansowania działalności
Zakres kierowania i kontroli organizacji
Skala działania
Kwalifikacje organizatora/ów
Formy prawne działalności przedsiębiorstw
Przedsiębiorstwa własności indywidualnej
Spółki
Przedsiębiorstwa państwowe
Spółdzielnie
Fundacje
Stowarzyszenia
Spółki ponadnarodowe
Przedsiębiorstwa własności indywidualnej
Własność jednej osoby
Cel - dowolne przedsięwzięcie gospodarcze
Założyciel - osoba fizyczna (Właściciel)
Nie ma osobowości prawnej
Prawo nie określa minimalnego kapitału zakładowego
Brak organów
Brak aktu założycielskiego
Właściciel reprezentuje firmę
Właściciel odpowiada całym swym majątkiem
Zwykle małe podmioty o ograniczonym programie działania,
Zarządzanie z reguły opiera się na wiedzy i intuicji właściciela
Zalety indywidualnej działalności gospodarczej
Łatwość utworzenia i prowadzenia
Brak wymogu sporządzenia umowy i aktu założycielskiego
Niskie koszty rejestracji, prosta likwidacja
Proste zarządzanie
Brak wymagań kapitałowych przy tworzeniu
Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości
Motywacja właściciela
Wady indywidualnej działalności gospodarczej
Odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania organizacji
Ograniczone środki finansowe
Niemożność pozyskania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika
Uzależnienie rozwoju organizacji od jednej osoby
Spółki
Dominująca forma organizacyjno-prawna organizacji gospodarczych,
Pozwala na współdziałanie osób dysponujących kapitałem
Pod względem prawnym spółka jest umową
Pod względem ekonomicznym - umowny związek osób i ich kapitałów w celu osiągnięcia wspólnego celu
Spółki - podział:
1) cywilne
2) handlowe
a) osobowe: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna,
b) kapitałowe: akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością,
Spółka cywilna
Działa ona podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego
To spółka osobowa
Założycielami mogą być minimum 2 osoby fizyczne lub prawne
Nie posiada osobowości prawnej
Przedsiębiorcą nie jest spółka, ale jej wspólnicy
Celem może być dowolne przedsięwzięcie gospodarcze
Brak organów
Reprezentować spółkę może każdy wspólnik
Odpowiedzialność całym majątkiem solidarna
Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną
Zalety spółki cywilnej
Łatwość utworzenia i prowadzenia
Niskie koszty rejestracji
Brak wymagań kapitałowych przy tworzeniu
Prosta likwidacja
Swoboda w kształtowaniu treści umowy i późniejszych uchwał
Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości
Możliwość zgromadzenia większej ilości kapitału w stosunku do poprzedniej formy
Wady spółki cywilnej
Konieczność odrębnej rejestracji każdego wspólnika,
Odpowiedzialność solidarna całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki
Na przyjęcie nowego wspólnika wymagana jest zgoda wszystkich wspólników
Spółki osobowe
Opierają swoją działalność na osobistej pracy wspólników w spółce
Wspólnicy biorą bezpośredni udział w funkcjonowaniu spółki,
Wspólnicy angażują swój majątek i osobistą pracę w spółkę
Spółka jawna
Uregulowana przepisami Kodeksu spółek handlowych
To spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową
Cel - dowolne przedsięwzięcie gospodarcze
Nie ma osobowości prawnej, może jednak zawierać umowy, pozywać i być pozywana, ma własne mienie
Brak organów
Brak wymagań odnośnie minimalnego wkładu kapitałowego
Odpowiedzialność solidarna wspólników całym majątkiem
Zalety spółki jawnej
Łatwość utworzenia i prowadzenia
Brak wymagań kapitałowych przy tworzeniu
Prosta likwidacja
Swoboda w kształtowaniu treści umowy i późniejszych uchwał
Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości
Możliwość zgromadzenia większej ilości kapitału w stosunku do poprzedniej formy
Brak konieczności ujawniania w nazwie nazwisk wszystkich wspólników
Wady spółki jawnej
Wyższe koszty rejestracji
Trudność odejścia wspólnika ze spółki
Odpowiedzialność solidarna wspólników całym majątkiem
Odpowiedzialność wspólnika ma charakter subsydiarny tzn. wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna
Na przyjęcie nowego wspólnika wymagana jest zgoda wszystkich wspólników
Spółka partnerska
To spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania minimum jednego wolnego zawodu (zgodnie z art. 88 K.s.h.)
Umowa w formie aktu notarialnego
Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów
Każdy partner reprezentuje spółkę (umowa może przewidywać inaczej np. można powołać zarząd)
Partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów:
Adwokat,
Aptekarz
Architekt
Inżynier budownictwa
Biegły rewident
Broker ubezpieczeniowy
Doradca podatkowy
Makler papierów wartościowych
Doradca inwestycyjny
Księgowy
Lekarz
Lekarz dentysta
Lekarz weterynarii
Notariusz
Pielęgniarka
Położna
Radca prawny
Rzecznik patentowy
Rzeczoznawca majątkowy
Tłumacz przysięgły
Zalety spółki partnerskiej
Łatwość jej tworzenia i prowadzenia
Prosta likwidacja spółki
Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości
Odpowiedzialność partnerów tylko za własne błędy
Brak konieczności ujawniania w nazwie spółki nazwisk wszystkich wspólników (partnerów)
Wady spółki partnerskiej
Ograniczenie tej formy spółki tylko do wykonywania wolnych zawodów
Stosunkowo wysokie koszty rejestracji
Konieczność zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego
Odpowiedzialność partnerów za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem
Spółka komandytowa
Spółka utworzona przez wspólników w celu prowadzenia działalności gospodarczej pod własną nazwą
Występują tu dwa typy wspólników: komplementariusz i komandytariusz
Odpowiedzialność komplementariusza jest tak sama jak wspólnika w spółce jawnej
Odpowiedzialność komandytariusza - tylko do wysokości sumy komandytowej
Komandytariusz może reprezentować spółkę tylko jako pełnomocnik, ma prawo do zysku proporcjonalnie do wkładu wniesionego do spółki
Zalety spółki komandytowej
Zróżnicowany zakres odpowiedzialności
Możliwość prowadzenia organizacji większych rozmiarów
Brak konieczności ujawniania w nazwie spółki nazwisk wszystkich wspólników
Brak wymagań kapitałowych przy jej tworzeniu
Wady spółki komandytowej
Wysokie koszty rejestracji
Wymóg prowadzenia pełnej księgowości
na przyjęcie nowego wspólnika wymagana jest zgoda wszystkich dotychczasowych wspólników
Spółka komandytowo-akcyjna
Forma uregulowana w nowym kodeksie spółek handlowych
Spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą
Może być założona przez min. 2 osoby
komplementariusza, który odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, bierze rzeczywisty udział w prowadzeniu spraw spółki
Akcjonariusza, który nie odpowiada za zobowiązania spółki i jest zobowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie
Nie ma osobowości prawnej
Organy spółki:
Walne zgromadzenie
Rada nadzorcza - obligatoryjna gdy w spółce jest więcej niż 25 akcjonariuszy
Podział następuje proporcjonalnie do wkładów (umowa może przewidywać inaczej)
Zalety spółki komandytowo-akcyjnej
Zróżnicowany zakres odpowiedzialności
Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa większych rozmiarów
Możliwość wniesienia do spółki aportu rzeczowego
Brak konieczności ujawniania w nazwie spółki nazwisk wszystkich wspólników
Wady spółki komandytowo-akcyjnej
Wysokie koszty rejestracji
Wymóg prowadzenia pełnej księgowości
Wysoki minimalny kapitał zakładowy - 50 000 zł
Spółki kapitałowe
Podstawą działania jest kapitał (wspólnicy schodzą na drugi plan)
Zmienny skład osobowy
Posiadanie osobowości prawnej
Majątek spółki odrębny w stosunku do majątku wspólników
Za zobowiązania spółka odpowiada swoim majątkiem
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Od momentu podpisania umowy jest ona podmiotem odrębnym od osób ją tworzących, a od momentu zarejestrowania w rejestrze przedsiębiorców posiada osobowość prawną
Jako osoba prawna działa przez swoje organy: zarząd, zgromadzenie wspólników, organy kontrolno-nadzorcze
Posiada swój majątek i ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania
Minimalny kapitał zakładowy wynosi 5 000 zł (poprzednio 50 000 zł)
Zalety spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Posiada osobowość prawną
Odpowiedzialność wspólników jest ograniczona do określonej kwoty udziałów
Możliwość powołania do kierownictwa osób nie będących wspólnikami
Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa większych rozmiarów
Wady spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Relatywnie wysokie koszty utworzenia
Konieczność rejestracji w sądzie rejestrowym
Wymóg prowadzenia pełnej księgowości
Spółka akcyjna
W pełni rozwinięta spółka kapitałowa
Powoływana do realizacji dużych przedsięwzięć wymagających zgromadzenia dużej ilości kapitału
Ma osobowość prawną
Założycielem może być jedna lub więcej osoba fizyczna lub prawna (ale nie jednoosobowa spółka z o.o.)
Organy: zarząd, walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza
Wspólnicy są anonimowi
Podział zysku następuje w stosunku do wartości
Spółka odpowiada za zobowiązania do wysokości swojego majątku
Minimalny kapitał zakładowy wynosi 100 000 zł (poprzednio 500 000 zł)
Zalety spółki akcyjnej
Posiada osobowość prawną
Możliwość powołania do kierownictwa osób nie będących wspólnikami
Odpowiedzialność akcjonariuszy do wysokości posiadanych akcji
Możliwość realizacji dużych przedsięwzięć
Możliwość pozyskania kapitału w drodze publicznej emisji akcji
Wysoka wiarygodność spółki
Wady spółki akcyjnej
Wysokie koszty utworzenia
Wysoki minimalny kapitał zakładowy
Wymóg prowadzenia pełnej księgowości
Złożoność procesów zarządzania
Spółdzielnia
Dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą
Może prowadzić działalność społeczną, oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków
Stowarzyszenia
Działają w oparciu o ustawę z 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach
To dobrowolny trwały związek grupy osób zorganizowany dla realizacji wspólnych zamierzeń dla zaspokojenia zainteresowań lub dla prowadzenia działalności nienastawionej na zysk
Opiera się na pracy społecznej członków
Stowarzyszenia rejestrowe (posiadają osobowość prawną) i zwykłe (bez osobowości prawnej)
Fundacje
Działają w oparciu o ustawę z 1984 r. o fundacjach
To organizacja utworzona dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych
Posiada osobowość prawną
Posiada fundusz zgromadzony na określony cel
Nie ma instytucji członkostwa
Przedsiębiorstwo państwowe
Działają na podstawie Ustawy z 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych,
Opierają swoje funkcjonowanie na zasadzie „3 S”:
Samodzielność - organy p.p. są uprawnione do podejmowania decyzji i organizowania działalności we wszystkich dziedzinach, a kompetencje organów państwowych (jako organ założycielski i nadzorczy) są ograniczone do niezbędnego minimum,
Samofinansowanie - konieczność pokrywania wydatków z przychodów
Samorządność - najważniejsze decyzje są podejmowane przez organy samorządu załogi (ogólne zebrania pracowników, rada pracownicza)
Uzyskania koncesji wymaga działalność związana z:
wyrobami spirytusowymi i tytoniowymi,
obrotem i sprzedażą napojów alkoholowych, wyrobem i rozlewem wyrobów winiarskich,
działalnością ubezpieczeniową,
nasiennictwem,
konfekcjonowaniem i obrotem środkami ochrony roślin,
hurtowym obrotem i wytwarzaniem farmaceutyków i materiałów medycznych, prowadzeniem ogólnodostępnej apteki,
zarządzaniem lotniskiem,
wykorzystywaniem energii atomowej,
wykonywaniem czynności agenta ubezpieczeniowego,
odpadami komunalnymi,
obrotem zwierzyną żywą i tuszami zwierzyny (nie dotyczy sprzedaży przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich),
sprzedażą usług turystycznych obejmujących polowania w kraju dla cudzoziemców i polowania za granicą,
utrzymywaniem chartów rasowych lub ich mieszańców,
wykonywaniem krajowego zarobkowego przewozu osób,
prowadzeniem magazynu lub składu celnego,
organizacją i sprzedażą imprez turystycznych,
usługami detektywistycznymi,
produkcją i dystrybucją tablic rejestracyjnych,
środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi,
uprawą maku i konopii włóknistych,
dietetycznymi środkami spożywczymi i odżywkami,
bezdomnymi zwierzętami,
sieciami telefonicznymi, radiofonicznymi lub telewizyjnymi, używaniem urządzeń radiowych do nadawania i transmisji,
działalnością gospodarczą na terenie specjalnych stref ekonomicznych,
grami losowymi i zakładami wzajemnymi.
Przedsiębiorcy z krajów UE mogą zawiązywać spółki ponadnarodowe, które podlegają
regulacjom prawnym ustawodawstwa wspólnotowego oraz krajowego.
Wybrane spółki ponadnarodowe:
Spółdzielnia Europejska (European Cooperative Society),
- Europejska Spółka Akcyjna(Societas Europaea),
- Europejska Spółka Prywatna (EPC),
- Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG).