Formy prawno-organizacyjne i własnościowe

Podstawowe akty prawne

• Ustawa z dnia 24 kwietnia 1964 r - Kodeks Cywilny

• Ustawa z dnia 15 września 2000r - Kodeks spółek handlowych

• Ustawa z dnia 2 lipca 2004r o swobodzie działalności gospodarczej

• Ustawa z dnia 16 września 1982 r -Prawo spółdzielcze

• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1986 r. -Prawo o fundacjach

• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989r. - Prawo o stowarzyszeniach

Podstawowe kategorie prawne

• Osoba fizyczna

• Osoba prawna

• Przedsiębiorca

• przedsiębiorstwo

• Zdolność prawna

• Zdolność do czynności prawnych

Osoba fizyczna

• W prawie cywilnym - osoba od chwili narodzin do chwili śmierci

• Osoba fizyczna ma zdolność prawną tzn. może być podmiotem czynności prawnych (praw i zobowiązań)

• Osoby fizyczne po osiągnięciu pełnoletniości mają pełną zdolność do czynności prawnych (nabywania praw i zaciągania zobowiązań)

Osoba prawna

• Skarb Państwa

• jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne nadają osobowość prawną

• Osoba prawna ma osobowość prawną tzn. zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków oraz dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych

Przedsiębiorca

• Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową

• Przedsiębiorca działa pod firmą, którą ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej

Przedsiębiorstwo

• Podstawowa organizacja gospodarcza wyodrębniona pod względem:

• Ekonomicznym,

• Prawnym,

• Techniczno-organizacyjnym

Determinanty wyboru formy organizacyjno-prawnej organizacji

• Cel przedsięwzięcia

• Kapitał

• Koszty rozpoczęcia i prowadzenia działalności

• Obciążenia fiskalne i parafiskalne

• Wymagania założycielskie

• Zakres odpowiedzialności

• Ryzyko kapitałowe

• Możliwości finansowania działalności

• Zakres kierowania i kontroli organizacji

• Skala działania

• Kwalifikacje organizatora/ów

Formy prawne działalności przedsiębiorstw

• Przedsiębiorstwa własności indywidualnej

• Spółki

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Spółdzielnie

• Fundacje

• Stowarzyszenia

• Spółki ponadnarodowe

Przedsiębiorstwa własności indywidualnej

• Własność jednej osoby

• Cel - dowolne przedsięwzięcie gospodarcze

• Założyciel - osoba fizyczna (Właściciel)

• Nie ma osobowości prawnej

• Prawo nie określa minimalnego kapitału zakładowego

• Brak organów

• Brak aktu założycielskiego

• Właściciel reprezentuje firmę

• Właściciel odpowiada całym swym majątkiem

• Zwykle małe podmioty o ograniczonym programie działania,

• Zarządzanie z reguły opiera się na wiedzy i intuicji właściciela

Zalety indywidualnej działalności gospodarczej

• Łatwość utworzenia i prowadzenia

• Brak wymogu sporządzenia umowy i aktu założycielskiego

• Niskie koszty rejestracji, prosta likwidacja

• Proste zarządzanie

• Brak wymagań kapitałowych przy tworzeniu

• Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości

• Motywacja właściciela

Wady indywidualnej działalności gospodarczej

• Odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania organizacji

• Ograniczone środki finansowe

• Niemożność pozyskania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika

• Uzależnienie rozwoju organizacji od jednej osoby

Spółki

• Dominująca forma organizacyjno-prawna organizacji gospodarczych,

• Pozwala na współdziałanie osób dysponujących kapitałem

• Pod względem prawnym spółka jest umową

• Pod względem ekonomicznym - umowny związek osób i ich kapitałów w celu osiągnięcia wspólnego celu

Spółki - podział:

1) cywilne

2) handlowe

a) osobowe: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna,

b) kapitałowe: akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością,

Spółka cywilna

• Działa ona podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego

• To spółka osobowa

• Założycielami mogą być minimum 2 osoby fizyczne lub prawne

• Nie posiada osobowości prawnej

• Przedsiębiorcą nie jest spółka, ale jej wspólnicy

• Celem może być dowolne przedsięwzięcie gospodarcze

• Brak organów

• Reprezentować spółkę może każdy wspólnik

• Odpowiedzialność całym majątkiem solidarna

• Spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną

Zalety spółki cywilnej

• Łatwość utworzenia i prowadzenia

• Niskie koszty rejestracji

• Brak wymagań kapitałowych przy tworzeniu

• Prosta likwidacja

• Swoboda w kształtowaniu treści umowy i późniejszych uchwał

• Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości

• Możliwość zgromadzenia większej ilości kapitału w stosunku do poprzedniej formy

Wady spółki cywilnej

• Konieczność odrębnej rejestracji każdego wspólnika,

• Odpowiedzialność solidarna całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki

• Na przyjęcie nowego wspólnika wymagana jest zgoda wszystkich wspólników

Spółki osobowe

• Opierają swoją działalność na osobistej pracy wspólników w spółce

• Wspólnicy biorą bezpośredni udział w funkcjonowaniu spółki,

• Wspólnicy angażują swój majątek i osobistą pracę w spółkę

Spółka jawna

• Uregulowana przepisami Kodeksu spółek handlowych

• To spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową

• Cel - dowolne przedsięwzięcie gospodarcze

• Nie ma osobowości prawnej, może jednak zawierać umowy, pozywać i być pozywana, ma własne mienie

• Brak organów

• Brak wymagań odnośnie minimalnego wkładu kapitałowego

• Odpowiedzialność solidarna wspólników całym majątkiem

Zalety spółki jawnej

• Łatwość utworzenia i prowadzenia

• Brak wymagań kapitałowych przy tworzeniu

• Prosta likwidacja

• Swoboda w kształtowaniu treści umowy i późniejszych uchwał

• Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości

• Możliwość zgromadzenia większej ilości kapitału w stosunku do poprzedniej formy

• Brak konieczności ujawniania w nazwie nazwisk wszystkich wspólników

Wady spółki jawnej

• Wyższe koszty rejestracji

• Trudność odejścia wspólnika ze spółki

• Odpowiedzialność solidarna wspólników całym majątkiem

• Odpowiedzialność wspólnika ma charakter subsydiarny tzn. wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna

• Na przyjęcie nowego wspólnika wymagana jest zgoda wszystkich wspólników

Spółka partnerska

• To spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania minimum jednego wolnego zawodu (zgodnie z art. 88 K.s.h.)

• Umowa w formie aktu notarialnego

• Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów

• Każdy partner reprezentuje spółkę (umowa może przewidywać inaczej np. można powołać zarząd)

Partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów:

• Adwokat,

• Aptekarz

• Architekt

• Inżynier budownictwa

• Biegły rewident

• Broker ubezpieczeniowy

• Doradca podatkowy

• Makler papierów wartościowych

• Doradca inwestycyjny

• Księgowy

• Lekarz

• Lekarz dentysta

• Lekarz weterynarii

• Notariusz

• Pielęgniarka

• Położna

• Radca prawny

• Rzecznik patentowy

• Rzeczoznawca majątkowy

• Tłumacz przysięgły

Zalety spółki partnerskiej

• Łatwość jej tworzenia i prowadzenia

• Prosta likwidacja spółki

• Możliwość stosowania uproszczonych form księgowości

• Odpowiedzialność partnerów tylko za własne błędy

• Brak konieczności ujawniania w nazwie spółki nazwisk wszystkich wspólników (partnerów)

Wady spółki partnerskiej

• Ograniczenie tej formy spółki tylko do wykonywania wolnych zawodów

• Stosunkowo wysokie koszty rejestracji

• Konieczność zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego

• Odpowiedzialność partnerów za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem

Spółka komandytowa

• Spółka utworzona przez wspólników w celu prowadzenia działalności gospodarczej pod własną nazwą

• Występują tu dwa typy wspólników: komplementariusz i komandytariusz

• Odpowiedzialność komplementariusza jest tak sama jak wspólnika w spółce jawnej

• Odpowiedzialność komandytariusza - tylko do wysokości sumy komandytowej

• Komandytariusz może reprezentować spółkę tylko jako pełnomocnik, ma prawo do zysku proporcjonalnie do wkładu wniesionego do spółki

Zalety spółki komandytowej

• Zróżnicowany zakres odpowiedzialności

• Możliwość prowadzenia organizacji większych rozmiarów

• Brak konieczności ujawniania w nazwie spółki nazwisk wszystkich wspólników

• Brak wymagań kapitałowych przy jej tworzeniu

Wady spółki komandytowej

• Wysokie koszty rejestracji

• Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

• na przyjęcie nowego wspólnika wymagana jest zgoda wszystkich dotychczasowych wspólników

Spółka komandytowo-akcyjna

• Forma uregulowana w nowym kodeksie spółek handlowych

• Spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą

• Może być założona przez min. 2 osoby

• komplementariusza, który odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, bierze rzeczywisty udział w prowadzeniu spraw spółki

• Akcjonariusza, który nie odpowiada za zobowiązania spółki i jest zobowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie

• Nie ma osobowości prawnej

• Organy spółki:

• Walne zgromadzenie

• Rada nadzorcza - obligatoryjna gdy w spółce jest więcej niż 25 akcjonariuszy

• Podział następuje proporcjonalnie do wkładów (umowa może przewidywać inaczej)

Zalety spółki komandytowo-akcyjnej

• Zróżnicowany zakres odpowiedzialności

• Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa większych rozmiarów

• Możliwość wniesienia do spółki aportu rzeczowego

• Brak konieczności ujawniania w nazwie spółki nazwisk wszystkich wspólników

Wady spółki komandytowo-akcyjnej

• Wysokie koszty rejestracji

• Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

• Wysoki minimalny kapitał zakładowy - 50 000 zł

Spółki kapitałowe

• Podstawą działania jest kapitał (wspólnicy schodzą na drugi plan)

• Zmienny skład osobowy

• Posiadanie osobowości prawnej

• Majątek spółki odrębny w stosunku do majątku wspólników

• Za zobowiązania spółka odpowiada swoim majątkiem

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• Od momentu podpisania umowy jest ona podmiotem odrębnym od osób ją tworzących, a od momentu zarejestrowania w rejestrze przedsiębiorców posiada osobowość prawną

• Jako osoba prawna działa przez swoje organy: zarząd, zgromadzenie wspólników, organy kontrolno-nadzorcze

• Posiada swój majątek i ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania

• Minimalny kapitał zakładowy wynosi 5 000 zł (poprzednio 50 000 zł)

Zalety spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

• Posiada osobowość prawną

• Odpowiedzialność wspólników jest ograniczona do określonej kwoty udziałów

• Możliwość powołania do kierownictwa osób nie będących wspólnikami

• Możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa większych rozmiarów

Wady spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

• Relatywnie wysokie koszty utworzenia

• Konieczność rejestracji w sądzie rejestrowym

• Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

Spółka akcyjna

• W pełni rozwinięta spółka kapitałowa

• Powoływana do realizacji dużych przedsięwzięć wymagających zgromadzenia dużej ilości kapitału

• Ma osobowość prawną

• Założycielem może być jedna lub więcej osoba fizyczna lub prawna (ale nie jednoosobowa spółka z o.o.)

• Organy: zarząd, walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza

• Wspólnicy są anonimowi

• Podział zysku następuje w stosunku do wartości

• Spółka odpowiada za zobowiązania do wysokości swojego majątku

• Minimalny kapitał zakładowy wynosi 100 000 zł (poprzednio 500 000 zł)

Zalety spółki akcyjnej

• Posiada osobowość prawną

• Możliwość powołania do kierownictwa osób nie będących wspólnikami

• Odpowiedzialność akcjonariuszy do wysokości posiadanych akcji

• Możliwość realizacji dużych przedsięwzięć

• Możliwość pozyskania kapitału w drodze publicznej emisji akcji

• Wysoka wiarygodność spółki

Wady spółki akcyjnej

• Wysokie koszty utworzenia

• Wysoki minimalny kapitał zakładowy

• Wymóg prowadzenia pełnej księgowości

• Złożoność procesów zarządzania

Spółdzielnia

• Dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą

• Może prowadzić działalność społeczną, oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków

Stowarzyszenia

• Działają w oparciu o ustawę z 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach

• To dobrowolny trwały związek grupy osób zorganizowany dla realizacji wspólnych zamierzeń dla zaspokojenia zainteresowań lub dla prowadzenia działalności nienastawionej na zysk

• Opiera się na pracy społecznej członków

• Stowarzyszenia rejestrowe (posiadają osobowość prawną) i zwykłe (bez osobowości prawnej)

Fundacje

• Działają w oparciu o ustawę z 1984 r. o fundacjach

• To organizacja utworzona dla celów społecznie lub gospodarczo użytecznych

• Posiada osobowość prawną

• Posiada fundusz zgromadzony na określony cel

• Nie ma instytucji członkostwa

Przedsiębiorstwo państwowe

• Działają na podstawie Ustawy z 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych,

• Opierają swoje funkcjonowanie na zasadzie „3 S”:

• Samodzielność - organy p.p. są uprawnione do podejmowania decyzji i organizowania działalności we wszystkich dziedzinach, a kompetencje organów państwowych (jako organ założycielski i nadzorczy) są ograniczone do niezbędnego minimum,

• Samofinansowanie - konieczność pokrywania wydatków z przychodów

• Samorządność - najważniejsze decyzje są podejmowane przez organy samorządu załogi (ogólne zebrania pracowników, rada pracownicza)

Uzyskania koncesji wymaga działalność związana z:

• wyrobami spirytusowymi i tytoniowymi,

• obrotem i sprzedażą napojów alkoholowych, wyrobem i rozlewem wyrobów winiarskich,

• działalnością ubezpieczeniową,

• nasiennictwem,

• konfekcjonowaniem i obrotem środkami ochrony roślin,

• hurtowym obrotem i wytwarzaniem farmaceutyków i materiałów medycznych, prowadzeniem ogólnodostępnej apteki,

• zarządzaniem lotniskiem,

• wykorzystywaniem energii atomowej,

• wykonywaniem czynności agenta ubezpieczeniowego,

• odpadami komunalnymi,

• obrotem zwierzyną żywą i tuszami zwierzyny (nie dotyczy sprzedaży przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich),

• sprzedażą usług turystycznych obejmujących polowania w kraju dla cudzoziemców i polowania za granicą,

• utrzymywaniem chartów rasowych lub ich mieszańców,

• wykonywaniem krajowego zarobkowego przewozu osób,

• prowadzeniem magazynu lub składu celnego,

• organizacją i sprzedażą imprez turystycznych,

• usługami detektywistycznymi,

• produkcją i dystrybucją tablic rejestracyjnych,

• środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi,

• uprawą maku i konopii włóknistych,

• dietetycznymi środkami spożywczymi i odżywkami,

• bezdomnymi zwierzętami,

• sieciami telefonicznymi, radiofonicznymi lub telewizyjnymi, używaniem urządzeń radiowych do nadawania i transmisji,

• działalnością gospodarczą na terenie specjalnych stref ekonomicznych,

• grami losowymi i zakładami wzajemnymi.

Przedsiębiorcy z krajów UE mogą zawiązywać spółki ponadnarodowe, które podlegają
regulacjom prawnym ustawodawstwa wspólnotowego oraz krajowego.

Wybrane spółki ponadnarodowe:

• Spółdzielnia Europejska (European Cooperative Society),

• - Europejska Spółka Akcyjna(Societas Europaea),

• - Europejska Spółka Prywatna (EPC),

• - Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych (EZIG).