Obsługa obrabiarek skrawających Rozporządzenie

ROZPORZ

DZENIE MINISTRA GOSPODARKI

z dnia 6 listopada 2002 r.

w sprawie bezpiecze

stwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawaj

cych do metali.

Na podstawie art. 237

§ 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz.

94, z pó

n. zm.

) zarz

dza si

, co nast

puje:

§ 1 . Dla celów niniejszego rozporz

dzenia przez obrabiarki skrawaj

ce do metali, zwane dalej

„obrabiarkami”, rozumie si

maszyny słu

żą

ce do nadawania przedmiotom obrabianym

żą

danego kształtu

metod

skrawania, w tym w szczególno

ci: tokarki, wiertarki, frezarki, strugarki i szlifierki.

§ 2. Monta

i eksploatacja obrabiarek powinny by

zgodne z dokumentacj

techniczno-ruchow

lub instrukcj

obsługi.

§ 3 . Drogi transportowe w pomieszczeniu lub hali fabrycznej, w których zainstalowano obrabiarki, powinny
spełnia

wymagania okre

lone w odr

bnych przepisach.

§ 4 . 1. Transport zmechanizowany przedmiotów przeznaczonych do obróbki skrawaniem i ich odbiór po
wykonanej obróbce powinien by

tak zorganizowany, aby nie powodował zagro

enia bezpiecze

stwa dla

ruchu pracowników i transportu wewn

trzzakładowego.

2. Narz

dzia pomocnicze i pomiarowe stosowane przy obsłudze obrabiarek powinny by

oddzielone od

miejsca składowania przedmiotów przed i po obróbce skrawaniem.

3. Wióry powstaj

ce podczas pracy obrabiarek powinny by

na bie

żą

co odprowadzane z pomieszczenia lub

hali fabrycznej na składowisko zakładowe.

§ 5. 1. W przypadku gdy obsługa obrabiarki wymaga kilku pracowników, o jej uruchomieniu i przebiegu
procesu skrawania powinien decydowa

pracownik odpowiedzialny za cało

ść

procesu skrawania na

obrabiarce.

2. Stanowisko pracy pracownika, o którym mowa w ust. 1, powinno by

usytuowane w takim miejscu, aby

mógł on bez przeszkód obserwowa

prac

nadzorowanych obrabiarek.

§ 6 . 1. Obrabiarki powinny by

wyposa

one w osłony chroni

ce obsługuj

cych przed urazami

powodowanymi przez wióry oraz przed rozbryzgiem cieczy chłodz

cych.

2. Osłony, o których mowa w ust. 1, powinny by

wyposa

one w urz

dzenia uniemo

liwiaj

ce ich otwarcie

podczas pracy obrabiarki.

3. Osłony stałe wystaj

ce poza obrys obrabiarki oraz osłony ruchome zmieniaj

ce swoje poło

enie podczas

pracy obrabiarki powinny by

oznakowane barwami i znakami bezpiecze

stwa, zgodnie z Polskimi Normami.

§ 7. 1. Lampy elektryczne przeznaczone do o

wietlania bezpo

redniego stanowiska pracy powinny by

zasilane pr

dem elektrycznym o napi

ciu 24 V, a nat

ęż

enie tego o

wietlenia powinno zapewnia

widoczno

ść

pozwalaj

na bezpieczne wykonywanie pracy.

2. Stanowisko pracy przy obrabiarce powinno znajdowa

na powierzchni równej, bez progów i

liskich

nawierzchni.

3. Obrabiarki o du

ych rozmiarach powinny by

obsługiwane z pomostu spełniaj

cego wymagania okre

lone

w odr

bnych przepisach.

4. W przypadku gdy podczas obsługi obrabiarki istnieje ryzyko poparzenia, pracodawca powinien wyposa

te obrabiarki w osłony, a gdy jest to niemo

liwe ze wzgl

dów technicznych – wyposa

pracowników w

rodki ochrony indywidualnej, zgodnie z odr

bnymi przepisami.

Strona 1 z 6

Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 25 poz

17.10.2007

http://www.chmiel.republika.pl/rozpo41.htm

§ 8. Je

eli obrabiarki zostały zainstalowane przy przej

ciach przeznaczonych dla ruchu pracowników, przy

drogach transportu wewn

trzzakładowego lub ustawione obok siebie, to obrabiarki te nale

y zabezpieczy

przed zagro

eniami stwarzanymi dla:

1) s

siednich stanowisk pracy;

2) ruchu pracowników;

3) transportu wewn

trznego.

§ 9. Przed uruchomieniem obrabiarki nale

y sprawdzi

stan techniczny jej zabezpiecze

§ 10. 1. Podczas przerw w pracy obrabiarki narz

dzia skrawaj

ce powinny by

odsuni

te od obrabianego

przedmiotu.

2. W przypadku zako

czenia pracy lub unieruchomienia obrabiarki na czas dłu

szy ni

jedna zmiana robocza,

wył

czniki główne i awaryjne powinny by

zablokowane.

§ 11. 1. Je

eli podczas pracy obrabiarki powstaje wiór wst

gowy, nale

y zastosowa

niezb

dne

rodki

techniczne, ograniczaj

ce zagro

enia zwi

zane z powstawaniem tego typu wiórów.

2. Do

rodków technicznych, o których mowa w ust. 1, nale

żą

przede wszystkim zgarniacze wiórów oraz

mechaniczny transporter do usuwania wiórów bezpo

rednio na składowisko zakładowe.

3. W przypadku braku technicznych mo

liwo

ci zastosowania mechanicznego transportera, o którym mowa w

ust. 2, obsługuj

cego obrabiark

nale

y wyposa

w narz

dzia pozwalaj

ce na bezpieczne usuwanie

wiórów z obrabiarki.

4. Wióry powstaj

ce podczas pracy obrabiarki wyposa

onej w zbiornik do ich gromadzenia powinny by

systematyczne usuwane z tego zbiornika i przechowywane w miejscu i w sposób niestwarzaj

cy zagro

dla

pracowników.

5. Niedopuszczalne jest usuwanie wiórów spr

ęż

onym powietrzem lub bez odpowiedniego narz

dzia

cznego.

§ 12. Do podnoszenia i zakładania przedmiotów przeznaczonych do obróbki, o masie powy

ej 10 kg, powinny

stosowane urz

dzenia pomocnicze zmniejszaj

ce wysiłek pracownika.

§ 13. 1. Przedmiot w uchwycie obrabiarki, imadle lub w przyrz

dzie mocuj

cym powinien by

tak

zamocowany, aby podczas pracy obrabiarki nie zmienił swego poło

enia i nie został wyrwany z elementu

mocuj

cego, w wyniku działania sił bezwładno

ci lub sił skrawania.

2. Obrabiarki wyposa

one w uchwyt hydrauliczny lub pneumatyczny powinny by

wyposa

one w urz

dzenia

blokuj

ce, uniemo

liwiaj

ce wyrwanie zamocowanego przedmiotu w przypadku zaniku ci

nienia w układzie

zasilania.

3. Uruchomienie urz

dzenia blokuj

cego, o którym mowa w ust. 2, powinno uniemo

liwia

kontynuowanie

obróbki skrawaniem oraz by

sygnalizowane sygnałem

wietlnym lub d

kowym.

§ 14 . 1. Podczas pracy obrabiarki:

1) stosowane narz

dzia skrawaj

ce oraz przyrz

dy pomiarowe nale

y przechowywa

w szafkach

narz

dziowych, regałach lub stojakach;

2) r

kawy przy nadgarstkach obsługuj

cego powinny by

opi

te;

3) obsługuj

cy powinien pracowa

z nakryt

głow

2. Przed przyst

pieniem do czyszczenia lub konserwacji obrabiarki nale

y wył

czy

jej nap

d i zabezpieczy

przed przypadkowym uruchomieniem.

Strona 2 z 6

Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 25 poz

17.10.2007

http://www.chmiel.republika.pl/rozpo41.htm

3. Podczas pracy obrabiarki niedopuszczalne jest:

1) chłodzenie narz

dzia lub obrabianego przedmiotu za pomoc

mokrego czy

ciwa;

2) dokonywanie czynno

ci konserwacyjnych w przypadku, gdy instrukcja obsługi nie zezwala na tak

czynno

ść

;

3) zatrzymywanie wrzeciona lub uchwytu r

;

4) nakładanie pasów nap

dowych i regulacja ich naci

gu.

4. Podczas przerw w pracy niedopuszczalne jest pozostawianie obrabiarki bez nadzoru lub zezwalanie na jej
obsługiwanie osobom nieuprawnionym,

§ 15. 1. Naprawy obrabiarek powinny by

dokonywane wył

cznie przez osoby upowa

nione przez

pracodawc

2. Przed przyst

pieniem do napraw, o których mowa w ust. 1, nale

y umie

w widocznym miejscu tablic

ostrzegawcz

z napisem: „Uwaga naprawa – nie uruchamia

”.

3. Je

eli przy naprawach, o których mowa w ust. 1, jest wymagane podniesienie osłon, przed ich

podniesieniem nale

y sprawdzi

stan zabezpieczenia blokuj

cego ich opadanie.

4. Po dokonanej naprawie uruchomienie obrabiarki nast

puje po uzyskaniu zgody pracodawcy lub słu

serwisowej wykonuj

cej napraw

§ 16. 1. Stanowiska pracy przy obsłudze centrum obróbkowego, magazynów narz

dzi, podajników narz

dzi

skrawaj

cych oraz przedmiotów powinny by

zabezpieczone osłonami stałymi lub ruchomymi.

2. Przestrze

przemieszczania si

podajnika przedmiotów poza obrys obrabiarki powinna by

zabezpieczona

osłonami.

3. W przypadku braku technicznej mo

liwo

ci zastosowania osłony, o której mowa w ust. 2, centrum

obróbkowe powinno by

wyposa

one w sygnalizacj

wietln

lub d

kow

uruchamian

w czasie

przemieszczania si

podajnika z przedmiotem poza obrys obrabiarki.

4. Przed uruchomieniem centrum obróbkowego obsługuj

cy powinien sprawdzi

w szczególno

ci:

1) czysto

ść

gniazda wrzeciona i szcz

k uchwytu;

2) prawidłowo

ść

rozmieszczenia narz

dzi skrawaj

cych w magazynie i ich stan techniczny oraz

stopie

ycia ostrzy;

3) stan wypełnienia zbiornika wiórami;

4) stan wypełnienia magazynu przedmiotami przeznaczonymi do obróbki przed i po jej wykonaniu;

5) poziom cieczy chłodz

cej w zbiorniku i ci

nienie w układzie hydraulicznym b

pneumatycznym;

6) stan pozycji wyj

ciowych do pracy zespołu roboczego centrum.

§ 17. 1. Uchwyty i tarcze zabierakowe obrabiarek niezabezpieczone na całej przestrzeni roboczej stałymi
osłonami powinny by

osłoni

te osłonami z urz

dzeniem blokuj

cym, uniemo

liwiaj

cym otwarcie osłony w

czasie pracy obrabiarki.

2. Stoły obrotowe, w szczególno

ci tokarek karuzelowych, powinny by

wyposa

one na całym obwodzie w

osłony chroni

ce przed zagro

eniami powodowanymi przez wióry lub ciecz chłodz

3. Osłony uchwytów, o których mowa w ust. 1, powinny by

dostosowane do wymiarów uchwytu i wielko

Strona 3 z 6

Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 25 poz

17.10.2007

http://www.chmiel.republika.pl/rozpo41.htm

tarczy zabierakowej obrabiarki.

§ 18. 1. Tokarki rewolwerowe i automaty tokarskie, które nie zostały wyposa

one w magazyn obrabianego

przedmiotu, powinny by

wyposa

one w osłon

przedmiotu wystaj

cego poza obrys tokarki.

2. Osłona, o której mowa w ust. 1, powinna by

wyposa

ona w urz

dzenie blokuj

ce jej otwarcie podczas

pracy obrabiarek i by

oznakowana barwami i znakami bezpiecze

stwa, zgodnie z Polskimi Normami.

§ 19. Podczas pracy na tokarce nale

y u

ywa

wył

cznie narz

dzi skrawaj

cych i przyrz

dów

dostosowanych do okre

lonych procesów skrawania.

§ 20 . Przed uruchomieniem wrzeciona tokarki nale

y sprawdzi

, czy nie pozostawiono klucza do zaciskania

przedmiotu w uchwycie tokarki.

§ 21. 1. Podczas regulacji siły zacisku przedmiotu obrabianego w uchwycie tokarki nale

y uwzgl

dnia

szczególno

ci:

1) działanie siły skrawania;

2) pr

dko

ść

obrotow

;

3) moment bezwładno

ci uchwytu i przedmiotu obrabianego;

4) niewywa

enie przedmiotu obrabianego.

2. Pr

dko

ść

obrotow

, o której mowa w ust. 1 pkt 2, podczas procesu skrawania niewywa

onych

przedmiotów nale

y tak dobiera

, aby nie spowodowa

drga

obrabiarki.

§ 22 . Przed uruchomieniem wiertarki nale

y sprawdzi

stan zamocowania przedmiotu poddanego wierceniu

oraz usun

ąć

ze stołu zb

dne przedmioty lub narz

dzia pomocnicze.

§ 23 . 1. Przedmiot poddawany wierceniu powinien by

tak zamocowany na stole lub w imadle wiertarki, aby

jego obrót lub przemieszczenie pod wpływem działania siły skrawania był niemo

liwy.

2. Elementy stosowane do zamocowania narz

dzi w uchwycie wiertarki nie powinny wystawa

poza obrys

uchwytu lub wrzeciona tej wiertarki.

3. Je

eli wymaganie, o którym mowa w ust. 2, jest niemo

liwe do wykonania, wystaj

cy element nale

zabezpieczy

osłonami.

§ 24. 1. Czynno

ci zwi

zane z mocowaniem, wymian

narz

dzi skrawaj

cych lub ustawianiem przedmiotów

na wiertarce oraz dokonywaniem niezb

dnych pomiarów powinny by

wykonywane po uprzednim

unieruchomieniu wrzeciona obrabiarki.

2. Podczas wiercenia otworów przy u

yciu wiertarek niedopuszczalne jest trzymanie w dłoni przedmiotu

poddawanego wierceniu.

§ 25. Wiertarki pracuj

ce w układzie zespołowym z indywidualnymi nap

dami wrzeciona, zainstalowane

szeregowo, powinny by

wyposa

one w awaryjne wył

czniki do unieruchomienia nap

du wszystkich

wiertarek z ka

dego stanowiska ich obsługi.

§ 26. 1. Mechanizmy nap

du głównego i posuwowego wystaj

ce poza obrys frezarki oraz wystaj

cy koniec

ruby słu

żą

cy do mocowania narz

dzia lub jego oprawki powinny by

osłoni

te kołpakiem oraz oznakowane

zgodnie z Polskimi Normami.

2. Frezarki sterowane numerycznie powinny by

wyposa

one w automatyczny mechanizm mocowania

narz

dzi i przyrz

dów we wrzecionie.

§ 27. W punktach kra

cowego poło

enia stołu frezarki lub obrabianego przedmiotu o gabarytach wi

kszych

stół frezarki nale

y ustawi

barierki oznakowane barwami i znakami zgodnie z Polskimi Normami.

Strona 4 z 6

Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 25 poz

17.10.2007

http://www.chmiel.republika.pl/rozpo41.htm

§ 28. 1. Wokół strugarki podłu

nej, w kra

cowym poło

eniu jej stołu i obrabianego przedmiotu powinna

znajdowa

wolna przestrze

2. W kra

cowym poło

eniu, o którym mowa w ust. 1, nale

y ustawi

barierki ochronne.

3. Barierek, o których mowa w ust. 2, nie stosuje si

, je

eli strefa zagro

enia jest odpowiednio zabezpieczona

kabin

4. W przypadku gdy odległo

ść

pomi

dzy ko

cowym poło

eniem stołu lub obrabianego przedmiotu a

cian

lub innym stałym obiektem jest mniejsza ni

0,6 m, wolna przestrze

pomi

dzy nimi powinna by

zabezpieczona ogrodzeniem.

§ 29. 1. Przy ustawieniu strugarki poprzecznej nale

y uwzgl

dni

woln

przestrze

o szeroko

ci co najmniej

0,6 m, za tylnym i przednim ko

cem suwaka lub w jego kra

cowych poło

eniach.

2. Do strugarek poprzecznych stosuje si

odpowiednio przepisy § 28.

§ 30. W ło

u strugarki i pod jej stołem nie nale

y przechowywa

jakichkolwiek przedmiotów.

§ 31. Przed rozpocz

ciem pracy na strugarce nale

y sprawdzi

, czy przedmiot obrabiany nie zaczepi o

jak

kolwiek cz

ęść

strugarki oraz czy strefa przemieszczania si

suwaka jest zabezpieczona na całej jego

długo

ci.

§ 32. 1. Mechanizmy i elementy nap

du wprowadzaj

ce w ruch imak no

owy powinny by

osłoni

te, zgodnie

z odr

bnymi przepisami.

2. Osłony ruchome zabezpieczaj

ce pokr

tła regulacyjne ustawienia wielko

ci skoku suwaka powinny by

wyposa

one w urz

dzenie blokuj

ce, uniemo

liwiaj

ce uruchomienie strugarki podczas regulacji skoku

suwaka.

§ 33. 1. Tarcze

cierne szlifierek powinny by

osłoni

te w sposób zabezpieczaj

cy obsługuj

cych przed

zagro

eniami powstaj

cymi podczas szlifowania, w szczególno

ci w wyniku rozerwania si

tarczy.

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy szlifierek do szlifowania wałków wyposa

onych równie

we wrzeciono szlifierskie

do szlifowania otworów.

3. Ta

cierna szlifierek ta

mowych powinna by

osłoni

ta na całej długo

ci, z wyj

tkiem przestrzeni

roboczej ta

my.

§ 34. 1. Tarcza

cierna przed zało

eniem na szlifierk

powinna by

sprawdzona, czy nie posiada p

kni

ęć

ubytków miejscowych i innych uszkodze

2. Tarcze

cierne nale

y umocowa

na trzpieniu wrzeciona za pomoc

stalowych tarczy oporowej i

dociskowej o

rednicach zewn

trznych wynosz

cych co najmniej 1/3

rednicy tarczy

ciernej. W miar

ywania si

tarczy

ciernej, tarcze stalowe powinny by

odpowiednio zmieniane na mniejsze.

3. W celu prawidłowego i bezpiecznego zamocowania tarczy

ciernej na trzpieniu mocuj

cym, pomi

dzy

tarcz

ciern

a tarczami oporow

i dociskow

umieszcza si

podkładki z elastycznego materiału o grubo

od 1 do 1,5 mm.

§ 35. 1. Szlifierki ostrzarki powinny by

wyposa

one w stół lub regulowan

podpor

umo

liwiaj

ustawianie

i przytrzymanie szlifowanego przedmiotu r

kami.

2. Odst

p pomi

dzy tarcz

ciern

i podpor

powinien by

tak wyregulowany, aby szlifowany przedmiot nie

dostał si

pomi

dzy tarcz

ciern

a podpor

§ 36 . 1. Podczas pracy na szlifierce obsługuj

cy powinien znajdowa

z boku tarczy

ciernej, poza

płaszczyzn

jej obrotu.

2. Podczas szlifowania przedmiotów na obrabiarkach do szlifowania niewyposa

onych w przezroczyste

Strona 5 z 6

Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 25 poz

17.10.2007

http://www.chmiel.republika.pl/rozpo41.htm

osłony lub ekrany chroni

ce przed urazami obsługuj

cy powinien by

wyposa

ony w

rodki ochrony

indywidualnej zgodnie z odr

bnymi przepisami.

3. Tarcze

cierne powinny by

przechowywane w sposób nienara

cy ich na uszkodzenia mechaniczne lub

działanie wilgoci, a przed zamontowaniem na obrabiark

wywa

one.

§ 37 . 1. W liniach technologicznych obrabiarek, w których przemieszczanie przedmiotów obrobionych
odbywa si

za pomoc

transportera podwieszanego, elementy tego transportera przebiegaj

ce nad

przej

ciami dla ruchu pracowników powinny znajdowa

na wysoko

ci co najmniej 2,5 m od poziomu

podłogi.

2. Przej

cia, o których mowa w ust. 1, powinny by

zabezpieczone od góry osłon

chroni

pracowników

przed upadkiem transportowanych przedmiotów lub zabrudzeniem ciecz

chłodz

§ 38. 1. Odległo

ść

w strefie zagro

enia pomi

dzy najdalej wysuni

tymi elementami s

siednich stanowisk linii

technologicznej obrabiarek powinna wynosi

co najmniej 0,6 m.

2. Je

eli zachowanie odległo

ci, o której mowa w ust. 1, jest niemo

liwe – strefa zagro

enia powinna by

oznakowana i osłoni

ta w sposób uniemo

liwiaj

cy wej

cie pracowników do tej strefy.

§ 39. Trac

moc:

1) rozporz

dzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 28 kwietnia 1951 r. w

sprawie bezpiecze

stwa i higieny pracy na obrabiarkach do metali (Dz. U. Nr 25, poz. 192);

2) rozporz

dzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 24 wrze

nia 1953 r. w

sprawie bezpiecze

stwa i higieny pracy przy szybko

ciowym skrawaniu metali (Dz. U. Nr 46, poz.

229).

§ 40. Rozporz

dzenie wchodzi w

ycie po upływie sze

ciu miesi

cy od dnia ogłoszenia.

Minister Gospodarki: J. Piechota

Minister Gospodarki kieruje działem administracji rządowej – gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z

dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki (Dz. U. Nr 97, poz. 867).

Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19,

poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111,
poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200,

poz. 1679.

Strona 6 z 6

Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 25 poz

17.10.2007

http://www.chmiel.republika.pl/rozpo41.htm