12. GRUPA SPOŁECZNA

GRUPA SPOŁECZNA – dwie lub więcej osób, które komunikują się ze sobą i wzajemnie na siebie wpływają,
szczególnie w bezpośrednich kontaktach, mają poczucie przynależenia nawzajem do siebie (myślą o grupie „my”)
oraz mają wspólny cel.

Elementy grupy wpływające na jej dynamikę:

Struktura grupy – organizacja wewnętrzna:

•

pozycja społeczna – miejsce w grupie związane z funkcją, jaką osoba je zajmująca spełnia wobec całej grupy;

•

rola społeczna – pewne zachowania, których grupa oczekuje od osób zajmujących określoną pozycję w

grupie;

•

status – prestiż, jakim obdarzane są role społeczne w grupie i poza nią;

•

normy grupowe – reguły określające właściwe i niewłaściwe sposoby zachowania członków grupy;

•

interakcje – wzajemne oddziaływania między członkami grupy;

•

spójność – suma sił skłaniających jednostki do pozostawania grupy.

Dlaczego ludzie tworzą grupy:

•

potrzeba przebywania z innymi;

•

potrzeba wsparcia społecznego;

•

realizacja przedsięwzięć.

I.

INTERAKCJE I SPÓJNOŚĆ

1

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - WYKŁADY

12. GRUPA SPOŁECZNA

1. INTERAKCJE

W procesie interakcji małej grupie wykształcają się dwa rodzaje specjalistów:

•

specjaliści społeczno-emocjonalni – menedżerowie relacji społecznych, którzy inicjują większość

pozytywnych zachowań społeczno-emocjonalnych, rozpoczynają też wymianę informacji; są najbardziej
przez grupę lubiani;

•

specjaliści zadaniowi – menedżerowie działań zbliżających grupę do osiągania celu, inicjują działania

zbiorowe i są głównymi adresatami próśb o informacje i sugestie rozwiązań, a także adresatami negatywnych
działań społeczno-emocjonalnych; są zwykle uznawani za osoby najbardziej przyczyniające się do osiągnięcia
celów grupy.

Wyłanianie się specjalistów jest wyrazem różnicowania się statusu, który jest ważnym mechanizmem
odpowiedzialnym za wiele zjawisk występujących w grupie, przede wszystkim decyduje o pojawieniu się hierarchii
władzy.

2. SPÓJNOŚĆ GRUPY

SPÓJNOŚĆ – suma sił skłaniających jednostki do pozostawania grupy, na siły te składają się:

•

atrakcyjność innych członków;

•

atrakcyjność wykonywanego wspólnie działania, zaangażowanie w działanie;

•

atrakcyjność całej grupy, czyli jej prestiż, duma grupowa.

Grupa jest tym bardziej spójna im trudniej do niej wejść, dlatego wiele grup tworzy rytuały przejścia – obrzędy
inicjacyjne i okresy wstępne wymagające od aspirantów wiele wysiłku.

3. WZAJEMNE WPŁYWY WIĘKSZOŚCI I MNIEJSZOŚCI

Wpływ mniejszości na większość może być skuteczny dzięki dwóm strategiom:

•

konsekwentne odstępstwo – mniejszość wywiera skuteczny wpływ, jeżeli jest silnie zaangażowana w swoje

poglądy, jeśli jest konsekwentna, nie zmienia swoich poglądów i prezentuje jednomyślność;

•

dwufazowa strategia działania mniejszości – w pierwszej fazie mniejszość zachowuje swoje poglądy dla

siebie, a na zewnątrz ulega większości, w celu uzyskania jej zaufania i akceptacji. Gdy nadejdzie właściwa
chwila, mniejszość ujawnia swoje poglądy sprzeczne z opinią większości, którą teraz łatwiej będzie mogła
przekonać ze względu na uzyskane zaufanie.

Oddziaływanie większości/mniejszości:

•

uleganie – konformizm zewnętrzny, czyli publiczne powtarzanie opinii większości przy niekoniecznej

prywatnej ich akceptacji – jest wynikiem wpływu większości;

•

konwersja – nawrócenie, rzeczywista zmiana poglądów, niekoniecznie ujawniana w opiniach publicznie

głoszonych przez jednostkę – jest wynikiem wpływu mniejszości.

2

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - WYKŁADY

12. GRUPA SPOŁECZNA

Różnice między mniejszością i większością:

−

mniejszość jest z natury bardziej wyrazista, w większym stopniu przyciąga uwagę, dzięki czemu jednostka

lepiej przetwarza jej komunikaty i lepiej je pamięta;

−

mniejszość jest mniej wiarygodna od większości;

−

niezłomność mniejszości jest bardziej jednoznaczna niż większości – mniejszość głosi swoje poglądy wbrew

wszystkim, ponieważ w nie wierzy.

II.

ZADANIOWE FUNKCJONOWANIE GRUPY

Dlaczego działanie w grupie jest skuteczniejsze od działania w pojedynkę:

−

zagrzewa innych uczestników do wysiłku;

−

pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych umiejętności uczestnika grupy;

−

bardziej sprawni członkowie kompensują braki gorszych;

−

na wiedzę grupy składa się suma wiedzy jej członków;

−

członkowie mogą się wzajemnie stymulować intelektualnie i poprawiać błędy.

1. FACYLITACJA I HAMOWANIE SPOŁECZNE

Wpływ obecności innych na funkcjonowanie zadaniowe:

•

efekt facylitacji społecznej – czyli efekt ułatwienia społecznego; wzrost poziomu wykonania zadań pod

wpływem obecności innych;

•

efekt hamowania społecznego – spadek poziomu wykonania zadania w porównaniu z działaniem w

pojedynkę.

Teza Zajonca: obecność innych podnosi skuteczność działania w zadaniach łatwych, a obniża w zadaniach trudnych.

Obecność innych powoduje podniesienie poziomu pobudzenia i mobilizuje organizm, dzieje się tak wskutek:

•

czujności i przygotowania do reakcji na potencjalne działania innych osób;

•

lęku przed oceną – obecność innych sygnalizuje perspektywę bycia ocenianym;

•

przyciągania uwagi – inne osoby przyciągają naszą uwagę, szczególnie wtedy gdy porównujemy swoje wyniki

z ich wynikami.

2. PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE

Próżniactwo społeczne – pojawia się w sytuacji wspólnego działania. Im więcej ludzi wykonuje równocześnie jakąś
pracę, tym gorszy rezultat uzyskują w porównaniu z tym, co wynikałoby z dodawania ich rezultatów uzyskiwanych
indywidualnie. Próżniactwo społeczne może być wynikiem:

3

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - WYKŁADY

12. GRUPA SPOŁECZNA

•

spadku motywacji działających jednostek;

•

strat spowodowanych niedoskonałą koordynacją ich wysiłków.

Model kolektywnego wysiłku – wyjaśnia zjawisko próżniactwa; według niego wielkość motywacji do podejmowania
wysiłków przez jednostki zależy od 3 czynników:

−

przekonania, ze wzrost własnego wysiłku pociąga za sobą wzrost poziomy wykonania całej grupy;

−

przekonania o tym, że wzrost poziomu wykonania grupy powiększa jej zyski;

−

przekonania o wielkości własnych korzyści.

Burza mózgów – procedura generowania pomysłów razem z innymi, przy jednoczesnym zawieszeniu krytyki cudzych
i własnych pomysłów. Wielu badaczy wykazuje jednak, że burza mózgów nie zmniejsza liczbę twórczych pomysłów –
przyczyną tego są czynniki hamujące produktywność jednostek, takie jak: lęk przed cudzą oceną, zapominanie lub
odrzucanie własnych pomysłów (w czasie gdy inna osoba mówi), efekt następnego w kolejce – spadek uwagi
przykładanej do cudzej wypowiedzi i gorsze zapamiętanie jej treści przez osoby, które same bezpośrednio po niej
mają się wypowiadać. Przekonanie o skuteczności burzy mózgów bierze się: ze złudzenia wzrostu produktywności
samych jej uczestników, pochlebnych porównań społecznych (widzę, że potrafię wymyślić więcej od innych),
poczucia, że lepiej jest posiadać słabą technikę niż żadną.

3. SKŁAD GRUPY I STRUKTURA ZADANIA

O skuteczności działań grupowych decyduje:

•

skład – im więcej uzdolnionych członków, tym wyższa skuteczność działań;

•

liczebność grupy – wraz z wzrostem liczebności spada skuteczność jej działań.

Typy zadań w grupach:

4

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - WYKŁADY

12. GRUPA SPOŁECZNA

Grupowe podejmowanie decyzji jest szczególnym przypadkiem realizacji zadań.

Zjawisko polaryzacji krańcowej (uskrajnianie) – polega na zajmowaniu przez grupę stanowiska bardziej skrajnego od
stanowiska jednostek. Istnieją dwa główne wyjaśnienia tego zjawiska:

•

koncepcja argumentacji perswazyjnej – upatruje powody polaryzacji w uzyskiwaniu przez jednostki od

innych stałego wsparcia dla poglądu początkowego i nowych, przekonujących argumentów na jego rzecz.
Członkowie grupy nawzajem przekonują siebie do słuszności wyznawanych poglądów, co zapoczątkowuje
efekt kuli śnieżnej;

•

koncepcja porównań społecznych – upatruje powody polaryzacji w porównaniach, jakich między sobą

dokonują członkowie grupy. Ludzie na wstępie zakładają, że ich opinie są słuszniejsze od innych, w trakcie
dyskusji odkrywają, że inni mają poglądy bardziej skraje (słuszniejsze), więc uskrajniają własne.

Syndrom myślenia grupowego – czasami grupy, składające się z ekspertów, podejmują zaskakująco złe decyzje.
Syndrom myślenia grupowego jest tego przyczyną. Jego istota jest podejmowanie złej decyzji wskutek tego, że
wewnętrzna dynamika grupy (motywacja do spójności) przeważa nad motywacją do podjęcia decyzji słusznej.
Główne symptomy tego syndromu to:

−

złudzenie bezpieczeństwa własnej grupy;

−

nadmierny optymizm („nic się nie wyda”);

−

przekonanie o moralnej wyższości grupy.

III.

PRZYWÓDZTWO I WŁADZA

Władza – zdolność jednostki do wywierania wpływu na innych minus zdolność innych do wywierania wpływu na
jednostkę. Osoba o największej władzy w grupie to jej przywódca.

1. WYŁANIANIE PRZYWÓDCY

Wyłanianie przywódcy tłumaczą 2 teorie:

5

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - WYKŁADY

12. GRUPA SPOŁECZNA

•

teoria wielkiego człowieka – pozycję przywódcy osiągają osoby o szczególnych cechach („urodzeni

przywódcy”);

•

teoria behawioralna – osoby zachowujące się w pewien potrzebny grupie sposób, np. teoria stanów

oczekiwanych – na wpływ statusu grupy mają oczekiwania jej członków.

2. STYLE KIEROWANIA

Istnieją dwa podstawowe style kierowania:

•

demokratyczny – ugodowość, orientacja na relacje społeczne, skłonność do zasięgania opinii podwładnych;

•

autokratyczny – koncentracja na zadaniu i produktywności, tendencja do narzucania podwładnym własnej

opinii;

•

charyzmatyczny – nawołuje do zmian.

Zależnościowy model przywództwa – zakłada, że skuteczność stylu przywództwa zależy od tego, jak dalece sytuacja
sprzyja liderowi, od stopnia w jakim kontroluje on sytuację (w jakim stopniu grupa akceptuje lidera) oraz od struktury
zadania (kontrola lidera rośnie, gdy cele są jasno określone).

6

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - WYKŁADY