ZASADY OGÓLNE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

−

zasady ogólne – teoretyczne lub znormatywizowane, mające za zadanie porządkujące, kompleksowe,
podstawowe ujęcie zjawisk prawnych, jakie zachodzą w administracji publicznej, w procesie administrowania i
w samym prawie jako systemie norm

−

zasady prawa – normy prawne o podstawowym znaczeniu dla całego prawa lub jego poszczególnych gałęzi;
reguły lub uogólnienia norm stworzonych przez doktrynę albo wzorce zachowania nienormowane; ponadto
typy ukształtowania jakiejś instytucji prawnej, postulaty zawierające syntetyczne oceny i określające pożądany
stan rzeczy

−

zasady: konstytucyjne i pozakonstytucyjne, teoretyczne i normatywne, opisowe i dyrektywalne, materialne,
procesowe i ustrojowe

zasada demokratycznego

państwa prawnego

- prymat prawa
- poszanowanie praw i wolności obywateli
- dla administracji publicznej: obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa
wykazującego określone wartości
- obowiązek respektowania praw i wolności jednostek
- gwarancją – sądowa kontrola administracji

zasada

praworządności

- każde działanie mieści się w granicach prawa, tj. jest niesprzeczne z jakimkolwiek
elementem porządku prawnego

zasada legalności

- każde działanie powinno mieć swoją podstawę prawną, powinno być oparte na normie
ustawowej, upoważniającej do jego podjęcia w określonej formie i w określonych
warunkach

- obie zasady dotyczą tak stanowienia, jak i stosowania prawa
- instytucjonalne gwarancje w postaci rozwiązań proceduralnych – różnorodne formy
kontroli administracji (kryterium zgodności z prawem)
- gwarancje materialne – normy, na podstawie których można uchylać decyzje wydane z
naruszeniem prawa, likwidować skutki lub powodować rzeczywistą odpowiedzialność
za naruszenie prawa
- kryterium celowości – odrębna zasada zgodności działania z celem ustawowym

zasada równości

wobec prawa

- organy administracji publicznej stanowiąc prawo, zwłaszcza je stosując, powinny dbać
o jednakowe traktowanie adresatów swoich działań, jeżeli pozostają w takiej samej
sytuacji prawnej i faktycznej
- nie oznacza, że poszczególne podmioty mają takie same uprawnienia/obowiązki
- podmioty, które charakteryzują się daną cechą istotną w równym stopniu powinny być
traktowane tak samo, według jednakowej miary, bez zróżnicowań dyskryminujących,
jak i faworyzujących

zasada lex retro non

agit

- nie należy stanowić norm prawnych nakazujących stosowanie nowo ustanowionych
norm do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie tych nowych norm, z którymi
prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych, przewidzianych przez te normy
- wyjątki, gdy wymagają tego względy sprawiedliwości społecznej albo gdy chodzi o
modyfikacje prawa na korzyść obywateli

zasada ochrony praw

dobrze (słusznie)

nabytych

- raz nabyte prawo („dobrze” nabyte, tj. ustalone w drodze prawidłowego aktu
stanowienia prawa lub aktu stosowania prawa) powinno być stabilne
- możliwości jego odjęcia, jeżeli mogą w ogóle istnieć, powinny być ściśle określone
przez ustawę

zasada prawa do

sądu

- prawo podmiotowego każdego do ochrony sądowej
- łączona z zasadą sprawiedliwości proceduralnej i prawem do sprawiedliwego procesu
(prawo dostępu do sądu)
- pr. admin.: podstawowe znaczenie ma kompetencja sądów administracyjnych

zasada

pomocniczości

(subsydiarności)

- organy państwa (admin. publ.) powinny być zlokalizowane możliwie najbliżej
obywatela i to jednocześnie w taki sposób, aby obywatele mogli w jak najszerszym
zakresie, samodzielnie lub przynajmniej pośrednio, uczestniczyć w sprawowaniu
władzy publicznej
- obywatele, przez swoje struktury formowane oddolnie powinni mieć maksymalną
swobodę w wykonywaniu zadań publicznych, a państwo powinno brać na siebie tylko tę
część zadań, której sami obywatele nie są w stanie zrealizować
- „zasada w ruchu” – zasada dynamiczna i elastyczna, zawsze relatywna i zmienna, nie
wprowadza sztywnego podziału zadań pomiędzy poszczególne szczeble administracji
publicznej (za jej pomocą nie można ustalić konkretnych zadań, które będą przypisane
państwo albo społeczeństwo, ale określić pewną tendencję, zgodnie z którą będą zadania
rozdzielane)

zasada

proporcjonalności

- aby państwo i organy admin. publ. ingerowały w prawa obywateli w sposób rozsądny i
racjonalny, nie nadużywały przysługujących im środków i kompetencji na szkodę
obywatela

- aby zachowane były odpowiednie proporcje między celami działania administracji a
ostrością używanych w tych celach środków
- obowiązek miarkowania celów i wymierzanych dolegliwości, wyważenia proporcji
między ochroną dobra ogólnego i dobra indywidualnego
- zasada przydatności, konieczności

zasada

zrównoważonego

rozwoju

- rozwój powinien polegać na takim prowadzeniu wszelkich procesów rozwojowych,
ż

eby zachować równowagę między regionami, między ludzkimi potrzebami a

aspiracjami ludzi oraz między podejmowanymi inwestycjami a ograniczeniami, jakie
mogą one spowodować, między potrzebami bieżącymi a potrzebami następnych
pokoleń

zasady odnoszące się do organów administracji publicznej

zasada kompetencyjności

- kompetencja do podejmowania konkretnej formy działania lub do załatwiania danej
kategorii spraw administracyjnych może być przypisana tylko jednemu organowi
administracji publicznej – organowi właściwemu
- właściwość ustalana w sensie merytorycznym (rzeczowa), terytorialnym (miejscowa)
lub funkcjonalnym (instancyjna)
- wykluczone jest przenoszenie kompetencji lub pozbywanie się jej przez sam organ
administracji publicznej
- obowiązek administracji publicznej przestrzegania swojej kompetencji z urzędu

zasada zespolenia

administracyjnego

- kompetencje administracyjne dotyczące różnych dziedzin administrowania,
rozdzielone na szczeblu centralnym nie powinny być zbyt szeroko i nadmiernie
przyznawane wielu terenowym organom administracji, ale skupiane w ręku jednego
organu
- przeciwieństwo – zasada resortowości – kompetencje w każdej przedmiotowo
wyodrębnionej dziedzinie administracji są rozdzielone zarówno na szczeblu centralnym,
jak i w terenie
- zasad sprzyja decentralizowaniu administracji publicznej

zasada efektywności

- sprawności, szybkości, skuteczności, ekonomiczności działań
- obowiązek takiego działania organów administracji publicznej – działanie sprawne,
szybkie lub skuteczne staje się obowiązkiem prawnym, a obywatel ma prawo domagać
się od administracji określonych zachowań

zasady ogólne kodeksu postępowania administracyjnego

- wykraczają swoją treścią znacznie poza kwestie procesowe i część z nich może być zaliczona do administracyjnego prawa
materialnego albo stanowi wskazówki interpretacyjne dla wykładni tego prawa
- część ustala jednocześnie ważne prawa obywateli (prawa refleksowe)
- powinny być realizowane przez organy administracji w każdej sytuacji, także poza postępowaniem admin.

zasady podstawowe

- zasada praworządności
- zasada legalności
- zasada prawdy obiektywnej
- zasada obiektywizmu administracji
- zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli

zasady nakładające obowiązki

na organy administracyjne,

przyznając jednocześnie

obywatelom szerokie

uprawnienia procesowe

- zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa i oddziaływania organów
na świadomość i kulturę prawna obywateli
- zasada obowiązku udzielania informacji faktycznej i prawnej
zasada przekonywania

zasady dotyczące samego

postępowania

- zasada czynnego udziału stron w postępowaniu
- zasada ugodowego załatwiania spraw administracyjnych
- zasady: szybkości, prostoty postępowania, pisemności
- zasada dwuinstancyjności
- zasada trwałości decyzji ostatecznych
- zasada zaskarżalności decyzji do sądu administracyjnego