Fleksja - Iloczas

Koniugacja

Finitum (formy osobowe)

Infectum (czasy niedokonane)

Długie (z natury):

- samogłoski tematyczne: „ā” w I koniugacji, „ē” w II, „ī” w IV;

- cechy czasu i trybu (np. „bā” w ind. impf., „ā” w con. praes., „rē” w con. impf.);

Krótkie (z natury) są:

- spójki (wyjątek: długa spójka „ē” w ind. impf. III i IV koniugacji);

- wszystkie samogłoski w końcówkach, (wyjątek: długie „ō” w 1 os. sg. i „tō” w imperat. fut. oraz końcowe „ī” w 2 os. pl. „mĭnī”) - dotyczy też systemu perfectum.

Uwaga: długie samogłoski i cechy ulegają skróceniu przed końcówkami -m /--r (1 os. sg.), -t (3 os. sg.);

Perfectum (czasy dokonane)

1. Ind. pf. act. - brak reguł (należy nauczyć się na pamięć)

2. Taki sam iloczas jak w czasach niedokonanych mają „-ō”, „-mŭs”, „-tĭs”;

3. Tak jak w infectum długie samogłoski skracają się przed „-m” w 1 os. sg. oraz „-t” w 3 os. sg., np. „lēgĕrāmŭs”, ale „lēgĕrăm”;

4. Pozostałe samogłoski:

• są krótkie w końcówkach con. pf. act., ind. fut. II act. oraz łączniku ind. perf. i fut. II pass. (poza wzdłużonymi z pozycji), por. „lāūdāvĕrĭm”, „lāūdāvĕrō”, „lāūdātŭs ĕrĭs/ĕs”;

• są długie w „-īssē-”, „-ēssē-”, „sī-” (oprócz skróconych przed „-m”, „-t”!), np. „lēgīssēnt”, „lāūdātī ēssētĭs/sītĭs”;

• w „(-)ĕrā-” krótkie jest „(-)ĕ-”, a długie „-ā-” (ale nie przed „-m”, „-t”), np. „lāūdāvĕrāmŭs”, „lāūdātāē ĕrāmŭs”.

Infinitum (formy nieosobowe)

Akcent

1. Aby ustalić akcent w supinum, participium perfecti, a także w nominativie singularis participium praesentis activi, trzeba znać iloczas ostatniej samogłoski rdzenia (gdy nie jest możliwe ustalenie iloczasu „z pozycji”, należy znaleźć iloczas naturalny w słowniku), por. „incĭdens” od „incĭdo”, ale „indāgans” od „indāgo”; „vetĭtum”; „habĭtu”; „derīsa”; „divīsae” itp.

Uwaga: w przypadkach zależnych ppa akcentowana jest zawsze samogłoska poprzedzająca „-nt”, np. „incidentis” = „indagantis”, „incidentium” = „indagantium” itp.

2. Na przedostatniej sylabie mają akcent (we wszystkich formach fleksyjnych):

• supina na „-atum”, „-etum”, „-utum” oraz „-itum” w IV koniugacji, a także pochodzące od nich participia perfecti, np. „dormitum”, „deletu”, „adiutus”, „laudati”;

• wszystkie participia futuri, np. „laudaturus”, „laudandus”, „lecturarum”, „legendarum”, „commissurii”, „committendi”;

• gerundium, np. „legendo”, „legendum”, poza nom. i acc. bez przyimka gerundiów od czasowników III koniugacji (bo te = inf. praes. act. np. „legere”).

Iloczas

1. W bezokoliczniku ostatnie „-ĕ” jest zawsze krótkie, natomiast „-ī” - długie, np. „lĕgĕrĕ” - „lĕgī”, „lĕctŭm īrī”;

2. wszystkie końcówki participiów w nominativie i accusativie

• w singularis - są krótkie, np. „lēctŭs”, „lēctă”, „lēctŭm”, „lēctăm”;

• w pluralis - długie z wyjątkiem „-ă” w neutrum, np. „lēctī”, „lēctāē”, „lēctōs”, „lēctās”, ale „lēctă”.

deklinacja

	Długie	Krótkie
a	„-ā” (abl.), „-ārum”, „-ās”	we wszystkich innych końcówkach
e	„-ē” (abl. sg. V), „-ērum”, „-ēs”	we wszystkich innych końcówkach
i	jako samodzielna końcówka lub ostatnia głoska końcówki, „-īs” (abl.)	„-ĭs” (gen.), „-ĭbus”
o	we wszystkich końcówkach	---------
u	„-ūs” w pl., w gen. sg IV jako samodzielna końcówka	„-us” w sg., „-um” zawsze
Tabela nie uwzględnia mianownika sg. III deklinacji, cf. infra

Uwaga:

Iloczas z pozycji przeważa nad iloczasem z natury.

Dyftongi są zawsze długie.

III deklinacjia: Iloczas ostatniej sylaby rdzenia w nom. i gen.

ŏr, ōr-ĭs	ĕr, (ĕ)-rĭs	ēs, -ĭs	ūs, ūd-ĭs	mă, āt-ĭs
ōs, ōr-ĭs	ō, ōn-ĭs	dō, dĭn-ĭs	ĕ, -ĭs	ŭr, ŭr-ĭs
ēs, ĕd-ĭs	aus, aud-ĭs	gō, gĭn-ĭs	ăl, āl-ĭs	ŭs, ĕr-ĭs
ēs, ĕt-ĭs	ās, āt-ĭs	ĭō, ĭōn-ĭs	ăr, ār-ĭs	ŭs, ŏr-ĭs
ēs, ĭt-ĭs	ĭs, -ĭs	ūs, ūt-ĭs	ĕn, ĭn-ĭs	ŭt, ĭt-ĭs

l

______

______

______

---