badanie, analiza i ocena stanu środowiska w

celu obserwacji zachodzących w nim

zmian; niekiedy obejmuje także

prognozowanie zmian środowiska.

Prowadzony w skali:



globalnej (światowej),



kontynentalnej,



ogólnokrajowej



lokalnej (np. w strefie oddziaływania

obiektu przemysłowego);

Może dotyczyć powietrza

atmosferycznego, wód

powierzchniowych i podziemnych, gleby

i hałasu oraz przyrody ożywionej.

Ważnym uzupełnieniem monitoringu

środowiska są pomiary ilości

zanieczyszczeń wprowadzanych do

środowiska, np. wielkości emisji pyłów i

gazów do atmosfery, ilości i składu

ścieków odprowadzanych do wód,

nagromadzenia i charakterystyki

odpadów.

Celem jest ustalenie

stanu jakościowego wód

, a

przez to podstaw do podejmowania działań na

rzecz jej poprawy w razie potrzeby. Jest to

podstawa ochrony wód, zwłaszcza ochrony

przed zanieczyszczeniem, zarówno

zanieczyszczeniem prowadzącym do eutrofizacji,

głównie pochodzącym z sektora bytowo-

komunalnego i rolnictwa (zanieczyszczenia

biogenne), jak i zanieczyszczeniem przemysłowym.

Monitoring wód, zgodnie z

wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej,

dzieli się na trzy rodzaje różniące się

zakresem i częstotliwością badań:



monitoring diagnostyczny



monitoring operacyjny



monitoring badawczy



monitoring obszarów chronionych (w

Polsce do 2011 r. prowadzony w ramach

monitoringu operacyjnego).

Monitoring diagnostyczny wód

powierzchniowych prowadzi się w celu:



ustalenia stanu jednolitych części wód

powierzchniowych



określenia rodzajów oraz oszacowania

wielkości znacznych oddziaływań

wynikających z działalności człowieka



zaprojektowania przyszłych programów

monitoringu



dokonania oceny długoterminowych

zmian stanu wód – naturalnych i

antropogenicznych.

Monitoring operacyjny prowadzi w celu:



ustalenia stanu jednolitych części wód powierzchniowych, które zostały

określone jako zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów

środowiskowych



dokonania oceny zmian stanu wód powierzchniowych wynikających z

programów, które zostały przyjęte dla poprawy jakości wód



obserwacji przepływu wód.

Monitoring badawczy prowadzi się w celu:



wyjaśnienia przyczyn nieosiągnięcia celów środowiskowych określonych

dla danej jednolitej części wód powierzchniowych, jeżeli wyjaśnienie

tych przyczyn jest niemożliwe na podstawie danych oraz informacji

uzyskanych w wyniku pomiarów i badań prowadzonych w ramach

monitoringu diagnostycznego i operacyjnego



wyjaśnienia przyczyn niespełnienia celów środowiskowych przez daną

jednolitą część wód powierzchniowych, jeżeli z monitoringu

diagnostycznego wynika, że cele środowiskowe wyznaczone dla danej

jednolitej części wód powierzchniowych nie zostaną osiągnięte, i gdy

nie rozpoczęto realizacji monitoringu operacyjnego dla tej jednolitej

części wód powierzchniowych



określenia wielkości i wpływów przypadkowego zanieczyszczenia



ustalenia przyczyn wyraźnych rozbieżności między wynikami oceny stanu

ekologicznego na podstawie biologicznych i fizykochemicznych

elementów jakości.

Monitoring obszarów chronionych prowadzi się w

celu

takim jak diagnostyczny i operacyjny

na obszarach chronionych(np. w ujęciach wody

pitnej, na obszarach Natura 2000), m.in.:



ustalenia stanu tych wód powierzchniowych



ustalenia stopnia spełniania wymogów, jakie są

dodatkowo wymagane dla wód tych obszarów



oceny wpływu znaczących oddziaływań i

skuteczności działań mających na celu

powstrzymanie tych oddziaływań.



ma na celu śledzenie zmian różnych cech gleb

użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości

chemicznych, zachodzących w określonych

przedziałach czasu, pod wpływem rolniczej i

pozarolniczej działalności człowieka

(antropopresji).



Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich w

ramach krajowej sieci, na którą składa się 216

punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych

na glebach użytkowanych rolniczo na terenie

całego kraju.



W wyznaczonych punktach pomiarowych pobierane są

próby profili glebowych a następnie oznaczane

następujące wskaźniki: skład granulometryczny (8 frakcji),

% próchnicy, %CaCO 3, pH, kwasowość hydrolityczna,

kwasowość wymienna, zawartość przyswajalnych dla

roślin form fosforu (P 2O 5), potasu (K 2O), magnezu (Mg)

i siarki (S-SO 4), zawartości: azotu ogólnego, węgla

organicznego, wielopierścieniowych węglowodorów

aromatycznych, wymiennego wapnia, potasu, magnezu i

sodu, przewodnictwo elektryczne i radioaktywność.

Obliczane są również: stosunek C : N, zasolenie gleby,

kationowa pojemność sorpcyjna, suma zasad

wymiennych oraz stopień wysycenia kationami

zasadowymi. W próbkach glebowych oznaczana jest

również zawartość rozpuszczalnych (tzn. całkowitych lub

tzw. "całkowitych") form: wapnia, magnezu, potasu, sodu,

glinu, żelaza, fosforu, manganu, kadmu, miedzi, chromu,

niklu, ołowiu, cynku, kobaltu, wanadu, litu, berylu, boru,

strontu i lantanu.



Badania wykonywane są przez Instytut Uprawy,

Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.



monitoring hałasu obejmuje zarówno emisję hałasu

jak i ocenę klimatu akustycznego.



Podstawowym celem badań monitoringowych

jest ocena stanu klimatu akustycznego

w środowisku oraz obserwacja jego zmian, co jest

zapisane

w art. 117 Poś, tak by w efekcie:



określić skalę zagrożenia,



umożliwić efektywne podejmowanie działań

zmierzających do poprawy klimatu akustycznego

w środowisku na terenie kraju.

Państwowy monitoring środowiska,

według art. 25 ust. 2 ustawy - Prawo

ochrony środowiska, jest systemem:

pomiarów, ocen i prognoz stanu

środowiska oraz gromadzenia,

przetwarzania i rozpowszechniania

informacji o środowisku.

Państwowy Monitoring Środowiska

(PMŚ) został utworzony

ustawą z dnia 20

lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony

Środowiska

(Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz.

287 z późn. zm.) w celu zapewnienia

wiarygodnych informacji o stanie

środowiska.

Koordynatorem realizacji PMŚ jest

Główny Inspektor Ochrony

Środowiska.

Jest to realizowane poprzez systematyczne

informowanie organów administracji i

społeczeństwa o:



jakości elementów przyrodniczych,



dotrzymywaniu standardów jakości

środowiska określonych przepisami oraz

obszarach występowania przekroczeń tych

standardów;



występujących zmianach jakości elementów

przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w

tym powiązaniach przyczynowo skutkowych

występujących pomiędzy emisjami i stanem

elementów przyrodniczych.

Celem jego jest zwiększenie skuteczności

działań na rzecz ochrony środowiska
poprzez

zbieranie, analizowanie i

udostępnianie danych dotyczących stanu
środowiska i zmian w nim zachodzących.

Za badania o charakterze monitoringowym
uznawane są pomiary spełniające warunki
cykliczności, unifikacji: metodyk, sprzętu
oraz interpretacji.

Informacje wytworzone w ramach PMŚ wykorzystywane są

przez jednostki administracji rządowej i samorządowej dla

potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem za pomocą

instrumentów prawnych, takich jak: postępowanie w sprawie

ocen oddziaływania na środowisko, pozwolenia na

wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, programy i

plany ochrony środowiska jako całości i jego poszczególnych

elementów, plany zagospodarowania przestrzennego.

Informacje

wytworzone w ramach PMŚ wykorzystywane są

także do celów monitorowania skuteczności działań i

strategicznego planowania w zakresie ochrony środowiska i

zrównoważonego rozwoju na wszystkich poziomach

zarządzania.

W

ramach PMŚ pozyskiwane są informacje niezbędne do

obsługi międzynarodowych zobowiązań Polski, w tym procesu

integracji z UE. W okresie przedakcesyjnym dane PMŚ były i są

wykorzystywane w pracach związanych z formułowaniem
stanowisk negocjacyjnych



wykonywanie badań wskaźników

charakteryzujących poszczególne elementy

środowiska,



prowadzenie obserwacji elementów przyrodniczych,



gromadzenie i analizę wyników badań i obserwacji,



ocenę stanu i trendów zmian jakości poszczególnych

elementów środowiska w oparciu o ustalone kryteria,



identyfikację obszarów przekroczeń standardów

jakości środowiska,



analizy przyczynowo-skutkowe,



opracowywanie zestawień, raportów, komunikatów i

ich udostępnianie w formie drukowanej lub zapisu

elektronicznego, w tym za pomocą internetu.

Trzy bloki państwowego monitoringu środowiska:

blok- presje, blok-stan oraz blok-oceny i

prognozy

.

W ramach bloku – presje będą pozyskiwane

informacje o źródłach i ładunkach

substancji odprowadzanych do środowiska, a w

szczególności informacje o emisjach

pozyskiwane z systemu administracyjnego, statystyki

publicznej oraz wytwarzane przez

Inspekcję Ochrony Środowiska.
Podstawowym blokiem w systemie PMŚ jest blok-stan,

obejmujący działania związane z

pozyskiwaniem, gromadzeniem, analizowaniem i

upowszechnianiem informacji o poziomach

substancji i innych wskaźników charakteryzujących

stan poszczególnych elementów

przyrodniczych. W oparciu o dane zgromadzone w

ramach tego bloku wykonywane będą oceny

dla poszczególnych komponentów.
Informacje gromadzone w ramach bloków presje i

stan zasilą blok- oceny i prognozy, w

ramach którego będą wykonywane zintegrowane

oceny i prognozy stanu środowiska, analizy

przyczynowo-skutkowe wiążące istniejący stan

środowiska z czynnikami kształtującymi ten

stan, mającymi swoje źródło w społeczno-

gospodarczej działalności człowieka.

Na poziomie województwa, zadania Inspekcji

Ochrony Środowiska związane

z Państwowym Monitoringiem Środowiska

wykonuje Wojewoda przy pomocy

Wojewódzkiego

Inspektora Ochrony Środowiska. Jednocześnie

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

wykonuje w imieniu Wojewody zadania i

kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska

określone

w ustawie o Inspekcji (z dnia 20 lipca 1991 r., t.j.

Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287, z późn. zm.).

Na poziomie krajowym zadania PMŚ wykonuje

Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Jest on

również koordynatorem działań prowadzonych

dla potrzeb Państwowego Monitoringu

Środowiska.



Wstęp ……………………………………………………………………………………....- 5 -



1. Definicja, cele i zadania Państwowego Monitoringu Środowiska …………………...- 7 -



2. Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska …………………………………..- 9 -



3. Blok – presje …………………………………………………………………………...- 12 -



4. Blok – stan ……………………………………………………………………………..- 18 -



4.1. Podsystem monitoringu jakości powietrza ................................................................- 19 -



4.2. Podsystem monitoringu jakości wód .........................................................................- 34 -



4.2.1. Monitoring wód powierzchniowych – wody śródlądowe, wody przejściowe



i przybrzeżne .....................................................................................................- 34 -



4.2.2. Monitoring wód powierzchniowych – Morze Bałtyckie ....................................- 56 -



4.2.3. Monitoring jakości wód podziemnych ...............................................................- 59 -



4.3. Podsystem monitoringu jakości gleby i ziemi ...........................................................- 64 -



4.4. Podsystem monitoringu przyrody .............................................................................- 66 -



4.5. Podsystem monitoringu hałasu ..................................................................................- 78 -



4.6. Podsystem monitoringu pól elektromagnetycznych .................................................- 85 -



4.7. Podsystem monitoringu promieniowania jonizującego ............................................- 89 -



5. Blok – oceny i prognozy ………………………………………………………………- 94 -



6. System jakości w PMŚ; laboratoria i sieci pomiarowe ……………………………..- 96 -



6.1. System jakości w monitoringu powietrza .................................................................- 97 -



6.2. System jakości w monitoringu wód ..........................................................................- 98 -



6.3. System jakości w monitoringu hałasu .......................................................................- 98 -



6.4. System jakości w monitoringu pól elektromagnetycznych .......................................- 98 -



6.5 System jakości w monitoringu promieniowania jonizującego ...................................- 99 -



7. System baz danych i prezentacji informacji PMŚ …………………………………- 100 -



8. Uwarunkowania finansowe realizacji programu PMŚ ……………………………- 103