Choroby

narządu wzroku

u psów i kotów

WYKRYWALNOŚĆ BADANIEM ULTRASONOGRAFICZNYM

W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU BADANYCH PACJENTÓW

Streszczenie

Abstract

Badania oparto na grupie 244 psów i kotów skierowanych na ba-
danie USG narządu wzroku. Zwierzęta podzielono na trzy grupy
wiekowe (do 18 miesięcy, od 18 miesięcy do 8 lat i powyżej 8 lat).
W przeprowadzonych badaniach stwierdzono wyraźne różnice
częstości zapadania na choroby narządu wzroku w zależności
od wieku zwierząt. Poszczególne grupy różniły się także rodzajem
stwierdzanych chorób, jak również częstotliwością występowania
poszczególnych jednostek chorobowych. Pewne różnice stwier-
dzono także w przebiegu procesów patologicznych u zwierząt
w różnym wieku.

The research was based on a group of 244 dogs and cats with
performed ultrasound ocular examination. The animals were
divided into three age groups (up to 18 months, from 18 months
to 8 years and over 8 years). In the examinations carried out the
significant differences in the incidences of ophthalmologic diseases
in correlation with animals’ age were noted. The individual groups
also differ in the types of diagnosed diseases as well as in the
prevalence of the particular ones. Some differences in the course
of pathological mechanisms relating to diverse age groups were
also observed.

Słowa kluczowe

Key words

pies, kot, gałka oczna, ultrasonografia

dog, cat, eye, ocular ultrasound

56

KULISTYKA

O

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2006

Oczywistym wydaje się fakt zróżnico-

wania zapadalności na choroby zwierząt
w różnym wieku. Niewiele jest jednak
opracowań poruszających te kwestie,
szczególnie jeśli chodzi o badania do-
tyczące narządu wzroku. W nielicz-
nych dostępnych pozycjach dotyczących
struktur gałki ocznej stwierdzono wy-
stępowanie pewnych zmian związanych
z wiekiem, kładąc szczególny nacisk
na zmiany w obrębie soczewki typu
zmniejszenia przejrzystości i zaćmy (2,
4). W opracowaniu innego autora za-
warte są dane dotyczące częstości wy-
stępowania chorób u zwierząt w różnym
wieku w okolicy zagadkowej, lecz są one
fragmentaryczne, nie obejmują chorób
samej gałki ocznej, i tak jak i powyż-
sze, nie są to zmiany wykrywane bada-
niem USG (1).

Za pomocą badania ultrasonograficz-

nego można jednak wykryć różnice, i to
zarówno w częstotliwości zachorowań,
jak i w charakterze procesów patolo-
gicznych występujących u psów i ko-
tów cierpiących na choroby narządu
wzroku (3).

Niniejsze badania oparto na grupie 244

psów i kotów skierowanych na badanie
USG narządu wzroku. Badania przepro-

wyników występuje w I, najmłodszej gru-
pie pacjentów (31,2%), zaś najmniejsza
(10,3%) – w najstarszej grupie. U pacjen-
tów w II grupie wiekowej stwierdzono
prawidłowy obraz gałek ocznych w 17,5%
przypadków.

R

ODZAJE

CHORÓB

STWIERDZANE

W

POSZCZEGÓLNYCH

GRUPACH

Zasadnicze różnice występowały pomię-
dzy grupą I a pozostałymi (II i III). Wie-
lu chorób wśród najmłodszych zwierząt
w ogóle nie zanotowano, choć pamię-
tać należy, że z uwagi na małą liczebność
grupy I dane te należy traktować jako
przybliżone. W grupach starszych licz-
ba stwierdzanych chorób była znacznie
większa i nie było istotnych różnic mię-
dzygrupowych.

W grupie zwierząt młodych nie wy-

kryto obecności zmian nowotworo-
wych, zarówno na terenie gałki ocznej,
jak i w strukturach zagałkowych. Zmia-
ny wykrywane w oczodole ograniczyły
się do przypadków nienowotworowych
zmian w strukturze nerwu wzrokowego
oraz pojedynczego przypadku zapale-
nia. Stwierdzanym przypadkom zapaleń
struktur gałki ocznej nie towarzyszyło
powiększenie jej rozmiarów oraz nie wy-

wadzono w oparciu o materiał kliniczny
i nie stosowano żadnych innych kryte-
riów doboru pacjentów. Zakładając pew-
ne uproszczenie, podzielono zwierzęta
na trzy grupy – młode, do 18 miesię-
cy (gr. I), w wieku średnim, od 18 mie-
sięcy do 8 lat (gr. II) oraz stare, od 8 lat
wzwyż (gr. III).

C

ZĘSTOŚĆ

ZACHOROWAŃ

PACJENTÓW

W

RÓŻNYM

WIEKU

Już liczebność poszczególnych grup nie-
sie ze sobą istotne informacje, gdyż odpo-
wiada częstości występowania zaburzeń
narządu wzroku u zwierząt w danym
wieku. Najliczniej reprezentowana jest
najstarsza grupa wiekowa, zaś najmniej
liczna jest najmłodsza. Wśród pacjentów
objętych badaniami (244 psów i kotów)
stwierdzono jedynie 16 zwierząt z pierw-
szej grupy wiekowej, 74 w wieku średnim
i aż 154 najstarszych.

Poza wyraźnymi różnicami w liczeb-

ności poszczególnych grup znamienny
jest także stosunek liczby badań, w któ-
rych nie stwierdzano uchwytnych zmian
w obrazie ultrasonograficznym obu gałek
ocznych do liczby wyników wykazują-
cych istnienie zmian patologicznych. Pro-
centowo największa liczba negatywnych

dr n. wet. Piotr Marciński

Prywatna praktyka weterynaryjna, Warszawa

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

OKULISTYKA

57

MAJ-CZERWIEC • 3/2006

kryto nasilonych zmian wtórnych, wy-
stępujących często u zwierząt starszych.
W grupie tej, podobnie jak w grupie II
i III, stwierdzano zaćmę.

Wśród zwierząt w wieku średnim

i najstarszych wykryto znacznie większą
liczbę rodzajów chorób niż u najmłod-
szych. Wśród chorób niestwierdzanych
u zwierząt młodszych wymienić nale-
ży zmiany na terenie komory przedniej
(powiększenie, cysty), zapalenie gałki
ocznej przebiegające z powiększeniem
jej rozmiarów oraz towarzyszące im ta-
kie zmiany, jak wynaczynienie do ciała
szklistego. Jedynie w tych grupach wie-
kowych występował także podsiatków-
kowy wylew krwi. Podobnie jak w grupie
I stwierdzano zaćmę, choć w odróżnie-
niu od najmłodszych pacjentów wykry-
wano tu jeszcze zwichnięcie soczewki.
W odróżnieniu od grupy najmłodszych
zwierząt występował tu również proces
nowotworowy struktur gałki ocznej –
ciała rzęskowego i tęczówki oraz ściany
gałki ocznej, a także w obrębie oczodo-
łu. Wśród innych jednostek chorobo-
wych struktur zagałkowych typowych
dla starszych grup wiekowych uwidocz-
niono zmiany o charakterze zapalnym,
czasem z formowaniem ropni. Jedynie
w tych grupach stwierdzano zanik gał-
ki ocznej.

Różnice w występowaniu poszczegól-

nych chorób pomiędzy grupami zwierząt
starszych (II a III) dotyczyły jedynie po-
jedynczych przypadków. Tylko w grupie
II stwierdzano nieliczne przypadki od-
warstwienia naczyniówki, przetrwałą
błonę naczyniową soczewki, ciało obce
wewnątrzsoczewkowe oraz wolny płyn
w okolicy zagałkowej. Jedynie zaś w naj-
starszej, III grupie wykryto ciało obce
w ścianie gałki ocznej. Te pojedyncze
przypadki nie mogą świadczyć o żadnej
istotnej tendencji, zwłaszcza biorąc pod
uwagę obecność ciała obcego – zmiany
typowo losowej.

C

ZĘSTOTLIWOŚĆ

WYSTĘPOWANIA

CHORÓB

U

PACJENTÓW

W

POSZCZEGÓLNYCH

GRUPACH

Wśród badanych zwierząt występowały
wyraźne różnice w liczbie zachorowań
pomiędzy grupami. Zasadnicze różni-
ce występowały pomiędzy grupami I a II
i III. Pamiętać należy, że wyniki uzyska-
ne w grupie I mogą być traktowane je-
dynie jako przybliżone, z uwagi na małą
liczebność najmłodszych zwierząt wśród
pacjentów.

Porównanie częstotliwości zapadania

na poszczególne choroby stwierdzane
w grupach wykazuje jednak obecność
wyraźnych tendencji (tab. 1).

Jak już wspomniano powyżej, zna-

mienne są stosunkowo częste przypadki
nie stwierdzania istotnych zmian w ob-
razie ultrasonograficznym u pacjentów
najmłodszych. W tej grupie wiekowej
częstym wskazaniem do badania było
wrodzone ograniczenie zdolności wi-
dzenia. W związku z tym można podej-
rzewać, że przyczyn utraty wzroku należy
także poszukiwać w innych narządach
odpowiedzialnych za proces widzenia
(np. wady wrodzone dróg nerwowych)
lub na poziomie tkankowym.

Wśród pacjentów najmłodszych za-

uważyć można stosunkowo częste
występowanie zaćmy, porównywalne
z obecnością tej choroby u zwierząt
starszych, zwłaszcza z grupy II. Ma to
najpewniej związek z występowaniem
zaćmy wrodzonej jako samodzielnej jed-
nostki chorobowej. Stosunkowo często,
choć rzadziej niż u zwierząt starszych,
stwierdzane w najmłodszej grupie od-
warstwienie siatkówki i proliferacje
w ciele szklistym trudno wytłumaczyć.
Może być to ewentualnie związane
z pewnymi ujawniającymi się we wcze-
snym wieku wadami wrodzonymi lub
być efektem zmian pourazowych, któ-
rych występowanie jest losowe.

U zwierząt w średnim wieku stwier-

dzono znacznie częstsze niż u innych

58

KULISTYKA

O

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

MAJ-CZERWIEC • 3/2006

in small animals. „Journal of Small Ani-
mal Practice”, 2000, 41:145-155.

2. Fischer C.A.: Geriatric ophthalmology.

„Vet Clin North Am Small Anim Pract”,
1989, 19(1):103-23.

3. Marciński P.: Wartość badania ultraso-

nograficznego w rozpoznawaniu chorób
narządu wzroku u psów i kotów. „Ultra-
sonografia”, 2004;16:91-101.

4. Tobias G., Tobias T.A., Abood S.K.,

Hamor R.E., Ballam J.M.: Determination
of age in dogs and cats by use of changes
in lens reflections and transparency. „Am
J Vet Res.”, 1998, 59(8):945-50.

dr n. wet. Piotr Marciński

Lecznica dla Zwierząt

03-984 Warszawa

ul. Umińskiego 16a

e-mail: [e-mail]

wieku. Na podstawie powyższych da-
nych w niektórych przypadkach moż-
na pokusić się o stawianie rozpoznania
wstępnego co do procesu patologiczne-
go i prognozowanie przebiegu choroby
nawet przed wykonaniem badania ul-
trasonograficznego. Ułatwia to szybsze
podjęcie adekwatnego procesu leczenia.
Biorąc jednak pod uwagę częste współ-
istnienie procesów patologicznych, jak
i złożoność struktur narządu wzroku
i relatywnie słabą dostępność dla bada-
nia klinicznego zagałkowych struktur
oczodołu, lekarz nie powinien czuć się
zwolniony z konieczności przeprowa-
dzenia samego badania USG.

‰

Piśmiennictwo

1. Dennis R.: Use of magnetic resonance ima-

ging for the investigation of orbital diseases

Choroby

Odsetek przypadków

w stosunku do liczby zwierząt

w poszczególnych grupach

(%)

I

II

III

Brak zmian: – w obu gałkach

ocznych

– w jednej gałce ocznej

31,2
37,5

17,5

54

10,3

55,1

Komora przednia: – powiększenie

– cysta tęczówki

0
0

4
4

1,2
0,6

Choroby ciała rzęskowego i tęczówki:
– zapalenia
– nowotwory

12,5

0

27

4

14,2

6,4

Zaćma

18,7 18,9 24,6

Proliferacje okołosoczewkowe

6,2

13,5

11

Zwichnięcie soczewki

0

4

10,3

Przetrwała błona naczyniowa soczewki

1

2,7

0

Wewnątrzsoczewkowe ciała obce

0

1,3

0

Wtręty w ciele szklistym

18,7

14,8

25,3

Wylew do ciała szklistego

0

22,9

15,5

Proliferacje w ciele szklistym

18,7

36,4

22,07

Zapalenie naczyniówki,
pogrubienie ściany

6,25

18,9

5,1

Odłączenie tylne ciała szklistego

0

2,7

0,6

Odwarstwienia: – siatkówki

–

naczyniówki

18,7

0

35,1

2,7

18,8

0

Wylewy podsiatkówkowe

0

13,5

1,9

Nowotwory ściany gałki ocznej

0

4

5,8

Ciało obce w gałce ocznej

0

0

0,6

Zanik gałki ocznej

0

2,7

3,8

Powiększenie gałki ocznej

0

33,7

24,6

Zmiany w strukturze nerwu wzrokowego

6,2

1,3

2,5

Nowotwory zagałkowe

0

2,7

12,9

Zagałkowe zmiany nienowotworowe:
–

płyn

–

ropień

–

zapalenie

0
0
1

2,7

4

2,7

0

1,9
0,6

Tab. 1. Częstość występowania chorób w poszczególnych grupach wiekowych

zwierząt występowanie zmian zapal-
nych. Dotyczy to zwłaszcza ciała rzęsko-
wego i tęczówki. Podobne różnice widać
także, jeśli chodzi o choroby struktur
zagałkowych. W grupie tej stwierdza-
no obecność głównie chorób nienowo-
tworowych (zapalenie, ropień, wolny
płyn) i tylko pojedyncze przypadki no-
wotworów, co potwierdzają wyniki do-
stępne w piśmiennictwie (1). Znacznie
liczniej były wśród zwierząt w średnim
wieku reprezentowane wynaczynienia,
i to zarówno jeśli chodzi o krwawienia
do ciała szklistego, jak i pod odwar-
stwioną siatkówkę. Ta istotna cecha
pobudzająca reakcję zapalną ze strony
ciała szklistego mogła być jedną z przy-
czyn częstszego stwierdzania u pacjen-
tów w średnim wieku szklistkowych
błon proliferacyjnych oraz częściej wy-
stępującego powiększenia rozmiarów
gałki ocznej. Może to wynikać z więk-
szej niż u starszych zwierząt dynamiki
procesu zapalnego ciała szklistego jako
reakcji na procesy patologiczne. Wyraź-
nie częściej niż w pozostałych grupach
wykrywano u pacjentów w wieku śred-
nim odwarstwienie siatkówki, co może
mieć związek z częstszym występowa-
niem proliferacji ciała szklistego (od-
warstwienie trakcyjne).

W gr upie najst arszych zwier ząt

stwierdzano przede wszystkim wyraź-
nie większą zapadalność na choroby
nowotworowe. Dotyczy to nowotwo-
rów wywodzących się ze ściany gałki
ocznej oraz ciała rzęskowego i tęczów-
ki, zaś szczególnie guzów przestrzeni
zagałkowej (1). Była to praktycznie je-
dyna przyczyna występującego tu wy-
trzeszczu (u zwierząt młodszych prawie
w każdym wypadku wykrywano zmiany
zapalne). Inną charakterystyczną cechą
tej grupy jest większa częstość występo-
wania wtrętów ciała szklistego, co może
wskazywać na większą skłonność cia-
ła szklistego do uszkodzeń w przebiegu
chorób oka. U starszych pacjentów czę-
ściej niż u pozostałych zwierząt wystę-
pują choroby soczewki (2, 4). Dotyczy to
przede wszystkim zaćmy, która w wielu
wypadkach rozwija się z wiekiem (zaćma
starcza). Także zwichnięcia soczew-
ki zdarzają się w tej grupie częściej niż
u młodszych zwierząt, co może być zwią-
zane z osłabieniem aparatu więzadłowe-
go soczewki występującego z wiekiem,
zwłaszcza w przypadkach współistnie-
jącej zaćmy (2).

P

ODSUMOWANIE

W przeprowadzonych w pracy ba-
daniach stwierdzono znaczną różni-
cę w częstości występowania chorób
narządu wzroku u zwierząt w różnym