WETERYNARIA
W PRAKTYCE
dr n. wet. Piotr Marciński Prywatna praktyka weterynaryjna, Warszawa Choroby
narządu wzroku
u psów i kotów
WYKRYWALNOŚĆ BADANIEM ULTRASONOGRAFICZNYM
W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU BADANYCH PACJENTÓW
Streszczenie
Abstract
Badania oparto na grupie 244 psów i kotów skierowanych na ba-The research was based on a group of 244 dogs and cats with danie USG narządu wzroku. Zwierzęta podzielono na trzy grupy performed ultrasound ocular examination. The animals were wiekowe (do 18 miesięcy, od 18 miesięcy do 8 lat i powyżej 8 lat).
divided into three age groups (up to 18 months, from 18 months W przeprowadzonych badaniach stwierdzono wyraźne różnice to 8 years and over 8 years). In the examinations carried out the częstości zapadania na choroby narządu wzroku w zależności significant differences in the incidences of ophthalmologic diseases od wieku zwierząt. Poszczególne grupy różniły się także rodzajem in correlation with animals’ age were noted. The individual groups stwierdzanych chorób, jak również częstotliwością występowania also differ in the types of diagnosed diseases as well as in the poszczególnych jednostek chorobowych. Pewne różnice stwier-prevalence of the particular ones. Some differences in the course dzono także w przebiegu procesów patologicznych u zwierząt of pathological mechanisms relating to diverse age groups were w różnym wieku.
also observed.
Słowa kluczowe
Key words
pies, kot, gałka oczna, ultrasonografia dog, cat, eye, ocular ultrasound Oczywistym wydaje się fakt zróżnico-wadzono w oparciu o materiał kliniczny wyników występuje w I, najmłodszej gru-wania zapadalności na choroby zwierząt i nie stosowano żadnych innych kryte-pie pacjentów (31,2%), zaś najmniejsza w różnym wieku. Niewiele jest jednak riów doboru pacjentów. Zakładając pew-
(10,3%) – w najstarszej grupie. U pacjen-opracowań poruszających te kwestie, ne uproszczenie, podzielono zwierzęta tów w II grupie wiekowej stwierdzono szczególnie jeśli chodzi o badania do-na trzy grupy – młode, do 18 miesię-
prawidłowy obraz gałek ocznych w 17,5%
tyczące narządu wzroku. W nielicz-cy (gr. I), w wieku średnim, od 18 mie-przypadków.
nych dostępnych pozycjach dotyczących sięcy do 8 lat (gr. II) oraz stare, od 8 lat struktur gałki ocznej stwierdzono wy-wzwyż (gr. III).
RODZAJE CHORÓB STWIERDZANE
stępowanie pewnych zmian związanych W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH
z wiekiem, kładąc szczególny nacisk CZĘSTOŚĆ ZACHOROWAŃ
Zasadnicze różnice występowały pomię-
na zmiany w obrębie soczewki typu PACJENTÓW W RÓŻNYM WIEKU
dzy grupą I a pozostałymi (II i III). Wie-zmniejszenia przejrzystości i zaćmy (2, Już liczebność poszczególnych grup nie-lu chorób wśród najmłodszych zwierząt 4). W opracowaniu innego autora za-sie ze sobą istotne informacje, gdyż odpow ogóle nie zanotowano, choć pamię-
warte są dane dotyczące częstości wy-wiada częstości występowania zaburzeń tać należy, że z uwagi na małą liczebność stępowania chorób u zwierząt w różnym narządu wzroku u zwierząt w danym grupy I dane te należy traktować jako wieku w okolicy zagadkowej, lecz są one wieku. Najliczniej reprezentowana jest przybliżone. W grupach starszych licz-fragmentaryczne, nie obejmują chorób najstarsza grupa wiekowa, zaś najmniej ba stwierdzanych chorób była znacznie samej gałki ocznej, i tak jak i powyż-
liczna jest najmłodsza. Wśród pacjentów większa i nie było istotnych różnic mię-
sze, nie są to zmiany wykrywane bada-objętych badaniami (244 psów i kotów) dzygrupowych.
niem USG (1).
stwierdzono jedynie 16 zwierząt z pierw-W grupie zwierząt młodych nie wy-Za pomocą badania ultrasonograficz-szej grupy wiekowej, 74 w wieku średnim kryto obecności zmian nowotworo-nego można jednak wykryć różnice, i to i aż 154 najstarszych.
wych, zarówno na terenie gałki ocznej, zarówno w częstotliwości zachorowań, Poza wyraźnymi różnicami w liczeb-jak i w strukturach zagałkowych. Zmia-jak i w charakterze procesów patolo-ności poszczególnych grup znamienny ny wykrywane w oczodole ograniczyły gicznych występujących u psów i ko-jest także stosunek liczby badań, w któ-
się do przypadków nienowotworowych tów cierpiących na choroby narządu rych nie stwierdzano uchwytnych zmian zmian w strukturze nerwu wzrokowego wzroku (3).
w obrazie ultrasonograficznym obu gałek oraz pojedynczego przypadku zapale-Niniejsze badania oparto na grupie 244
ocznych do liczby wyników wykazują-
nia. Stwierdzanym przypadkom zapaleń psów i kotów skierowanych na badanie cych istnienie zmian patologicznych. Pro-struktur gałki ocznej nie towarzyszyło USG narządu wzroku. Badania przepro-centowo największa liczba negatywnych powiększenie jej rozmiarów oraz nie wy-56
MAJ-CZERWIEC • 3/2006
OKULISTYKA
W PRAKTYCE
kryto nasilonych zmian wtórnych, wy-Różnice w występowaniu poszczegól-Jak już wspomniano powyżej, zna-stępujących często u zwierząt starszych.
nych chorób pomiędzy grupami zwierząt mienne są stosunkowo częste przypadki W grupie tej, podobnie jak w grupie II starszych (II a III) dotyczyły jedynie po-nie stwierdzania istotnych zmian w ob-i III, stwierdzano zaćmę.
jedynczych przypadków. Tylko w grupie razie ultrasonograficznym u pacjentów Wśród zwierząt w wieku średnim II stwierdzano nieliczne przypadki od-najmłodszych. W tej grupie wiekowej i najstarszych wykryto znacznie większą warstwienia naczyniówki, przetrwałą częstym wskazaniem do badania było liczbę rodzajów chorób niż u najmłod-błonę naczyniową soczewki, ciało obce wrodzone ograniczenie zdolności wi-szych. Wśród chorób niestwierdzanych wewnątrzsoczewkowe oraz wolny płyn dzenia. W związku z tym można podej-u zwierząt młodszych wymienić nale-w okolicy zagałkowej. Jedynie zaś w naj-rzewać, że przyczyn utraty wzroku należy ży zmiany na terenie komory przedniej starszej, III grupie wykryto ciało obce także poszukiwać w innych narządach (powiększenie, cysty), zapalenie gałki w ścianie gałki ocznej. Te pojedyncze odpowiedzialnych za proces widzenia ocznej przebiegające z powiększeniem przypadki nie mogą świadczyć o żadnej (np. wady wrodzone dróg nerwowych) jej rozmiarów oraz towarzyszące im ta-istotnej tendencji, zwłaszcza biorąc pod lub na poziomie tkankowym.
kie zmiany, jak wynaczynienie do ciała uwagę obecność ciała obcego – zmiany Wśród pacjentów najmłodszych za-szklistego. Jedynie w tych grupach wie-typowo losowej.
uważyć można stosunkowo częste kowych występował także podsiatków-występowanie zaćmy, porównywalne kowy wylew krwi. Podobnie jak w grupie CZĘSTOTLIWOŚĆ WYSTĘPOWANIA z obecnością tej choroby u zwierząt I stwierdzano zaćmę, choć w odróżnie-CHORÓB U PACJENTÓW
starszych, zwłaszcza z grupy II. Ma to niu od najmłodszych pacjentów wykryW POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH
najpewniej związek z występowaniem wano tu jeszcze zwichnięcie soczewki.
Wśród badanych zwierząt występowały zaćmy wrodzonej jako samodzielnej jed-W odróżnieniu od grupy najmłodszych wyraźne różnice w liczbie zachorowań nostki chorobowej. Stosunkowo często, zwierząt występował tu również proces pomiędzy grupami. Zasadnicze różni-choć rzadziej niż u zwierząt starszych, nowotworowy struktur gałki ocznej –
ce występowały pomiędzy grupami I a II stwierdzane w najmłodszej grupie od-ciała rzęskowego i tęczówki oraz ściany i III. Pamiętać należy, że wyniki uzyska-warstwienie siatkówki i proliferacje gałki ocznej, a także w obrębie oczodo-ne w grupie I mogą być traktowane je-w ciele szklistym trudno wytłumaczyć.
łu. Wśród innych jednostek chorobo-dynie jako przybliżone, z uwagi na małą Może być to ewentualnie związane wych struktur zagałkowych typowych liczebność najmłodszych zwierząt wśród z pewnymi ujawniającymi się we wcze-dla starszych grup wiekowych uwidocz-pacjentów.
snym wieku wadami wrodzonymi lub niono zmiany o charakterze zapalnym, Porównanie częstotliwości zapadania być efektem zmian pourazowych, któ-
czasem z formowaniem ropni. Jedynie na poszczególne choroby stwierdzane rych występowanie jest losowe.
w tych grupach stwierdzano zanik gał-
w grupach wykazuje jednak obecność U zwierząt w średnim wieku stwier-ki ocznej.
wyraźnych tendencji (tab. 1).
dzono znacznie częstsze niż u innych MAJ-CZERWIEC • 3/2006
57
WETERYNARIA
W PRAKTYCE
zwierząt występowanie zmian zapal-Odsetek przypadków
nych. Dotyczy to zwłaszcza ciała rzęskow stosunku do liczby zwierząt
wego i tęczówki. Podobne różnice widać Choroby
w poszczególnych grupach
także, jeśli chodzi o choroby struktur (%)
zagałkowych. W grupie tej stwierdza-I
II
III
no obecność głównie chorób nienowotworowych (zapalenie, ropień, wolny Brak zmian: – w obu gałkach
płyn) i tylko pojedyncze przypadki no-ocznych
31,2
17,5
10,3
wotworów, co potwierdzają wyniki do-
– w jednej gałce ocznej
37,5
54
55,1
stępne w piśmiennictwie (1). Znacznie Komora przednia: – powiększenie 0
4
1,2
liczniej były wśród zwierząt w średnim
– cysta tęczówki
0
4
0,6
wieku reprezentowane wynaczynienia, Choroby ciała rzęskowego i tęczówki: i to zarówno jeśli chodzi o krwawienia
– zapalenia
12,5
27
14,2
do ciała szklistego, jak i pod odwar-
– nowotwory
0
4
6,4
stwioną siatkówkę. Ta istotna cecha pobudzająca reakcję zapalną ze strony Zaćma
18,7 18,9 24,6
ciała szklistego mogła być jedną z przy-Proliferacje okołosoczewkowe
6,2
13,5
11
czyn częstszego stwierdzania u pacjen-Zwichnięcie soczewki
0
4
10,3
tów w średnim wieku szklistkowych Przetrwała błona naczyniowa soczewki 1
2,7
0
błon proliferacyjnych oraz częściej wy-stępującego powiększenia rozmiarów Wewnątrzsoczewkowe ciała obce
0
1,3
0
gałki ocznej. Może to wynikać z więk-Wtręty w ciele szklistym
18,7
14,8
25,3
szej niż u starszych zwierząt dynamiki Wylew do ciała szklistego
0
22,9
15,5
procesu zapalnego ciała szklistego jako Proliferacje w ciele szklistym 18,7
36,4
22,07
reakcji na procesy patologiczne. Wyraź-
nie częściej niż w pozostałych grupach Zapalenie naczyniówki,
6,25
18,9
5,1
wykrywano u pacjentów w wieku śred-pogrubienie ściany
nim odwarstwienie siatkówki, co może Odłączenie tylne ciała szklistego 0
2,7
0,6
mieć związek z częstszym występowa-Odwarstwienia: – siatkówki
18,7
35,1
18,8
niem proliferacji ciała szklistego (od-
–
naczyniówki 0
2,7
0
warstwienie trakcyjne).
Wylewy podsiatkówkowe
0
13,5
1,9
W gr upie najst arszych zwier ząt Nowotwory ściany gałki ocznej
0
4
5,8
stwierdzano przede wszystkim wyraź-
nie większą zapadalność na choroby Ciało obce w gałce ocznej
0
0
0,6
nowotworowe. Dotyczy to nowotwo-Zanik gałki ocznej
0
2,7
3,8
rów wywodzących się ze ściany gałki Powiększenie gałki ocznej
0
33,7
24,6
ocznej oraz ciała rzęskowego i tęczów-Zmiany w strukturze nerwu wzrokowego 6,2
1,3
2,5
ki, zaś szczególnie guzów przestrzeni zagałkowej (1). Była to praktycznie je-Nowotwory zagałkowe
0
2,7
12,9
dyna przyczyna występującego tu wy-Zagałkowe zmiany nienowotworowe: trzeszczu (u zwierząt młodszych prawie
–
płyn
0
2,7
0
w każdym wypadku wykrywano zmiany
–
ropień
0
4
1,9
zapalne). Inną charakterystyczną cechą
–
zapalenie
1
2,7
0,6
tej grupy jest większa częstość występo-Tab. 1. Częstość występowania chorób w poszczególnych grupach wiekowych wania wtrętów ciała szklistego, co może wskazywać na większą skłonność cia-wieku. Na podstawie powyższych da-in small animals. „Journal of Small Ani-
ła szklistego do uszkodzeń w przebiegu nych w niektórych przypadkach moż-
mal Practice”, 2000, 41:145-155.
chorób oka. U starszych pacjentów czę-
na pokusić się o stawianie rozpoznania 2. Fischer C.A.: Geriatric ophthalmology.
ściej niż u pozostałych zwierząt wystę-
wstępnego co do procesu patologiczne-
„Vet Clin North Am Small Anim Pract”, pują choroby soczewki (2, 4). Dotyczy to go i prognozowanie przebiegu choroby 1989, 19(1):103-23.
przede wszystkim zaćmy, która w wielu nawet przed wykonaniem badania ul-3. Marciński P.: Wartość badania ultraso-wypadkach rozwija się z wiekiem (zaćma trasonograficznego. Ułatwia to szybsze nograficznego w rozpoznawaniu chorób starcza). Także zwichnięcia soczew-podjęcie adekwatnego procesu leczenia.
narządu wzroku u psów i kotów. „Ultra-ki zdarzają się w tej grupie częściej niż Biorąc jednak pod uwagę częste współ-
sonografia”, 2004;16:91-101.
u młodszych zwierząt, co może być zwią-
istnienie procesów patologicznych, jak 4. Tobias G., Tobias T.A., Abood S.K., zane z osłabieniem aparatu więzadłowe-i złożoność struktur narządu wzroku Hamor R.E., Ballam J.M.: Determination go soczewki występującego z wiekiem, i relatywnie słabą dostępność dla bada-of age in dogs and cats by use of changes zwłaszcza w przypadkach współistnie-nia klinicznego zagałkowych struktur in lens reflections and transparency. „Am jącej zaćmy (2).
oczodołu, lekarz nie powinien czuć się J Vet Res.”, 1998, 59(8):945-50.
zwolniony z konieczności przeprowa-PODSUMOWANIE
dzenia samego badania USG.
dr n. wet. Piotr Marciński W przeprowadzonych w pracy ba-Lecznica dla Zwierząt
daniach stwierdzono znaczną różni-Piśmiennictwo
03-984 Warszawa
cę w częstości występowania chorób 1. Dennis R.: Use of magnetic resonance ima-ul. Umińskiego 16a
narządu wzroku u zwierząt w różnym ging for the investigation of orbital diseases e-mail: piotrmarcinski@op.pl 58
MAJ-CZERWIEC • 3/2006