1

Skóra jest zewnętrzną, mocną i elastyczną powłoką ciała. Przeciętnie
powierzchnia skóry dorosłego człowieka mierzy około 2 m

2

. Oddziela

wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego i odpowiada za kontakt
z otoczeniem.

Do głównych funkcji skóry należą:



odbieranie wrażeń dotykowych (narząd czucia),



regulowanie ciepłoty ciała - termoregulacja (biernie - emisja
promieniowania cieplnego; czynnie - wydalanie potu),



ochrona tkanek i organów wewnętrznych przed szkodliwymi
czynnikami

mechanicznymi,

fizycznymi,

chemicznymi

i biologicznymi (bakteryjnymi, grzybiczymi, wirusowymi itd.),



wchłanianie i wydalanie różnych substancji,



regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej, przetwarzanie cukrów,
białek, tłuszczy i witamin (np. pod wpływem promieniowania
ultrafioletowego tworzą się witaminy grupy D),

2

Dorosły, zdrowy człowiek wydala codziennie przez skórę około 0,5 - 0,7 l
płynu (potu). Zawiera on produkty przemiany materii, co daje organizmowi
dodatkową sposobność pozbycia się szkodliwych odpadów. Skóra w dużo
większym stopniu wydala substancje niż je przyswaja. Dzięki zdolnościom
wydalniczym w stopniu znaczącym odciąża nerki i jelita. Ponadto,
skóra "oddycha" - poprzez nią odbywa się około 1-2% wymiany gazów.

Statystycznie we fragmencie skóry o powierzchni 1 cm

2

znajduje się :



6 mln komórek,



5 tys zakończeń nerwowych,



200 receptorów bólu,



95 receptorów zimna i punktów ucisku,



100 gruczołów potowych,



20-40 gruczołów łojowych,



sieć naczyń krwionośnych o łącznej długości około 90 cm

W skórze można wyróżnić trzy warstwy :
1. naskórek - warstwa zewnętrzna,
2. skóra właściwa - warstwa środkowa,
3. tkanka podskórna - warstwa wewnętrzna.

Grubość skóry jest różna w różnych miejscach i wynosi 0,5-8 mm,
najcieńsza wokół oczu, a najgrubsza na dłoniach i piętach. Tłumaczy to
dlaczego skóra w okolicach oczu jest tak bardzo wrażliwa : substancje
drażniące, działające na żywe komórki skóry właściwej muszą najpierw
przedostać się przez warstwy naskórka. Im cieńszy naskórek tym szybciej
się przedostają, a więc skóra wykazuje tam mniejszą odporność
na substancje drażniące.

Naskórek wokół oczu jest najcieńszy, a ponadto w strefie tej znajdują się
liczne naczynia krwionośne, które mogą być częściowo widoczne.

3

Ciemne kręgi wokół lub cienie pod oczami mogą być efektem słabego
krążenia krwi, które pociąga za sobą zastoje limfy. Problemy z krążeniem
krwi i limfy mogą być także przyczyną opuchniętych powiek
po przebudzeniu.

Skóra właściwa pełni rolę odżywczą i wspierającą. Tworzą ją komórki
tkanki łącznej w postaci sieci, w której przebiegają naczynia krwionośne,
limfatyczne, nerwy. W tej warstwie są też ulokowane włosy, gruczoły
potowe i łojowe oraz receptory - wyspecjalizowane komórki zmysłowe
odbierające informacje z otoczenia. Dolna część włosa - korzeń,
umieszczona jest w torebce włosa, która sięga do niższych warstw skóry
właściwej. W środkowej części torebki włosa znajdują się ujścia gruczołów
łojowych. Poza gruczołami łojowymi włosów, w skórze właściwej znajdują
się także inne gruczoły łojowe, które uwalniają łój przez własne kanaliki.
Skóra dorosłego człowieka produkuje dziennie około 2 g łoju (tzw. sebum),
który wraz z potem tworzy na powierzchni skóry tłuszczopot. W skład łoju
wchodzą mi.in. tłuszcze, woski, węglowodory. Łój chroni skórę i włosy
przed nadmiernym wysychaniem, zapewnia jej miękkość i tworzy warstwę
ochronną o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym. Przypisuje
mu się także transport na powierzchnię skóry witaminy E, która spełnia
rolę przeciwutleniacza i chroni komórki przed niszczącym działaniem
tlenu.

Zwinięte na kształt kłębuszków kanaliki gruczołów potowych sięgają
do najniższych warstw skóry właściwej, a nawet w głąb tkanki podskórnej.
Poprzez kanaliki wyprowadzające pot jest wyprowadzany na powierzchnię
skóry.

4

Skóra właściwa przechodzi w tkankę podskórną bez wyraźnej granicy.
Z wyglądu obie warstwy są podobne.
Wiązki włókien tkanki łącznej stopniowo się rozluźniają, tworząc miejsce
dla komórek tłuszczowych, które są skupione w kształcie gron. Warstwa
tłuszczowa jest magazynem energii, a równocześnie służy jako termiczna
izolacja zabezpieczająca przed utratą ciepła. Elastyczna powłoka, jaką jest
skóra może pomieścić około 10 do 20 kg tłuszczu (a czasem nawet dużo
więcej). Rozkład tłuszczu w ciele kobiet i mężczyzn różni się - u kobiet
tłuszcz gromadzi się głównie w pośladkach i udach, u mężczyzn
w powłokach brzusznych (tzw. "brzuch piwosza" niekoniecznie musi
oznaczać amatora piwa). Cząsteczki tłuszczu tworzą skupiska nazywane
"zrazikami", pooddzielane włóknami kolagenowymi. Dopóki te zraziki
nie są za bardzo "napakowane", nie ma specjalnych problemów.
W przypadku, gdy są nadmiernie wypchane tworzą charakterystyczne
wzory tzw. cellulit. U kobiet pojawia się on najczęściej na udach gdzie
skóra jest dość ściśle połączona z mięśniami.

Skóra stanowi powłokę okrywającą całą powierzchnię ciała. To swego
rodzaju płaszcz ochronny pełniący wiele funkcji.
Skóra jako trzywarstwowa powłoka chroni nasz organizm przed
niebezpiecznym promieniowaniem ultrafioletowym, które może niszczyć
komórki oraz wywoływać niepożądane reakcje chemiczne. W najbardziej
zewnętrznej warstwie znajdują się specjalne komórki melanocyty
wytwarzające barwnik melaninę. Melanina jest magazynowana w małych
skupiskach - melanocytach, a te są rozproszone miedzy komórkami skóry.
Melanina chroni skórę przed UV i jest odpowiedzialna za opalanie. Różne
odcienie skóry są związane z ilością zawartych w niej melanosomów.
Dlatego ludzie zamieszkujący kraje tropikalne o dużym nasłonecznieniu
mają ciemniejszy odcień skóry od tych ,mieszkających na północy.

5

Skóra jest też bariera mikrobiologiczna dla naszego organizmu.
Dzięki licznym gruczołom łojowym i potowym na powierzchni skóry
wytwarza się lipidowo-wodna warstwa. Łój i pot wykazują niskie pH a więc
kwaśna powłoka niszczy bakterie, uniemożliwiając im wniknięcie do
organizmu. Gruczoły potowe tak licznie skupione na powierzchni dłoni,
stóp

i

czole

wspomagają

termoregulację

organizmu.

W

czasie

wyparowywania potu ze skóry, następuje wydzielenie zbędnego ciepła z
organizmu, co zabezpiecza je przed szkodliwym przegrzaniem. W
ekstremalnych warunkach skóra może wydzielać kilka litrów potu
dziennie.
Wraz z potem skóra wydziela wodę i składniki mineralne regulując ich
zawartość w organizmie.
Za termoregulację odpowiadają także naczynia włosowate w skórze,
kurcząc się w warunkach zimna a rozszerzając w cieple. Krew w
rozszerzonych naczyniach płynie w większej ilości i tym samym organizm
szybciej się ochładza.
Dzięki umieszczonym w skórze różnym receptorom odczuwamy takie
wrażenia jak ból, ciepło, zimno, dotyk i ucisk. Za każdy rodzaj odczucia
odpowiedzialne są specjalne komórki. Dotyk percypują komórki Merkla i
Meisnera, z tym że te pierwsze odpowiedzialne są za lokalizację a te drugie
siłę tego bodźca. Najwięcej tych receptorów zlokalizowanych jest w skórze
warg, opuszkach palców i zakończeniu języka. Za ucisk odpowiedzialne są
buławkowate komórki (Golgiego-Mazzoniego), oraz w formie blaszkowatych
struktur -ciałka Vatera-Paciniego ,reagują przede wszystkim na ucisk
krótkotrwały. Nocyreceptory odbierają wrażenia bólu a termoreceptory
reagują na ciepło i zimno.
W skórze ma miejsce proces powstawanie witaminy D. Powstanie
właściwej witaminy następuje pod wpływem działania promieniowania UV
na związki sterydowe.