Budowa i funkcje skóry

Skóra jest organem, który chroni organizm: stanowi barierę miedzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym. U dorosłego człowieka zajmuje powierzchnię około 1,5 - 2 m˛, a jej przeciętna masa wynosi razem z tkanką podskórną 18-20 kg. Grubość skóry nie jest jednakowa, waha się od 0,5 do 4mm, przy czym najbardziej zmienia się grubość naskórka, który jest najgrubszy na stopach i dłoniach (do 80µm), a najcieńszy na brzuchu ( 6-36µm). Grubość tkanki podskórnej zmienia się z wiekiem, zależy także od płci, sposobu odżywiania się i warunków życia. Skóra dzięki ciągłej odnowie potrafi chronić organizm przed ciepłem i zimnem, urazami mechanicznymi, chemicznymi i fizycznymi, przed drobnoustrojami chorobotwórczymi itp. Sposób życia i warunki odbijają się na jej wyglądzie. W idealnym stanie skóra jest delikatna i gładka - taka jak skóra zdrowego dziecka. Skóra wykazuje swoisty rysunek, tzw. poletkowanie, polegające na krzyżowaniu się i przeplataniu bruzd linijnych, które odpowiadają brodawkom skórnym. Rysunek ten jest charakterystyczny dla każdego człowieka, zwłaszcza na opuszkach palców (daktyloskopia). Większe fałdy i bruzdy są zazwyczaj związane ze skurczem i rozkurczem mięśni, początkowo mają charakter czynnościowy, ale z biegiem czasu przybierają charakter stały. Wówczas tworzą tzw. zmarszczki mimiczne. Barwa skóry zależy od grubości naskórka, unaczynienia i zawartości barwnika skórnego. U ludzi rasy białej skóra jest zazwyczaj jaśniejsza u kobiet niż u mężczyzn, a w dzieciństwie jaśniejsza niż w wieku dojrzałym. Skóra jest rozciągliwa i sprężysta, co jest związane z falistą budową brodawek skórnych i obecnością włókien sprężystych. W miarę starzenia się skóry zmniejsza się jej sprężystość i wiotczeje.

Funkcje skóry

Skóra spełnia bardzo wiele funkcji. Jest narządem biorącym udział w:

• percepcji bodźców;

• termoregulacji ustroju;

• ochronie przed czynnikami uszkadzającymi: mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi, bakteryjnymi;

• gospodarce wodno-elektrolitowej;

• metabolizmie białek, lipidów, węglowodanów, hormonów i witamin; czynnościach wydzielniczych.

Budowa skóry

Skóra składa się z trzech warstw:

• tkanki podskórnej (subcutis);

• skóry właściwej (corium);

• naskórka (epidermidis).

Naskórek (epidermis)

Jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry. Składa się z ściśle przylegających do siebie komórek (keranocytów), ułożonych w zachodzące na siebie warstwy. Daje to skórze możliwość zmiany kształtu podczas wykonywania ruchów. Warstwy nabłonka płaskiego tworzące naskórek łączą się ze skórą właściwą poprzez brodawki skórne. Komórki te stale powstają w czynnych podziałowo, najgłębszych warstwach rozrodczych naskórka: podstawnej i kolczystej. Pod wpływem kolejnych pokoleń keranocytów następuje ich wędrówka. Podczas tej biernej wędrówki zachodzą w nich istotne zmiany - ulegają rogowaceniu, odwodnieniu, a ich metabolizm stopniowo słabnie, aż wreszcie zamiera. Białka żywych komórek naskórka przekształcają się w tzw. skleroproteiny- białka włókniste i keratynę odporną na wpływy chemiczne i nierozpuszczalną w wodzie. Martwe komórki warstwy zrogowaciałej złuszczają się. Pomiędzy komórkami warstwy podstawnej znajdują się melanocyty i komórki Langerhansa. Naskórek jest najbardziej aktywną biologicznie warstwą. Spełnia wiele funkcji, m.in. ochronną dzięki obecności keratyny i zabezpieczającą przed promieniowaniem ultrafioletowym dzięki melaninie. Naskórek, stanowiąc zewnętrzną powłokę, chroni także organizm przed wnikaniem drobnoustrojów.

Skóra właściwa (cutis/ corium)

Zbudowana jest z mocnej tkanki łącznej poprzetykanej naczyniami włosowatymi. W graniczącej z naskórkiem warstwie brodawkowatej występują fibrocyty wytwarzające włókna oraz komórki układu odpornościowego: histiocyty, komórki tuczne, limfocyty. W sieci elastycznych włókien kolagenowych znajdują się sploty naczyń krwionośnych i chłonnych oraz liczne zakończenia nerwowe. W obrębie tej struktury znajdują się również gruczoły potowe i łojowe. Wszystkie te elementy są luźno ułożone w międzykomórkowej substancji podstawnej, której zrąb strukturalny tworzą liczne włókna kolagenowe, retikulinowe i sprężyste.

• Włókna kolagenowe są głównym składnikiem budulcowym skóry, stanowiąc około 72% jej suchej masy. Cechuje je rozciągliwość· i odporność· na urazy mechaniczne. Od kondycji włókien zależy wygląd zewnętrzny skóry - ich kondycja pogarsza się wraz z wiekiem, a także pod wpływem czynników środowiskowych, m.in. promieniowania ultrafioletowego. Stają się kruche, co przejawia się utratą jędrności skóry i młodzieńczego wyglądu.

• Włókna sprężyste tworzą siatkę oplatającą włókna kolagenowe. Są bardzo rozciągliwe (do 50%), odpowiadają za rozciągliwość· i sprężystość· skóry. Budują je aminokwasy, a przestrzenie między nimi wypełnia bezpostaciowa substancja glikoproteinowa

• Włókna retikulinowe stanowią siatkę w warstwie brodawkowatej w okolicy naczyń krwionośnych itp. Są odpowiedzialne za elastyczność· skóry. Substancja podstawna, określana mianem matriks skóry, to śluzowielocukry, kwas hialuronowy i chondroitynosiarkowy, białka i glikoproteiny.

Tkanka podskórna (subcutis)

Zbudowana jest przede wszystkim z komórek tłuszczowych różnej wielkości zgrupowanych w tzw. zraziki tłuszczu. Ponadto znajdują się tu naczynia krwionośne i chłonne oraz włókna nerwowe. Pełni funkcje podporowe i chroni narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi. Stanowi jednocześnie magazyn energetyczny organizmu. Tkanka podskórna ma różną grubość w poszczególnych okolicach ciała, a w niektórych nie występuje w ogóle - np. na powiekach.

---