Budowa i funkcje skóry człowieka

Skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała człowieka ( i innych kręgowców). Powierzchnia skóry człowieka waha sie od 1,5 do 2 m². Skóra składa się z :

• naskórka

• skóry właściwej

• warstwy podskórnej (choć ta właściwie do skóry nie należy)

Naskórek jest zewnętrzną warstwa skóry, zbudowaną z nabłonka wielowarstwowego płaskiego regenerującego i złuszczającego się. Najmłodsze, najgłębiej leżące komórki naskórka ze względu na zdolność dzielenia się tworzą tzw. strefę rozrodcza, która jest warstwą macierzystą całego naskórka i z której powstają gruczoły skóry, włosy
i paznokcie. Najgłębsza warstwa naskórka wykazuje również zdolność wytwarzania brązowego barwnika – melaniny. Najstarsze spłaszczone komórki ulęgają zwyrodnieniu na skutek keratynizacji. Rogowaciejące komórki wytwarzają keratynę, która zapewnia skórze wytrzymałość mechaniczną oraz sprawia, że staje się nieprzepuszczalna dla wody. Zewnętrznie położone zrogowaciale komórki pełnią więc ważne funkcje. Chronią przed wysychaniem tkanki leżące głębiej. Nie przepuszczają substancji trujących i bakterii (jednak nawet drobne uszkodzenie naskórka umożliwia penetrację bakterii do głębszych warstw skóry). Dzięki produkcji melaniny naskórek chroni skórę przed szkodliwym skutkiem promieniowania nadfioletowego. Pod wpływem promieniowania nadfioletowego (ultrafioletowego UV – zakres fal elektromagnetycznych 100-400 nm) komórki naskórka wytwarzają większą ilość barwnika, który chroni głębiej położone tkanki przed uszkodzeniem (stąd ciemniejsza barwa skóry nazywana opalenizną). Promieniowanie nadfioletowe, mimo że nie wnika głęboko (około 0,5mm), duża jego dawka jest szkodliwa. Część zakresu promieniowana nadfioletowego (320 – 340 nm) stanowi promieniowanie UV-A, które wnika w skórę, ale działa kilkaset razy słabiej niż promieniowanie UV-B (280 – 320 nm), które przyspiesza proces starzenia się skóry oraz uaktywnia liczne wirusy (w tym HIV oraz wirus opryszczki). Promieniowanie UV-B może być przyczyną oparzeń słonecznych oraz rozwoju nowotworów skóry, zwłaszcza czerniaka. Korzystny wpływ promieniowania UV polega na pobudzaniu syntezy witaminy D przez skórę.

Skóra właściwa

Skóra właściwa jest utworzona z tkanki łącznej włóknistej zbitej. Od strony naskórka powierzchnia skóry właściwej tworzy liczne wyniosłości brodawkowate (brodawki skórne), dzięki którym oba składniki skóry są ściśle ze sobą połączone. Brodawki skórne na opuszkach palców układają się rzędami w formie charakterystycznych i niepowtarzalnych łuków, pętli i wirów, rysujących się na powierzchni naskórka jako linie papilarne. Zasadniczym elementem strukturalnym skóry właściwej są włókna białkowe (kolagenowe i elastynowe) nadające skórze wytrzymałość i sprężystość. Pomimo elastyczności w pewnych warunkach (np. gwałtowne tycie, ciąża) skóra może sie rozciągać, tworząc rozstępy skórne. W skórze właściwej biegną liczne naczynia krwionośne, które oprócz funkcji transportowej odpowiadają za proces termoregulacji. Podczas zagrożenia utratą ciepła naczynia krwionośne skóry się zwężają. Przy przegrzaniu ciała następuje ich rozszerzenie co pozwala na oddanie nadmiaru ciepła do otoczenia. Zabiegiem poprawiającym możliwości termoregulacyjne skóry jest jej hartowanie (np. obmycie ciała chłodną wodą po ciepłej kąpieli, pływanie, uprawianie sportu na świeżym powietrzu). Sprawia ono, ze skórne naczynia krwionośne stają się bardziej elastyczne, co umożliwia ich szybką właściwą reakcję.

Warstwa podskórna

jest związana ze skórą pod względem anatomicznym i czynnościowym. Zawiera ona różnie wykształconą podściółkę tłuszczową, która od strony skóry właściwej pokrywa tkanka łączna wiotka. Grubość podściółki tłuszczowej zależy od stanu odżywienia człowieka, a także od wieku, płci i okolicy ciała (np. u niemowląt rozmieszczenie tkanki tłuszczowej jest raczej równomierne). Podściółka tłuszczowa stanowi zapas substancji odżywczych oraz chroni przed szkodliwym wpływem niskich temperatur i urazami mechanicznymi.
W warstwie podskórnej występują cebulki włosowe oraz części wydzielnicze gruczołów potowych.
Budowa warstwy podskórnej umożliwia przesuwanie skóry w stosunku do znajdujących sie pod nią tkanek, np. okostnej, co chroni skórę przed uszkodzeniem na skutek działania niewielkich sił.

*Skóra w zależności od okolicy ciała ma różną grubość i odporność. Najcieńsza jest skóra powiek (ok. 0,5 mm), najgrubsza – skóra dłoni i podeszwy stopy (ok. 1 cm).

Gruczoły skóry

Gruczoły są utworzone przez nabłonek i zachowują z nim związek poprzez przewody wyprowadzające. Wśród gruczołów skóry wyróżniają się:

1. gruczoły potowe

2. gruczoły łojowe

3. gruczoły mlekowe (sutkowe)

4. gruczoły wonne

Funkcje skóry
(w nawiasach podano co odpowiada za spełnianie danej funkcji)

1. Ochrona przed promieniowaniem UV. (barwnik melanina)

2. Wytwarzanie witaminy D z prowitaminy, czyli funkcja przeciwkrzywicza. (komórki nabłonkowe)

3. Ochrona przed utratą wody. (zrogowaciale komórki naskórka wytwarzające keratynę)

4. Ochrona przed infekcjami. (gruczoły potowe usuwające pot mający pH

ok. 5,5; zrogowaciały naskórek)

1. Ochrona przed czynnikami mechanicznymi.

2. Wydalanie ubocznych produktów przemiany materii. (gruczoły potowe)

3. Wydzielanie. (gruczoły potowe, gruczoły łojowe)

4. Termoregulacja. (gruczoły potowe, naczynia krwionośne)

5. Umożliwianie odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego. (receptory, zakończenia neuronów reagujących na ból)

6. Spełnianie u osobników żeńskich funkcji związanych z reprodukcją – karmienie potomstwa mlekiem. (gruczoły mlekowe)

7. Ochrona przed substancjami toksycznymi. (zrogowaciały naskórek)