WYBRANE PRZEPISY CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ

Poniżej krótkie omówienie wybranych przepisów z części szczególnej (pomocne przy rozwiązywaniu

kazusów).

I. Art. 148 k.k. –

ob. przypisanie

1. paragraf 1. – typ zasadniczy,

-

dobrem prawnym chronionym jest życie ludzkie, (moment początkowy –początek

bólów porodowych rozwierających lub w przypadku cesarskiego cięcia - a w

wypadku operacyjnego zabiegu cesarskiego cięcia kończącego ciążę − od podjęcia

czynności zmierzających do przeprowadzenia tego zabiegu; moment końcowy –

trwałe i nieodwracalne ustanie funkcji pnia mózgu - śmierć mózgowa); brak dobra

chronionego prawem w momencie podejmowania ocenianej czynności wyklucza

realizacje znamion ze 148 lub 155 k.k. (lekarz naruszając reguły sztuki lekarskiej

podaje matce w ciąży lekarstwo wskutek którego u dziecka powstają wady układu

oddechowego i umiera tuż po narodzeniu – niekaralne zachowanie)

-

przestępstw powszechne (przez zaniechanie, przy zachodzeniu przesłanek z art. 2

k.k.- indywidualne), skutkowe (konieczność wykazania obiektywnego przypisania

skutku);

-

czynnością sprawczą jest każde zachowanie, któremu może zostać obiektywnie

przypisane spowodowanie skutku śmiertelnego; najczęściej oddziaływanie fizyczne

na organizm (np. zadawanie ciosów, duszenie, trucizna)

-

przestępstwo umyślne – zarówno zamiar bezpośredni jak i wynikowy (ustala się

biorąc m. in pod uwagę- rodzaj użytego narzędzia, siłę zadawanych ciosów i ich

umiejscowienie, motywy działania sprawcy )

2.

paragraf 2 –

uznany za niekonstytucyjny wyrokiem TK

3. paragraf 3

a. zabójstwo jednym czynem więcej niż jednej osoby – np. podłożenie materiału

wybuchowego; w wyniku wybuchu giną 4 osoby

-

typ kwalifikowany ze względu na skutek zachowania sprawcy

-

każdy ze skutków musi zostać obiektywnie przypisany temu samemu zachowaniu

sprawcy (jeden czyn)

-

skutki mogą wystąpić w różnym czasie

-

strona podmiotowa – zarówno zamiar bezpośredni jak i zamiar wynikowy (jeden

skutek może być z zamiarem bezpośredni, inny z wynikowym), nie może być żaden

ze skutków spowodowany nieumyślnie,

b. zd. 2 „był wcześniej skazany prawomocnie skazany za zabójstwo)

-

przesłanka ustawowego zaostrzenia kary

-

tylko jeżeli wcześniejsze zabójstwo było popełnione w postaci sprawczej (nie

podżeganie lub pomocnictwo), popełnione może być natomiast w formie jednej z

1

postaci stadialnych i tylko jeżeli było to zabójstwo typu kwalifikowanego lub

zasadniczego (to drugie zabójstwo też musi być typu zasadniczego lub

kwalifikowanego)

c. problem!!!! Za bardzo nie ma jakiej kary wymierzyć, bo przepis do którego jest

odwołanie nie obowiązuje; wątpliwości budzi zatem twierdzenie, że mamy w

art. 148 par. 3 k.k. do czynienia z typem czynu zabronionego

4. paragraf. 4 – zabójstwo typu uprzywilejowanego ze wglądu na szczególne właściwości

strony podmiotowej

-

strona podmiotowa- umyślność (zamiar ewentualny lub bezpośredni)

-

afekt fizjologiczny (nie związany z odchyleniami psychiki od normy – jeżeli reakcja

strachu, przerażenia i adekwatnego do tego zachowania ma podłoże w

upośledzeniu umysłowym lub innym tego rodzaju zakłóceniu czynności

psychicznych to wówczas można zastanawiać się czy nie mamy do czynienia z

działaniem z ograniczoną poczytalnością -art. 31 k.k.)

-

wzburzenie musi być silne

-

wzburzenie musi być usprawiedliwione okolicznościami – okoliczności wyłącznie

zewnętrzne, które z punktu widzenia ocen społecznych mogą zasługiwać na pewne

zrozumienie , jest współmierne do wywołującej je przyczyny

-

przyczynę silnego wzburzenia musi stanowić zachowanie pokrzywdzonego,

polegające na wyrządzeniu sprawcy krzywdy, ocenianej w społeczeństwie

nagannie, nie będzie uznana za usprawiedliwioną gwałtowna reakcja w stosunku do

osoby trzeciej, która okoliczności wywołującej tę reakcję nie spowodowała

-

zachowanie to nie może być oceniane w oderwaniu od stosunków istniejących

pomiędzy stronami konfliktu – napięcie istniejące pomiędzy nimi może bowiem

wzrastać od pewnego czasu, a zdarzenie mające miejsce bezpośrednio przed

dokonaniem przestępstwa stanowić może dopełnienie wcześniej doznanych krzywd,

-

możliwość zbiegu art. 148 § 4 z art. 31 § 2 – gdy oprócz silnego wzburzenia

stanowiącego konsekwencje afektu fizjologicznego tj. mieszczącego się normie a

nie związanego z odchyleniami od tej normy, dojdzie do wynikających z

upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych zakłócenia

w rozpoznaniu czynu lub pokierowaniu swoim postępowaniem

-

spowodowanie śmierci w stanie silnego wzburzenia przy użyciu broni palnej –

poniesie odpowiedzialność wyłącznie z art. 148 § 4 k.k, - elementy kwalifikujące

odnoszą się wyłącznie do typu zasadniczego

III. Art. 150 tzw. zabójstwo eutanatyczne.

ob. przypisanie

1. Przedmiot ochrony – życie człowieka

2. przestępstwo powszechne- każdy może być sprawcą

3. czynność sprawcza – każde zachowanie pozostające w związku przyczynowym i

normatywnym ze śmiercią, przestępstwo materialne – dla dokonania konieczne jest

powstanie skutku w postaci śmierci człowieka

2

4. przedmiot czynności wykonawczej – człowiek żądający pozbawienia go życia, „żądanie”

– wyraz woli dysponenta dobra pozbawienia go tego dobra, więcej niż prośba – musi istnieć

element presji na psychikę adresata żądania, podmiot nie musi mieć zdolności do czynności

prawnych w rozumieniu prawa cywilnego wystarczy że będzie posiadał rozeznanie, co do

znaczenia swojego żądania (wyklucza to skuteczność żądania osób upośledzonych

umysłowo, chorych psychicznie, będących pod wpływem alkoholu lub chwilowego

załamania, czy także dzieci poniżej 16 r. życia), musi być wyrażone dobrowolnie bez

wpływu z zewnątrz (przymusu)

5. strona podmiotowa – tylko umyślnie i to z zamiarem bezpośrednim , przestępstwo

kierunkowe znamienne motywem: działanie pod wpływem współczucia, celem działania

sprawcy – skrócenie cierpień innej osoby, musi istnieć związek pomiędzy współczuciem

(obiektem którego jest osoba żądająca pozbawienia życia a nie np. jej najbliżsi) a

zachowaniem sprawcy zmierzającym do pozbawienia życia.

IV. Art. 151

1)

podmiot – przestępstwo powszechne

2)

Przedmiot ochrony – życie człowieka

3)

przedmiotem czynności wykonawczej – człowiek zdolny do właściwego

rozpoznania znaczenia czynu w postaci targnięcie się na własne życie; nie jest więc

przedmiotem tego czynu osoba która nie ukończyła 16 lat, albo osoba niepoczytalna

4)

czynność sprawcza – poprzez namowę (rozumianą jak w art. 18 § 2

k.k.) lub udzielnie pomocy (tak jak w art. 18 § 3 k.k. -może być też przez zaniechanie, w

przypadku gwaranta), „doprowadzenie do targnięcia ” - dla dokonania czynu wystarczające jest

aby osoba której udzielono pomocy lub która nakłania podjęła próbę odebrania sobie życia; nie

jest konieczna dla dokonania śmierć osoby (dlatego jest to przestępstwo konkretnego

narażenia na niebezpieczeństwo)

5)

strona podmiotowa – gdy czynność sprawcza nakłanianie – tylko z

zamiarem bezpośrednim, gdy w formie udzielenie pomocy – z zamiarem bezpośrednim lub

wynikowym

IV. art. 155 nieumyślne spowodowanie śmierci

ob. przypisanie

Przestępstwo powszechne z działania, (przez zaniechanie - indywidualne), strona podmiotowa -

nieumyślne

V. art. 156 i 157

ob. przypisanie

A. czyny zabronione skutkujące określonym uszczerbkiem na zdrowiu (lekkim 157 § 2,

średnim – 157 § 1, czy ciężkim – 156 § 1 k.k.); wszystkie mają charakter typów

podstawowych (nie kwalifikowanych czy uprzywilejowanych)

B. podmiot – przestępstwo powszechne z działania (indywidualne przez zaniechanie)

C. czynność wykonawcza – spowodowanie określonego uszczerbku” – czyli każde

zachowanie, które może stanowić podstawę dla obiektywnego przypisania skutku

(konkretnego uszczerbku)

D. Przedmiot czynności wykonawczej – człowiek

3

E. skutek:

a) art. 156 § 1 – ciężki uszczerbek na zdrowiu (jego postacie są wyliczone enumeratywnie

w § 1; choroba długotrwała - trwająca ponad 3 miesiące)

b) art. 157 § 1 średni uszczerbek na zdrowiu (trwający dłużej niż 7 dni i nie będący

ciężkim)

c) art. 157 § 2 – lekki uszczerbek na zdrowiu – trwający nie dłużej niż 7 dni (nie będący

naruszeniem nietykalności cielesnej, musza być siniaki, obtarcia itd.)

F.

art. 156 § 3 jest typem kwalifikowanym przez następstwo (umyślno – nieumyślnym),

następstwem jest śmierć

VI. Art. 158

A. paragraf 1

1. Cel: Potrzeba uproszczenia budowy typu czynu zabronionego dla ominięcia trudności

dowodowych, (kilka osób uczestniczy w bójce, której skutkiem są uszkodzenia ciała jej

uczestników, nie trzeba udowadniać, który z walczących zadał cios, szczególnie w sytuacji,

gdy uszkodzenie może być efektem działania wielu osób, i nie do końca wiadomo których)

2. Strona podmiotowa – tylko umyślnie

3.

Czynność wykonawcza: „branie udziału w bójce lub pobiciu” udział polega nie tylko na

zadawaniu ciosów danej osobie, ale i np. na zagrzewaniu do zadawania ciosów (np.

krzyczenie dołóż mu, blokowanie drogi, podawanie narządzi). Nie jest to zatem

podżeganiem do uczestniczenia w bójce, tylko sprawstwem udziału w bójce zachowanie

sprawcy mające postać podżegania i pomocnictwa jeżeli odbywa się w czasie i miejscu

ataku na ofiarę przez jednego lub wielu sprawców; przyjęcie takiej solidarnej postawy z

napastnikami, że wynika z niej potencjalna gotowość zadania ciosu.

a. bójka - zajście pomiędzy trzema osobami, w którym każdy jednocześnie jest atakującym i

atakowanym

b. pobicie - czynną napaść przynajmniej dwóch osób na jedną osobę albo grupy osób na

grupę, przy czym w tym ostatnim przypadku do atakujących należy przewaga(można

wskazać atakujących i atakowanych), działanie napadniętego ma zmierzać do obrony

Nie zawsze udział w bójce lub pobiciu jest przestępstwem; tylko w takich bójkach (pobiciach),

które niosą ze sobą niebezpieczeństwo utraty życia lub uszczerbku na zdrowiu opisanego w art.

156 § 1 i 157 § 1; innymi słowy: uczestnicy mają się atakować wzajemnie z takim natężeniem,

że stwarza to niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku

na zdrowiu lub średniego uszczerbku na zdrowiu

Podmiotem przestępstwa może być także osoba, która doznała obrażeń w bójce, a także osoba,

której osobisty udział w bójce nie wykazuje cech działania niebezpiecznego dla życia człowieka

lub jego zdrowia

B.

paragraf 2 i 3

tzw. kwalifikowana bójka, stopień jej niebezpieczeństwa jest wyższy i wyraża się skutkiem w

postaci uszczerbku na zdrowiu określonym w art. 156 k.k. (§ 2) lub śmierci (§ 3 )

4

Następstwo objęte ma być nieumyślnością, tj. sprawca musi przewidzieć lub mieć obiektywną

możliwość przewidzenia, że efektem bójki może być nawet ciężki uszczerbek na zdrowiu lub

śmierć człowieka

Skutek bójki, decydujący o kwalifikacji nie musi odnosić się do uczestników bójki lub pobicia,

ale też do świadka bójki ( np. nie biorących w niej udziału innych uczestników zabawy);

odpowiedzialność za typ kwalifikowany zachodzi także, gdy skutki określone w § 2 dotknęły nie

tylko ofiar pobicia ale i sprawców pobicia, ratio legis polega bowiem na powstrzymaniu się do

udziału w bójkach lub pobiciu które mogą doprowadzić do ciężkich skutków dla zdrowia lub

życia człowieka.

Związek przyczynowy – pomiędzy działaniem wszystkich uczestników bójki a opisanym w

ustawie skutkiem.

Odpowiedzialność za udział w bójce nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy bójki, który swoim

działaniem spowodował skutek stanowiący znamię kwalifikujące, tj. np. śmierć, mamy do

czynienia w tym przypadku z kumulatywną kwalifikacją

Uwaga! (na potrzeby rozwiązywania kazusu)

Jeżeli dwie (także trzy) osoby uczestniczą w pobiciu, działając wspólnie i w porozumieniu,

którego przedmiotem jest spowodowanie u osoby trzeciej, co najmniej średniego uszczerbku na

zdrowiu (zamiar bezpośredni) to zasadniczo można założyć, iż ich odpowiedzialność oceniać

należy z przepisu penalizującego spowodowanie takiego uszczerbku – 157 § 1 ( w przypadku

innych uszczerbków: 156 § 1 czy 148). Jeżeli nie powstanie żaden inny skutek niż ten objęty

zamiarem, można zrezygnować z kwalifikowania ze 158 par. 1 (przyjmijmy, iż wchodzi może w

grę zastosowanie jednej z reguł wyłączania wielości ocen.) Jednakże jeżeli obok skutku

objętego zamiarem efektem pobicia będzie jeszcze skutek na który sprawcy się nie godzili, ale

w stosunku do którego można im przypisać nieumyślność – należy im przypisać (w

kumulatywnej kwalifikacji) odpowiedzialność za udział w pobiciu którego jest on następstwem.

Przykład: 2 osoby porozumiewają się, że pobiją osobę trzecią (połamią jej kości). Jednakże siła

zadanych ciosów doprowadziła do tego, że osoba ta umarła. Zachowanie sprawców należy

zakwalifikować z art. 157 § 1 w zw. z art. 158 § 3. Gdyby jednak porozumieli się, co do

spowodowania ciężkiego uszczerbku (że pozbawią ją wzroku), a osoba ostatecznie poniosła

śmierć to wystarczająca będzie kwalifikacja z art. 156 § 3 k.k.

Jeżeli przedmiotem porozumienia jest tylko spowodowanie lekkiego uszczerbku to badamy

odpowiedzialność uczestniczących w pobiciu z art. 158 § 1 (względnie 2 lub 3 w zależności od

skutku – w stosunku do którego działali nieumyślnie). Tutaj też zbędne jest rozważanie

współsprawstwa.

Jeżeli jednej z uczestniczących osób można jednak dodatkowo przypisać ten skutek (np. był on

spowodowany użyciem noża, a ona jako jedyna używała tego narzędzia) to jej zachowanie

(szczególnie jeżeli skutek objęty był umyślnością) należy rozważać dodatkowo z punktu

widzenia art. 157 § 1, 156 § 1 lub 148.

5

Proszę pamiętać, iż jest to tylko pewne uproszczenie na potrzeby egzaminu. Kwalifikacje

danego zachowania związane z bójką należą do najbardziej spornych w orzecznictwie.

IV. Artykuł 159

Kwalifikowana forma udziału w bójce – z „użyciem” broni palnej, noża lub innego podobnie

niebezpiecznego narzędzia (tj. takiego, które użyte w bójce stwarza podobne zagrożenie dla

życia lub zdrowia, jak nóż czy broń palna, chodzi tu o niebezpieczność, która wynika z użycia

narzędzia zgodne z jego właściwościami, z naturalnym przeznaczeniem, a nie ze sposobu jego

użycia)

Tylko ta osoba odpowiada z tego przepisu, która własnoręcznie używała tego przedmiotu (inni

uczestnicy bójki nie odpowiadają)

„używanie” – węziej niż „posługuje się”, zastosowanie broni (noża) zgodnie z jego

przeznaczeniem, z wykorzystaniem jego specyficznych właściwości (nie wystarczy jego

demonstrowanie, grożenie nim, bicie kolbą po głowie)

Odpowiedzialność z tego przepisu konsumuje odpowiedzialność z art. 158 § 1 k.k., natomiast w

przypadku wystąpienia następstwa bójki opisanego w art. 156 lub śmierci człowieka konieczne

jest powołanie art. 159 w zw. odpowiednio z art. 158 § 2 lub 158 § 3 k.k.

VI. art. 160 –

obiekt przyp

A)

par. 1 – przestępstwo powszechne; wyłącznie z działania; par. 2 przestępstwo

indywidualne – tylko osoba na której ciąży prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia

powstaniu (rozwijaniu się) bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub ciężkiego

uszczerbku na zdrowiu , zarówno z działania jak i z zaniechania

B)

skutek - bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na

zdrowiu (tj tego, o którym mowa w art. 156 par. 1); niebezpieczeństwo – szczególny układ

rzeczy i zjawisk, z którego rozwojem zachodzi wysokie prawdopodobieństwo nastąpienia

uszczerbku w dobrze prawnym; ten układ musi się charakteryzować dynamicznym

rozwojem; niebezpieczeństwo ma mieć charakter niebezpieczeństwa indywidualnego –

zagrażać nie więcej niż 6 osobom; bezpośredniość – zachodzi wtedy, kiedy stworzona

sytuacja nie wymaga dla swojego dalszego rozwoju włączenia się w dany układ zdarzeń

elementu dodatkowego, zwłaszcza podjęcia przez sprawcę jakiegokolwiek działania

dynamizującego ten układ.

C)

czynność sprawcza – każde zachowanie, któremu można obiektywnie przypisać

skutek w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia albo ciężkiego

uszczerbku na zdrowiu; obejmuje także zwiększenie istniejącego już niebezpieczeństwa

VII art. 162

A.

przestępstwo powszechne, formalne, tylko przez zaniechanie,

abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo

B.

może odpowiadać także ten kto sprowadził niebezpieczeństwo (np.

nieumyślnie)

6

C.

„nie udzielenie pomocy” – to znaczy nie podjęcie czynności, którą

określają pewne standardy wyznaczone przede wszystkim przez: konkretne położenie, w jakim

znalazł się człowiek wymagający pomocy, stan wiedzy osoby zobowiązanej oraz środki, jakimi

ona dysponuje (nie zrobił tego, co w tej konkretnej sytuacji zrobiłby modelowy dobry obywatel

posiadający wiedzę sprawcy); nie ma znaczenia dla realizacji znamion czy możliwe było

skuteczne udzielenie pomocy

D.

strona podmiotowa – przestępstwo umyślne – trzeba mieć m. in

świadomość tego, że osoba znajduje się w bezpośrednim niebezpieczeństwie…

VIII. art. 173, 174 i 177

ob. przypisanie

A)

katastrofa- konkretne zdarzenie w komunikacji, pociągające za sobą bezpośrednie

niebezpieczeństwo grożące życiu lub zdrowiu wielu osób (przyjmuje się co najmniej 6 – ciu)

albo mieniu w wielkich rozmiarach (część doktryny i orzecznictwa gabaryty: część – wartość

– analogia do mienia wielkiej wartości)

B)

wypadek – konkretne zdarzenie komunikacji którego konsekwencją jest obrażenie

ciała innej osoby niż sprawca opisane w art. 157 par.1 (par. 1), ciężki uszczerbek na zdrowiu

takiej osoby lub jej śmierć (par.2); 177 par.1 i par. 2 – typy podstawowe; jeżeli skutkiem

wypadku jest śmierć jednej osoby oraz średni uszczerbek na zdrowiu drugiej - kumulatywna

kwalifikacja

C)

sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwo katastrofy – sprowadzenie

sytuacji, w której potencjalne ziszczenie się zagrożenia (katastrofy) „nie wymaga dalszego

zdynamizowania zastanego układu sytuacyjnego, innymi słowy sprowadzenie zagrożenia w

takiej skali, które ziścić się może bez dalszych bezprawnych zachowań bez strony sprawcy”

D)

Nie popełnia przestępstwa (także z art. 157 par. 3 k.k.) kto naruszając, chociażby

nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym powoduje

nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała lub rozstrój zdrowia nie

trwające dłużej niż siedem dni

E)

Przestępstwa powszechne - Sprawcą może być nie tylko podmiot uczestniczący w

komunikacji ale także oddziaływujący z zewnątrz na jej sprawny tok

IX. art. 178 i 178 a

A) stan nietrzeźwości i zbiegnięcie z miejsca zdarzenia nie stanowią znamion kwalifikujących

typy czynów zabronionych wymienionych w art. 178 (część doktryny traktuje jako takie

znamię stan nietrzeźwości), tylko okoliczności , których wystąpienie stanowi podstawę do

nadzwyczajnego obostrzenia kary (oznacza to, że tego przepisu nie powołujemy w

kwalifikacji prawnej zachowania!!!!!)

B)

„Zbiegniecie z miejsca zdarzenia” – sprawca oddala się z miejsca wypadku w zamiarze

uniknięcia odpowiedzialności, w szczególności uniemożliwienia lub utrudnienia ustalenia

jego tożsamości, okoliczności zdarzenia i stanu nietrzeźwości

C) 178 a – typ abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo; prowadzenie pojazdu –

każda czynność wpływająca bezpośrednio na ruch pojazdów w szczególność

rozstrzygająca o kierunku i prędkości jazdy (także holowanie pojazdu); pojazd

7

mechaniczny – każdy pojazd wprawiany w ruch za pomocą własnego silnika; stan

nietrzeźwości – art. 115 § 16 k.k.

X. art. 190 - groźba karalna

A. przestępstwo powszechne

B.

czynność wykonawcza – grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej

szkodę lub szkodę osoby najbliższej, może być wyrażona za pomocą wszystkich

środków mogących przekazać do świadomości odbiorcy jej treść (ustnie, na piśmie, za

pomocą gestu itd.); grożący nie musi zamierzać zrealizować groźby

C.

skutek – wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy, że groźba zostanie spełniona

(zmiana w sferze psychicznej wywołana groźbą), musi ono być uzasadnione – tzn.

okoliczności w jakich groźba zostaje wyrażona jak i osoba grożącego wywołują u

obiektywnego obserwatora przekonanie, iż groźba została wyrażona na serio i daje

podstawy do uzasadnionej obawy

D.

stron podmiotowa – przestępstwo umyślne, tylko z zamiarem bezpośrednim

XI.

art. 191

A. przestępstwo powszechne, formalne

B.

czynność wykonawcza – stosowanie przemocy wobec osoby (nie wobec rzeczy) lub

groźby bezprawnej (art. 115 § 12 k.k.) w celu zmuszenia innej (niż sprawca) osoby do

określonego działania, zaniechania lub znoszenia; przemoc wobec osoby może być

zarówno przez działanie jak i zaniechanie (niewykonanie obowiązkowych czynności np.

niedostarczenie innej osobie środków żywnościowych w celu określonym w art. 191);

groźba ma być realna, tj. taka która u obiektywnego obserwatora wywołuje

przekonanie, iż jest zdolna wpłynąć na decyzję woli jej adresata w kierunku podjęcia

wymuszonego groźbą zachowania się .

C.

strona podmiotowa – przestępstwo umyślne (zamiar bezpośredni, przestępstwo

kierunkowe)

D.

paragraf 2 typ kwalifikowany – przez znamię statyczne, działanie celem

wymuszenia wierzytelności – ona nie musi w rzeczywistości istnieć; sprawca ma być

jednak przekonany że przysługuje mu lub osobie trzeciej

XII.

Art. 278

A.

przedmiot czynności wykonawczej – rzecz ruchoma (art. 115 § 9 k.k.) wartość rzeczy

ma przekraczać 250 zł, energia, karta uprawniająca do podjęcia pieniędzy z bankomatu

B. czynność wykonawcza – zabór (tylko przez działanie), dla dokonania przestępstwa

konieczne jest wyjęcie rzeczy spod władztwa osoby uprawnionej (wbrew jej woli; może

być nielegalne władztwo) i objęcie rzeczy w faktyczne władanie (posiadanie) przez

sprawce (teoria zawładnięcia)

8

C. strona podmiotowa – przestępstwo kierunkowe (tylko z zamiarem bezpośrednim);

sprawca działa w celu przywłaszczenia rzeczy (tzw. dolus coloratus) – czyli włączenia

rzeczy do majątku sprawcy lub postępowania z nią jak z własną (łączyć to się ma z

trwałym pozbawieniem władztwa nad rzeczą jej dotychczasowego właściciela)

XIII.

Art. 279

A. typ kwalifikowany kradzieży – przez znamię statyczne (sposób działania)

B. włamanie – zachowanie polegające na usunięciu przeszkody stanowiącej

zabezpieczenie danego przedmiotu, nie musi polegać na użyciu siły fizycznej, ma to być

bowiem zachowanie polegające na nieposzanowaniu wyrażonej przez dysponenta woli

zabezpieczenia danej rzeczy przed innymi osobami (będzie nim też np. otworzenie

drzwi podrobionym czy ukradzionym kluczem); musi być przed dokonaniem kradzieży

(tzn. nie realizuje znamion typu wyłamanie się pomieszczania celem jego opuszczenia z

zabranymi przedmiotami)

C. strona podmiotowa – umyślne (zamiar bezpośredni), zamiar dokonania kradzieży musi

wystąpić najpóźniej w momencie przełamywania zabezpieczenia; przełamanie

zabezpieczenia ma być bowiem środkiem wiodącym do dokonania kradzieży

XIV.

art. 280

A.

paragraf 1

a) dwa przedmioty ochrony:

- nietykalność, życie i zdrowie, wolność

- prawo własności, prawo posiadania oraz inne prawa rzeczowe i obligacyjne

przysługujące danemu podmiotowi

b) podmiot czynu – każdy (przestępstwo powszechne)

c) strona podmiotowa – umyślność (zamiar bezpośredni) przestępstwo kierunkowe;

przyjmuje się tzw. podwójną kierunkowość działania sprawcy – sprawca działa w

celu przywłaszczenia rzeczy i chcąc ten cel osiągnąć stosuje określone w art. 280

k.k. środki

d) przedmiot czynności wykonawczej – cudza rzecz ruchoma i człowiek

e) czynność wykonawcza (przestępstwo z działania ):

- „kradzież” tj zabór rzeczy w celu przywłaszczenia - zarówno gdy sprawca

własnoręcznie odbiera pokrzywdzonemu rzecz, którą zamierza przywłaszczyć jak i gdy

pokrzywdzony pod wpływem groźby użycia przemocy sam natychmiast wydaje

napastnikowi żądana rzecz

- sposób działania prowadzący do zawładnięcia rzeczą - „użycie przemocy wobec

osoby”- zastosowanie siły fizycznej, naruszenie nietykalność cielesnej, odpowiednio

ukierunkowane, tj takie którego celem jest przełamanie woli oporu osoby dysponującej

rzeczą; nie musi być wobec osoby pokrzywdzonej (może być wobec osoby trzeciej, ale

musi mieć określony cel – oddziaływanie na osobę dysponująca rzeczą); „groźba użycia

przemocy” jest to tzw. groźba bezprawna (art. 115 § 12 k.k.), nie musi być

jednoznacznie wypowiedziana, może być przez tzw. zachowanie konkludentne,

spełnienie tej groźby musi być możliwe bezpośrednio po jej zapowiedzeniu;

„doprowadzenie do stanu nieprzytomności lub bezbronności” np. przez użycie środków

9

chemicznych (wtedy się przyjmuje gdy nie jest ów stan wynikiem zastosowania

przemocy wobec osoby)

B.

paragraf 2, typ kwalifikowany

„posługuje się” szerzej niż używa z art. 159 k.k., każda forma demonstrowania broni palnej

(także broń gazowa, musi jednak konkretny egzemplarz być niebezpieczny dla sprawcy, tzn.

nie może być trwale zepsuty) czy noża np., przystawianie do ciała ofiary w celu dokonania

zabory rzeczy zmierzające do potęgowania przemocy, względnie groźby jej zastosowania lub

wywołania większej obawy i poczucia zagrożenia

„inny podobnie niebezpieczny przedmiot” – podobnie niebezpieczny jak broń palna lub nóż;

nacisk położony na właściwości przedmiotu nie na sposób jego użycia, ze względu na swoje

naturalne właściwości normalnie, zwyczajnie użyty zagraża bezpośrednim niebezpieczeństwem

spowodowania śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

„działanie w inny sposób bezpośrednio zagrażająca życiu” – może być użycie przedmiotu, który

nie jest niebezpieczny, ale użyty w określony sposób zagraża życiu (kopanie podbitym

gwoździami butem po głowie)- trzeba udowodnić, że działanie zagrażało życiu

„działanie wspólnie z inną osobą która posługuje się taką bronią, przedmiotem środkiem lub

sposobem” – w przeciwieństwie do art. 159 odpowiada z typu kwalifikowanego także osoba

współdziałająca z osobą posługującą się bronią id.

XV.

art. 281 – kradzież rozbójnicza

A. typ kwalifikowany kradzieży,

B.

czynność sprawcza (tylko z działania): najpierw zabór rzeczy (kradzież – dokonana, nie

umiłowana), potem (tj. bezpośrednio po kradzieży) - użycie przemocy, groźby jej

użycia, doprowadzenie do stanu nieprzytomności lub bezbronności ale tylko, jeżeli

działania te zostały podjęte w celu utrzymania się w posiadaniu tej rzeczy (odwrotna

kolejność niż przy rozboju); dla dokonania tego przestępstwa nie jest konieczne

utrzymanie się w posiadaniu ukradzionej rzeczy

C. strona podmiotowa – zamiar bezpośredni (przestępstwo kierunkowe); występuje także

podwójna kierunkowość działania sprawcy

XVI.

art. 282 – wymuszenie rozbójnicze

A. podmiot – przestępstwo powszechne (każdy)

B.

czynność wykonawcza –poprzez zastosowanie przemocy, groźby zamachu na życie lub

zdrowie (tj. groźba karalna, musi wzbudzić obawę, że zostanie spełniona, może być

skierowana także przeciwko innej osobie, niż ta którą chce się zmusić do

rozporządzenia mieniem) albo gwałtownego zamachu na mienie sprawca chce wywołać

u osoby presje psychiczną pod wpływem której osoba ta rozporządzi mieniem lub

zaprzestanie działalności gospodarczej („doprowadzenie do rozporządzenia…”).

Rozporządzenie to winno mieć miejsce w pewnym oddaleniu czasowym od zachowania

sprawcy polegającego na stosowaniu przemocy itp.”).. Musi wystąpić pewna odległość

czasowa pomiędzy groźbą a rozporządzeniem rzeczą (inaczej niż przy rozboju – tam

jednoczesność zamachu na mienie i osobę, sprawca stosuje przemocy aby niezwłocznie

zawładnąć rzeczą)

10

C. skutek – rozporządzenie mieniem na korzyść sprawcy lub osoby przez niego wskazanej

albo zaprzestanie przez pokrzywdzonego prowadzenia działalności gospodarczej

D. strona podmiotowa – przestępstwo kierunkowe, celem sprawcy – osiągnięcie korzyści

majątkowej

XVII.

art. 283 wypadek mniejszej wagi – typów opisanych w art. 279 § 1 , 280 § 1 281 lub

282 k.k.

Zachowanie realizuje wszystkie znamiona opisane w tych przepisach tylko ze względu na

okoliczności jego popełnienia takie jak wartość zagarniętego mienia, pobudki, sposób

działania sprawcy itd., można mu przypisać niewielki stopień społecznej szkodliwości. To

nie jest typ uprzywilejowany!!!! (Mówi się tutaj o uprzywilejowanej postaci czynu) Wypadek

mniejszej wagi nie jest zatem związany z osoba sprawcy, tj. nie zależy od opinii jaką cieszy

się sprawca, jego poprzedniej karalności, nagminności danego rodzaju czynów

XVIII.

art. 284

przywłaszczenie – rozporządzenie jako swoją własnością cudzą rzeczą ruchomą lub cudzym

prawem majątkowym z wykluczeniem osoby uprawnionej; rzecz musi znajdować się w

posiadaniu legalnym (samoistnym lub zależnym) przywłaszczającego (tym różni się

od kradzieży);

par. 2 – przywłaszczenie powierzonej rzeczy ruchomej, tzn. takiej rzeczy nad którą władztwo

zostało przekazane sprawcy z jednoczesnym oznaczeniem sposobu jego wykonywania (mogło

to być w sposób konkludentny)

XIX.

Art. 222. § 1.

A) Osoba przybrana do pomocy funkcjonariuszowi publicznemu (musi to być osoba przybrana

do konkretnej czynności służbowej). Sporne jest w doktrynie i orzecznictwie, czy osobą tą

może być tylko ten, kto został do tej pomocy wyznaczony, czy również ten, który

samorzutnie pomaga funkcjonariuszowi publicznemu w pełnienie jego obowiązków

służbowych; wystarczy dla przyjęcia, iż mamy do czynienia z osobą przybraną do pomocy

funkcjonariuszowi publicznemu, że zaakceptuje on - nawet dorozumianie - udzielaną przez

nią pomoc.

B) Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu

przybranej musi nastąpić „podczas pełnienia obowiązków służbowych” lub „w związku z

pełnieniem obowiązków służbowych”. Jest to alternatywna rozłączna, co oznacza, iż dla

realizacji znamion typu wystarczające jest spełnienie jednego jej członu. Podczas pełnienia

obowiązków służbowych oznacza: „zbieżność czasową i miejscową zachowania sprawcy i

wykonywania obowiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego”. Pełnienie

obowiązków służbowych może mieć też miejsce w czasie wolnym od pracy. Jeżeli w tym

okresie funkcjonariusz publiczny podejmuje działania zmierzające do obrony porządku

prawnego w zgodzie ze złożonym ślubowaniem to korzysta ze wzmocnionej ochrony

przewidzianej przez komentowany przepis Jeżeli funkcjonariusz publiczny w czasie i w

11

miejscu pracy nie będzie pełnił obowiązków służbowych tylko zajmował się swoimi

prywatnymi sprawami, w związku z którymi dojdzie do naruszenia jego nietykalności

cielesnej, to trudno w tej sytuacji przyjąć spełnienie znamienia „podczas pełnienia

obowiązków służbowych”

C) W związku z pełnieniem obowiązków służbowych” przez funkcjonariusza publicznego”

oznacza, iż wykonywana przez funkcjonariusza publicznego czynność mieszcząca się w

kategorii czynności służbowych ma być motorem, przyczyną naruszenia jego nietykalności

cielesnej lub nietykalności cielesnej osoby do pomocy mu przybranej. Pojawia się pytanie:

czy chodzi tu o konkretną czynność służbową funkcjonariusza publicznego, czy wystarczy

jeżeli motywem działania sprawcy będzie sam fakt pełnienia przez niego obowiązków

służbowych; „związek”, o którym mowa w art. 223 k.k. zachodzi także wtedy kiedy

motywem działania sprawcy jest fakt, iż funkcjonariusz publiczny zobowiązany jest do

wykonywania określonych czynności (ma określony zakres kompetencji).

D) Jeżeli ktoś spowoduje lekki czy średni uszczerbek na zdrowiu funkcjonariusza publicznego

lub osoby do pomocy mu przybranej będziemy mieli do czynienia z właściwym zbiegiem

przepisów i z koniecznością zastosowania kumulatywnej kwalifikacji.

E) W sytuacji natomiast, w której sprawca jednocześnie narusza nietykalność cielesną i

obrzuca funkcjonariusza publicznego wyzwiskami mamy do czynienie ze zbiegiem

przestępstw nie ze zbiegiem przepisów, chyba że jesteśmy w stanie udowodnić z góry

powzięty zamiar; wtedy mamy do czynienia z czynem ciągłym kwalifikowanym z art. 222§

1 k.k. i art. 226 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

XX.

Art. 223.

„ czynna napaść”

A) Znamieniem czynności wykonawczej jest dopuszczenie się czynnej napaści na funkcjonariusza

publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną. Pod tym terminem, zgodnie z powszechnie

przyjętym stanowiskiem orzecznictwa i doktryny, należy rozumieć każde działanie podjęte w

celu wyrządzenia krzywdy fizycznej chociażby ten cel nie został osiągnięty. Nie budzi także

wątpliwości, iż nie można jako czynną napaść potraktować tzw. biernego oporu.

B) Dopuszczenie się czynnej napaści musi nastąpić, w co najmniej jednej z dwóch przewidzianych

przez kodeks karny postaci: sprawca musi działać wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami

lub też używać broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka

obezwładniającego

„wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami”

C) Znamię „wspólnie i w porozumieniu” należy interpretować podobnie jak w przypadku postaci

zjawiskowej współsprawstwa, o której mowa w art. 18 § 1 zd. 2. Tylko w tym przypadku

porozumienie musi obejmować, co najmniej trzy osoby (sprawca ma działać z innymi osobami).

Jeżeli współdziałanie z innymi osobami przybrało formę jednej z niesprawczych postaci

współdziałania przestępnego lub innych postaci sprawczego współdziałania nie dojdzie do

realizacji znamion typu czynu zabronionego z art. 223 k.k.

12

„używanie broni palnej, noża lub innego podobnie działającego przedmiotu albo środka

obezwładniającego”

D) Znamieniem typu jest „używanie” broni palnej (podobnie jak w art.159 k.k.) nie zaś

posługiwanie się to bronią (jak w art. 280 § 2 k.k. ), które jest pojęciem szerszym. Zgodnie z

ugruntowana już wykładnią tego znamienia „używanie” oznacza zastosowanie broni (noża)

zgodnie z jego przeznaczeniem, z wykorzystaniem jego specyficznych właściwości.

E) Środek obezwładniający jest to „każdy środek, którego użycie zgodnie z jego przeznaczeniem i

właściwościami prowadzi do pozbawienia ofiary możliwości swobodnego poruszania się w ogóle

lub unieruchomienia tylko niektórych części ciała”

F) Komentowany typ jest przestępstwem formalnym. Dla jego dokonania nie jest konieczne

powstanie żadnych obrażeń ciała funkcjonariusza publicznego, nawet naruszenie jego

nietykalności cielesnej. Przestępstwo jest dokonane w chwili przedsięwzięcia działania

zmierzającego bezpośrednio do naruszenia nietykalności cielesnej

XXI Art. 197

a.

Przestępstwo z art. 197 k.k. jest przestępstwem powszechnym.

b.

dwa typy zasadnicze zgwałcenia: doprowadzenie ofiary do obcowania płciowego (art.

197 § 1) oraz doprowadzenie do poddania się ofiary innej czynności seksualnej albo

wykonania przez nią takiej czynności (art. 197 § 2)

c.

Znamię "obcowanie płciowe" obejmuje swym zakresem znaczeniowym akty

spółkowania oraz jego surogaty, które traktować można jako ekwiwalentne

spółkowaniu.

d.

"Inna czynność seksualna" - to czynność seksualna, niebędąca obcowaniem płciowym,

polegająca na cielesnym kontakcie uczestników takiej czynności, łączącym się z

fizycznym zaangażowaniem intymnych sfer ciała co najmniej jednej z nich, lub

przynajmniej fizycznym zaangażowaniu intymnych sfer ciała sprawcy albo ofiary, które

w określonym kontekście kulturowym będą miały charakter seksualny, a więc będą

mogły zostać uznane za formę zaspokojenia lub stymulowania naturalnego u człowieka

popędu płciowego.

e.

§ 3 – typ kwalifikowany przez znamię statyczne – zgwałcenie wspólnie z inna osobą

(działającą jako współsprawca) – przykład na współsprawstwo konieczne

f.

Zgwałcenie jest przestępstwem skutkowym (materialnym) - ” kto doprowadza do”.

Skutkiem jest wywołanie takiego stanu rzeczy, gdy istotnie dojdzie do aktu

spółkowania lub jego ekwiwalentu (dokonanie przestępstwa z art. 197 § 1) albo też

ofiara poddała się już innej czynności seksualnej lub taką czynność sama wykonała

(dokonanie przestępstwa z art. 197 § 2).

g.

Zgwałcenie może być popełnione wyłącznie z zamiarem bezpośrednim

XXII art. 289

13

a. zabór cudzego pojazdu – tylko działanie (podobnie jak 278)

b. strona podmiotowa – umyślność, zamiar bezpośredni , przestępstwo kierunkowe;

cel działania – krótkotrwałe użycie samochodu (chwilowe wykorzystywanie

pojazdu; nie będzie w sytuacji, w której sprawca używa pojazdu kilka dni)

XXIII art. 286

a. wyrok SN z dnia 2 grudnia 2002.12.02; IV KKN 135/00; LEX nr

74478

Działanie sprawcy, określone w art. 286 § 1 kk jako doprowadzenie do niekorzystnego

rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem, sprowadza się do trzech wymienionych w tym

przepisie sposobów: wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu, wyzyskanie niezdolności do

należytego pojmowania przedsiębranego działania. Jeżeli chodzi o dwa pierwsze sposoby działania,

to zawsze przy ich stosowaniu warunkiem zrealizowania skutku jest błąd po stronie

pokrzywdzonego. Może to być błąd co do osoby, błąd co do rzeczy, błąd co do zjawiska lub

zdarzenia.

W sytuacji wprowadzenia w błąd sprawca wywołuje w świadomości pokrzywdzonego fałszywe

wyobrażenie (rozbieżność między rzeczywistością), zaś w przypadku wyzyskania błędu ta

rozbieżność już istnieje, a sprawca nie koryguje jej, lecz korzysta z tego błędu dla uzyskania przez

siebie, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, niekorzystnej dla pokrzywdzonego decyzji

majątkowej.

b.

wyrok SN z dnia 30 sierpnia 2000; V KKN 267/00; OSNKW

2000/9-10/85

Pojęcie korzyści majątkowej, konkretyzującej cel działania sprawcy (animus lucri faciendi) w

wykładni prawa karnego zawsze było rozumiane szeroko, jako współczesne i przyszłe przysporzenie

mienia, spodziewane korzyści majątkowe, ogólne polepszenie sytuacji majątkowej. Korzyść

majątkowa jest zatem pojęciem szerszym niż przywłaszczenie mienia, stanowiące cel działania

sprawcy (animus rem sibi habendi) przy popełnieniu innych przestępstw przeciwko mieniu

(kradzież, przywłaszczanie). Dlatego też, dla realizacji znamienia działania w celu osiągnięcia

korzyści majątkowej, sprawca wcale nie musi dążyć do przywłaszczenia mienia stanowiącego

przedmiot oszukańczych zabiegów. Może on nawet zakładać zwrot mienia pokrzywdzonemu,

zamierzając jednak osiągnąć korzyść majątkową płynącą z rozporządzenia mieniem, przejawiającą

się w każdej innej postaci, niż jego przywłaszczenie.

(…) Dla właściwej wykładni znamienia "niekorzystności" ustawowego istotne znaczenie ma to,

że droga "pochodu" przestępstwa oszustwa kończy się z chwilą dokonania przez pokrzywdzonego

rozporządzenia mieniem. Dlatego też korzystność czy też niekorzystność owego rozporządzenia

należy oceniać tylko z punktu widzenia okoliczności istniejących w czasie rozporządzania mieniem,

a nie tych, które następują później. …niezależnie od tego, że oskarżeni spłacili kredyty w znacznej

części, to w czasie podejmowania kolejnych decyzji o przyznaniu kredytów i podpisywaniu umów z

oskarżonymi (rzekomymi nabywcami towarów), Bank Spółdzielczy w P. dokonywał niekorzystnych

dla siebie rozporządzeń. Faktycznie bowiem, udzielając kredytów, czynił to na warunkach gorszych

od tych, które sam postawił kredytobiorcy. Na skutek wprowadzenia w błąd (fałszywe

14

poświadczenie wydania towaru przez oskarżoną Krystynę P.) pracownicy banku nie wiedzieli, że

żądane przez nich i pozornie akceptowane przez kredytobiorcę zabezpieczenie kredytu nie istnieje.

W rzeczywistości kredyty przyznawano bez zabezpieczenia, a więc z ryzykiem utraty wypłaconych

środków i nieuzyskania odsetek. Jest oczywiste, że bez faktycznego zabezpieczenia bank nie

przyznałby kredytów, gdyż naruszałoby to elementarne zasady racjonalnego gospodarowania

mieniem.

Podsumowując przedstawione rozważania, należy stwierdzić, że ustawowe znamię,

stanowiące skutek przestępstwa oszustwa, określonego w art. 286 § 1 k.k., wypełnione zostaje

wtedy, gdy sprawca, działając w sposób opisany w tym przepisie, doprowadza inną osobę do

rozporządzenia mieniem, które jest niekorzystne z punktu widzenia interesów tej osoby lub innej

osoby pokrzywdzonej. Powstanie szkody w mieniu nie jest koniecznym warunkiem do przyjęcia, że

doszło do tak pojmowanego niekorzystnego rozporządzenia

Pozostałe przepisy z części szczególnej z punktu widzenia, których należy oceniać

odpowiedzialność karną to art.: 149

(obiektyw. przypisanie)

, 288

(obiekt. przypisanie)

,

291, 292 oraz 217 k.k. (formalne)

15