KULTURA

na podstawie:

Norman Goodman

– Wstęp do socjologii

Paulina

Ołdak

Pedagogika

szkolna z animacją kulturalną

Uniwersytet

Warmińsko-Mazurski

Definicja kultury

Charakterystyczny styl życia danego ludu, sposób na

życie

(Kluckhohn)

Całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę,

moralność, prawo, zwyczaje i umiejętności nabywane

przez człowieka jako członka społeczeństwa

(Taylor)

Świadome, społecznie przekazywane dziedzictwo

wytworów, wiedzy, przekonań, wartości i oczekiwań

normatywnych, które to dziedzictwo pomaga

członkom danego społeczeństwa i osobie

z pojawiającymi się problemami

(Goodman i Marx)

Kultura: ludzki wynalazek

W trakcie ewolucji typowy dla gatunku ludzkiego instynkt,

przekazywany z pokolenia na pokolenie, stopniowo zanikał.

Mimo to ludzkość przetrwała, a nawet wciąż rozwijała się

i zdominowała życie na ziemi. Dlaczego?

Według Goodmana, właśnie „z powodu kultury”. Ta bowiem

dała ludziom lepszy i szybszy sposób przystosowania się

do zmian fizycznych, topologicznych i klimatycznych, niż

mogła to zapewnić ewolucja biologiczna. Dodając do tego

zaminy anatomiczne (jak rozwój mózgu, dwunożność czy

wykształcenie przeciwstawnego kciuka) znajdujemy

odpowiedź na to, dlaczego jesteśmy „władcami” tego

świata.

Kultura:

ludzką wolność

- Ogranicza

• prawo zabrania ludziom

pewnych zachowań

• nierówność społeczna

kobiety i mężczyzny

-

Zwiększa

• wyzwala człowieka od

instynktownych

zachowań

• pozwala na wybór

spośród wielu

akceptowalnych opcji

• wyzwala od przymusu

ciągłego odkrywania

wszystkich aspektów

życia społecznego

Składniki kultury

Kultura

Niematerialna

Znaki

Gesty

Język

Symbole

Wartości

Normy

Obyczaje

Zwyczaje

Prawa

Wiedza i

przekonania

Materialana

Kultura materialna

To wszystkie konkretne, dotykalne

wytwory społeczeństwa.

Wiedza i przekonania



Pojęcie „wiedza” odnosi się do zbioru
takich pojęć, które oparte są na
wnioskach pochodzących
z doświadczenia empirycznego.



Przekonania są natomiast poglądami
nie popartymi wiedzą empiryczną
w takim stopniu, który umożliwiałby
uznanie ich za niewątpliwie
prawdziwe.

Wartości



Wartości są abstarkcyjnymi pojęciami

mówiącymi o tym, co społeczeństwo

uważa za dobre, słuszne i pożądane.

Są one podstawą oceny działań

społecznych, dlatego kształtują nasze

wybory. Obdarzone są również

ładunkiem emocjonalnym – ludzie

spierają się, walczą, a nawet umierają

w obronie wartości, takich jak

„wolność”.

Normy



Ludzkie zachowanie poddane jest
strukturze norm, przepisów i regulacji
nakazujących odpowiednie
zachowanie w szczególnych
sytuacjach.



Struktura norm społecznych
(„struktura normatywna”) jest
podzielona na: zwyczaje, obyczaje
i prawa.

Normy

– zwyczaje



Zwyczajami nazywa się rutynowe
czynności życia codziennego,
nawykowe działania.



Zwyczaje mają małe znaczenie
moralne, częściej bywają kwestią
smaku czy gustu.

Normy

– obyczaje



Obyczaje są normami uważanymi za
najistotniejsze dla funkcjonowania

społeczeństwa i życia społecznego

jako całości.



Tabu

– obyczaje proskryptywne, czyli

takie, które określają, czego nie

powinno się robić.



Naruszenie tabu i innych obyczajów

pociąga za sobą dużo bardziej surowe

sankcje niż niedostosowanie się do

zwyczajów.

Normy

– prawa



Prawa są normami ustanowionymi
i wymuszanymi przez władzę
polityczną społeczeństwa.

Znaki



Znaki są reprezentacjami,
przedstawieniami zastępującymi coś
innego niż one same.



Istanieją dwa rodzaje znaków: znaki
naturalne i konwencjonalne (inaczej
symbole).



Znak naturalny ma wewnętrzny,
immanentny związek z tym, co
przedstawia.

Znaki

– symbole



Symbole (znaki konwencjonalne) nie
mają „naturalnego” pochodzenia, są
arbitralnie stworzonymi
przedstawieniami, które zyskują
znaczenie dzięki umowie (konwencji)
społecznej.

Znaki

– język



Język jest społecznie wytworzonym
zbiorem symboli i najważniejszym
aspektem kultury.



Elementy języka mają mniej więcej
takie samo znaczenie dla wszystkich,
którzy należą do tej samej
społeczności językowej.

Znaki

– gesty



Ludzie porozumiewają się również za
pomocą gestów, ruchów ciała, lub jego
części, które mają społecznie
uzgodnione znaczenie.



Znaczenie to może być różne
w różnych społeczeństwach.

Kultura „idealna”

i „rzeczywista”



Normy definiują „ideał” – określają, co

społeczeństwa, ludzie powinni robić

i czego się od nich oczekuje. Ludzie

jednak nie zawsze zachowują się tak, jak

powinni i jak się tego po nich oczekuje.



Normy określają zachowania

społeczenie pożądane, które mogą – ale

nie muszą – być wprowadzane w życie.

Normy stanowią cenny wgląd w formy

działań, które społeczeństwo uważa za

pożądane, ale nie gwarantują, że

działania te będą wykonane.

Różnorodność

kulturowa

Różnice między
społeczeństwami



Badania antropologiczne wskazują na

znaczne różnice między

społeczeństwami. Najbardziej widoczne

są różnice kulturowe. Społeczeństwa

różnią się wartościami i normami

określającymi odpowiednie zachowania.



Ruth Benedict opisuje dwa biegunowe

przeciwieństwa: kulturę dionizyjską i

kulturę apolińską. Podobne różnice

widać w społeczeństwach

współczesnych.

Subkultury



Wzory subkulturowe nadają grupie wyraźną

tożsamość i styl, co odróżnia ją od całości

społeczeństwa, którego jest częścią.



Tożsamość subkultury może się

koncentrować wokół jej dziedzictwa

etnicznego, może wynikać z sytuacji

ekonomicznej grupy, mogą być oparte na
historii i geografii regionu.



Mówiąc krótko, niemal każda grupa

o odpowiedniej liczebności, która ma

społeczne przekonania, wartości, normy i styl

życia inne niż całe społeczeństwo, może być

uznana za subkulturę.



Kulturowa mozaika tworzona przez
subkultury może być postrzegana jako
czynnik wzbogacający społeczeństwo,
jednak niektóre społeczeństwa uważają, że
odmienność subkulturowa rozmywa kulturę
narodową i nie popierają przez to istnienia
subkultur.

Kontrkultury



W niektórych przypadkach wzorce
kulturowe pewnej podgrupy są nie
tylko różne, ale i przeciwne wzorcom
reszty społeczeństwa. Kontrkultury, bo
tak nazywamy takie grupy,
ucieleśniają przekonania, wartości,
normy i style życia, które są wyraźnym
przeciwieństwem tych, które wyznaje
społeczeństwo jako całość.

Relatywizm kulturowy



Różnorodność praktyk kulturowych wśród

społeczeństw i w obrębie tego samego

społeczeństwa sugeruje, że nie istnieje

pojedynczy, „najlepszy” wzorzec kulturowy.

Wniosek ten stał się podstawą relatywizmu
kulturowego

– hipotezy zakładającej, że żadna

praktyka kulturowa nie jest wewnętrznie zła lub

dobra, każdą należy rozumieć w kontekście jej

miejsca w większej konfiguracji kulturowej.



Przyjęcie postawy relatywizmu kulturowego

zachęca do większego obiektywizmu w

spojrzeniu na własne społeczeństwo i jego
praktyki kulturowe oraz zapewnia dystans, z

którego można obserwować kontekst własnego

życia.

Etnocentryzm



Przeciwieństwem relatywizmu
kulturowego jest etnocentryzm

–

tendencja do traktowania własnej
kultury jako moralnie wyższej od
innych kultur i do oceniania innych
kultur według własnych standardów.

Socjobiologia



Socjobiologia

– nowa dyscyplina naukowa;

biologiczne studia nad podstawami ludzkiego
zachowania.



Na poparcie swoich poglądów socjobiolodzy

chętnie przywołują przykład opieki

rodzicielskiej nad potomstwem, wyjaśnianej

zazwyczaj za pomocą kultowego wzorca

„altruizmu”. Według socjobiologów, zwierzęta

są genetycznie zaprogramowane do takich,

a nie innych zachowań, ponieważ

przetrwanie młodych zwiększa

prawdopodobieństwo przetrwania genów ich

rodziców.



Krytycy socjobiologii twierdzą natomiast, że

analogia między zachowaniem zwierząt

i ludzi zawiera fundamentalne nieścisłości.

Utrzymują oni, że ogromna różnorodność

ludzkich zachowań przeczy próbie

wyjaśniania ich za pomocą genetyki.



Jednak socjologowie przyznają, że
w badaniach nad ludzkim zachowaniem

społecznym nie wolno ignorować czynników

biologicznych. Większość badaczy w

naukach społecznych odrzuciła podstawowe

założenia socjobiologii. Coraz więcej z nich

jednak próbuje zrozumieć dokładniej, w jaki

sposób siły biologiczne wpływają na życie

społeczne.

Dziękuję za uwagę