Metody Aktuarialne W6 wersja 2016 student

background image

2016-03-19

1

Statystyka ubezpieczeniowa

wykład 7

dr Agnieszka Pobłocka

Katedra Statystyki UG

a.poblocka@ug.edu.pl

Rok akademicki 2015/2016

Program przedmiotu

W1. Statystyka ubezpieczeniowa i problematyka aktuariatu.

W2. Probabilistyczne modele ryzyka ubezpieczeniowego

w ubezpieczeniach typu non-life.

W3. Probabilistyczne modele ryzyka ubezpieczeniowego

w ubezpieczeniach typu life

W5. Kalkulacja składek ubezpieczeniowych

W4. Modelowanie ryzyka w portfelach

W6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

W7. Reasekuracja

Reasekuracja

To „ubezpieczenie ubezpieczyciela

– jest to szczególny rodzaj ubezpieczenia

polegający na
ubezpieczaniu towarzystw ubezpieczeniowych

Reasekuracja

To umowa (tzw. cesja),

na mocy której jeden zakład ubezpieczeń tzw.

cedent odstępuje (ceduje) pewną część
ubezpieczonego ryzyka wraz z odpowiednią częścią
składek innemu (lub innym) towarzystwu tzw.
reasekuratorowi,

który na mocy podpisanej umowy zobowiązuje się

do pokrycia odpowiedniej części szkód (odszkodowań
i świadczeń) z tytułu reasekurowanego ryzyka

Retrocesja

umowa, na mocy której reasekurator tzw.
retrocedent

odstępuje (ceduje) pewną część reasekurowanego

ryzyka wraz z odpowiednią częścią składek
innemu reasekuratorowi tzw. retrocejsonariuszowi,

który zobowiązuje się do pokrycia reasekurowanej

części szkód

Etapy reasekuracji

I etap

przekazanie ryzyka do reasekuracji

(wtórny podział ryzyka, cesja)

II etap

dalszy podział ryzyka

(retrocesje, rozdrabnianie ryzyka)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

2

Podział ryzyka c.d.

Zakład ubezpieczeń może być…

ubezpieczycielem dla ubezpieczających i

cedentem dla reasekuratorów oraz

reasekuratorem (cesjonariuszem) względem swoich
cedentów

dodatkowo może być:

retrocedentem, gdy przyjęte do reasekuracji ryzyko
przekazuje do dalszej reasekuracji

retrocesjonariuszem, gdy przyjmować będzie do dalszej
reasekuracji ryzyko, które wcześniej już było
reasekurowane przez inne towarzystwo (które jest
retrocedentem)

Przekazywanie ryzyka do reasekuracji

może być wynikiem

wymogów ustawowych

decyzji asekuratorów, którzy nie zamierzają
zatrzymywać w swoich portfelach

ubezpieczeń o wysokich sumach ubezpieczenia (SU) lub

dużej ich liczby o niewysokich SU

Reasekuracja wg kryterium stosunku

prawnego między stronami umów

reasekuracyjnych:

Reasekuracja bierna

polega na odstępowaniu reasekuratorowi przez cedenta
części ubezpieczanego ryzyka .

Reasekuracja czynna

polega na przyjmowaniu przez reasekuratora części
ubezpieczanego ryzyka odstępowanego przez cedenta.

Cele reasekuracji

zapewnienie płynności finansowej
ubezpieczycielowi
poprzez wtórny i dalszy podział
ryzyka ubezpieczeniowego nawet pomiędzy kilku
reasekuratorów i retrocesjonariuszy,

ochrona przed szkodami katastroficznymi i
kumulacją małych szkód,

wzrost pojemności ubezpieczeniowej poprzez
utrzymanie wszystkich akceptowanych ubezpieczeń,
nawet tych największych,

stabilizacja wyników działalności ubezpieczeniowej
(ochrona marginesu wypłacalności)
.

Podstawowe funkcje reasekuracji

techniczna

finansowa

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

3

Podstawowe funkcje reasekuracji

techniczna (podział ryzyka)

polega na ochronie towarzystw ubezpieczeniowych
przed nadmiernym ryzykiem

(wzrostem szkodowości w wyniku dużych rozmiarów szkód
lub dużego skupienia się w czasie zwyczajnych rozmiarów
szkód powodujących znaczne odchylenia od przeciętnej
szkodowości)
przez wtórny podział ryzyka, dzięki czemu następuje
wyrównanie (stabilizacja) portfela ryzyka ZU.
Taka stabilizacja zwiększa bezpieczeństwo i umożliwia
zmniejszenie funduszu ubezpieczeniowego.

Podstawowe funkcje reasekuracji

finansowa (łączy się z funkcją techniczną
reasekuracji)

polega na wzmacnianiu kondycji finansowej
ubezpieczyciela, gdyż reasekuratorzy tworzą część
rezerw TU oraz uczestniczą w ponoszeniu części kosztów
działalności ubezpieczeniowej);

dodatkowo chroni wyniki finansowe ubezpieczycieli oraz
pomaga w przetrwaniu złej koniunktury na rynku
ubezpieczeniowym

Pozostałe funkcje reasekuracji

zwiększa pojemność ubezpieczeniową (umożliwia
ochronę ryzyka o charakterze katastrofalnym)

stymuluje rozwój ubezpieczeń (umożliwia ochronę
nowego ryzyka)

wpływa na kształtowanie się bilansu płatniczego w
stosunkach z zagranicą

stymuluje rozwój handlu

Wpływ reasekuracji na międzynarodowy

rynek ubezpieczeniowych

umożliwia selekcję i wycenę (underwrinting) ryzyka

umożliwia przekazywanie wiedzy o różnych rodzajach

ryzyka

(w formie szkoleń i dodatkowych materiałów), jakie i w jaki

sposób przyjmować ryzyka do ochrony ubezpieczeniowej

przeciwdziała nadmiernej koncentracji usług

ubezpieczeniowych

oraz wpływa na liberalizacje i łagodzenie walki

konkurencyjnej

jest pewnym zagrożeniem dla słabo rozwiniętych

rynków ubezpieczeniowych

np. dyktuje warunki ubezpieczeń, zwiększa ujemne salda

bilansów płatniczych itp.

KRAJ

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

Bermudy

3 206,7

5 702,5

12 355,7

14 203,0

16 527,4

13 205,8

13 149,9

14 695,4

Francja

4 059,5

4 681,8

5 790,0

5 424,0

5 208,3

6 526,5

5 771,6

7 467,5

Irlandia

1 605,9

2 048,3

2 975,7

3 031,1

3 395,4

3 990,7

5 455,7

8 010,1

Japonia

5 050,9

4 969,6

9 143,6

12 079,1

10 003,4

10 179,1

10 370,7

10 164,2

Luksemburg

27,6

271,6

229,3

86,1

0,0

3 822,1

5 204,4

7 287,3

Niemcy

26 562,2

27 011,7

41 668,4

45 417,1

42 978,5

40 271,7

45 320,0

54 598,2

Stany

Zjednoczone

21 079,1

25 228,7

30 220,6

35 034,3

42 045,9

31 589,3

29 214,3

32 977,4

Szwajcaria

9 583,2

7 905,9

17 204,7

23 461,6

20 272,6

13 561,7

14 177,8

12 089,6

Wielka

Brytania

5 627,1

6 453,7

10 988,3

12 597,2

9 759,0

8 739,1

11 498,9

13 729,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych
ze Standard & Poor’s Rating Services, 2000-2013

Najwięksi reasekuratorzy według składki

przypisanej netto (mln $)

Wykres

Rank

Reasekuratorzy

2012 (mln $)

2011 (mln $)

Zmiana (p.p.)

1.

Munich Re

35 797,2

32 056,5

+11,67

2.

Swiss Re

25 344,0

22 868,0

+10,83

3.

Hannover Re

16 346,0

14 279,2

+14,47

4.

Berkshire Hathaway Re

16 145,0

15 350,0

+5,18

5.

Lloyd’s

11372,7

10 735,5

+5,94

6.

SCOR

11 285,6

8 891,5

+26,93

7.

Reinsurance Group of America

7 906,6

7 335,7

+7,78

8.

PartnerRe Ltd.

4 573,0

4 486,3

+1,93

9.

Everest Re

4 081,1

4 108,9

-0,68

10.

MS&AD Holdings

3 446,3

3 700,9

-6,88

Najwięksi reasekuratorzy według składki

przypisanej (2012)

Źródło: Standard & Poor’s Rating Services, 2013

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

4

Wykres

Rank

Reasekuratorzy

2012 (mln $)

2011 (mln $)

Zmiana

(p.p.)

1.

Munich Re

6 199,3

3 187,0

+94,52

2.

Swiss Re

4 638,0

1 348,0

+244,07

3.

Tokio Marine Group

1 658,1

2 578,3

-35,69

4.

Hannover Re

1 302,2

778,9

+67,18

5.

Caisse Centrale de Reassurance

1 001,6

606,4

+65,17

6.

Lloyd‘s

978,2

-3 006,1

-132,54

7.

SCOR

801,0

299,1

+167,80

8.

Everest Re

775,1

-240,9

-421,75

9.

Partner Re

774,0

-593,3

-230,46

10.

Reinsurance Group of America

746,0

675,6

+10,42

Najwięksi reasekuratorzy według zysku z

działalności operacyjnej przed opodatkowaniem

(2012)

Źródło: Standard & Poor’s Rating Services, 2013

Umowy reasekuracyjne

W praktyce funkcjonują różne rodzaje umów
reasekuracyjnych:

1. Umowy reasekuracyjne wg udziału ryzyka

2. Umowy reasekuracyjne wg formy zobowiązań

Umowy reasekuracyjne wg udziału ryzyka

umowy proporcjonalne

to umowy ubezpieczenia, w których obowiązuje

proporcjonalna zasada udziału reasekuratora i cedenta w
składce i szkodach

(w uzgodnionym stosunku

identycznym dla składek i odszkodowań),

umowy nieproporcjonalne

to umowy ubezpieczenia, w których cedent i
reasekurator nie dzielą szkód wg proporcjonalnej zasady
udziału, lecz ustalają własny udział oraz dolną i górną
granicę odpowiedzialności reasekuratora na
pojedynczym ryzyku lub zdarzeniu.

Umowy reasekuracyjne wg udziału ryzyka

umowy proporcjonalne opierają się na składce,

a nieproporcjonalne na odszkodowaniach

Umowy reasekuracyjne wg formy

zobowiązań

fakultatywne,

obligatoryjne,

fakultatywno-obligatoryjne

Por. Gąsiorkiewicz L. [2009], Finanse zakładów ubezpieczeń majątkowych, str. 260-
261.

Umowy reasekuracyjne wg formy

zobowiązań

Umowa fakultatywna (tzw. dobrowolna)

Istotą tej umowy jest pozostawianie obu stronom
umowy pełnej swobody decyzji:

asekuratorowi (cedentowi) – w zakresie oferowanego udziału
w danym ryzyku lub grupie ryzyka,

reasekuratorowi (cesjonariuszowi) – w zakresie przyjęcia
oferowanego mu udziału.

Asekurator sam decyduje, które ryzyko zatrzymuje w portfelu, a które (lub którego część)
ceduje.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

5

Umowy reasekuracyjne wg formy

zobowiązań

Umowa obligatoryjna (tzw. obowiązkowa,
kontraktowa, automatyczna)

to umowa, najczęściej na okres 1 roku, na mocy której

asekurator (cedent) zobowiązany jest do cedowania
(przekazania do reasekuracji) pewnej części określonego
w umowie ryzyka, np. powyżej ustalonej kwoty lub
ustalonego udziału własnego cedenta,

a reasekurator (cesjonariusz) zobowiązany jest
automatycznie przyjąć do ochrony przekazywane ryzyko
za z góry ustaloną składkę reasekuracyjną.

Umowy reasekuracyjne wg formy

zobowiązań

Umowa fakultatywno - obligatoryjna (tzw.
mieszana, umowa otwartej – ochrony, umowa
otwartego pokrycia ang. open cover),

To umowa, w której asekurator (cedent) dobrowolnie
wybiera cedowane ryzyko wraz z jego wysokością,

a reasekurator (cesjonariusz) nie posiada swobody
wyboru i jest zobowiązany automatycznie przyjąć
cedowane mu udziały na określonych z góry w umowie
warunkach.

Umowa sandykatowa

umowa reasekuracyjna w poolach reasekuracyjnych

Czyli, porozumieniach grupy ubezpieczycieli w celu
lepszego podziału ryzyka i ewentualnego wspólnego
wyrównania szkód.

Podstawowe umowy reasekuracji

proporcjonalnej

umowy kwotowe

(ang. quota share reinsurance, quota share
treaties),

umowy ekscedentowe

(ang. surplus reinsurance, surplas treaties),

umowy kwotowo – ekscedentowe

(umowy mieszane).

Reasekuracja proporcjonalna

Umowa kwotowa

W niej cedent (asekurator) ceduje reasekuratorowi
ustalony procent (z góry zadany w umowie) każdego
ryzyka,

a reasekurator pokrywa odpowiednio ten sam procent
każdej szkody (w granicach ustalonego limitu).

Strony umowy reasekuracji proporcjonalnej dzielą się
proporcjonalnie sumą ubezpieczenia, składką i
odszkodowaniami.

W umowach tych reasekurator współuczestniczy we
wszystkich ryzykach objętych umową.

Umowa kwotowa – przykład 1

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

6

Reasekuracja proporcjonalna

W umowie

ekscedentowej (tzw. nadwyżkowej)

cedent określa kwotowo (na podstawie statystyk) pewien
poziom udziału własnego (zachowka, retencji, linii, ang. line)
w ubezpieczanym ryzyku, powyżej którego będzie
przekazywał pewien procent nadwyżki ryzyka
cesjonariuszowi.

Reasekurator przyjmuje do ochrony tylko pewną nadwyżkę -
pewien procent ryzyka ponad ustalony udział własny
ubezpieczyciela tzw. ekscedent, który ustalany jest zazwyczaj
jako wielokrotność zachowka

.

W praktyce określa się także górny limitu odpowiedzialności
danego reasekuratora tzw. warstwę (ang. layer), który jest
odpowiednio wielokrotnością zachowków cedenta.

Umowa ekscedentowa – przykład 1

Reasekuracja nieproporcjonalna

W niej udział reasekuratora w składce i w odszkodowaniach i
świadczeniach nie jest proporcjonalny do wielkości
ubezpieczanego ryzyka (sumy ubezpieczenia),

To powoduje, że składka reasekuracyjna i odszkodowania z
tytułu tych umów nie są ustalane procentowo lecz
indywidualnie na podstawie umowy reasekuracyjnej.

W reasekuracji nieproporcjonalnej odpowiedzialność, składki i
wysokość odszkodowań reasekuratora ustalane są na
podstawie jego udziału w szkodach.

W reasekuracji proporcjonalnej powyższe charakterystyki
określane były proporcjonalnie do udziału reasekuratora w
ryzyku (sumie ubezpieczenia lub sumie gwarancyjnej).

Podstawowe umowy reasekuracji

nieproporcjonalnej

umowy reasekuracji nadwyżki szkody

(ang. excess of loss)

umowy reasekuracji nadwyżki szkodowości

(ang. stop loss reinsurance, excess of loss ratio).

Podstawowe umowy reasekuracji

nieproporcjonalnej

umowy reasekuracji nadwyżki szkody

(ang. excess of loss)

W nich ustalany jest kwotowo pewien udział własny
cedenta (retencja ang. net retention, excess point)
powyżej którego reasekurator zobowiązuje się pokrywać
szkody maksymalnie do określonej w umowie sumy
gwarancyjnej jego odpowiedzialności (tzw. limitu
pokrycia reasekuracyjnego
, warstwy, linii ang. layer’s).

Wartość szkody, za którą odpowiedzialność ponosi
reasekurator nazywana jest franszyzą lub priorytetem
(ang. priority). Umowy te dotyczą pojedynczych szkód i
zawierane są w formie obligatoryjnej.

Por. Monkiewicz (red.), 2000, s.144.

Umowa reasekuracji nadwyżki szkody

– przykład 1

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

7

Podstawowe umowy reasekuracji

nieproporcjonalnej

umowy reasekuracji nadwyżki szkodowości

(ang. stop loss reinsurance, excess of loss ratio)

dotyczą całej grupy ubezpieczeń lub ryzyka danego
rodzaju (całego portfela ryzyka) i mają na celu
zabezpieczenie interesów finansowych ubezpieczycieli
przed ujemnymi skutkami finansowymi o nadmiernie
wysokiej szkodowości (przekroczenie uzgodnionego
wskaźnika szkodowości mierzonego udziałem szkód w
składce zebranej lub pewnej kwoty szkód).

Umowa reasekuracji nadwyżki

szkodowości – przykład 4

Katastrofy ubezpieczeniowe

.

L.p.

Zdarzenie

Wartość (mln
USD)

Liczba
ofiar

Rok

Kraje / regiony
geograficzne

1

Huragan Karina

66311

1836

2005 USA, Zatoka Meksykańska,

Bahamy, Płn. Atlantyk

2

Huragan Andrew

22987

43

1992 USA, Bahamy

3

WTC

21379

2982

2001 USA

4

Trzęsienie ziemi

19040

61

1994 USA

5

Huragan Ivan

13651

124

2004 USA, Karaiby

6

Huragan Wilma

12953

35

2005 USA, Meksyk, Jamajka, Haiti

7

Huragan Rita

10382

34

2005 USA, Zatoka Meksykańska,

Kuba

8

Huragan Charley

8590

24

2004 USA, Karaiby

9

Tajfun Mirelle

8357

51

1991 Japonia

Tablica 1. Dziesięć największych szkód ubezpieczeniowych na świecie w latach 1970 - 2006.
Źródło: Sitarek A. [2007], s.12-13.

Alternatywne formy podziału ryzyka

Kartel to kilka towarzystw ubezpieczeniowych tzw. członków
cedujących według specyficznych regulacji części ryzyka do wspólnej
puli, a następnie z powrotem rozdziela wszystko swoim członkom.

Alternatywne formy podziału ryzyka -

Koasekuracja

to współubezpieczanie

to jedna z technik rozpraszania (podziału) danego ryzyka
przez kilku ubezpieczycieli (współubezpieczycieli).

Celem koasekuracji jest rozłożenie wielkiego ryzyka na kilka
mniejszych części.

Alternatywne formy podziału ryzyka –

Pool ubezpieczeniowy lub reasekuracyjny

to porozumienie grupy ubezpieczycieli

w celu łatwiejszego podziału ryzyka i ewentualnego
wspólnego wyrównania szkód.

Członkowie pool’u tworzą jedną wspólną kasę
ubezpieczeniową, do której wpłacają zebrane przez siebie
składki z tytułu ubezpieczeń objętych tzw. „porozumieniem
poolowym".

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

8

Narzędzia i metody alternatywnego

transferu ryzyka

Alternatywny transfer ryzyka to skutek konwergencji
rynków:

Bankowego

Ubezpieczeniowego

Kapitałowego

Przykład konwergencji sektora bankowego i
ubezpieczeniowego

bancassurance,

assurfinance,

produkty odwróconej hipoteki

Narzędzia i metody alternatywnego

transferu ryzyka

W zakresie konwergencji sektora ubezpieczeniowego i
rynku kapitałowego oraz wszystkich trzech sektorów
należy wymienić:

Ubezpieczeniowe instrumenty pochodne notowane na
giełdach

Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym

Reasekuracja zintegrowanego ryzyka

Pogodowe instrumenty pochodne

Insurytyzacja

Kontrakty ILW

Reasekuracja finansowa

Łączy transfer ryzyka z finansowaniem działalności cedenta

Obejmuje trzy grupy kontraktów

Umowy ograniczonego ryzyka

Umowy nazywane Time&Distance (T&D)

Umowy typu Funded Cover

Sekurytyzacja

to procesem tworzenia instrumentów finansowych

(najczęściej obligacji lub opcji), w celu zwiększenia

pojemności finansowej,

zabezpieczonych grupą aktywów o podobnej

charakterystyce - ABS (ang. Asset-Backed Securities -

instrumenty finansowe zabezpieczane aktywami).

Sekurytyzacja

Sekurytyzacja ma swoje korzenie w amerykańskim rynku
hipotecznym.

W latach 70-ych pożyczkodawcy pod zastaw hipoteki,
głównie banki, wpadli na pomysł gromadzenia udzielonych
kredytów hipotecznych i sprzedawania obligacji
zabezpieczonych odpowiednimi grupami aktywów.

To dostarczyło bankom pojemność finansową niezbędną do
dalszego rozwoju biznesu hipotecznego.

Alternatywny transfer ryzyka -

sekurytyzacja ryzyka ubezpieczeniowego

to transfer ryzyka ubezpieczeniowego na rynek finansowy
poprzez emisję instrumentów finansowych
(papierów
dłużnych).

Np. ubezpieczenia od skutków katastrof naturalnych (tzw.
cat bonds, czyli obligacje katastroficzne), jak również
ubezpieczenia na życie.

Papiery te są następnie sprzedawane z wysoka premią
inwestorom na rynku kapitałowym, która wynika stąd, iż
przyszłe płatności nie są zagwarantowane.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

background image

2016-03-19

9

Sekurytyzacja ryzyka ubezpieczeniowego

Pierwsze sekurytyzacje przeprowadzono w 1996r., gdy
firma ubezpieczeniowa sprzedała swoje ryzyko powyżej
określonego poziomu na rynek finansowy.

Sekurytyzacja stanowi niespełna kilkanaście procent
alternatywnych form transferu ryzyka ubezpieczeniowego.

Szacuje się, że ten udział podwoi się w najbliższym czasie.

Szacuje się, że sekurytyzacja ryzyka ubezpieczeniowego
przejmie znaczną część ryzyka reasekurowanego.

Obligacje katastrofalne

Pierwsze były sprzedawane w 1996r. i dotyczyły ryzyka huraganu

nie są ABS, lecz CLBS (ang. Contingent Liability-Backed Securities),
czyli papierami zabezpieczonymi warunkowymi zobowiązaniami:

nie wystąpi katastrofa, nie dojdzie do realizacji zobowiązań -
papiery wypłacą premię ponad Libor,

wystąpi katastrofa - premia i/lub kapitał będą utracone.

sprzedawane są inwestorom z wysoką premią, ale przyszłe
płatności nie są zagwarantowane

nabywca – inwestor ponosi ryzyko, że w razie wystąpienia
zdarzenia emitent nie wypłaci premii – odsetek, a nawet nie
wykupi obligacji

Pieniędzmi, które przeznaczyłby na wykup, emitent sfinansuje
roszczenia odszkodowawcze.

CATEX

Catastrophe Risk Exchange

to utworzona w 1996 r. w USA elektroniczna giełda
wymiany ryzyka katastroficznego

giełda tzw. swapów ubezpieczeniowych

umożliwia dywersyfikację ryzyka w ujęciu geograficznym
oraz rodzajowym, a przez to uzyskanie bezpieczniejszego
portfela np. firma działając w jednym regionie uzyskuje
dostęp do ryzyka z innych regionów geograficznych (ryzyko
huraganu na Florydzie w zamian za ryzyko huraganu w
Kanadzie).

LLOYD’S OF LONDON

Korporacja Lloyd’s nie jest firmą ubezpieczeniową,
sama w sobie nie gwarantuje i nie prowadzi
ubezpieczeń.

Stanowi pewnego rodzaju giełdę ubezpieczeniową,
miejsce finalizowania umów ubezpieczeniowych bądź
reasekuracyjnych.

Lloyd’s of London (LLD) szczyci się tym, że od momentu
powstania nigdy nie zdarzyło się, aby nie wypłacił
należnego klientowi odszkodowania
.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Metody Aktuarialne W7 wersja 2016 student
Metody Aktuarialne W5 wersja 2015 student
JP Seminarium 9 wersja dla studentów
Leki hipolipemizujące wersja dla studentów
Metody numeryczne w6
Fizjologia cyklu miesiaczkowego wersja dla studentow
JP Seminarium 8 wersja dla studentów
metody aktuarialne, 2012 Metody aktuarialne 3
Metody projektowania 1 podstawowa wersja
orz wersja dla studentw, bhp
Filozofia (projekt) wersja dla studentów
metody numeryczne w6
Przykłady praktycznego zastosowania metody Bobath, 23.09.2016
Receptura wersja dla studentow
Pytania dla rzeczoznawcow majatkowych - wersja dla studentow-1, test
CHEMIAwSZKOLE wersja dla studentów

więcej podobnych podstron