1. Jakie są 4 podstawowe grupy czynników życia i pracy? 

–

Czynniki fizyczne: temperatura, wilgotnosc powietrza, oświetlenie, promieniowanie 
elektromagnetyczne, prąd elektryczny, halas, dzwieki

–

Czynniki chemiczne: metale ciężĸie, pyły, gazy, rozpuszczalniki organiczne, pestycydy

–

Czynniki biologiczne: rożnego rodzaju drobnoustroje

–

Czynniki psychiczne: stres, nerwice, uzaleznienia, sen

2. Wymien rodzaje promieniowania elektromagnetycznego : 

–

promieniowanie podczerwone ( 0.8 – 100 mikrometrow) 

–

promieniowanie nadfioletowe ( 0.18 – 0.40 mikrometrow)

–

promieniowanie jonizujace 

–

promieniowanie radiowe i mikrofale 

–

promieniowanie widzialne 

3. Wymien znane ci choroby srodowiskowe: 

Sa to choroby cywilizacyjne spowodowane zaniczyszczeniami srodowiska wywolane 
czynnikami biologicznymi, fizycznymi, chemicznymi. Zaliczamy do nich: 

–

Zespol dlugu czasowego – wystepuje gdy przemiszczamuy sie do innej sfery czasowej, 
zaburzenia AUN przejawiajace sie desynchronizacja w jego dzialaniu.

–

niedoczynnikowe reaktywnosc chemiczna 

–

Zespol przewleklego zmeczenia – duza roznorodnosc objawow, przyczyna to obnizona 
odpornosc danej osoby lub nadwrazliwosc na czynniki srodowiskowe. 

–

Legionelloza – zapalenie pluc wywolane przez Paleczki Legionella pneumophila, ktore 
kolonizuja ciagu cieplej wody.

–

Garaczka z Pontiac – pozaplucna postac legionellozy; alergiae, objawy uczuleniowe, 
podzyzszona temperatura ciala.

–

Zespol zlego budownictwa – podraznienie oczu, nosa, gardla, suchosc skory i blon 
sluzowych, nudnosci, bole i zawroty glowy. Przyczyna to niewlasciwe parametry 
nikroklimatyczne. 

–

Przewlekle nieswoiste choroby ukladu oddechowego 

4. Co to jest promocja zdrowia: 

Promocja zdrowia to proces umozliwiajacy ludziom kontrole nad wlasnym zdrowiem i 
poprawianie go. 

5. Definicja halasu i jego skutki: 

Halas – wszystkie nieporzadane zjawiska akustyczne uciazliwe lub szkodliwe dla zdrowia. 
Dopuszczalne normy halasu to 45­60 dB. 
Skutki halasu

–

sluchowe: zaburzenia sluchu odwracalne, zaburzenia sluchu nieodwracalne, ostry uraz 
akustyczny, maskowanie roznych sygnalow akustycznych

–

pozasluchowe: zmeczenie, zaburzenia snu, dyskonfort psychiczny, zmiany czestosci akcji 
serca i cisnienia krwi, zmiany rytmu oddechowego, zaburzenia perystaltyki jelit

6.  Sposoby oddzialywania ciepla na czlowieka: 

7. Co to sa biomarkery : 

Biomarkery to wskazniki sygnalizujace wystepowanie zjawisk w ukladach biologicznych, 
bedace srodkiem do wyjasnienia zaleznosci miedzy ekspozycja a uszkodzeniem zdrowia i sa z 
danym zjawiskiem lub danym procesem specyficznie zwiazane.

8. Narzad krytyczny i stezenie krytyczne: 

Narzady krytyczne to te szczegolnie wrazliwe na promieniowanie. Ich uszkodzenie prowadzi do 
powaznych zaburzen funkcjonowania calego organizmu. Patologiczne dzialanie wystarczajaco 
duzych dawek promieniowania na organizm ludzki manifestuje sie roznymi postaciami zmian, 
zaburzen, uskodzen. Zaliczamy do nich: 

–

popromienna zmiany somatyczne: ostra choroba popromienna, przewlekla choroba 
popromienna, miejscowe ogniskowe zmiany popromienne ostre i przewlekle dotyczace 
pojedynczej tkanki, narzadu lub wzglednie okreslonej okolicy ciala (np zapalenie tarczycy, 
organiczony zespol popromienny), odlegle skukti napromieniowania (np. niedokrwistosc, 
nowotwory popromienne, zacma soczewek ocznych, zaburzenia gametogenezy).

Stezenie krytyczne to takie stezenie substancji toksycznych przy ktorych zachodza odwracalne 
lub nieodwracalne niepozadane zmiany czynnosciowe komorek, tkanek, narzadow. 

9. Co to jest NDS i NDN : 

NDS – najwyzsze dopuszczalne stezenie dotyczace czynnikow natury chemicznej 
NDN – najwyzsze dopuszczalne stezenie dotyczace czynnikow natury fizycznej 
Wartosci srednie tych czynnikow, ktorych oddzialywanie na pracownika w ciagu 8h dnia pracy 
przez okres calej aktywnosci zawodowej nie powinno spowodowac zmian w stanie zdrowia 
pracownika i jego przyszlego potomstwa. Jezeli wartosci te zostana przekroczone pojawia sie 
choroba zawodowa i mozemy wystapic o odszkodowanie. 

10.Grupy czynnikow biologicznych :

Czynniki biologiczne dzielimy na mikroorganizmy i makroorganizmy. Mikroorganizmy to 
bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki i wytwarzane przez nie substancje. Makroorganizmy to 
rosliny, zwierzeta. 

11. Drogi wnikania czynnikow srododwiskowych do organizmu: 

–

droga pokarmowa 

–

droga oddechowa 

–

przez skore 

–

przez blony sluzowe 

–

dokrewna 

12. Co to jest PPM i od czego zalezy: 

PPM – podstawowa przemiana materii, wydatek energji dla podtrzymania czynnosci 
fizjologicznych na 24 godziny w optymalnych warunkach otoczenia, na czczo. Zalezy od 
wieku, plci, aktywnosci zawodowej, stanu fizjologicznego. 

13. Rodzaje zagrozen w srodowisku pracy : 

–

chemiczne

–

biologiczne 

–

fizyczne 

14. Skladowe makrosrodowiska czlowieka ? 

Makrosrodowisko to klimat plus zanieczyszczenia powietrza, jakosc wody i gleb, oraz czynniki 
natury spolecznej (ustroj polityczny, PKB, system edukacyjny, zdrowotny, dostepnosc pracy, 
styl zycia). Wszystkie czynniki mikrosrodowiska moga wystepowac w makrosrodowisku.  

15. Stres i zmiany nim wywolane: 

Stres – dynamiczna relacja miedzy czlowiekiem a otoczeniem, odbierana jako wymagajaca 
wysilku adaptacyjnego lub przekraczajaca wrazliwosc jednostki. Dzieli sie na eustrs (sztes 
pozytywny) i dystres (stres negatywny). 
Zmiany wywolane stresem: zaburzenia percepcji i myslenia, trudnosci w koncentrowaniu 
uwagi, nerwica, stany lekowe, zaburzenia przezywania, problemy z nawiazywaniem kontaktow, 
poczucie obcosci i zmiany w otoczeniu, aleksytymia (niezdolnosc wyciagniecia wnioskow z 
faktow psychologicznych oraz spolecznych), uzaleznienie od uzywek, zaburzenia seksualne.  

16. Nikotynizm i skutki w organizmie, mechanizm dzialania : 

Dym tytoniowy to aerozol, ktory zawiera ok.900 roznych substancji toksycznych czynnych 
bioogicznie. Najwazniejszym z nich jest nikotyna i nikot­amina stanowia one 97% wszystkich 
alkaloidow w tytoniu wchlaniane sa do krwioobiegu przezblone sluzowa jamy ustnej i gornych 
drog oddechowych. Niktyna dziala na polaczenia nerwowo­miesniowe i na zwoje komorek 
nerwowych. Niewielkie dawki stymuluja OUN. Duze dawki powoduja przyspieszenie akcji 
serca, wzrost cisnienia tetniczego, nudnosci, biegunka, kolatanie serca. Przewlekle zatrucie 
nikotyna powoduje zaburzenia rytmu serca, zwerzenie naczyn tetniczych, brak apetytu, 
zaburzenia trawnienia i wchlaniania, zaburzenia wzrokowe. Nikotyna uzaleznia fizycznie i 
psychicznie, poniewaz ma pewne uspokajajace, przciwlekowe, antydepresyjne.

17. Medycyna srodowiskowa i jej zadania : 

Medycyna srodowiskowa to nowa dyscyplina medyczna, ktora bada zaleznosci miedzy 
powstaniem niektorych schorzen a wplywami antropogennie zmienionego srodowiska.Wylacza 
sie tu choroby zawodowe, infekcje, wypadki, styl zycia. Zadania medycyny srodowiskowej :
­badania rodzajow i skutkow obciazenia czynnikami srodowiskowymi 

–

ustalenie kryteriow zdrowotnych srodowiska i wskaznikow zagrozenia zdrowia czlowieka.

18. Jakie sa roznice miedzy medycyna srodowiskowa a medycyna pracy :

Medycyna pracy 

Medycyna srodowiskowa

czas dzialania czynnikow szkodliwych 8h,

czas dzialania czynnikow szkodliwych 24h, 
ciagle 

stezenie czynnikow szkodliwych wysokie 

stezenie czynnikow szkodliwych niskie

populacja eksponowana hemogenna 

populacja eksponowana heterogenna 

19. Jakie sa podobienstwa miedzy medycyna srodowiskowa a medycyna pracy : 

Zadaniami medycyny pracy sa : 
­promocja i zachowania na najwyzszym poziomie zdrowia fizycznego, psychicznego, 
spolecznego pracownikow wszystkich zawodow 

–

zapobieganie zaburzeniom zdrowia powodowanym warunkami pracy

–

zabezpieczenie pracownikow w miejscu pracy przed ryzykiem zaburzen zdrowia 
wywolanych szkodliwymi czynnikami

–

przyjmowanie i utrzymanie pracownikow na stanowiskach pracy przystospwanych do ich 
cech fizjologicznych i psychologicznych 

20. Jakie czynniki srodowiskowe ksztaltuja zdrowie : 

Czynniki srodowiskowe ksztaltujace zdrowie to : 

–

biologiczne – flora, fauna, drobnoustroje

–

chemiczne – substancje toksyczne, gazy, pyly 

–

fizyczne – temperatura, wilgotnosc powietrza, promieniowanie 

21.Jakie sa biologiczne wlasciwosci pylow : 

Odrozniamy pyly o dzialaniu : 

–

drazniacym (aluminium, zwiazki boru, wegiel, zelazo,szklo)  – nie powoduja rozrostu tk. 
wloknistej w plucach, nie zwiekszaja ryzyka zachorowan na gruzlice pluc i inne choroby 
infekcyjne, nie powoduja czynnosciowego pluc.

–

pylicotworczym ( krysztaly SiO2, krysztaly litu, niektore krzemiany jak talk i kaolin, pyly z 
kopalni ) – powoduja niezyt oskrzeli, rozedme niezytowa, pylice, zapalenie pluc.

–

alergicznym (pochodzenie organiczne, bawelna, welna, siersc, pochodzenie nieorganiczne : 
leki, pyly arsenu, miedzi chromu)  – w czystej postaci nie wywoluja reakcji ze strony tkanki 
lacznej i nie prowadza do rozwoju zmian wloknistych w plucach, moga spowodowac reakcje 
uczuleniowe, zwiekszaja ryzyko wystapienia chorob infekcyjnych, sa przyczyna 
anatomicznego i czynnosciowego uszkodzenia narzadu oddechowego oraz ukladu krazenia

–

toksycznym – dlugo pozostaja w plucach w formie czastek stalych, wiekszosc jest dobrze 
rozp. w wydzielinie blony sluzowej drog oddechowych. 

22. Cechy pylow decydujace o ich szkodliwosci: 

–

rodzaj szkodliwych skladnikow 

–

latwo sie przedostaja do ustroju 

–

oslabiaja ustroj 

–

stezenie skladnikow 
 

23. Definicja i parametry mikroklimatu? 

Mikroklimat – klimat okreslonej przesztrzeni, ktory moze sie roznic od klimatu naturalnego 
duzego obszaru. Mikroklimat dzielimy na naturalny i sztuczny. Parametry mikroklimatu to : 

–

naslonecznienie

–

wilgotnosc

–

promieniowanie cieplne 

–

temperatura 

–

czynniki biologiczne 

–

czynniki chemiczne 

–

promieniowanie jonizujace 

24. Definicja zdrowia i jego uwarunkowania : 

Wg. WHO zdrowie to calkowity fizyczny,psychiczny i spoleczny dobrostan a nietylko brak 
choroby lub niechorowanie.Czynniki decydujace o stanie zdrowia dzielimy na egzo i 
endogenne. Zdrowie determinuja : styl zycia (50%), srodowisko , spoleczne (25%), czynniki 
srodowiskowe ( 10%), czynniki spoleczne ( 20%), czynniki genetyczne (10%), medyzyna 
naprawcza (10%).

25. Jaka jest roznica miedzy prewencja (profilaktyka)  a promocja zdrowia : 

Promocja zdrowia to proces umozliwiajacy ludziom kontrole nad wlasnym zdrowiem i 
poprawianie go. Prewencja zdrowia skupia sie bardziej na zapobieganiu chorobom.  Wg. 
Kaplana  prewecja zdrowia dzieli sie na : 

–

prewencja pierwotna – sa to dzialania dazace do zmniejszenia pradopodobienstwa 
wystapienia chorob czy inwalidztwa – zapobiegania wypadkom drogowym, wypadkom w 
pracy, wszelkie dzialania skierowane sa w strone ludzi zdrowych.

–

prewencja wtorna –  wykrywanie wczesnych objawow uszkodzen i powstrzymanie ich 
rozwoju 

–

faza rehabilitacyjna ­   zapobieganie negatywnym skutkom chorob.

26. Wymien obszary promocji zdrowia: 

Promocja zdrowia ma cztery obszary dzialania: 

–

srodowiskowy: oddzialywanie na srodowisko zycia i pracy – akcje typu “zdrowe miasto”, 
“zdrowy dom”.

–

spoleczny: oddzialywanie na grupy spoleczne i inne slementy struktury spolecznej, 
tworzenie i propagowanie sprzyjajacych zdrowiu wzorow i standartow zachowan 

–

organizacyjny: instytucje jako osrodki promocji zdrowia (“zdrowa szkola”, “zdrowy szpital”)

–

indywidualny 

27. Co to jest higiena i jak ja dzielimy: 

Higiena ( hygienos – leczniczy, przynoszacy zdrowie) to nauka, ktorej przedmiotem 
zainteresowania jest zdrowie czlowieka. Nalezy do grupy nauk medycznych zajmujacych sie 
glownie zjawiskami zachodzacymi na zawnatrz czlowieka i ukierunkowanych przede wszystkim 
na prewencje pierwszej fazy. Higiena ogolna dzieli sie na dzialy : 

–

higiena komunalna ( wody, powietrza, gleby, mieszkania)

–

higiena pracy 

–

higiena zywnosci i zywienia 

–

higiena szkolna 

–

higiena czlowieka 

28. Co to jest epidemiologia i jej zadania 

29. Roznice miedzy medycyna naprawcza a medycyna zapobiegawcza: 

30. Wymien choroby cywilizacyjne i je scharakteryzuj: 

Choroby cywilizacyjne dzielimy na 5 grup w zaleznosci od czynnikow ktore je wywoluja: 

–

z nadmiernego stresu – choroba niedokrwienna serca, nadcisnienie tetnicze, otylosc, zmiany 
psychotyczne

–

z niedoboru naturalnych bodzcow – choroba sieroca, hipokinezja, hipowitaminoza, 
niedobory pokarmowe

–

spowodowane zaniczyszczeniami srodowiska – wywolane czynnikami biologicznymi, 
fizycznymi, chemicznymi 

–

zwiazane z wykonywaniem zawodu – choroby zawodowe i pozazawodowe 

–

urazy: wypadki przy pracy, komunikacyjne, wojenne 

31. Zalety prawidlowego odzywiania: 

–

nie pic alkoholu 

–

spozywac mniej soli 

–

uniekac slodycze 

–

ograniczenie tluszczow zwierzecych 

–

jesc duzo warzyw i owocow 

–

jesc ciemne pieczywo 

–

pic chude mleko 

32. Co to jest BMI: 

BMI to wskaznik masy ciala czyli. BMI = [masa ciała (kg)] / [wzrost (m)]2 .BMI powinien sie 
miescic w granicach 18­25. Wartosci 25­30 oznaczaja nadwage, powyzej trzydziestu otylosc. 

33. Optymalna aktywnosc fizyczna i jej wplyw na organizm 

34. Cele promocji zdrowia: 

Celem promocji zdrowia jest podniesienie stanu swiadomosci zdrowotnej spoleczenstwa (akcje, 
propaganda), promowanie zdrowego stylu zycia (akcje, propaganda) i tworzenie warunkow 
sprzyjajacych zdrowiu (redukcja czynnikow ryzyka).

35. Typy WZW i sposoby zapobiegania: 

36. Skutki zdrowotne ekspozycji na pole elektromagnetyczne : 

Fale elektromagnetyczne wykorzystywane sa w lacznosci radiowej, telewizyjnej, procesach 
technologicznych. Wyrozniamy fale i pola elektromagnetyczne o wysokiej czestosci 300 Mhz, 
300 Ghz ( mikrofale) i bardzo niskiej czestotliwosci ponizej 300 Hz. Fale te sa pochlaniane 
przez organizm i przeksztalcane na energie cieplna – tzw efekt termiczny. Gdy dojdzie do 
nagrzania roznych czesci organizmu mamy do czynienia ze specyficznym efektem termicznym : 
szkodliwe dzialanie mikrofali powoduje zmetnienie rogowki i soczewki, zmienia 

przepuszczalnosc blon komorkowych, u ludzi narazonych zawodowo na dzialanie fal 
elektromagnetycznych wystepuja: pobudzenie ukladu przywspolczulnego, zmniejszenie 
cisnienia tetniczego krwi, zwolnienie akcji serca, wzmozenie potliwosci. Niskie pole 
elektromagnetyczne powstaje wokol silnikow elektrycznych linii przemyslowych wysokiego 
napiecia, transformatow. Przypuszcza sie,ze moga zwiekszac rozwoj nowotworow zlosliwych.

37. Podstawowe kierunki ochrony srodowiska : 

Ochrona gleb, powietrza, wod powierzchniowych.

38. Jakie sa zanieczyszczenia powietrza : 

–

gazowe

–

pylowe

–

biologiczne 

39. Jakie sa skutki zdrowotne wynikajace z zanieczyszczenia powietrza : 

40. Jakie sa zasady ochrony powietrza wewnetrznego 

41. Jakie sa sposoby ochrony powietrza zewnetrznego 

42. Jakie znasz wady biomarkerow : 

–

zmiennosc markerow

–

brak swoistosci

–

niemozliwosc identyfikacji zrodla 

–

inwazyjnosc 

–

kwstie etyczne ( czy zawsze jest uzasadniony pobor danej tkanki do celu badaia) 

–

wplyw zaklocen 

–

markery skutkow nie sa swoiste w odniesieniu do narazenia 

43. Jakie znasz zalety biomarkerow : 

–

wykazuja,ze nastapila ekspozycja

–

sumuja wszystkie drogi wnikania 

–

mozliwosc sporzadzania zgodnosci z modelem farmakoinetycznym 

–

mozliwa ocena ryzyka

–

mozliwosc identyfikacji osob z grupy zwiekszonego ryzyka   

44. Dobor biomarkerow :

–

koniecznosc zrozumienia farmakokinetyki

–

powiazane z narazeniem 

–

podstawa, zmiennosc i zaklocenia 

–

powtarzalnosc – kilkukrotne wykonanie daje ten sam wynik

–

czulosc – powoduje skutek juz przy bardzo malej ekspozycji 

–

swoistosc 

45. Co moze stanowic biologiczne probki do badan skutkow ekspozycji na czynniki 

srodowiskowe :  

mocz 

nieinwazyjne 

metabolity, metale pestycydy, 

substancje mutagenne 

kal

nieinwazyjne

substancje lipofilne, metale, 

rozpuszczlniki organiczne 

krew 

inwazyjne 

metale. pestycydy

powietrze wydychane 

nieinwazyjne

gazy, substancje aromatyczne, 

rozpuszczalniki organiczne

zeby, paznokcie 

nieinwazyjne

metale

wlosy

nieinwazyjne

metale 

lzy

nieinwazyjne

meale, steroidy, substancje 

aromatyczne  

tkanki 

inwazyjne 

pestycydy 

mleko

nieinwazyjne

substancje lipofilne

46. Co to jest DBS : 

Dopuszczalne stezenie w materiale biologicznym. Przyjmuje sie,ze jesli zapobiegnie sie lub 
obnizy wystepowanie efektow krytycznych to z duzym prawdopodobienstwem mozna 
zalozyc,ze nie wystapia efekty o istotnym znaczeniu zdrowotnym. Wartosci DBS ustalone sa 
jako odpowiedniki najwyzszych dopuszczalnych stezen w powietrzu.

47. Czym sie rozni sterylizacja od dezynfekcji : 

Sterylzacja zapewnia zabicie lub zniszczenie drobnoustrojow bytujacych na sprzetach, w 
pomieszczeniach itp. 
Stosujemy metody fizyczne i chemiczne. Fizyczne : para wodna pod cisnieniem, suche, gorace 
powietrze, promieniowanie jonizujace. Chemiczne : tlenek etylenu, aldehyd mrowkowy, woda 
utleniona, formaldehydy. 
Dezynfekcja ma na celu zapobieganie zakazeniom, odkazenie. Celem dezynfekcji jest 
zapobieganie szerzenia sie chorob zakaznych przez przenikniecie drog. Mozemy przeprowadzic 
dezynfekcje intensywna i zwykla. Dezynfekcja intensywna : wysoka skutecznosc, za pomoca 
srodkow, ktorych dzialanie bakteriobojcze prowadzi do sterylizacji, dopuszcza do przezycia 
niektore przetrwalniki bakterii. 
Dezynfekcja zwykla. 
Srodki dezynfekcyjne : zwiazki chloru, srodki utleniajace, jod, jodofory.

48.  Czym sie rozni Tyndalizacja od pasteryzacji : 

Pasteryzacja polega na podgrzewania produktów spożywczych 60­99 stopni, tak aby zniszczyć 
lub zahamować wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych lub enzymów przy jednoczesnym 
zachowaniu smaku produktów i uniknięciu obniżenia ich wartości odżywczych. Głównym 
zadaniem pasteryzacji jest przedłużenie trwałości produktów poprzez unieszkodliwienie form 

wegetatywnych mikroorganizmów. Klasyczna metoda pasteryzacji polega na ogrzewaniu 
produktu do temperatury powyżej 60°C, jednak nie większej niż 100°C. Np. typowy proces 
pasteryzacji mleka polega na ogrzaniu go do temperatury 100°C w ciągu 1 minuty lub do 85°C 
w ciągu 30 minut w zamkniętym urządzeniu nazywanym pasteryzatorem. Ultra­high 
temperature processing (UHT) ­ polega na błyskawicznym, 1­2 sekundowym podgrzaniu do 
temp. ponad 100°C (135­150°C dla mleka) i równie błyskawicznym ochłodzeniu do 
temperatury pokojowej. Cały proces trwa 4­5 sek. Taka sterylizacja zabija florę bakteryjną nie 
zmieniając walorów smakowych produktu.
Tyndalizacją nazywamy metodę konserwacji żywności, która polega na trzykrotnej pasteryzacji 
przeprowadzanej co 24 godziny. Pierwsza pasteryzacja zabija głównie formy wegetatywne, nie 
jest w stanie zabić niektórych form przetrwalnych . Po okresie 24 h pod wpływem impulsu 
termicznego z przetrwalników rozwijają się kolejne formy wegetatywne bakterii, które giną po 
drugiej pasteryzacji . Trzecia pasteryzacja działa podobnie jak druga, zabijając ewentualne 
opóźnione bakterie 

49. Co to jest sterylizaja i jakie znasz metody sterylizacji : 

Wyżarzanie przedmiotu poddawanego wyjaławianiu w płomieniu palnika powoduje 

spalenie komórek drobnoustrojów. Metoda ta jest stosowana tylko do drobnych 

przedmiotów metalowych ­ na przykład do sterylizacji ez stosowanych do posiewów 

mikrobiologicznych.
Spalanie stosujemy wówczas, gdy chcemy zniszczyć skażony materiał ­ na przykład 

odpady szpitalne.
Suche gorące powietrze powoduje utlenianie, a co za tym idzie inaktywację i degradację 

składników komórkowych drobnoustrojów.
Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem prowadzi się w sterylizatorach powietrznych, 

stanowiących zamknięte komory z termoregulacją, stosując temperatury 160­200 °C 

utrzymywane w czasie od dwóch godzin do kilkunastu minut. 
Nasycona para wodna powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturację i koagulację enzymów i 

struktur komórkowych. Wyjaławianie jest rezultatem zarówno wysokiej temperatury, jak 

i aktywności cząsteczek wody. Zwykle stosowane temperatury sięgają 108­134 °C, zaś czas 

wyjaławiania wynosi 15­30 minut.

Promieniowanie UV. Wyjaławianie polega na naświetlaniu materiału promieniowaniem 

ultrafioletowym. Promieniowanie to zmienia strukturę kwasów nukleinowych, dlatego 

najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów. Używa się fal o długości 210­328 

nm (najbardziej aktywne jest promieniowanie o długości fali 254 nm), emitowanych np. 

przez lampy rtęciowe (niskociśnieniowa rura z kwarcu, wypełniona parami rtęciowymi).

50. Jak dzielimy odpady szpitalne i metody ich unieszkodliwiania : 

51. Metody mycia rąk : 

Drobnoustroje wystepujace na skorze dzielimy na : flora przejsciowa ( powierzchnia skory), 

flora budujaca ( glebokie warstwy skory). Mozemy myc rece na 2 sposoby : 

–

mycie za pomoca detergentow i wody

–

odkazanie za pomoca bakteriobojczych srodkow chemicznych ( jodofory, chloroamina).

Istnieje rowniez mycie chirurgiczne rak z uzyciem jalowych szczotek i jalowego mydla. 
Uzywane srodki nie moga uszkodzic ani drapac naskorka ( 2x3 min) 
Paznokcie powinny byc krotko obciete, tepo zakonczone, nie lakierowane. 

52. Sposoby ochrony personelu przed zakazeniami wewnatrzszpitalnymi :  

53. Klasy czystosci wod i ich charakterystyka: 

Klasa I ­wody nadające się do:
­Zaopatrzenia ludności w wodę do picia, 
­Zaopatrzenia zakładow wymagających wody o jakości wody do picia, 
­Hodowli ryb łososiowatych. 
Klasa II ­wody nadającesiędo:
­Hodowli innych ryb niżłososiowate, 
­Chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, 
­Celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz do urządzania zorganizowanych 
kąpielisk. 
Klasa III ­wody nadającesiędo:
­Zaopatrzenia zakładó winnych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia, 
­Nawadnianie terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczychoraz upraw pod 
szkłemi pod osłonamiz innych materiałÃ³w. 
­Wody silnie zanieczyszczone, w których stężeniazanieczyszczeńprzekraczająwartości 
dopuszczalne dla wyżej wymienionych klas czystości, określane sąjako wody pozaklasowe i 
oznaczane jako "non”.

54. Metody oczyszczania sciekow : 

Sedymentacja –opadanie dużych cząstek zawiesin na dno zbiornikaNapowietrzanie –tłoczenie 
wody przez system rur; rozpylenie, napowietrzenie  zmniejszenie stężenia CO2i utlenienie 
związków żelazaKlarowanie wody Koagulacja –wprowadzenie koagulantów dodatnio 
naładowanych: siarczan glinu, glinian sodowy, siarczan żelazowy lub żelazawy, chlorek 
żelazowy  tworząsięduże cząsteczki zawiesin łatwiejsze do wytrącenia­osadzeniaFiltrowanie –
Przesączanie przez filtry piaskowe­Pośpieszne –amerykańskie­Powolne –angielskieDezynfekcja 
–naświetlanie promieniami UV, ozonowanie, chlorowanieWzór chemiczny ozonuOzon, 
tritlen(O3)­jedna z odmian alotropowychtlenu. Ozon jest niebieskim gazem, cięższym od 
powietrza. Dobrze rozpuszczalnymw wodzie, dośćnietrwałym. Jest silnym utleniaczem. Jest 
gazem trującym dla ludzi, zwierząt i roślin. Wykorzystywany jest do wyjaławiania wody pitnej 
(ozonowanie), pomieszczeń(szczególnie w szpitalach: lampa ozonowa), utleniania paliwa 
rakietowego, a także jako reagent w reakcji ozonowania. Chlor używany jest w instalacjach do 
uzdatniania wody, do dezynfekcji i do wybielania ­papier, tkaniny. Byłstosowany jako gaz 
bojowy podczas I wojny światowej, ale zostałwyparty przez bardziej "skuteczne" środki ­gaz 
musztardowy, którego jest składnikiem. Gazowy chlor działa drażniąco na układ oddechowy i 
błony śluzowe, może prowadzićdo obrzęku płuc a w dużych stężeniach do śmierci.

55. Metody uzdatniania wody : 

–

napromieniowanie – jest to dostarczanie tlenu, usuniecie zapachu i posmaku ,usuniecie CO2

–

klarowanie – zlikwidowanie metnosci wody w zbiornikach zwanych osadnikami (usuwa sie 
ok. 70% zawiesin) 

–

koagulcja – wyeliminowanie bardzo drobnych zawiesin poprzez dodawanie koagulantow i 
oddzielanie zawiesin w postaci zelu.

–

filtrowanie – moze byc powolne lub pospieszne, przy powolnym uzywamy filtrow 
piaskowych, ktore skladaja sie z : warstwa drenazowa z cegiel, kamienie i zwir, piasek, 
wodoszczelne zbiorniki zelbetonowe; woda plynie z gory ku dolowi na powierzchni filtru 
powstaje blona biologiczna. Metody tej uzywamy do malo zanieczyszczonej wody. W 
metodzie pospiesznej uzywamy  tzw. blon fizykochemicznych.

–

dezynfekcja – uzdatnianie wody przez srodki majace wlasciwosci bakteriobojcze 
nieszkodliwe dla ludzi i zwierzat – chlorowanie, ozonowanie.

56. Szkodliwe czynniki gleby : 

–

pierwiastki promieniotworcze

–

metale ciezkie

–

czynniki antropogenne 

57. Jakie sa grupy czynnikow szkodliwych w srodowisku pracy : 

Czynniki szkodliwe w srodowisku pracy : 

–

Czynniki fizyczne: temperatura, wilgotnosc powietrza, oświetlenie, promieniowanie 
elektromagnetyczne, prąd elektryczny, halas, dzwieki

–

Czynniki chemiczne: metale ciężĸie, pyły, gazy, rozpuszczalniki organiczne, pestycydy

–

Czynniki biologiczne: rożnego rodzaju drobnoustroje

–

Czynniki psychiczne: stres, nerwice, uzaleznienia, sen

58. Co to jest efekt cieplarniany, jego przyczyny i skutki : 

59. Jakie sa zagrozenia zdrowotne w strefie miedzyzwrotnikowej: 

60. Zasady higieny dla osob przebywajacych w strefie tropikalnej : 

Wyjezdzajac w kraje strefy tropikalnej nalezy wykonac odpowiednie szczepionki, trzeba 
zwrocic uwage na stan wody ktora pijemy, w mieszkaniu trzeba zabezpieczyc okna 
siatkami,zeby zablokowac dostep owadow, zywnosc powinna byc starannie umyta. 

61. Podstawowe zasady higieny zywnosci w strefie tropikalnej:  

63. Co to sa choroby tropikalne, drogi ich rozprzestrzeniania sie:

 Choroba topikalna ­ schorzenie lokalne ktorego zasieg geograficzny ograniczony jest scisle do 
strefy klimatu goracego. Goracy klimat stwarza warunki do rozwoju czynnikow 
chorobotworczych – wirusy, bakterie, pasozyty. Czynniki te wnikaja do ustroju najczesciej 
dwoma drogami: przez przewod pokarmowy lub przez skore i blony sluzowe.
 

64. Wymien 5 chorob tropikalnych i podaj ich przyczyny: 

–

zolta febra – wywolywana przez wirus przenonoszony prze komary z rodzaju Aedes z ssaka 
zdrowego na czlowieka, lub z czlowieka na czlowieka.

–

cholera – choroba bakteryjna wywolywana przez przecinkowiec cholery. Przecinkowiec 
cholery dostaje sie do ustroju poprzez zanieczyszczona wode i pokarmy.

–

dzuma – choroba bakteryjna wywolywana przez paleczke dzumy, zwykle dostaje sie przez 
skore lub czlowiek zaraz czlowieka (dzuma plucna). 

–

malaria (zimnica) – choroba pasozytnicza spowodowana inwazja pierwotniakow z rodzaju 
plazmodium przenoszona przez komary­samice.

–

filanozy – choroby pasozytnicze wywyolywane przez nicienie z rodziny filasi (robaki 
pasozytnicze w klimacie tropikalnym) przenoszone glownie przez komary.

65. Co to jest uzaleznienie i klasyfikacje srodkow uzalezniajacych :  

Uzaleznienie jest to trudne do przezwyciezenia dazenie do przyjmowania srodka 
uzalezniajacego. Rozrozniamy uzaleznienie fizyczne i psychiczne. Klasyfikacja srodkow 
uzalezniajacych : 

–

srodki depresyjne – alkohol etylowy, srodki nasenne, haszysz, marihuana  

–

stymulanty ­  amfetamina, kokaina, kofeina, nikotyna 

–

srodki dzialajace lokalnie na poszczegolne osrodki mozgu – srodki uspokajajace, 
przeciwdepresyjne, halucynogenne, narkotyki, leki przeciwpsychotyczne 

66. Definicja chorob zawodowych i pozazawodowych :

Choroby zawodowe sa wynikiem okresowych, ujemnych wplywow w miejscupracy. Definicja 
chorob zawodowych ma aspekty prawne i ich stwierdzenie upowaznia prawnika do roszczen o 
odszkodowanie. Choroby pozazawodowe sa efektem ujemnych wplywow srodowiska pracy i 
srodowiska bytowania, rozgraniczenie obu wplywow zazwyczaj jest niemozliwe a zaliczenia do 
chorob zawodowych w celu otrzymania odszkodowania jest bardzo trudne ( np.choroba 
wiencowa, nadcisnienie tetnicze, nerwica) 

67. Wymien znane ci choroby srodowiskowe ich przyczyny i objawy : 

68. Jakie znasz choroby cywilizacyjne 

•

cukrzyca 

•

nadciśnienie tętnicze 

•

choroba wieńcowa 

•

dna moczanowa 

•

alkoholizm 

•

gruźlica 

•

POChP 

•

astma oskrzelowa i inne choroby alergiczne 

•

choroby afektywne 

69. Jakie sa roznice miedzy biomarkerami ekspozycji a biomarkerami efektow :  

Biomarkery skutkow zdrowotnych ( efektow) dostarczaja informacji o zmianachw organizmie, 

ktore zaszly w wyniku okreslonej ekspozycji na czynnik toksyczny na roznych poziomach jego 
organizacji narzadowej, tkankowej, komorkowej, molekularnej. Biomarkery ekspozycji sa 
wskaznikami wchlonietej dawki energi okreslajacej ilosciowo wchlonieta toksyne i wzgledne 
produkty interakcji np. z DNA. Biomarkery wrazliwosci – informuja czy w przypadku osoby 
lub populacji  nalezy spodziewac sie wszystkich skutkow zdrowotnych w organizmie przy 
nizszej lub wyzszej ekspozycji ( zygi na bodziec).   

70. Najwazniejsze zagrozenia zawodowe w srodowisku medycznym : 

–

WZW

–

HIV 

–

CHOROBY INFEKCYJNE 

71. Wymien zagrozenia zdrowotne w srodowisku stomatologow: 

72. Wymien szkodliwe czynniki zawodowe pielegniarek: 

73. Jakie znasz szkodliwe czynniki srodowiska pracy nie wystepujace w srodowisku 

komunalnym: 

74. Grupy zawodowe lub placowki medyczne o najwiekszym ryzyku wystapienia zakazen : 

–

kliniki traumatologii i chirurgii

–

osrodki ciaglej dializy otrzewnowej ( kliniki urologiczne ) 

–

oddzialy intensywnej opieki medycznej 

–

zaklady transfuzjologii 

–

zaklady diagnostyki laboratoryjnej  

75. Jakie parametry decyduja o szkodliwosci pylow. 

76. Jakie czynniki decyduja o mikroklimacie. 

77. Jakie wymagania powinna spelniac woda do pica : 

woda do picia powinna byc : 
­bezbarwna 

–

bezwonna ( zapach gnilny – dyskwalifikuje wode do picia)

–

nie powinna zawierac substancji powodujacych jej metnienie 

–

powinna miec odczyn obojetny pH 6­8

–

brak substancji szkodliwych : Fe 3+, Mg, Fenol, pestycydy 

–

substancje porzadane : Fluor, Jod, Fe 2+ 

–

po uzdatnieniu : miano coli w 100 cm3 nie moze byc ani jednej bakterii coli; liczba kolonii 
bakteri po 72h w temp. 72 stopni nie moze przekraczac 10 w cm3 ; liczba kolonii bakterii po 
72h w temp. 24 stopnie nie moze przekraczac 50 w cm3. 

78. Jakie jest dzialanie niskiego cisnienia atmosferycznego :

Niskie cisnienie atmosferyczne to hipobaria, objawia sie : 

–

niedotlenienie

–

zwiekszenie ilosci hemoglobiny i liczbyerytrocytow we krwi 

–

przyspieszenie czynnosci serca 

–

choroba gorska – zapasc 

–

objawy niedotlenienia mozgu – bole glowy, sennosc, podniecenie, euforia, zachamowania 
czynnosci zmyslow, zaburzenie postawy ciala

–

obnizenie pozoiomu zasad w plynach ustrojowych

79.Jakie jest dzialanie wysokiego cisnienia atmosferyznego : 

Hiperbaria – dzialanie wysokiego cisnienia, objawia sie : 
­choroba dekompresyjna (kesonowa) – objawy kliniczne : bole, zaroty glowy, bole miesni, 
stawow, oslabienie sluchu, utrata swiadomosci, nawet przypadki smiertelne. 
80. Co to jest epidemiologia : 
Epidemiologia jest nauka, ktora bada czynniki wplywajace na ludzkosc, jest nauka o 
rozpowszechnianiu sie i uwarunkowaniach wystepowania chorb wsrod ludnosci. Epi – na 
demos­ ludnosc logos­ nauka, slowo. Epidemiologia dostarcza rowniez wiedzy n/t etiologii i 
historii chorob. W badaniach epidemiologicznych bierze sie pod uwage cechy demograficzne, 
strukture wiekowa, strukture plci. 

81. Typy WZW, droga rozprzestrzeniania sie i zasady profilaktyki: 

charakterys

tyka 

choroby

A

B

C

D

E

G

czynnik 
etiologiczny

HAV

HBV

HCV

HDV

HEV

  HGV

główna 
droga 
zakażenia

pokarmowa pozajelitowa pozajelitowa pozajelitowa pokarmowa pokarmowa

swoista 
profilaktyka

surowica 
odpornościo
wa

surowica 
odpornościo
wa

brak 
surowicy 
odpornościo
wej

surowica 
anty­HBV 
działa 
ochronnie

brak 
surowicy 
odpornościo
wej

brak 
surowicy 
odpornościo
wej

82. Co to jest narzad krytyczny : 

Narzady krytyczne to te szczegolnie wrazliwe na promieniowanie. Ich uszkodzenie prowadzi do 
powaznych zaburzen funkcjonowania calego organizmu. Patologiczne dzialanie wystarczajaco 
duzych dawek promieniowania na organizm ludzki manifestuje sie roznymi postaciami zmian, 
zaburzen, uskodzen. Zaliczamy do nich: 

–

popromienna zmiany somatyczne: ostra choroba popromienna, przewlekla choroba 
popromienna, miejscowe ogniskowe zmiany popromienne ostre i przewlekle dotyczace 
pojedynczej tkanki, narzadu lub wzglednie okreslonej okolicy ciala (np zapalenie tarczycy, 
organiczony zespol popromienny), odlegle skukti napromieniowania (np. niedokrwistosc, 
nowotwory popromienne, zacma soczewek ocznych, zaburzenia gametogenezy). Do tkanek 
najbardziej wrazliwych zaliczamy: uklad limfatyczny, szpik i krew obwodowa, nablonek 

zoladkowo­jelitowy, tkanki plodowe. Narzady sredniowrazliwe : rogowka, soczewka, 
spojowka, skora nerki, watroba, pluca. Radioodporne : miesnie kosci, tkanka laczna. 

83. Co to jest stezenie krytyczne :

Stezenie krytyczne to takie stezenie substancji toksycznych przy ktorych zachodza odwracalne 
lub nieodwracalne niepozadane zmiany czynnosciowe komorek, tkanek, narzadow.  

84. Jakie znasz drogi wnikania i wydalania zanieczyszcze do i z organizmu : 

–

droga pokarmowa 

–

droga oddechowa 

–

przez skore 

–

przez blony sluzowe 

–

dokrewna 

85. Co jest zrodlem dioksyn i jakie sa skutki ekspozycji na dioksyny : 

Dioksyny zwiekszaja podatnosc ustroju na choroby bakteryjne, wirusowe, pasozytnicze. 
nowotworowe. 

–

spalanie miejskich odpadow stalych, odpadow szpitalnych, odpadow nieorganicznych

–

wytapianie rud

–

palenie papierosow 

–

pozary lasow 

–

przy wytwarzaniu chloru i zwiazkow chlorowych w przemysle chemicznym 

–

narazenie podczas chlorowania podstawowych zwiazkow fenolowych 

–

wybielanie, chlorowanie papieru 

–

dioksyny kumuluja sie w roslinach, glebach, rybach, miesniach, sa to wtorne zrodla dioksyn

86. Zasady prawidlowego odzywiania : 

87. Rola tluszczow w odzywiani i ich wartosci odzywcze :

88. Jakie wartosci zywieniowe ma blonnik pokarmowy : 

89. Witaminy – podzial, zrodla i rola w odzywianiu : 

90. Funkcja skladnikow mineralnych w pozywieniu: 

91. Jakie sa zanieczyszczenia zywnosci i ich najwazniejsze zrodla : 

–

azotany azotyny : stosowane w nawozach sztucznych dopuszczalne normy azotanow 5mg/kg 
masy ciala/24h; azotyny 0.2mg/kg m.c /24h 

–

pierwiastki radioaktywne : wybuchy jadrowe z lat 60' i 70' katastrofa w Czarnobylu; 
radioaktywne opady ( Cs 134 i Cs 137, Ra 226 i Sr 90 ) kumuluja sie w glebie i sa 
przyswajane przez rosliny 

–

metale ciezkie – przemysl, motoryzacja. 

92. Zrodla zakazen HIV i metody prfilaktyki : 

AIDS – zespol nabytego uposledzenia odpornosci. HIV­ retrowirus zakazajacy limfocyty Th, 
monocyty, makrofagi. 

93. Wymien conajmniej 3 choroby z listy chorob zawodowch i podaj ich przyczyny : 

–

WZW

–

Zespół wibacyjny – narazeni sa pracownicy obslugujacy narzedzia pneumatyczne wiertarki, 
pily elektryczne. Stopien szkodliwosci wibracji zalezy od jej czestotliwosci i natezenia, halas 
w srodowisku pracy wspomaga rozwoj choroby. Wystepuja 3 postacie tej choroby : 
naczyniowo­nerwowa,kostna (35 Hz), miesniowa

–

pylica (azbestowa) – przewlekla choroba pluc powstala w wyniku wdychania pylow azbestu, 
prowadzi do zgrubienia i zbliznowacenia tkanki plucnej z uposledzeniem wymiany gazow.

94. Jakie czynniki srodowiskowe sa przyczyna zaburzen i chorob wzroku : 

–

czynniki chemiczne – gazy drazniace, toksyny, pyly, promieniowanie

–

czynniki biologiczne – drobnoustroje, 

95. Zasady higieny narzadu wzroku : 

Wiek przedszolny i szkolny : 

–

podstawowe badanie okulistyczne w wieku 3 lat

–

okresowe badanie okulistyczne 

–

higiena pisania i czytania 

–

zwracac uwage na oswietlenie 

Wiek dojrzaly :

–

szczegolne wskazania dla grup czynnych zawodowo, narazenie oczu na dzialanie urazow 
mechanicznych, substancji szkodliwych i promieniowania; okulary ochronne, oslony.

–

dobre oswietlenie (normy : 500­2000 Lx praca dokladna;100­200 Lx praca mniej dokladna) 

–

higiena pisania i czytania

–

okresowe badania okulistyczne 

96. Zasady higieny oczu : 

Wiek przedszolny i szkolny : 

–

podstawowe badanie okulistyczne w wieku 3 lat

–

okresowe badanie okulistyczne 

–

higiena pisania i czytania 

–

zwracac uwage na oswietlenie 

Wiek dojrzaly :

–

szczegolne wskazania dla grup czynnych zawodowo, narazenie oczu na dzialanie urazow 
mechanicznych, substancji szkodliwych i promieniowania; okulary ochronne, oslony.

–

dobre oswietlenie (normy : 500­2000 Lx praca dokladna;100­200 Lx praca mniej dokladna) 

–

higiena pisania i czytania

–

okresowe badania okulistyczne 

97.Zasady higieny jamy ustnej : 

Codzienna higiena: mycie zebow, uzywanie nici dentystycznych,plynu do plukania jamy ustnej, 
okresowe wizyty u dentysty.

98.Jakie sa pozytywne miernikizdrowia :  

Mierniki zdrowia okreslaja stopien rozwoju somatycznego oraz sprawnosc i wydolnosc fizyczna 
ustroju. 
Sprawnosc fizyczna to zdolnosc ustroju do wykonywania pewnych cwiczen np bieg, skoku. W 
testach sprawnosciowych oceniamy moc, zrecznosc, szybkosc. Wydolnosc fizyczna ­zdolnosc 
adaptacji poszczegolnych ukladow do dozowanego wysilku. Poslugujac sie tymi wskaznikami 
oznaczamy :
­norma statystyczna (populacyjna) – badana jest cala populacja ( czyli rowniez 
niepelnosprawni) 

–

norma docelowa – okreslamy ja sortujac dzieci i osoby dorosle zyjace i rozwijajace sie w 
najkorzystniejszych warunkach.

–

norma grupowa – populacyjnie dobrana wg scisle okreslonych kryteriow (np tempa 
dojrzewania) 

 
99. Jakie sa negatywne mierniki zrowia : 

Negatywne mierniki zdrowia to : 

–

mierniki dotyczace wystepowania chorob

–

mierniki dotyczace wystepowania zgonow 

–

mierniki dotyczace wystepowania innych zjawisk zwiazanych z choroba ( obserwacja 
chorobowa, inwalidztwo, niepelnosprawnosc) 

100. Czynniki decydujace o higienie pomieszczenia mieszkalnego :  

101. Jakie grupy szkodliwosci wystepuja w mieszkaniach : 

102. Jak oddzialuja mikrofale : 

103. Jakie sa poszczegolne skutki halasu : 

–

zmiana rytmu oddychania i tetna

–

zmiana perystaltyki jelit

–

zmiana cisnienia krwi 

–

nasilenie choroby wrzodowej

–

wzmozona aktywnosc kory nadnercza 

–

spadek poziomu glukozy we krwi 

–

stany depresji i zmeczenia 

–

bezsennosc 

104. Jakie sa skutki promieniowania jonizujacego : 

Skutki : 

–

procesy jonizacji i wzbudzenia

–

produkty radiolicy wody – rodniki H, OH, O2H z ktorych powstaja nadtlenki H2O2. Maja 
silne dzialanie utleniajace niszczac strukture komorkowa. 

Bezposrednim skutkiem promieniowania jest choroba popromienna objawia sie ona 
zaburzeniami metabolicznymi, zmianami zwyrodnieniowymi komorek, bolami glowy. Czesto 
konczy sie smiercia. 

105. Zagrozenia mikrobiologiczne : 

106. Zagrozenia mikrobiologiczne typowe dla strefy tropikalnej : 

107. Co sluzy ocenie ekspozycji na chemiczne czynniki srodowiskowe . 

108. Jakie znasz placowki i instytucje profilaktyczne w zakresie zdrowia publicznego, w 

resorcie zdrowia i poza nim :

109.Jaką role spelniaja szczepienia ochronne : 

Szczepienia ochronne pomagaja wytworzyc odpornosc na okreslone choroby.

110. Problemy higieniczne zlobkow i przedszkoli : 

–

wszy

–

odpowiednie odzywianie

–

halas 

–

choroby zakazne 

–

mikroklimat pomieszczen

–

opieka lekarska 

–

wentylacja 

–

oswietlenie

–

rozklad zajec 

111. Jakie sa najwazniejsze higieniczne typowe dla szkol :

112.  Jakie sa podstawowe skladniki odzywcze i ich rola :

113. Roznica miedzy PPM i CPM. 

114. Jakie znasz srodowiskowe zanieczyszczenia zywnosci : 

115. Podstawowe wady zywieniowe : 

116. Od czego zaleza narmy zywieniowe i jaka jest zasada ich ukladania : 

123. Definicja snu, zaburzenia snu, fazy snu, narkolepsja.

Sen jest to stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i 
przemijający w rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości (por. 
świadomy sen) i bezruch.
Narkolepsja ­ zespół chorobowy (dziedziczny, ryzyko zachorowania wśród krewnych jest około 
10 razy większe niż w populacji ogólnej) objawiający się niepohamowanymi, napadowymi 
stanami senności, trwającymi zwykle około 10 ­ 20 min, najczęściej spowodowany silnymi 
emocjami (np. radość, strach, podniecenie). Takich ataków jest zazwyczaj kilka w ciągu dnia 

(średnio co 2­3 godziny). Przyczyny choroby nie są do końca znane. Prawdopodobnie, 
powodem zasypiania w ciągu dnia jest brak fazy REM podczas snu dobowego, której braki są 
nadrabiane podczas ataków narkoleptycznych. Odczuwane jest to jako sen na jawie. Narkolepsji 
mogą towarzyszyć tak zwane porażenia senne: w okresie przejścia od snu do czuwania przez 
kilkanaście minut występuje całkowita niezdolność do ruchu i mowy oraz omamy wzrokowe o 
przerażającej treści. Bardzo często osoby cierpiące na narkolepsję podczas ataku snu w ciągu 
dnia wszystko słyszą, a gdy mają otwarte oczy – widzą, lecz z powodu porażenia mięśni 
(katapleksja) nie mogą się poruszać.

124. Alkohol – wplyw na zdrowie.

Alkohol etylowy należy do związków chemicznych, które bardzo szybko wchłaniają się z 
przewodu pokarmowego ­ już w ciągu 5­10 minut po spożyciu można go wykryć we krwi. W 
ciągu 15 minut wchłonięciu ulega 50% spożytej dawki. Po pewnym czasie stabilizacji stężenia 
alkoholu etylowego w tkankach, rozpoczyna się proces jego eliminacji. Jest to w 90% 
eliminacja enzymatyczna, a w 10% usuwanie w postaci niezmienionej z moczem i powietrzem 
wydechowym.

126. Chlorowcopochodne dioksyn.

127. Zatrucie azotonami i azotynami. (uwaga dotyczy zwierzat !!!) 

W ostrych zatruciach zwierzęta mogą padać nagle, zwykle śmierć poprzedzają silne bóle 
brzucha, ślinienie, biegunka, napinanie się do oddawania moczu, wzdęcia, duszność, drżenie 
mięśni, zmiany zabarwienia błon śluzowych w kierunku sinobrunatnego, obniżenie ciepłoty 
ciała. W przewlekłej formie obserwuje się zmniejszenie apetytu, obniżona wydajność mleczną, 
zmniejszone przyrosty, zmatowienie włosa, poronienia, zwiększoną śmiertelność noworodków.

128. Adaptacja.

129. Cechy osobnicze jakie wplywaja na zróznicowanie efektów narazenia.

130. Kryteria (klasy) toksycznosci.
Aby ilościowo oceniać i porównywać toksyczne własności związków, stworzono specjalną 
skalę oznaczaną skrótem 

LD (z ang. Lethal dose ­ "dawka śmiertelna"). Najczęściej spotykaną 

wersją tej skali jest LD50 ­ oznaczająca taką dawkę, przy której nastąpiła śmierć 50 ze 100 
testowanych organizmów (np. szczurów), którym podawano dany związek wszelkimi 
możliwymi drogami (najczęściej doustnie). Inną skalą, stosowaną dla substancji gazowych, jest 
stężenie śmiertelne we wdychanym powietrzu, oznaczane skrótem 

LC (z ang. Lethal 

concentration ­ "stężenie śmiertelne").

131. SBS

132. Zespól dlugu czasowego.

133. Typy scieków :

ŚCIEKI:To wodazanieczyszczona przez działalnośćczłowieka, w stopniu uniemożliwiającym 

jej powtórne użyciebez skomplikowanego i czasochłonnegoprocesu oczyszczania.
Podziałze względuna ich pochodzenie:­komunalne ­pochodzącegłÃ³wniez gospodarstw 
domowych ­zawierająone zwykle odpadki żywności, detergentyi fekalia. ­przemysłowe 
­zawierająnajczęściejrozmaite związkichemiczne, będąceubocznym produktem procesów 
technologicznych stosowanych w zakładachprzemysłowych. ­rolniczne­powstającez wód 
spływającychz pól i gospodarstw wiejskich ­zawierajązwykle nawozy sztuczne, pestycydyoraz 
zanieczyszczenia drobnoustrojami. ścieki komunalne,ścieki bytowe,ścieki przemysłowe,woda 
zęzowa,fekalia,gnojowica

134. WWA – jak powstaja, skutki dzialania biologicznego na organizm :

WWA –Wielkocząsteczkowe Węglowodory Aromatyczne
benzen ­zahamowanie czynności szpiku kostnego­rakotwórczy ­białaczkaszpikowa, 
chłoniakiwycofany z laboratoriów –nadal stanowi do 5% (obj.) benzyny bezołowiowej czynnik 
ekonomiczny !
policykliczne ­ WWA ­homologi zaw. 4 lub 5 pierścieni benzenowychw złożach paliw 
naturalnychtworząsiępodczas: spalania węgla,pirolizy paliw kopalnych, niecałkowitegospalania 
związków organicznych

–

emisja z silników samochodowych ]niepełne

–

emisja ze źródełspalania węgla spalanie

–

ścieki miejskie i przemysłowe

TOKSYCZNOŚĆ – rakotwórcze, mutagenne, teratogenne WWA

135. Metale bedace ksenobiotykami :

Sa to metale ciezkie. 

136. Uczulenie na lateks (rodzaje uczulen) :

137. Miano Coli :

Miano coli –najmniejsza objętośćwody z której można wyhodować1 koloniętej bakterii.
Wskaźnik coli–liczba kolonii bakterii wyhodowanych ze 100 ml wody. W wodzie po 
dezynfekcji wskaźnik coli nie może przekraczać1.

138. Opieka nad ludzmi starszymi.

139. Ogólne zanieczyszczenia wody.

140. Metale.

141. Zwiazki radioaktywne.

142. Podzial lekow.

143. Azbest.

Azbest to grupa wielu różnych minerałów, występujących w formie włóknistej. 
Azbest jest przyczyną następujących chorób: pylica azbestowa, rak płuc i nowotworów 

międzybłoniaka opłucnej. Szkodliwość włókien azbestowych zależy od średnicy i długości 
włókien. Większe włókna nie są tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górnych 
drogach oddechowych skąd są usuwane przez rzęski, włókna bardzo drobne są usuwane przez 
system odpornościowy. Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (>5m ), ale cienkie (<3m ), 
przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają się do płuca gdzie pozostają i w wyniku 
wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory. Takie włókna powstają głównie 
podczas ścierania wykładzin hamulcowych i sprzęgłowych samochodów starszego typu.

144. Smog.

145. Pyl przemyslowy.

146. Wino wino wypij do do dna, slodkie wino kazdy zna…

147. Narzady krytyczne dla Hg, Pb, Cd.

Pb 
układunerwowego­O.U.N. 
­dziecizaburzenia neuropsychologiczne 
­silna neurotoksynaczerwonych krwinek 
­inhibicja syntezy hemuanemiaukładusercowo ­naczyniowegouszkodzenia nerek
­nefropatiawchłanianiew ilościach nie powodującychostrego zatrucia
­zaburzenia behawioralne np. trudności w uczeniu siękumuluje sięw organizmie 
­kumuluje sie w organizmie – kosci 
Cd 
­ w cytozolu–martwica komórek
­ uszkodzenie komórek kanalików nerkowych
­ hepatotoksyczność
­ kumulacja w trzustce, jelitach i gruczołachw łożysku –zagrożenie rozwoju potomstwa
Pb 

–

akumulacja w mózgu

–

­ akumulacja w tkankach płodu

–

­ zaburzenie biosyntezy białka

–

­ Uszkodzenia O.U.N. zaburzenia pamięci

–

nadpobudliwość nerwowa 

–

zaburzenia móżdżkoweobumieranie komórek O.U.N.

148. Radon.

Obserwuje się niekorzystny wpływ radonu na zdrowie, szkodliwe efekty działania radonu 
polegają na uszkadzaniu struktury chemicznej kwasu DNA przez wysokoenergetyczne, 
krótkotrwałe produkty rozpadu radonu 

222

Rn, co wywołuje rozwój komórek rakowych. 

Powoduje to np. zachorowania na raka płuc wśród górników. 

149. Biomonitoring – pomiar potencjalnie szkodliwych substancji.

Biomonitoring – obserwacje, zazwyczaj długoterminowe, zmierzające do oceny stanu 
ekosystemu, rzadziej do oceny stanu czystości wybranych elementów środowiska 

przyrodnicznego np. zanieczyszczeń wody i powietrza, na podstawie obecności i liczebności 
organizmów (gatunki wskaźnikowe).
W ocenie czystości wody używane są:

•

ryby Gnathonemus petersii (trąbonos, mruk Petersa) 

•

małże słodkowodne 

•

owady wodne 

150. Odpady – utylizacja.

151. . …lot da fak??

152. BZT5

(BZT5) –Biochemiczne Zapotrzebowanie TlenuZanieczyszczenie wód 
substancjąorganicznąstymuluje wzrostbakterii i grzybów 

⇔zwiększa absorpcjęO2(BZT5). Im 

(BZT5) większe, tym woda bardziej skażona.

153. Dziura ozonowa.