Ćw. 3 – Centralny i obwodowy układ immunologiczny.

Układ immunologiczny:

1. Funkcje:

• Utrzymywanie homeostazy organizmu

• Zwalczanie zakażeo wirusowych, bakteryjnych, pasożytniczych

• Ochrona przed rozwojem chorób nowotworowych

• Odrzucanie przeszczepów obcej tkanki, organów

2. Reakcje patologiczne:

• Nadwrażliwośd (nadmierna reakcja na nieszkodliwy antygen np. pyłki roślin)

• Reakcje autoagresji (reakcja na własne antygeny)

Komórki układu immunologicznego:

•

Limfocyty T

•

Limfocyty B

•

Komórki dendrytyczne

•

Makrofagi

• Leukocyty obojętno-, kwaso- i zasadochłonne

• Komórki tuczne

• Komórki NK (natural killer)

• Komórki K (killer)

• Płytki krwi

Inne elementy układu immunologicznego:

• Przeciwciała (produkowane przez plazmocyty)

• Układ dopełniacza

• Mediatory: cytokiny, chemokiny, aminy biogenne, leukotrieny, prostaglandyny

Najbardziej charakterystyczną cechą układu immunologicznego jest to, że główną jego częśd

stanowią limfocyty nieposiadające określonej lokalizacji. Są to komórki mobilne, stale zmieniające

swoje położenie, dlatego obwodowe struktury morfologiczne układu znajdują się w stanie

równowagi dynamicznej. Komórki opuszczające narządy obwodowe są stale zastępowane przez

napływające.

Centralne (pierwotne) narządy limfatyczne:

1. szpik kostny
2. grasica

Szpik kostny:

• Jest źródłem wszystkich komórek układu limfatycznego

• U dorosłego człowieka krwiotwórczy szpik kostny znajduje się w kościach płaskich (miednicy,

mostka, czaszki) i nasadach kości długich

• Składa się z dwóch przedziałów:

-

Naczyniowego (zatoki naczyo szpikowych)

-

Pozanaczyniowego (podścielisko szpiku kostnego i macierz pozakomórkowa – w
oczkach macierzy znajdują się komórki hematopoetyczne na różnych etapie rozwoju)

 Komórki immunologicznie kompetentne na określonym etapie rozwoju przedostają się do

krwi przez ściany naczyo włosowatych i zatok szpikowych.

 W szpiku kostnym znajduje się pula komórek macierzystych zdolnych do samoodnowy oraz

do różnicowania się w

linię mieloidalną

(erytrocyty, płytki krwi, leukocyty obojętnochłonne,

kwasochłonne i zasadochłonne, monocyty, makrofagi, komórki tuczne i dendrytyczne) i

linię

limfoidalną

(prekursory limfocytów T, limfocyty B, komórki K i NK, komórki dendrytyczne)

Grasica:

• Centralny narząd limfatyczny biorący udział w

dojrzewaniu limfocytów T

• Występuje u znacznej większości kręgowców, jej

wielkośd jest zależna od wieku organizmu

• Składa się z dwóch płatów otoczonych torebką

łącznotkankową, która dzieli częśd korową
(zewnętrzną) grasicy na zraziki, częśd rdzenna
(wewnętrzna) nie jest podzielona

• Zrąb grasicy tworzą komórki nabłonkowe tworzące

sied, w której oczkach leżą tymocyty (limfocyty
grasicze).

Wszystkie komórki immunologicznie kompetentne powstają w szpiku kostnym, następnie

zasiedlają inne narządy (grasica), w których dojrzewają. Po uzyskaniu kompetencji komórki układu

immunologicznego opuszczają narządy centralne i poprzez krew transportowane są do

obwodowego układu limfatycznego

limfocyty T zasiedlają strefy grasiczozależne

limfocyty B zasiedlają strefy grasiczoniezależne

• Komórki nabłonkowe wykazują silną ekspresję antygenów głównego układu zgodności

tkankowej (MHC), są także źródłem hormonów grasicy (tymozyna, tymopoetyna, grasiczy
czynnik humoralny) odpowiadających za różnicowanie i dojrzewanie czynnościowe
tymocytów

Tymocyty różnicuja się najpierw w korze, a poźniej w rdzeniu grasicy, następnie po zniszczeniu
nieprawidłowych komórek T (klony autoagresyjne) prawidłowe tymocyty są wysiewane do krwi.

• Tymocyty z ekspresją receptora TCRαβ (T

H

) lub TCRγδ (T

C

)

• T

H

(pomocnicze), T

C

(cytotoksyczne), T

REG

(regulatorowe)

Obwodowe (wtórne) narządy limfatyczne:

1. grudki limfatyczne
2. migdałki
3. węzły chłonne
4. śledziona

Grudki limfatyczne

• Zwane też grudkami chłonnymi

• Są ważnym elementem węzłów limfatycznych i śledziony

• Grudki limfatyczne nieotorbione występują w ścianie przewodu

pokarmowego, dróg oddechowych oraz narządów moczowo -
płciowych. Dzięki takiej lokalizacji chronią miejsca szczególnie narażone
na atak drobnoustrojów

• W niektórych stanach patologicznych grudki limfatyczne mogą pojawid

się w innych miejscach organizmu, np. w reumatoidalnym zapaleniu
stawów mogą wystąpid w błonie maziowej, w chorobie Hashimoto –
w tarczycy

• Grudki limfatyczne nieotorbione mogą występowad pojedynczo lub

w skupiskach i tworzyd migdałki, kępki Peyera, czyli skupione grudki
limfatyczne

1. Tkanka limfatyczna związana z błonami śluzowymi - Mucosa

Associated Lymphoid Tissue (MALT):

• Tkanka limfatyczna związana z nosem – Nasal Associated Lymphoid Tissue (NALT)

• Tkanka limfatyczna związana z układem pokarmowym – Gut Associated Lymphoid

Tissue (GALT)

• Tkanka limfatyczna związana z oskrzelami - Bronchus Associated Lymphoid Tissue

(BALT)

2. Tkanka limfatyczna związana ze skórą – Skin Associated Lymphoid Tissue (SALT).

Migdałki

• Migdałki są to grudki limfatyczne ułożone pojedynczo lub w skupiskach pod nabłonkiem, w

miejscu łączenia się górnego odcinka dróg oddechowych z przewodem pokarmowym.

• Jest to bardzo znaczące miejsce dla obrony ustroju przed infekcjami wywołanymi przez

drobnoustroje.

• Wśród migdałków można wyróżnid:

– migdałek językowy
– migdałek gardłowy
– migdałek nagłośniowy
– migdałki podniebienne
– migdałki trąbkowe
– migdałki krtaniowe

• Migdałki pokryte są nabłonkiem, który wnika głęboko w tkankę limfatyczną tworząc, tzw.

krypty, w których umieszczone są limfocyty.

• Bardzo często z powodu powtarzającego się stanu zapalnego migdałków są one usuwane.

Jednak wycina się je coraz rzadziej, gdyż ich funkcja jest lepiej poznana i przez to bardziej
doceniana.

Węzły chłonne

• Filtrują limfę i są miejscem reakcji immunologicznych
• Mają kształt kulisty lub nerkowaty, są otoczone

torebką łącznotkankową, która wnika do ich wnętrza
w postaci beleczek

• W strefie przykorowej węzła przeważają limfocyty T

(obszar grasiczozależny), w korze natomiast podczas
reakcji immunologicznej pojawiają się liczne grudki
zawierające ośrodki namnażania, bogata w limfocyty
B (strefa grasiczoniezależna)

Śledziona

• Narząd limfatyczny, w którym niszczone są zużyte erytrocyty i płytki krwi

• Składa się z miąższu otoczonego torebką łącznotkankową, która wnika do jego wnętrza w

postaci beleczek i dzieli śledzionę na zraziki

• Zrąb śledziony zbudowany jest z sieci włókien siateczkowych, w której oczkach znajdują się

limfocyty (miazga biała)

• W miazdze czerwonej znajdują się naczynia włosowate zakooczone zatokami śledzionowymi

wypełnionymi krwią

• Tętnica śledzionowa wnika do śledziony i rozgałęzia się tam na mniejsze tętniczki,

doprowadza do narządu krew, a wraz z nią antygeny rozpoznawane przez limfocyty T (strefa
grasiczozależna) otaczające tętniczki oraz obecne w grudkach limfatycznych limfocyty B
(strefa grasiczoniezależna)

• Funkcja:

– wytwarzanie limfocytów i momocytów przez

cały czas, a innych krwinek tylko w życiu
płodowym

– udział w odpowiedzi immunologicznej typu

humoralnego, tzn. w wytwarzaniu
przeciwciał

– współuczestnictwo w wytwarzaniu bilirubiny
– magazynowanie krwi oraz krwinek