Dr Elżbieta Sieńko-Awierianów

ANATOMIA FUNKCJONALNA NARZĄDU RUCHU

CZŁOWIEKA

ANTOMIA – (łac. anatemnein – rozcinać, rozczłonkowywać) – jest nauką o budowie i kształcie

ż

ywego organizmu.

Podstawową metodą badawczą jest dzielenie organizmu na poszczególne części, czyli

preparowanie zwłok. Pamiętając jednak, że jest to nauka o żywym organizmie, wiadomości

uzyskane z sekcji zwłok należy uzupełnić badaniami anatomicznymi na żywym ustroju. Uczą

nas one budowy i czynności ciała przez stosowanie takich metod, jak: rentgenografia,

opukiwanie, oglądanie, osłuchiwanie, obrazowanie radioizotopowe, ultradźwiękowe (USG),

tomografia komputerowa (KT), tomografia rezonansu magnetycznego (MRI).

Przedmiotem badań anatomii mogą być zarówno organizmy roślinne, zwierzęce i człowiek. Stąd

wyróżniamy:

-

anatomię roślin,

-

anatomię zwierząt,

-

anatomię człowieka.

Anatomia nauczana pod kątem funkcji poszczególnych narządów i układów nazywana jest

anatomią funkcjonalną lub czynnościową.

OGÓLNA BUDOWA I PODZIAŁ CIAŁA LUDZKIEGO

PODZIAŁ CIAŁA LUDZKIEGO

Ciało ludzkie dzielimy na części, które nazywamy okolicami ciała. Mają one znaczenie

praktyczne dla topografii powierzchni ciała oraz narządów wewnętrznych.

Zasadniczy podział obejmuje: głowę, szyję, tułów oraz kończyny górne i dolne. Tułów

dzielimy na: klatkę piersiową, grzbiet, brzuch i miednice.

Przez ciało można przeprowadzić dowolną liczbę osi i płaszczyzn, przebiegających w różnych

kierunkach.

Główne osie ciała:

- osie pionowe lub długie – wyznaczają kierunek górny i dolny; najdłuższa oś pionowa biegnie

od szczytu głowy do podstawy i nazywamy ją osią główną,

- osie poziome lub poprzeczne – są prostopadłe do osi pionowych i biegną od strony prawej do

lewej, określają kierunek boczny i przyśrodkowy,

- osie strzałkowe – wyznaczają kierunek przedniotylny, są prostopadłe do obu poprzednich osi i

określają

kierunek

przedni,

czyli

brzuszny

oraz

tylny

czyli

grzbietowy.

Płaszczyzny ciała (odpowiadają osią przez które przechodzą):

- płaszczyzny strzałkowe – są określone przez oś strzałkową oraz pionowa – biegną z przodu do

tyłu; płaszczyznę strzałkową środkową, przechodzącą przez oś główną (dzielącą ciało na dwie

połowy) nazywamy płaszczyzną symetrii ciała (płaszczyzną pośrodkową),

- płaszczyzny czołowe – biegną w przybliżeniu równolegle do czoła i są określane przez oś

poprzeczną i pionową,

- płaszczyzny poprzeczne lub poziome – określone są przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną

poziomo, prostopadle do obu poprzednich płaszczyzn.

TYPY BUDOWY CIAŁA WG. ERNESTA KRETSCHMERA:

1.

leptosomatyczny – wąska, smukła budowa ciała, wąskie barki i miednica, wąska klatka

piersiowa, mała podściółka tłuszczowa, mała masa ciała w stosunku do wzrostu (skoczek

o tyczce, skoczek narciarski, maratończyk).

2.

atletyczny – masywna, lecz proporcjonalna budowa ciała, silny rozwój mięśni i kośćca,

szerokie barki, wąska miednica, dobrze wysklepiona klatka piersiowa (wioślarstwo,

pływanie, sprinterzy, czyli większość sportowców)

3.

pikniczny – ogólnie przesadzista budowa ciała, szerokie barki i miednica, słaby rozwój

mięśni, duża podściółka tłuszczowa, szeroka, beczkowata klatka piersiowa (czysty

pikniczny typ nie występuje sporcie, w niektórych dyscyplinach występuje typ mieszany

np. pikniczno-atletyczny – rzuty w LA)

ANATOMIA FUNKCJONALNA NARZĄDU RUCHU CZŁOWIEKA

Układ ruchu człowieka:

•

Część bierna – układ kostny i różne formy połączeń międzykostnych (połączenia stałe i

wolne, czyli stawy).

•

Część czynna – układ mięśniowy.

UKŁAD KOSTNY

LICZBA KOŚCI

-

U DOROSŁEGO 206

-

U DZIECKA 356

Dysproporcja wynika z obecności u dzieci chrząstek nasadowo – wzrostowych (ich redukcja

następuje w 20-24 rok życia).

FUNKCJE KOŚCI:

•

ARCHITEKTONICZNA – kościec określa kształt i wielkość ciała człowieka, jest on zrębem

budowy całego ustroju oraz jest miejscem przyczepu mięśni,

•

KINETYCZNA – kości są istotnym składnikiem narządu ruchu, niektóre kości są

dostosowane do dźwigania ciężaru ciała oraz stanowią dźwignie jedno- lub dwuramienne

wprawiane w ruch poprzez przyczepione do nich mięśnie (kość od punktu podparcia do

punktu przyłożenia siły nazywana jest ramieniem dźwigni),

•

MINERALNA – istota międzykomórkowa kości jest przepojona solami mineralnymi,

stanowiącymi 60 – 70 % masy suchej kości (wapń, potas, magnez),

•

KRWIOTWÓRCZA – szpik kostny czerwony wytwarza erytrocyty, granulocyty i trombocyty,

•

OCHRONNA – wiele kości pełni funkcję ochronną dla położonych w nich narządów – np.

czaszka ochrania mózg, kręgi – rdzeń kręgowy, klatka piersiowa – serce i płuca.

KSZTAŁT KOŚCI

- PŁASKIE (kości czaszki, miednicy, łopatka)

- DŁUGIE (k. ramienna, kk. przedramienia, żebra, k. udowa, kk. podudzia)

- KRÓTKIE (k. nadgarstka)

- RÓśNOKSZTAŁTNE (kręgi)

- PNEUMATYCZNE (k. klinowa, k. sitowa, k. czołowa)

OGÓLNA BUDOWA KOŚCI

Tkanka kostna zbudowana jest z komórek kostnych zanurzonych w substancji

międzykomórkowej poprzeplatanej włóknami kolagenowymi.

Cechą charakterystyczną jest to, że istota komórkowa, która nadaje kości twardość, dominuje nad

komórkami. Występuje ona w postaci blaszek, które nadają określoną strukturę kości. Jest ona

przepojona solami mineralnymi, stanowiącymi 60-70 % masy suchej kości. Z tego około 85 %

przypada na fosforan wapnia, 13 % na węglan wapnia, po 0,5 % na fluorek i chlorek wapnia i

ok. 1,5 % na fosforan magnezu.

Istnieją 3 rodzaje komórek kostnych:

osteoblasty,

osteocyty,

osteoklasty.

Rodzaje kości:

Wyróżniamy kości zbite i gąbczaste.

Okostna jest błoną włóknistą obficie unaczynioną i unerwioną, pokrywającą kość ze wszystkich

stron, z wyjątkiem powierzchni stawowych. Składa się z dwóch warstw: zewnętrznej,

zawierającej włókna klejodajne i sprężyste, oraz wewnętrznej, bogatej w elementy komórkowe

(osteoblasty), nazywanej warstwą rozrodczą. Procesy regeneracji kości (uzupełnienie ubytków

czy zrastanie się po złamaniu) rozpoczynają się właśnie od warstwy rozrodczej okostnej.

Szpik kostny wypełnia jamę szpikową i jamki w istocie gąbczastej. Rozróżnia się dwa rodzaje

szpiku kostnego: szpik kostny żółty i szpik kostny czerwony.

Cechy biologiczne kości

Pomimo tak dużej zawartości soli mineralnych i mimo bardzo powolnej przemiany materii, kość

jest materiałem bardzo plastycznym, ulegającym łatwo przebudowie pod wpływem zmiany

działających na nią czynników mechanicznych.

Właściwości fizyczne kości.

Ciężar kośćca wynosi ok. 12 kg u mężczyzny i 10 kg u kobiety, czyli waha się od 10 do 20 %

ciężaru ciała.

Wytrzymałość kości ludzkich na rozciąganie wynosi około 9-12 kg/mm2 przekroju

poprzecznego, co odpowiada mniej więcej odporności mosiądzu lub żelaza lanego. Kość

udowa człowieka rozrywa się przy obciążeniu jej siłą około 5600 kg. Jeszcze większą

odporność wykazują kości ludzkie na zgniatanie.

SZKIELET CZŁOWIEKA

Szkielet, na który składają się wszystkie kości człowieka, stanowi konstrukcję nośną narządów

ruchu i jest miejscem przyczepów ścięgien (połączeń mięśniowo-kostnych zbudowanych z

tkanki łącznej) i więzadeł (połączeń kostno-kostnych zbudowanych z tkanki łącznej).

Pod względem czynnościowym szkielet człowieka można podzielić na dwie części:

- Pierwszą część stanowi szkielet osiowy, czyli: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek.

- Drugą część stanowi szkielet obwodowy, czyli kości kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich

obręczami.

KRĘGOSŁUP

Długość kręgosłupa dorosłego człowieka mierzona wzdłuż krzywizn wynosi ok. 70 – 75 cm,

czyli ok. 40 – 45 % długości ciała. Z czego ¾ stanowią trzony kręgów, a ¼ – krążki

międzykręgowe.

Funkcje kręgosłupa:

•

Narząd ochrony rdzenia.

•

Narząd podporu ciała.

•

Narząd ruchu.

KOŚCI KRĘGOSŁUPA

Kręgosłup (columna vertebralis) składa się z 33 – 34 kręgów (vertebrae) ułożonych jeden na

drugim. Wyróżnia się:

-

7 kręgów szyjnych, (vertebrae cervicales),

-

12 kręgów piersiowych (vertebra thoracicae),

-

5 kręgów lędźwiowych (vertebrae lumbales),

-

5 kręgów krzyżowych (vertebrae sacrales), zrośnietych w kość krzyżową (os sacrum),

-

4-5 kręgów guzicznych (vertebrae cocygeae), zrośniętych w kość guziczną (os coccygis).

Budowa ogólna kręgu

W każdym kręgu wyróżnia się:

-

trzon kręgu,

-

łuk kręgu,

-

7 wyrostków: od tyłu nieparzysty wyrostek kolczysty, ku górze i ku dołowi parzyste wyrostki

stawowe górne i dolne oraz na boki parzyste wyrostki poprzeczne.

Trzon i łuk kręgu ograniczają otwór kręgowy.

KLATKA PIERSIOWA

Kościec klatki piersiowej ma budowę kostno-chrzęstną. Klatka piersiowa zawiera i ochrania

główne narządy oddechowe i narządy krążenia.

W skład klatki piersiowej wchodzą kręgi piersiowej, żebra i mostek, związane ze sobą licznymi

połączeniami w jedną całość.

Klatka piersiowa ma kształt zbliżony do ściętego stożka spłaszczonego od przodu ku tyłowi.

Klatka piersiowa jest najwęższa u góry, gdzie znajduje się jej wierzchołek, czyli otwór górny

klatki piersiowej, następnie rozszerza się ku dołowi ku swej podstawie, czyli do otworu

dolnego.

śebra

Wyróżniamy 12 par żeber, które dzielimy na:

- 7 par żeber prawdziwych, łączących się bezpośrednio z mostkiem,

-

5 par rzekomych niemających bezpośredniego połączenia z mostkiem, przy czym żebra VIII

– X łączą się z mostkiem pośrednio za pomocą chrząstki żebra VII – w wyniku tego

połączenia powstaje łuk żebrowy; dwie ostatnie pary żeber, nie dochodzą do mostka, a ich

końce tkwią luźno w powłokach brzusznych i nazywamy je żebrami wolnymi.

Kość żebrowa (żebro kostne)

Składa się z głowy, szyjki i trzonu.

Chrząstka żebrowa, czyli żebro chrzęstne, stanowi przedłużenie żebra kostnego i jest

czynnikiem zwiększającym sprężystość ścian klatki piersiowej.

Mostek

Jest kością płaską, położoną pośrodku przedniej ściany klatki piersiowej (zamyka od przodu

klatkę piersiową), ukośnie w stosunku do kręgosłupa piersiowego. Mostek leży na

wysokości Th2-3 do Th9-10.

Mostek składa się z trzech części:

•

rękojeści, stanowiącej górną, najszerszą część,

•

trzonu, najdłuższej, środkowej części,

•

wyrostka mieczykowatego, czyli części dolnej, najsłabiej rozwiniętej.

KOŃCZYNA GÓRNA

W kończynie górnej wyróżnia się następujące części:

•

Obręcz kończyny górnej (cingulum membri superioris),

•

Część wolną kończyny górnej, na którą składają się:

Ramię,

Przedramię,

Ręka.

KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ

OBOJCZYK (clavicula)

Leży z przodu powierzchownie pod skórą, na granicy między szyją a klatką piersiową. Jest

kością długą, esowato wygiętą, łącząca łopatkę i mostek. Wyróżniamy w niej:

•

Część środkową, czyli trzon,

•

Koniec przedni – mostkowy (bardziej zgrubiały),

•

Koniec tylny – barkowy (bardziej spłaszczony).

ŁOPATKA (scapula)

Jest tylną częścią obręczy, przylegającą do grzbietowej ściany klatki piersiowej – na wysokości

od II do VII żebra. Łączy się ona stawowo z obojczykiem i kością ramienną.

Jest kością płaską, kształtu trójkątnego, posiada dwie powierzchnie: żebrową i grzbietową; trzy

brzegi: boczny, górny i przyśrodkowy oraz trzy kąty: górny, dolny i boczny.

KOŚĆ RAMIENNA (humerus)

Jest kością długą, największą spośród kości kończyny górnej. Posiada nasadę bliższa, trzon i

nasadę dalszą.

Koniec bliższy zakończony jest kulistą głową, nieco mniejszą od połowy kuli, o gładkiej

powierzchni stawowej dla połączenia z wydrążeniem stawowym łopatki. Dookoła głowy

znajduje się szyjka anatomiczna. Poniżej głowy znajduje się szyjka chirurgiczna.

Nasada dalsza kości ramiennej jest rozszerzona, spłaszczona i nieco wygięta ku przodowi. Nosi

ona nazwę kłykcia kości ramiennej. Po stronie bocznej i przyśrodkowej kłykcia widoczne są

nadkykcie – boczny i przyśrodkowy, służące do przyczepu mięśni i więzadeł.

KOŚCI PRZEDRAMIENIA

Stanowią je dwie kości: kość łokciowa i kość promieniowa.

Leżą one równolegle do siebie w przedramieniu odwróconym, tzn. gdy dłoń skierowana jest ku

przodowi.

Kość łokciowa jest dłuższa i delikatniejsza od promieniowej; ma silniej rozbudowaną nasadę

bliższą i leży na przedramieniu przyśrodkowo, czyli od strony palca piątego.

Kość promieniowa leży bocznie na przedramieniu, czyli po stronie kciuka.

W położeniu nawróconym przedramienia (przy ręce skierowanej grzbietem ku przodowi, kość

łokciowa nie zmienia położenia, natomiast kość promieniowa krzyżuje skośnie od przodu kość

łokciową.

Kość łokciowa odpowiada głównie za połączenie ramienia z przedramieniem, stąd bardziej

rozbudowana nasada bliższa.

Kość promieniowa służy do połączenia przedramienia z ręką, dlatego posiada bardziej

rozbudowaną nasadę dalszą.

KOŚCI RĘKI (ossa manus)

Szkielet ręki składa się z 27 kości, podzielonych na 3 części:

•

Kości nadgarstka (ossa carpi) – 8,

•

Kości śródręcza (ossa metacarpi) – 5,

•

Kości palców (ossa digitorum) – 14.

NADGARSTEK (carpus) – tworzy 8 małych kości nieregularnego kształtu ułożonych w dwa

szeregi: bliższy i dalszy.

Ś

RÓDRĘCZE (metacarpus) – składa się z 5 kości śródręcza. Są to kości długie. W każdej z nich

wyróżniamy: koniec bliższy, czyli podstawę, część środkową, czyli trzon oraz koniec dalszy,

czyli głowę. Najgrubsza i najkrótsza jest I kość śródręcza.

PALCE (digiti) – stanowią je tzw. paliczki. Palce II – V składają się z 3 paliczków: bliższego,

ś

rodkowego i dalszego, natomiast I palec – kciuk – składa się z 2 paliczków: bliższego i

dalszego. Każdy paliczek zbudowany jest z podstawy – czyli nasady bliższej, trzonu i nasady

dalszej, która tworzy głowę w paliczkach bliższych i środkowych oraz guzowatość paliczka

dalszego.

KOŃCZYNA DOLNA

Kończyna dolna jest połączona z tułowiem nieruchomą obręczą kończyny dolnej (obręczą

biodrową), stanowiącą szczególny rodzaj podparcia dla tułowia.

Wolna kończyna dolna składa się podobnie jak kończyna górna z trzech odcinków połączonych

ze sobą stawami: odcinka bliższego – uda, odcinka środkowego – podudzia (goleni), odcinka

dalszego – stopy.

KOŚĆ MIEDNICZNA (os coxae)

Jest kością płaską. Zaliczana jest do największej kości szkieletu.

Składa się z:

•

kości biodrowej (os ilium) – skierowanej ku górze,

•

kości kulszowej (os ischii) – skierowanej ku dołowi i do tyłu,

•

kości łonowej (os pubis) – położonej u dołu, z przodu.

Kości te łączą się ze sobą pośrodku kości miednicznej w miejscu panewki stawu biodrowego.

KOŚĆ UDOWA (femur)

Jest kością długą – najdłuższą i najsilniejszą kością człowieka. Składa się z trzonu i dwóch

końców: bliższego i dalszego.

Na końcu bliższym (górnym) wyróżniamy kulistą głowę skierowana skośnie przyśrodkowo ku

górze. Głowę łączy z trzonem szyjka kości udowej mająca kształt spłaszczonego wałka. Oś

szyjki tworzy z trzonem kąt rozwarty (u mężczyzn około 135°, u kobiet mniej). U obu płci z

wiekiem kąt ten się zmniejsza.

Wzdłuż trzonu na tylnej powierzchni kości udowej przebiega kresa chropawa, składająca się z

dwóch warg: przyśrodkowej i bocznej. W dolnej części trzonu wargi rozchodzą się, zdążając

do nadkłykci i ograniczają pole podkolanowe.

Koniec dalszy kości posiada dwa kłykcie: przyśrodkowy i boczny. Powierzchnie stawowe obu

kłykci zlewają się z przodu tworząc powierzchnię rzepkową. Na bocznych powierzchniach

kłykci znajdują się nadkłykcie: boczny i przyśrodkowy.

Kłykcie kości udowej na dolnej powierzchni mają powierzchnię stawową dla połączenia z kością

piszczelową.

RZEPKA (patella)

Jest kością płaską, mniej więcej trójkątną, podstawą skierowaną ku górze, wierzchołkiem ku

dołowi. Powierzchnia przednia rzepki jest wypukła, nierówna i chropowata.

KOŚCI PODUDZIA (GOLENI)

W skład kości goleni wchodzą dwie kości:

•

Kość piszczelowa (tibia) – leżąca przyśrodkowo,

•

Strzałka (fibula) – leżąca bocznie.

KOŚĆ PISZCZELOWA (tibia)

Jest kością długą. Składa się z trzonu oraz końca bliższego i dalszego.

Koniec bliższy ukształtowany jest w postaci kłykcia bocznego i przyśrodkowego; ich

powierzchnie stawowe wchodzą w skład stawu kolanowego.

Trzon kości piszczelowej ma przekrój trójkątny.

Dolna powierzchnia nasady tworzy czworokątną powierzchnię stawową dolną i służy do

połączenia z kością skokową, wchodzącą w skład kości stopy.

STRZAŁKA (fibula)

Jest kością długą. Leży bocznie od kości piszczelowej i jest od niej znacznie cieńsza, ale ma tę

samą długość. Składa się z trzonu oraz końca bliższego i dalszego.

KOŚCI STOPY (ossa pedis)

Stopa składa się z trzech części:

•

Kości stępu,

•

Kości śródstopia,

•

Kości palców.

KOŚCI SĘPU (ossa tarsi)

W skład kości stępu wchodzi 7 kości:

•

Skokowa,

•

Piętowa,

•

Łódkowata,

•

Sześcienna,

•

Trzy klinowate.

KOŚCI ŚRÓDSTOPIA (ossa metatarsi I-V)

Jest ich pięć. Każda kość śródstopia ma długi trzon i dwa powiększone końce.

Numerację kości śródstopia od 1 do 5 zaczyna się od kości leżącej najbardziej przyśrodkowo.

Pierwsza kość śródstopia jest krótsza i bardziej wytrzymała niż pozostałe. Jest połączona z

pierwszym palcem stopy, czyli paluchem.

KOŚCI PALCÓW (ossa digitorum pedis)

Odpowiadają ogólną budową kością palców ręki, są jednak krótsze. Wyjątek stanowi tylko I

palec – paluch, którego oba człony są bardzo silnie rozwinięte. Poszczególne człony określa

się mianem paliczków. W skład kości palca I wchodzą dwa paliczki: bliższy i dalszy, a w

pozostałych palcach – trzy: paliczek bliższy, środkowy i dalszy.

CZASZKA

–

stanowi kościec głowy. Tworzy ona osłonę kostną dla mózgowia i narządów zmysłu (wzroku,

słuchu i równowagi statycznej) oraz dla początkowych odcinków układu pokarmowego i

oddechowego.

Czaszka składa się z 29 kości:

kości mózgoczaszki – 7 kości,

kości trzewioczaszki – 22 kości.

OGÓLNA BUDOWA CZASZKI

Rozpatrując czaszkę jako całość możemy w niej wyróżnić: ścianę górną i dolną, przednia i tylną

oraz dwie ściany boczne.

Ś

ciana górna czaszki, czyli sklepienie – jest utworzona przez łuskę kości czołowej, dwie kości

ciemieniowe i niewielką część łuski kości potylicznej.

Ś

ciana przednia czaszki tworzy właściwy kościec twarzy. Jej górną granicę stanowią łuki

brwiowe, boczne – kości jarzmowe i gałęzie żuchwy, a dolną trzon żuchwy.

Ś

cianę tylną czaszki tworzy głównie łuska kości potylicznej, ale także części tylne kości

ciemieniowych i części sutkowe kości skroniowych.

Ś

ciana boczna czaszki utworzona jest przez boczne części kości czołowej i ciemieniowych,

skrzydło większe kości klinowej, kość skroniową i oraz boczną część kości potylicznej.

Ś

ciana dolna czaszki stanowi podstawę zewnętrzną czaszki bez żuchwy.

Wnętrze czaszki mózgowej określa się jako jama czaszki. Wyróżniamy w niej trzy doły czaszki

(przedni, środkowy i tylny).

POŁĄCZENIA KOŚCI:

I. Połączenia kości ścisłe:

1.Więzozrosty:

– więzozrost włóknisty

– więzozrost sprężysty

– szwy

2. Połączenia chrzęstne.

3. Kościozrosty.

II. STAWY – POŁĄCZENIA MAZIOWE

Są najbardziej ruchomymi połączeniami kości. Składają się z następujących elementów:

powierzchni stawowych, torebki stawowej i jamy stawowej.

PODZIAŁ STAWÓW:

1. Pod względem morfologicznym:

- Stawy proste- łączące dwie kości, np. staw ramienny, biodrowy;

- Stawy złożone – łączące trzy lub więcej kości, np. staw łokciowy, kolanowy.

2. Pod względem ukształtowania powierzchni i rodzaju wykonywanych ruchów:

- STAW JEDNOOSIOWY:

1. Staw zawiasowy

2. Staw obrotowy

3. Staw śrubowy

- STAW DWUOSIOWY:

1. Staw kłykciowy

2. Staw siodełkowy

- STAW WIELOOSIOWY:

1. Staw kulisty

2. Staw płaski

3. Staw nieregularny.

UKŁAD MIĘŚNIOWY

KLASYFIKACJA

Ze względu na właściwości morfotyczne i fizjologiczne tkankę mięśniową dzielimy na:

•

Tkankę mięśniową gładką.

•

Tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną szkieletową.

•

Tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną serca.

Mięśnie poprzecznie-prążkowane szkieletowe stanowią czynny narząd ruchu.

Ich masa wynosi około 40 % ciężaru ciała osobnika dorosłego, tj. 25 – 35 kg.

Liczba mięśni nie jest ściśle określona, z powodu trudności jakie wynikają przy zaliczaniu

niektórych części mięśniowych do poszczególnych jednostek.

Przyjmuje się, że liczba mięśni człowieka wynosi ok. 400.

W zależności od przebiegu włókien mięśniowych wyróżniamy różne rodzaje mięśni:

– m. wrzecionowaty (m. dwugłowy ramienia),

– m. dwugłowy (m. dwugłowy ramienia),

– m. dwubrzuścowy (m. dwubrzuścowy, m. żuchwowo-gnykowy),

– m. płaski (m. prosty brzucha),

– m. ze smugami ścięgnistymi (m. prosty brzucha),

– m. półpierzasty (m .zginacz długi kciuka),

– m. pierzasty (m. prosty uda),

– m. wielopierzasty (m zębaty przedni).

MIĘŚNIE GŁOWY

MIĘŚNIE GŁOWY dzielimy na trzy grupy:

1.

mięśnie wyrazowe lub mimiczne - przyczepione do wewnętrznej powierzchni skóry

głowy

2.

mięśnie żwaczowe (m. skroniowy, m. żwacz, m. skrzydłowy przyśrodkowy, m.

skrzydłowy boczny),

3.

mięśnie języka, mięśnie gałki ocznej, mięśnie narządu przedsionkowo-ślimakowego.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAWY GŁOWY I KRĘGOSŁUPA

MIĘŚNIE GRZBIETU (mm. dorsi)

Na grzbiecie wyróżniamy grupę mięśni powierzchownych i grupę mięśni głębokich.

Mięśnie powierzchowne są czynnościowo związane z mięśniówką kończyny górnej. Są to

mięśnie: czworoboczny, równoległoboczny, dźwigacz łopatki, najszerszy grzbietu, zębate

tylne – górny i dolny. Ich lokalizacja na grzbiecie zapewnia kończynom górnym niezbędny

zakres ruchu w kierunku grzbietowym. Są one unerwione przez gałęzie brzuszne nerwów

rdzeniowych (splot szyjny i ramienny).

Mięśnie głębokie stanowią właściwą mięśniówkę grzbietu i są one unerwione przez gałęzie tylne

nerwów rdzeniowych.

Mięśnie głębokie leżą po obu stronach kręgosłupa między wyrostkami kolczystymi kręgów i

kątami żeber. Całość nazywana jest mięśniem prostownikiem grzbietu.

MIĘSIEŃ PROSTOWNIK GRZBIETU (m. erector spinae)

Mięsień ten sięga od miednicy aż do głowy i składa się na niego duża liczba brzuśców

mięśniowych, układająca się w dwa pasma mięśniowe: boczne i przyśrodkowe.

Mięśnie powierzchowne tych pasm tworzą brzuśce długie o przebiegu podłużnym, natomiast

głębsze składają się z brzuśców krótkich, ułożonych ukośnie lub poprzecznie.

Pasmo boczne leży w bruździe żebrowo-kręgowej, pasmo przyśrodkowe – w bruździe

grzbietowej.

Mięsień prostownik grzbietu jest najsilniej rozwinięty w odcinku lędźwiowym i szyjnym

kręgosłupa. W tym ostatnim tworzy mięśnie karku.

Długie brzuśce pasma bocznego oraz przyśrodkowego są właściwymi mięśniami prostującymi

kręgosłup. Mięśnie te mają przebieg równoległy do kręgosłupa.

Mięśnie średnio długie, np. półkolcowy i wielodzielny, mają przebieg ukośny w stosunku do

kręgosłupa i w zależności od tego czy działają jedno- lub obustronnie, prostują kręgosłup,

skręcają lub zginają w bok.

Mięśnie najkrótsze, zależnie od swojego położenia, skręcają kręgosłup lub zginają w bok.

Mięsień prostownik grzbietu bierze udział we wszystkich ruchach tułowia z wyjątkiem zginania

do przodu.

Jego antagonistami czynnościowymi są mięsnie brzucha, szczególnie mięsnie proste brzucha.

Mięsień prostownik grzbietu oraz mięśnie brzucha wspólnie utrzymują wyprostowaną postawę

ciała.

Mięśnie pomocnicze

Na stawy głowy i kręgosłupa oprócz wcześniej wymienionych mięśni głębokich grzbietu

pomocniczo działają:

M. czworoboczny grzbietu - m. trapezius – odchyla głowę do tyłu przy skurczu obustronnym

oraz obraca głowę w przeciwną stronę przy skurczu jednostronnym.

M. dźwigacz łopatki - m. levator scapulae – skurcz obustronny zgina głowę do tyłu,

jednostronny – zgina kręgosłup szyjny w bok.

M. czworoboczny lędźwi - m. quadratus lumborum – obustronne działanie mięśnia ustala

lędźwiowy odcinek kręgosłupa, skurcz jednostronny zgina kręgosłup i klatkę piersiową w bok.

Mięśnie położone na stronie brzusznej kręgosłupa:

Mięśnie prosty głowy przedni, długi głowy i szyi – leżą na przedniej stronie kręgosłupa

szyjnego. Obustronny skurcz m. prostego przedniego głowy i m. długiego głowy – zgina

głowę do przodu. W działaniu jednostronnym zginają głowę w bok. Skurcz obustronny m.

długiego szyi zgina kręgosłup szyjny do przodu, a jednostronny – obraca i zgina szyję w bok.

M.

mostkowo-obojczykowo-sutkowy

–

jest

najsilniejszym

mięśniem

szyi.

Leży

powierzchownie na stronie bocznej. Oba mięśnie tworzą literę V. przy ustalonym przyczepie

początkowym – skurcz obustronny odchyla głowę do tyłu. Skurcz jednostronny zgina głowę

w bok. Przy ustalonym przyczepie końcowym – mięsień unosi mostek, w związku z czym

działa pomocniczo wdechowo.

M. pochyłe – stanowią grupę boczną mięśni głębokich szyi. Są rozpięte między wyrostkami

poprzecznymi kręgów szyjnych, a dwoma górnymi żebrami. Skurcz obustronny tych mięśni

zgina kręgosłup szyjny wraz z głową w przód, skurcz jednostronny zgina kręgosłup szyjny w

bok (w tym samym kierunku). Przy ustalonym kręgosłupie – pociągają żebra ku górze (m.

pomocnicze wdechowe).

MIĘŚNIE BRZUCHA

Biorą udział we wszystkich ruchach kręgosłupa z wyjątkiem prostowania. Z pozycji stojącej m.

skośny zewn. i wewn. oraz prosty brzucha zapoczątkowują ruch zginania tułowia do przodu.

Dalsze zginanie dokonuje się wskutek działania siły ciężkości i jest regulowane przez

odpowiednie napięcie mięśnia prostownika grzbietu.

Pełne działanie tych mięśni występuje w pozycji leżącej na grzbiecie w czasie podnoszenia

tułowia („brzuszki”).

M. skośny zewnętrzny brzucha – m. obliquus externus abdominis

pp: powierzchnia zewnętrzna żeber v-xii.

pk: warga zewnętrzna grzebienia kości biodrowej, więzadło pachwinowe, kresa biała.

M. skośny wewnętrzny brzucha – m. obliquus internus abdominis

pp: powięź piersiowo-lędźwiowa, kresa pośrednia grzebienia kości biodrowej, 2/3 boczne

więzadła pachwinowego.

pk: krawędzie dolne trzech dolnych żeber, kresa biała.

M. prosty brzucha - m. rectus abdominis

pp: powierzchnia zewnętrzna chrząstek żebrowych v -vii, wyrostek mieczy-kowaty.

pk: gałąź górna kości łonowej, przednia powierzchnia spojenia łonowego.

M. lędźwiowy większy - m. psoas major

pp: trzony Th12 i L1 - L4, XII żebro oraz wyr. żebrowe pięciu kr. lędźwiowych

pk: krętarz mniejszy k. udowej.

M. czworoboczny lędźwi - m. quadratus lumborum

pp: warga wewnętrzna grzebienia kości biodrowej, więzadło biodrowo-lędźwiowe.

pk: wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych I-IV, żebro XII.

MIĘŚNIE ODDECHOWE

Mięśnie oddechowe można podzielić na mięśnie czynne przy wdechy oraz mięśnie czynne przy

wydechu.

Jedne mięsnie są czynne przy oddychaniu spoczynkowym, są to właściwe m. oddechowe, inne

działają w okresie wzmożonej czynności oddechowej i stanowią m. pomocnicze.

Zestawienie ruchów oddechowych oraz wykonujących je mięśni

Wdech spoczynkowy:



przepona,



m. międzyżebrowe zewnętrzne,

Wydech spoczynkowy:



międzyżebrowe wewnętrzne

Wdech wysiłkowy

•

m. pochyłe,

•

m. mostkowo-obojczykowo- sutkowy,

•

m. zębaty tylny górny,

•

m. piersiowy mniejszy,

•

m. podobojczykowy,

•

m. zębaty przedni,

•

m. czworoboczny grzbietu,

•

m. równoległoboczny,

•

m. dźwigacz łopatki,

•

m. piersiowy większy

•

m. najszerszy grzbietu

•

m. prostownik grzbietu

Wydech wysiłkowy:

•

m. prosty brzucha,

•

m. skośny zewn. brzucha,

•

m. skośny wewn. brzucha,

•

m. poprzeczny brzucha,

•

m. czworoboczny lędźwi,

•

m. poprzeczny klatki piersiowej,

•

m. zębaty tylny dolny,

•

m. podżebrowe,

•

m. najszerszy grzbietu.

STAWY KOŃCZYNY GÓRNEJ

STAW MOSTKOWO-OBOJCZYKOWY (articulatio sternoclavicularis)

Łączy mostek z obojczykiem.

Powierzchnie stawowe:

głowa – koniec mostkowy obojczyka,

panewka – wcięcie obojczykowe mostka.

STAW BARKOWO-OBOJCZYKOWY (articulatio acromioclavicularis)

Łączy wyrostek barkowy łopatki z barkowym końcem obojczyka.

Powierzchnie stawowe:

głowa – koniec barkowy obojczyka,

panewka – przyśrodkowy brzeg wyrostka barkowego łopatki.

STAW RAMIENNY (articulatio humeri)

Łączy łopatkę z kością ramieniową.

Powierzchnie stawowe:

głowa – głowa kości ramiennej,

panewka – wydrążenie stawowe łopatki.

STAW ŁOKCIOWY (articulatio cubiti)

Jest stawem złożonym. Składa się z trzech stawów anatomicznie złączonych ze sobą i objętych

wspólną torebką stawową. Dwa z nich: jeden zawiasowy i jeden kulisty współpracują,

wykonując zgięcie i prostowanie w stawie łokciowym. Są to: staw ramienno-łokciowy oraz

staw ramienno-promieniowy. Trzeci staw – obrotowy jest czynnościowo niezależny od

poprzednich. Staw ten – promieniowo-lokciowy bliższy, wraz ze stawem promieniowo-

łokciowym dalszym umożliwiają ruchy nawracania i odwracania przedramienia.

STAWY BLIśSZE RĘKI

STAW PROMIENIOWO-NADGARSTKOWY (articulatio radiocarpea)

Łączy przedramię z ręką.

Powierzchnie stawowe:

głowa – kości szeregu bliższego nadgarstka z wyjątkiem k. grochwatej (czyli: k.

łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta, połączone ze sobą więzadłami międzykostnymi),

panewka – powierzchnia nadgarstkowa kości promieniowej i krążek stawowy, leżący w

przedłużeniu kości łokciowej

STAW ŚRÓDNADGARSTKOWY (articulatio mediocarpae)

Łączy oba szeregi kości nadgarstka. Szczelina stawowa przebiega mniej więcej w kształcie

poziomo ułożonej litery S. Zarówno szereg bliższy jak i dalszy kości nadgarstka tworzy i

główkę i panewkę w stawie.

STAWY MIĘDZYNADGARSTKOWE (ariculationes intercarpae)

Obejmują stawy między kośćmi nadgarstka. Wszystkie stawy maja wspólną torebkę,

wzmocnioną krótkimi więzadłami. Zginanie ręki jest efektem drobnych przesunięć między

licznymi kośćmi nadgarstka.

STAWY DALSZE RĘKI

STAWY NADGARSTKOWO-ŚRÓDRĘCZNE

(articulationes carpometacarpae)

Leżą między szeregiem dalszym kości nadgarstka i podstawami kości śródręcza

STAWY ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWE

(articulationes metacarpophalangeae)

Leżą między głowami kości śródręcza a podstawami bliższych paliczków palców. Powierzchnie

stawowe mają postać elipsy. Główki stawowe duże, a panewki są małe.

STAWY MIĘDZYPALICZKOWE (articulationes interphalangeae manus)

Leżą między paliczkami. Powstają przez połączenie głów paliczków bliższych i środkowych z

podstawami paliczków środkowych i dalszych. W kciuku występuje tylko jeden taki staw, w

pozostałych jest ich dwa: bliższy i dalszy.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAWY KOŃCZYNY GÓRNEJ

MIĘŚNIE DZIALAJĄCE NA OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ

M. CZWOROBOCZNY GRZBIETU (m. trapezius)

p.p. – guzowatość potyliczna zewnętrzna, więzadło karkowe i nadkolcowe, wyrostki kolczyste

kręgów piersiowych,

p.k. – koniec barkowy obojczyka, wyrostek barkowy łopatki, grzebień łopatki.

Czynność – unosi, obniża, cofa ramię.

M. RÓWNOLEGŁOBOCZNY (m. rhomboideus)

p.p. – wyrostki kolczyste VI – VII kręgu szyjnego, wyrostki kolczyste I – IV kręgu piersiowego,

więzadło karkowe,

p.k. – brzeg przyśrodkowy łopatki.

Czynność – unosi, cofa ramię.

M. DŹWIGACZ ŁOPATKI (m. levator scapulae)

p.p. – wyrostki poprzeczne I – IV kręgu szyjnego, więzadło karkowe,

p.k. – górny kąt łopatki.

Czynność – unosi ramię.

M. ZĘBATY PRZEDNI (m. serratus anterior)

p.p. – I – IX żebro, powierzchnia zewnętrzna,

p.k. – przyśrodkowy brzeg łopatki.

Czynność – unosi, wysuwa do przodu ramię.

M. PIERSIOWY MNIEJSZY (m. pectoralis minor)

p.p. – III – V żebro,

p.k. – wyrostek kruczy łopatki.

Czynność – obniża, wysuwa do przodu ramię.

M. PODOBOJCZYKOWY (m. subclavius)

p.p. – I żebro na granicy kostno-chrzęstnej,

p.k. – dolna powierzchnia barkowego końca obojczyka.

Czynność – obniża, wysuwa do przodu ramię.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAW RAMIENNY

M. NARAMIENNY (m. deltoideus)

p.p. – boczna 1/3 obojczyka, wyrostek barkowy łopatki, grzebień łopatki,

p.k. – guzowatość naramienna kości ramiennej.

Czynność – bierze udział we wszystkich ruchach, czyli: zgina, prostuje, przywodzi, odwodzi,

nawraca i odwraca.

M. PIERSIOWY WIĘKSZY (m. pectoralis major)

p.p. – część obojczykowa – przyśrodkowa połowa obojczyka,

część mostkowa – mostek, II – VII żebro,

część brzuszna – blaszka przednia pochewki m. prostego brzucha,

p.k. – wyrostek kruczy łopatki.

Czynność – zgina do przodu, przywodzi, nawraca.

M. NAJSZERSZY GRZBIETU (latissimus dorsi)

p.p. – wyrostki kolczyste VII – XII kręgu piersiowego, powięź piersiowo-lędźwiowa, grzebień

biodrowy, X – XII żebro, dolny kąt łopatki,

p.k. – grzebień guzka mniejszego kości ramiennej.

Czynność – przywodzi, nawraca.

M. OBŁY WIĘKSZY (m. teres major)

p.p. – dolny kąt łopatki,

p.k. – grzebień guzka mniejszego kości ramiennej.

Czynność – zgina do tyłu, przywodzi, nawraca.

M. PODŁOPATKOWY (m. subscapularis)

p.p. – powierzchnia żebrowa łopatki,

p.k. – guzek mniejszy kości ramiennej.

Czynność – nawraca i przywodzi.

M. NADGRZEBIENIOWY (m. supraspinatus)

p.p. – dół nadgrzebieniowy łopatki,

p.k. –guzek większy kości ramiennej.

Czynność – odwodzi.

M. PODGRZEBIENIOWY (m. infraspinatus)

p.p. – dół podgrzebieniowy łopatki,

p.k. –guzek większy kości ramiennej.

Czynność – odwraca.

M. OBŁY MNIEJSZY (m. teres minor)

p.p. – brzeg boczny łopatki,

p.k. – guzek większy kości ramiennej.

Czynność – odwraca.

M. KRUCZO-RAMIENNY (m. coracobrachialis)

p.p. – wyrostek kruczy łopatki,

p.k. – trzon kości ramiennej przyśrodkowo od m. naramiennego.

Czynność – zgina do przodu, przywodzi, nawraca.

M. DWUGŁOWY RAMIENIA (m. biceps brachi)

p.p. – głowa długa – guzek nadpanewkowy łopatki,

głowa krótka – wyrostek kruczy łopatki,

p.k. – guzowatość kości promieniowej, powięź przedramienia.

Czynność – zgina ramię do przodu, głowa długa odwodzi, głowa krótka przywodzi.

M. TRÓJGŁOWY RAMIENIA (m. triceps brachi)

p.p. – głowa długa – guzek podpanewkowy łopatki,

głowa

przyśrodkowa

–

tylna

powierzchnia

k.

ramiennej

poniżej

bruzdy

nerwu promieniowego,

głowa

boczna

–

tylna

powierzchnia

k.

ramiennej

poniżej

bruzdy

nerwu promieniowego,

p.k. – wyrostek łokciowy k. łokciowej.

Czynność – głowa długa zgina do tyłu i przywodzi.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAW ŁOKCIOWY

M. DWUGŁOWY RAMIENIA (m. biceps brachi)

p.p. – głowa długa – guzek nadpanewkowy łopatki,

głowa krótka – wyrostek kruczy łopatki,

p.k. – guzowatość kości promieniowej, powięź przedramienia.

Czynność – zgina.

M. RAMIENNY (m. brachialis)

p.p. – dolna połowa przedniej powierzchni trzonu k. ramiennej, przegrody międzymięśniowe

przyśrodkowa i boczna,

p.k. – guzowatość kości łokciowej.

Czynność – zgina.

M. RAMIENNO-PROMIENIOWY (m. brachioradialis)

p.p. – brzeg boczny k. ramiennej, przegroda międzymięśniowa boczna,

p.k. – wyrostek rylcowaty kości promieniowej.

Czynność – zgina.

M. TRÓJGŁOWY RAMIENIA (m. triceps brachi)

p.p. – głowa długa – guzek podpanewkowy łopatki,

głowa

przyśrodkowa

–

tylna

powierzchnia

k.

ramiennej

poniżej

bruzdy

nerwu promieniowego,

głowa

boczna

–

tylna

powierzchnia

k.

ramiennej

poniżej

bruzdy

nerwu promieniowego,

p.k. – wyrostek łokciowy k. łokciowej.

Czynność – prostuje.

M. ŁOKCIOWY (m. anconeus)

p.p. – nadkłykieć boczny k. ramiennej,

p.k. – wyrostek łokciowy k. łokciowej.

Czynność – prostuje.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAWY PROMIENIOWO-ŁOKCIOWE

M. DWUGŁOWY RAMIENIA (m. biceps brachi)

p.p. – głowa długa – guzek nadpanewkowy łopatki,

głowa krótka – wyrostek kruczy łopatki,

p.k. – guzowatość kości promieniowej, powięź przedramienia.

Czynność – odwraca.

M. ODWRACACZ PRZEDRAMIENIA (m. supinator)

p.p. – nadkłykieć boczny k. ramiennej, promieniowa strona końca bliższego k. łokciowej,

więzadło obrączkowe, więzadło poboczne promieniowe,

p.k. – powierzchnia tylna, boczna i przednia 1/3 części górnej kości promieniowej.

Czynność – odwraca.

M. RAMIENNO-PROMIENIOWY (m. brachioradialis)

p.p. – brzeg boczny k. ramiennej, przegroda międzymięśniowa boczna,

p.k. – wyrostek rylcowaty kości promieniowej.

Czynność – odwraca.

M. NAWROTNY OBŁY (m. pronator teres)

p.p. – nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, wyrostek dziobiasty k. łokciowej,

p.k. – powierzchnia boczna środkowej części trzonu kości promieniowej.

Czynność – nawraca.

M. NAWROTNY CZWOROBOCZNY (m. pronator quadratus)

p.p. – koniec dalszy k. łokciowej,

p.k. – koniec dalszy k. promieniowej.

Czynność – nawraca.

W ruchu odwracania przedramienia biorą także udział mięśnie działające na

stawy ręki, tj.:

m. prostownik długi kciuka,

m. prostownik krótki kciuka,

m. odwodziciel długi kciuka,

m. prostownik palca wskazującego.

W ruchu nawracania przedramienia biorą także udział:

m. zginacz promieniowy nadgarstka,

m. prostownik promieniowy długi nadgarstka.

STAWY KOŃCZYNY DOLNEJ

STAW KRZYśOWO-BIODROWY (articulatio sacroiliaca) –

łączy kość krzyżową z kością biodrową.

Powierzchnie stawowe:

- powierzchnia uchowata kości krzyżowej,

- powierzchnia uchowata kości biodrowej.

STAW BIODROWY (articulatio coxae) –

Jest to staw prosty, wieloosiowy, kulisty panewkowy łączący kość udową i miedniczną.

Powierzchnie stawowe:

panewka – kość miedniczna – boczna strona kości. Jest to zagłębienie o powierzchni półkuli,

którego ciągłość dolnego brzegu przerwana jest przez wcięcie panewki.

głowa – głowa kości udowej stanowiąca około 3/4 powierzchni kuli, pokryta chrząstką szklistą.

STAW KOLANOWY (articulatus genus)

Łączy udo z golenią. Jest największym stawem ustroju ludzkiego, a jednocześnie jednym z

najbardziej wrażliwych i ulegającym uszkodzeniom. Staw kolanowy ze względu na pełnioną

funkcję, posiada bardzo silnie rozbudowany aparat więzadłowy.

Powierzchnie stawowe:

głowa – kłykcie kości udowej

panewka – kłykcie kości piszczelowej oraz tylna powierzchnia rzepki.

Dla zabezpieczenia ruchów panewki mają ruchome uzupełnienie w postaci dwóch

przesuwalnych, półksieżycowatych pierścieni włóknisto-chrzęstnych, zwanych łąkotkami.

STAWY BLIśSZE STOPY

STAW SKOKOWY GÓRNY, inaczej STAW SKOKOWO-GOLENIOWY (articulatio

talocruralis)

Staw ten stanowi połączenie końców dalszych kości podudzia z kością skokową.

Powierzchnie stawowe:

Głowa – utworzona przez bloczek kości skokowej posiadający trzy powierzchnie: górną,

przyśrodkową i boczną,

Panewka – utworzona przez powierzchnię stawową dolną kości piszczelowej oraz przez

powierzchnie stawowe obu kostek – przyśrodkowej i bocznej, które na kształt widełek obejmują

bloczek.

Staw skokowy dolny

Tworzą go powierzchnie stawowe kości : skokowej, piętowej i łódkowej. Z punktu widzenia

anatomicznego składa się on z dwóch oddzielnych stawów:

Tylnego, czyli stawu skokowo-piętowego,

Przedniego, czyli stawu skokowo-piętowo-łódkowego.

STAWY DALSZE STOPY

STAWY STĘPOWO-ŚRÓDSTOPNE (articulationes transometatarsea)

1. Powierzchnie stawowe:

– powierzchnie stawowych kości klinowatych,

– powierzchnia stawowa kości sześciennej stępu z podstawami kości śródstopia I – V .

STAWY MIĘDZYŚRÓDSTOPNE (articulationes intermetatarsea)

Powierzchnie stawowe - utworzone są przez skierowane do siebie powierzchnie podstaw kości

ś

ródstopia II - V,

STAWY ŚRÓDSTOPNO-PALICZKOWE I MIĘDZYPALICZKOWE (articulationes

metatarsophalangeae et interphalangeae)

Powierzchnie stawowe – stanowią połączenia między głowami kości śródstopia a podstawami

paliczków bliższych palców (stawy śródstopno-paliczkowe) i między członami palców (stawy

międzypaliczkowe).

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAWY KOŃCZYNY DOLNEJ

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAW BIODROWY

M. BIODROWO – LĘDŹWIOWY (m. iliopsoas)

a) m. lędźwiowy większy (m. psoas major)

PP – trzony kręgów TH12, L1-4, XII żebro, wyrostki żebrowe L1-5

PK – krętarz mniejszy

b) m. biodrowy (m. iliacus)

PP – dół biodrowy, kolec biodrowy przedni dolny

PK – krętarz mniejszy

Czynność: zgina, przywodzi, odwraca.

M. POŚLADKOWY WIELKI (m. gluteus maximus)

PP – kolec biodrowy tylny górny, przyległa część grzebienia biodrowego i powierzchnia

pośladkowa talerza kości biodrowej, boczna krawędź kości krzyżowej i guzicznej, powięź

piersiowo-lędźwiowa, więzadło krzyżowo – guzowe.

PK – guzowatość pośladkowa, pasmo biodrowo – piszczelowe powięzi szerokiej.

Czynność: prostuje, odwraca, przywodzi.

M. POŚLADKOWY ŚREDNI (m. gluteus medium)

PP – ok. 2/5 tylnej powierzchni pośladkowej talerza biodrowego,

PK – krętarz większy kości udowej.

Czynność: zgina, prostuje, odwodzi, odwraca, nawraca.

M. POŚLADKOWY MAŁY (m. gluteus minimus)

PP – ok. 2/5 przedniej powierzchni pośladkowej talerza biodrowego,

PK – krętarz większy kości udowej.

Czynność: zgina, prostuje, odwodzi, odwraca, nawraca.

M. NAPRĘśACZ POWIĘZI SZEROKIEJ (m. tensor fasciae latae)

PP – kolec biodrowy przedni górny, powięź mięśnia pośladkowego średniego

PK – kłykieć boczny kości piszczelowej poprzez pasmo biodrowo – piszczelowe.

Czynność: zgina, odwodzi, nawraca.

M. GRUSZKOWATY (m. piriformis)

PP – powierzchnia miedniczna kości krzyżowej,

PK – wierzchołek krętarza większego.

Czynność – prostuje, odwodzi, odwraca.

M. ZASŁANIASZ WEWNĘTRZNY (m. obturatorius internus)

PP – wewnętrzna powierzchnia kości biodrowej poniżej kresy łukowatej, wewnętrzna

powierzchnia błony zasłonowej, brzeg otworu zasłonionego,

PK – dół krętarzowy.

Czynność – prostuje, przywodzi, odwraca.

MM. BLIŹNIACZY GÓRNY (m. gemellus superior)

PP – kolec kulszowy

PK – dół krętarzowy razem z m. zasłaniaczem wewnętrznym

Czynność – prostuje, przywodzi, odwraca.

MM. BLIŹNIACZY DOLNY (m. gemellus inferior)

PP – guz kulszowy,

PK – dół krętarzowy razem z m. zasłaniaczem wewnętrznym

Czynność – prostuje, przywodzi, odwraca.

M. CZWOROBOCZNY UDA (m. quadratus femoris)

PP – guz kulszowy,

PK – grzebień międzykrętarzowy.

Czynność – odwraca, przywodzi.

M. GRZEBIENIOWY (m. pectineus)

PP – grzebień kości łonowej

PK – kresa grzebieniowa.

Czynność – przywodzi, zgina, odwraca.

M. ZASŁANIACZ ZEWNĘTRZNY (m. obturatorius externus)

PP – zewnętrzna powierzchnia błony zasłonowej, brzeg otworu zasłonionego,

PK – dół krętarzowy,

Czynność – przywodzi, odwraca.

M. PRZYWODZICIEL DŁUGI (m. adductor longus)

PP – kość łonowa (miedzy guzkiem łonowym a spojeniem),

PK – środkowa 1/3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej,

Czynność – przywodzi, zgina, odwraca.

M. PRZYWODZICIEL KRÓTKI (m. adductor brevis)

PP – gałąź dolna kości łonowej

PK – górna 1/3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej.

Czynność – przywodzi, zgina, odwraca.

M. PRZYWODZICIEL WIELKI (m. adductor maximus)

PP – gałąź dolna kości łonowej, gałąź kości kulszowej, guz kulszowy

PK – warga przyśrodkowa kresy chropawej, nadkłykieć przyśrodkowy kości udowej.

Czynność – przywodzi, odwraca, nawraca, zgina, prostuje.

M. SMUKŁY (gracilis)

PP – gałąź dolna kości łonowej,

PK – przyśrodkowo od guzowatości piszczeli (gęsia stopa ścięgnista).

Czynność – przywodzi, zgina.

M. PROSTY UDA (m. rectus femoris)

PP – kolec biodrowy przedni dolny, górny brzeg górny panewki stawowej kości miednicznej,

PK – wspólne ścięgno mięśnia czworobocznego uda, które po przez rzepkę przyczepia się do

guzowatości kości piszczelowej jako więzadło rzepki.

Czynność – zgina, odwodzi, odwraca.

M. KRAWIECKI (m. sartorius)

PP – kolec biodrowy przedni górny,

PK – kość piszczelowa przyśrodkowo od guzowatości piszczelowej (gęsia stopa ścięgnista),

Czynność – zgina, odwodzi, odwraca.

M. DWUGŁOWY UDA (m. biceps femoris)

PP – głowa długa (kaput longus) guz kulszowy

głowa krótka (kaput brevis) kość udowa – kresa chropawa

PK – głowa strzałki.

Czynność – prostuje, przywodzi, odwraca.

M. PÓŁŚCIĘGNISTY (m. semitendinosus)

PP – guz kulszowy

PK – kość piszczelowa (przyśrodkowo od guzowatości).

Czynność – prostuje, przywodzi, nawraca.

M. PÓŁBŁONIASTY (m. semimembranosus)

PP – guz kulszowy,

PK – kłykieć przyśrodkowy kości piszczelowej, tylna ściana torebki stawu kolanowego, więzadło

podkolanowe skośne, powięź m. podkolanowego,

Czynność – prostuje, przywodzi, nawraca.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAW KOLANOWY

M. CZWROGŁOWY UDA (m. quadriceps femoris)

PP –

1. m. prosty uda (m. rectus femoris) – kolec biodrowy przedni dolny, górny

brzeg panewki

kości biodrowej

2. m. obszerny boczny (m. vastus lateralis) – kresa międzykrętarzowa, warga boczna

kresy

chropawej kości udowej, przegroda międzymięśniowa boczna

3. m. obszerny pośredni (m. vastus intermedialis) – przednia i boczna

powierzchnia

trzonu

kości udowej

4. m. obszerny przyśrodkowy (m. vastus medialis) – warga przyśrodkowa kresy chropawej

kości udowej

PK – wspólne ścięgno jako więzadło rzepki do guzowatości piszczelowej.

Czynność – prostuje.

M. KRAWIECKI (m. sartorius)

PP – kolec biodrowy przedni górny,

PK – kość piszczelowa przyśrodkowo od guzowatości piszczelowej (gęsia stopa ścięgnista),

Czynność – zgina, nawraca.

M. DWUGŁOWY UDA (m. biceps femoris)

PP – głowa długa (kaput longus) guz kulszowy

głowa krótka (kaput brevis) kość udowa – kresa chropawa

PK – głowa strzałki.

Czynność – zgina, odwraca.

M. PÓŁŚCIĘGNISTY (m. semitendinosus)

PP – guz kulszowy

PK – kość piszczelowa (przyśrodkowo od guzowatości).

Czynność – zgina, nawraca.

M. PÓŁBŁONIASTY (m. semimembranosus)

PP – guz kulszowy,

PK – kłykieć przyśrodkowy kości piszczelowej, tylna ściana torebki stawu kolanowego, więzadło

podkolanowe skośne, powięź m. podkolanowego,

Czynność – zgina, nawraca.

M. PODKOLANOWY (m. popliteus)

PP – kłykieć boczny kości udowej

PK - kość piszczelowa powyżej kresy m. płaszczkowatego.

Czynność – zgina, nawraca.

M. SMUKŁY (gracilis)

PP – gałąź dolna kości łonowej,

PK – przyśrodkowo od guzowatości piszczeli (gęsia stopa ścięgnista).

Czynność –zgina, nawraca.

M. BRZUCHATY ŁYDKI (m. gastrocnemius)

PP – głowa przyśrodkowa – powierzchnia podkolanowa kości udowej

powyżej

kłykcia

przyśrodkowego

– głowa boczna – powierzchnia podkolanowa kości udowej powyżej kłykcia bocznego

PK – guz piętowy.

Czynność –zgina, głowa przyśrodkowa odwraca, głowa boczna nawraca

M. PODESZWOWY (m. plantaris)

PP – powierzchnia podkolanowa kości udowej powyżej kłykcia bocznego,

PK – guz piętowy (mięsień ten ma bardzo długie ścięgno, biegnące między m. brzuchatym, a m.

płaszczkowatym; skręca przyśrodkowo i przyczepia się do ścięgna Achillesa.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAWY BLIśSZE STOPY

M. PISZCZELOWY PRZEDNI (m. tibialis anterior)

Rozpoczyna się na kłykciu bocznym i górnych 2/3 bocznej powierzchni piszczeli, górnych 2/3

błony międzykostnej i powięzi goleni; kończy się na powierzchni podeszwowej kości

klinowatej przyśrodkowej i powierzchni podeszwowej podstawy I kości śródstopia.

Czynność: Zgina grzbietowe i odwraca stopę, utrzymuje wysklepienie podłużne stopy.

MIĘSIEŃ PROSTOWNIK DŁUGI PALUCHA (m. extensor hallucis longus)

Rozpoczyna się na środkowej części powierzchni przyśrodkowej strzałki i przylegającym

odcinku błony międzykostnej. Kończy się na powierzchni grzbietowej podstawy dalszego

paliczka palucha.

Czynność: Zgina grzbietowe, nawraca lub odwraca stopę, prostuje paluch.

MIĘSIEŃ PROSTOWNIK DŁUGI PALCÓW I MIĘSIEŃ STRZAŁKOWY TRZECI (m.

extensor digitorum longus et m. peroneus tertius)

Rozpoczynają się na kłykciu bocznym piszczeli, na głowie i brzegu przednim strzałki,

przegrodzie międzymięśniowej przedniej goleni, błonie międzykostnej oraz powierzchni

wewnętrznej powięzi goleni.

Prostownik długi palców kończy się czterema ścięgnami, które wraz ze ścięgnami prostownika

krótkiego palców kończą się w rozcięgnach grzbietowych palców II-V.

Mięsień strzałkowy trzeci kończy się na powierzchni grzbietowej podstawy V kości śródstopia.

Czynność: Zginają grzbietowe i nawracają stopę.

MIĘSIEŃ TRÓJGŁOWY ŁYDKI (m. triceps surae)

- MIĘSIEŃ BRZUCHATY ŁYDKI (musculus gastrocnemius)

Rozpoczyna się na powierzchni podkolanowej kości udowej oraz na tylnej powierzchni torebki

stawowej stawu kolanowego; głowa boczna - powyżej kłykcia bocznego, głowa przyśrodkowa

– powyżej kłykcia przyśrodkowego. W 1/3 dolnej goleni brzusiec przechodzi w ścięgno

łączące się ze ścięgnem mięśnia płaszczkowatego. Wspólnie tworzą ścięgno piętowe, inaczej

zwane ścięgnem Achillesa, które kończy się na guzie piętowym.

- MIĘSIEŃ PŁASZCZKOWATY (m. soleus)

Rozpoczyna się na powierzchni tylnej głowy strzałki (1/4 górnej części tylnej powierzchni tej

kości), na łuku ścięgnistym rozpiętym między kością piszczelową a strzałką, na kresie mięśnia

płaszczkowatego oraz nieco poniżej kresy, na tylnej powierzchni piszczeli. Dochodzi do

ś

cięgna Achillesa, które przyczepia się do guza piętowego.

Czynność:

Mięsień trójgłowy łydki (m. triceps surae: musculus gastrocnemius et m. soleus) najsilniej

zgina stopę podeszwowo i odwraca. Mięsień brzuchaty łydki zgina staw kolanowy; ponadto

głowa przyśrodkowa obraca na zewnątrz, a głowa boczna obraca do wewnątrz.

MIĘSIEŃ PODESZWOWY (m. plantaris)

Przyczepia się do powierzchni podkolanowej kości udowej, powyżej kłykcia bocznego i do tylnej

powierzchni torebki stawu kolanowego. Bardzo długie i cienkie ścięgno biegnie w dół oraz

przyśrodkowo, kończy się wraz ze ścięgnem piętowym lub na guzie piętowym tuż obok.

Czasem część włókien dochodzi do rozcięgna podeszwowego.

Czynność: Napina torebkę stawu kolanowego lub czasem napina rozcięgno podeszwowe.

MIĘSIEŃ PISZCZELOWY TYLNY (m. tibialis posterior)

Rozpoczyna się na tylnej powierzchni górnej części błony międzykostnej i przylegających

częściach kości strzałkowej i piszczelowej oraz blaszce głębokiej powięzi goleni. Jego ścięgno

przyczepia się do guzowatości kości łódkowatej i kości klinowatej przyśrodkowej (wysyła

także włókna ścięgniste do kości klinowatych: pośredniej i bocznej oraz do kości śródstopia II

– IV, kości sześciennej i kości piętowej).

Czynność: Odwraca stopę, słabo zgina podeszwowo, wzmacnia wysklepienie poprzeczne stopy,

uzupełniając wraz z mięśniem strzałkowym krótkim strzemię ścięgniste stopy (utworzone

przez mięsień strzałkowy długi i mięsień piszczelowy przedni).

MIĘSIEŃ ZGINACZ DŁUGI PALCÓW (m. flexor digitorum longus)

Rozpoczyna się na tylnej powierzchni kości piszczelowej poniżej kresy mięśnia

płaszczkowatego, przyczepiając się do blaszki głębokiej powięzi goleni pokrywającej mięsień

piszczelowy tylny i do tuku ścięgnistego mięśnia płaszczkowatego. Dzieląc się na 4 ścięgna do

palców II-V, dochodzi do powierzchni podeszwowych paliczków dalszych palców stopy.

Czynność: Zgina palce stopy we wszystkich stawach, zgina podeszwowo stopę i ją odwraca,

wzmacnia wysklepienie podłużne stopy.

MIĘSIEŃ ZGINACZ DŁUGI PALUCHA (m. flexor hallucis longus)

Rozpoczyna się na środkowych 2/4 tylnej powierzchni strzałki, na przegrodzie

międzymięśniowej tylnej goleni oraz na blaszce głębokiej powięzi goleni. Kończy się na

podstawie paliczka dalszego palucha.

Czynność: Zgina podeszwowo stopę, odwraca, wzmacnia wysklepienie podłużne stopy.

MIĘSIEŃ STRZAŁKOWY DŁUGI (m. peroneus longus)

Część górna rozpoczyna się na kłykciu bocznym piszczeli, torebce stawu piszczelowo-

strzałkowego i głowie strzałki. Część dolna rozpoczyna się poniżej głowy kości strzałkowej,

na przegrodzie międzymięśniowej goleni przedniej i tylnej oraz na powięzi goleni. Kończy się

na kości klinowatej przyśrodkowej i guzowatości I kości śródstopia.

Czynność: Nawraca i zgina podeszwowo stopę, wzmacnia wysklepienie poprzeczne stopy.

MIĘSIEŃ STRZAŁKOWY KRÓTKI (m. peroneus brevis)

Rozpoczyna

się

na

ś

rodkowej

1/3

powierzchni

bocznej

strzałki

i

przegrodach

międzymięśniowych goleni: przedniej i tylnej. Kończy się na guzowatości V kości śródstopia.

Czynność: Zgina stopę podeszwowo i nawraca.

MIĘŚNIE DZIAŁAJĄCE NA STAWY DLASZE STOPY

Mięśnie długie:

•

M. prostownik długi palców,

•

M. prostownik długi palucha,

•

M. zginacz długi palców,

•

M. zginacz długi palucha.

Mięśnie krótkie:

•

M. prostownik krótki palców,

•

M. prostownik krótki palucha,

•

M. odwodziciel palucha,

•

M. zginacz krótki palucha,

•

M. przywodziciel palucha,

•

M. zginacz krótki palców,

•

M. czworoboczny podeszwy,

•

M. glistowate,

•

M. międzykostne grzbietowe i podeszwowe.

•

M. odwodziciel palca małego,

•

M. zginacz krótki palca małego,

•

M. przeciwstawiacz palca małego.