POLITYKA FINANSOWA

POLITYKA FINANSOWA

Ú

Działalność podmiotu, który dąży
do osiągnięcia określonych celów
za pomocą narzędzi pieniężnych
(finansowych),

Ú

Polityka finansowa jest domeną państwa,
gdyż podmioty inne niż państwo nie mają
pełnej suwerenności w odniesieniu
do kwestii finansowych,

POLITYKA FINANSOWA

Ú

Podmioty znajdujące się poza
państwem muszą traktować kreowaną
przez państwo politykę finansową jako
finansowe warunki ich działalności,
czyli jako czynniki (warunki)
egzogeniczne (zewnętrzne)

PRZEDMIOT POLITYKI

FINANSOWEJ

Podmioty życia gospodarczego

i społecznego znajdujące się poza

Państwem są przedmiotem (obiektem)

polityki finansowej państwa.

PODMIOT POLITYKI

FINANSOWEJ

Ú

We współczesnych systemach społecznych
działających na zasadach demokratycznych
oraz w warunkach rynkowych podmiotem
odpowiedzialnym za całokształt spraw
publicznych, społecznych, gospodarczych
jest państwo.

CELE UNIWERSALNE

POLITYKI FINANSOWEJ

Ú

wzrost gospodarczy (przyrost PKB),

Ú

tworzenie miejsc pracy (walka z bezrobociem),

Ú

stabilizację gospodarki,

Ú

wspieranie konkurencyjności gospodarki,

Ú

zachowanie realnej wartości pieniądza (walka z
inflacją),

Ú

bezpieczeństwo wewnętrzne systemu finansowego,

Ú

bezpieczeństwo zewnętrzne systemu finansowego.

WZROST GOSPODARCZY

Ú

Polityka finansowa powinna sprzyjać podnoszeniu poziomu
życia społeczeństwa we wszystkich jego podstawowych
dziedzinach, a to jest możliwe tylko wtedy, gdy będzie
osiągany wzrost gospodarczy wyrażający się przyrostem
PKB (w ujęciu realnym).

Ú

Można przyjąć, że celem polityki finansowej nie może być
negatywny wzrost gospodarczy, czyli spadek PKB, ani też
w dłuższym czasie, tzw. wzrost zerowy, gdyż oznaczałoby
to pogorszenie warunków życia społeczeństwa.

WZROST GOSPODARCZY

Ú

Wzrost gospodarczy może być mierzony
zarówno przyrostem PKB w odniesieniu do
całej gospodarki, jak i przyrostem PKB na
jednego mieszkańca.

Ú

Do ustalania rzeczywistych zmian w
poziomie PKB niezbędne jest zastosowanie
deflatora, który umożliwia obliczenie
przyrostu PKB po wyeliminowaniu zmian
cen (inflacji).

TWORZENIE MIEJSC PRACY

Ú

Wykorzystanie zasobów pracy jest ściśle związane z
procesami wzrostu gospodarczego,

Ú

Zatrudnienie i bezrobocie mają też wymiar
społeczny,

Ú

celem polityki finansowej jest tworzenie (ochrona
istniejących) miejsc pracy (walka z bezrobociem)
a gdy się tego nie uda osiągnąć i bezrobocie
przekracza naturalna stopę (umownie ok. 5%) celem
polityki finansowej jest dostarczenie bezrobotnym
środków finansowych,

TWORZENIE MIEJSC PRACY

Ú

Zasiłki dla bezrobotnych są miarą nieskuteczności
polityki finansowej, gdyż w jej wyniku pewna część
zasobów nie jest aktywna, nie przynosi dochodu a
wręcz przeciwnie stanowi finansowe obciążenie
gospodarki i finansów publicznych,

Ú

Zasiłki skutkują obciążeniami podatników i
przedsiębiorstw ponieważ we współczesnych
systemach ekonomicznych składki na łagodzenie
skutków bezrobocia mają najczęściej charakter
obowiązkowy.

CYKL KONIUNKTURALNY

A POZIOM ZATRUDNIENIA

Poziom zatrudnienia jest związany z przebiegiem
cyklu koniunkturalnego, gdyż pracownicy zgłaszają
popyt na produkowane towary i usługi, stąd
redukcja zatrudnienia powoduje zmniejszenie
popytu a to z kolei wpływa na utrwalenie tendencji
spadkowych w gospodarce (spadek tempa produkcji,
spadek tempa wzrostu gospodarczego itp )

CYKL KONIUNKTURALNY

Ú

Cykl koniunkturalny obejmuje następujące fazy:

załamanie, dno (depresja), ożywienie (rozkwit)
i szczyt.

Ú

W analizie przebiegu cyklu koniunkturalnego
przyjmuje się, że rozpoczyna się on od załamania
wzrostu gospodarczego. Przejawami załamania się
cyklu jest wolniejsze - w stosunku do trendu - tempo
wzrostu produkcji, która może nawet spaść. Zmiany
w produkcji wywołują spadek zatrudnienia.
W konsekwencji spada też dochód narodowy (PKB).

CYKL KONIUNKTURALNY

Ú

Punktem krytycznym w tych procesach jest moment,
w którym dochód narodowy przestaje spadać,
a bezrobocie przestaje wzrastać. W teorii cyklu
koniunkturalnego stan taki określa się jako
dno cyklu (depresja).

Ú

Dno cyklu stanowi dolny punkt zwrotny cyklu
koniunkturalnego, po osiągnięciu którego
gospodarka może bądź podnieść się natychmiast,
bądź zostać na niskim poziomie przez dłuższy okres
(recesja).

CYKL KONIUNKTURALNY

Ú

Jeżeli zacznie wzrastać produkcja i zatrudnienie,
oznacza to, że gospodarka weszła w fazę ożywienia.

Ú

Utrzymywanie się wzrostu produkcji i zatrudnienia
będzie oznaką poprawy koniunktury, której
miernikiem będzie wzrost produkcji powyżej linii
trendu.

Ú

Kontynuacja tych wzrostowych procesów
doprowadzi cykl do kolejnego punktu zwrotnego,
określanego jako szczyt koniunktury (boom).

Ú

Krzywa PHILLIPS’a

STABILIZACJA GOSPODARKI

Ú

Im większa amplituda wahań koniunkturalnych tym trudniej
ustabilizować gospodarkę,

Ú

Cel ten ma niewątpliwie charakter uniwersalny, a więc jest
uznawany przez państwo za jeden z nadrzędnych celów
polityki finansowej,

Ú

Cel stabilizowania gospodarki napotyka coraz większe
problemy z racji coraz szerszego otwierania sie gospodarek
poszczególnych krajów na otoczenie, co prowadzi do
przenoszenia pozytywnych lub negatywnych zjawisk
z gospodarki jednego kraju na gospodarkę drugiego kraju.

STABILIZACJA GOSPODARKI

Ú

Znane jest np. zjawisko „eksportu inflacji” poprzez politykę
kursu walutowego. Wynika stąd, że polityka finansowa
jednego kraju powinna, jeśli jest to możliwe, być
koordynowana z polityką finansową innych krajów.

Ú

Jest to łatwiejsze w ramach ugrupowań gospodarczych
(np. Unia Europejska), które prowadzą wspólną politykę
finansową przynajmniej w pewnych obszarach
(np. monetarnym), a w pewnych dziedzinach podejmują
próby jej koordynacji (np. polityka podatkowa).

WSPIERANIE KONKURENCYJNOŚCI

GOSPODARKI

Ú

W związku z postępującym procesem wolnego
handlu, globalizacji gospodar-ki, coraz większym
wyzwaniem dla polityki finansowej jest wspieranie
konkurencyjności gospodarki krajowej na rynkach
światowych.

Ú

Osiągnięcie tego celu nie jest łatwe, gdyż procesom
globalizacji towarzyszą starania wielu krajów
(rządów) i organizacji w sprawie zachowania
warunków uczciwej konkurencji.

WSPIERANIE KONKURENCYJNOŚCI

GOSPODARKI

Ú

W związku z tym dzisiejsza polityka finansowa wyklucza
bezpośrednie dopłaty do eksportowanych towarów, sztuczne
zaniżanie kosztów wytwarzania,

Ú

Polityka finansowa państwa w zakresie wspierania
konkurencyjności gospodarki krajowej powinna się
koncentrować na narzędziach pośrednich. Chodzi np.
o udzielanie gwarancji kredytowych dla eksporterów,
popieranie przez państwo instytucji ubezpieczeń finansowych
związanych z handlem zagranicznym, wspieranie postępu
technicznego i technologicznego przedsiębiorstw krajowych,
pomoc w profesjonalnej promocji krajowych towarów i usług
poza granicami kraju (np. przez Placówki dyplomatyczne).

WSPIERANIE KONKURENCYJNOŚCI

GOSPODARKI

Ú

Państwo ma wiele możliwości pośredniego wspierania Producentów
przez finansowanie (współudział) badań podstawowych,
rozwojo-wych, na które nie stać przedsiębiorstwa. Ważnym
wyzwaniem dla państwa, w zakresie popierania konkurencyjności
gospodarki, jest finansowanie przez nie edukacji która umożliwia
podnoszenie kwalifikacji oraz dostosowanie podaży pracy do popytu
na pracę. Promowanie konkurencyjności gospodarki - w warunkach
gospodarki otwartej - to także promowanie konkurencyjności na
rynku wewnętrznym W innym razie nabywca będzie preferował
towary zagraniczne, co nieuchronnie prowadzi do napięć w bilansie
handlowym i bilansie płatniczym kraju. Jeżeli mówimy
o konkurencyjności gospodarki to w kontekście globalizacyjnych nie
ma większego znaczenia, czy chodzi o konkurencję wewnętrznym,
czy też na rynku zewnętrznym.

ZACHOWANIE REALNEJ

WARTOŚCI PIENIĄDZA

Uniwersalnym celem polityki

finansowej jest zachowanie realnej

wartości pieniądza czyli walka z

inflacją.

ZAPEWNIENIE WEWNĘTRZNEGO

BEZPIECZEŃSTWA SYSTEMU

FINANSOWEGO

Ú

Ponadczasowym, uniwersalnym celem polityki finansowej
jest zapewnienie wewnętrznego bezpieczeństwa systemu
finansowego.

Ú

Środkami osiągania tego celu są zarówno instrumenty
monetarne mające zapewnić np. zachowanie płynności dla
całego systemu i poszczególnych jego elementów, jak
i różne rozwiązania prawne i instytucjonalne, takie jak
nadzór bankowy, nadzór ubezpieczeniowy, nadzór nad
obrotem papierami wartościowymi, nadzór nad funduszami
inwestycyjnymi, w tym zwłaszcza nad funduszami
emerytalnymi itd.

ZAPEWNIENIE WEWNĘTRZNEGO

BEZPIECZEŃSTWA SYSTEMU

FINANSOWEGO

W zakres celów związanych z

bezpieczeństwem wewnętrznym systemu

finansowego wchodzi także zapewnienie

płynności finansowej dla rządu tak, aby mógł

on realizować swoje zobowiązania wynikające

z określonych funkcji publicznych,

społecznych i ekonomicznych.

ZAPEWNIENIE WEWNĘTRZNEGO

BEZPIECZEŃSTWA SYSTEMU

FINANSOWEGO

Polityka finansowa w wymiarze uniwersalnym powinna
zapewniać bezpieczeństwo zewnętrzne systemu
finansowego, czyli taką pozycję walutową kraju, która
pozwala na regulowanie zobowiązań wobec zagranicy,
zaciągniętych zarówno przez rząd, jak i podmioty
gospodarcze oraz instytucje finansowe. W dziedzinie tej
konieczna jest współpraca banku centralnego z rządem nie
tylko w przypadku istnienia zagranicznego długu
publicznego, lecz także w zakresie promowania stosunków
gospodarczych z zagranicą tak aby zapewnić równowagę
bilansu płatniczego w długim okresie.

CELE SPECYFICZNE

W przypadku celów specyficznych następuje

konkretyzacja celów uniwersalnych

RODZAJE POLITYKI

FISKALNEJ

Ú

Polityka monetarna

Ú

Polityka fiskalna

POLITYKA MONETARNA

Zajmuje się kształtowaniem zjawisk

finansowych w gospodarce (kraju). Głównym

kierunkiem oddziaływania polityki monetarnej

są wielkość oraz zmiany podaży i popytu na

pieniądz. Oznacza to, że polityka monetarna

wpływa na relacje między podażą pieniądza

a popytem na pieniądz.

ZADANIE POLITYKI

MONETARNEJ

Szczególnie ważne zadanie polityki monetarnej polega
na reagowaniu na impulsy pochodzące ze:

Ú

sfery realnej (wzrost lub spadek produkcji,
bezrobocia itp.),

Ú

sfery pieniężnej (tj. kryzysy finansowe, zwiększenie
deficytu budżetowego, zmiany w napływie bądź
odpływie kapitału),

Ú

zmian psychologicznych (zmiany preferencji,
konsumpcyjnych, panika związana z groźbą kryzysu
finansowego, sytuacja polityczna).

CELE POLITYKI MONETARNEJ

Do celów polityki monetarnej zalicza się:

– cele strategiczne (bezpośrednie),

– cele pośrednie,

– cele operacyjne.

CELE STRATEGICZNE

Ú

Podstawowym strategicznym celem polityki
monetarnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.

Ú

Cel ten nie powinien jednak umniejszać istotnych
celów polityki monetarnej, takich jak wzrost
gospodarczy, ograniczanie bezrobocia, równowaga
gospodarki.

Ú

Dostrzegając znaczenie celów bezpośrednich,
należy również pamiętać ze utrzymanie stabilnego
poziomu cen jest jednym z najtrudniejszych zadań
banku centralnego.

CELE STRATEGICZNE

Ú

Bank centralny, deklarując cel strategiczny polityki
monetarnej, musi dokonać wyboru między
utrzymywaniem wysokiego poziomu produktu
krajowego, ograniczeniem bezrobocia a
utrzymywaniem stabilnego poziomu cen.

Ú

Przyjmuje się, że nie jest możliwe łączne osiąganie
tych dwóch celów strategicznych. Z tych właśnie
względów w różnych krajach różnie artykułowane
są cele banku centralnego.

CELE POŚREDNIE

Cele pośrednie polityki monetarnej są dla banku
centralnego są łatwiejsze do kontrolowania
oraz korygowania. Zaliczamy do nich:

– kształtowanie wysokości stóp procentowych;
– oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza (liczoną

agregatami pieniężnymi);

– wpływanie na wielkość kredytów udzielonych

przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym,
a także na wielkość kredytów ogółem.

CELE OPERACYJNE

Celami operacyjnymi banku centralnego są:

– utrzymanie określonego poziomu bazy monetarnej

– oraz poziomu stopy procentowej.

Do realizacji polityki monetarnej

NBP stosuje takie instrumenty jak:

Ú

stopy procentowe (stopa referencyjna, stopa lombardowa,
stopa redyskontowa)

Ú

operacie otwartego rynku

Ú

emisja własnych papierów wartościowych;

Ú

wykorzystanie operacji absorbujących służących do
ograniczania nadpłynności banków komercyjnych, a w ich
ramach emisja 28-dniowych bonów pieniężnych;

Ú

rezerwa obowiązkowa;

Ú

operacje kredytowo-depozytowe.

POLITYKA FISKALNA

Działalność państwa polegającą na wykorzystaniu

instrumentów fiskalnych, tj. podatków i innych

danin publicznych, wydatków, deficytów

budżetowych, długu publicznego, udzielanych

gwarancji i poręczeń kredytów dla podmiotów

gospodarczych itp., do osiągnięcia określonych

celów, a zwłaszcza wysokiego stopnia

wykorzystania mocy wytwórczych i stabilizacji

cyklu koniunkturalnego

CELE POLITYKI FISKALNEJ

Ú

Fiskalne

Ú

Pozafiskalne

CELE FISKALNE

polegają na tym, że w wyniku prowadzonej

polityki fiskalnej zostaje zaspokojony popyt

(dochodowy i niedochodowy) na pieniądz

zgłaszany przez państwo (najstarszy cel)

CELE POZAFISKALNE

Wynikają z roli jaką państwo odgrywa

w funkcjonowaniu całego systemu

ekonomiczno - społecznego

w warunkach porządku demokratycznego

CELE POZAFISKALNE

Ú

promowanie wzrostu gospodarczego,

Ú

łagodzenie niesprawności mechanizmu rynkowego

Ú

ograniczanie cykliczności procesów gospodarczych

Ú

walkę z bezrobociem,

Ú

ograniczenie nadmiernego zróżnicowania
dochodów,

Ú

walka z nieuczciwą konkurencją

Ú

ograniczanie negatywnych efektów zewnętrznych.

PROBLEMY ZWIĄZANE Z

POLITYKA FISKALNĄ

Ú

Efekt opóźnień czasowych

Ú

Mnożnik wydatków publicznych

Ú

Paradoks niezrównoważonego budżetu

EFEKT OPÓŹNIEŃ CZASOWYCH

Polega na tym, że między diagnozą

gospodarki a momentem wdrożenia

instrumentów polityki fiskalnej zachodzi zbyt

duża różnica w czasie.

MNOŻNIKWYDATKÓW PUBLICZNYCH

Ú

Polega na tym, że przyrostowi jednostki
pieniężnej wydatków publicznych
towarzyszy szybszy przyrost dochodu
narodowego, co prowadzi – przez wzrost
dochodów państwa z podatków – nie tylko
do odzyskania poniesionych wydatków,
lecz także do wzrostu masy dochodów
publicznych;

PARADOKS NIEZRÓWNOWAŻONEGO

BUDŻETU

polega on na tym, że w okresie recesji

może pojawić się deficyt budżetowy

na skutek zmniejszenia dochodów

budżetowych z jednej strony i

zwiększenia wydatków z drugiej

PARADOKS NIEZRÓWNOWAŻONEGO

BUDŻETU

Ú

(MONETARYSTYCZNA) zaleca się doprowadzenie do
równowagi budżetu państwa => likwidacja deficytu =>
cięcie wydatków budżetowych => równowaga budżetu
państwa => spadek inflacji => spadek stóp procentowych
=> wzrost inwestycji => wzrost zatrudnienia

Ú

(KEYNESOWSKA) zaleca się wzrost deficytu
budżetowego wzrost wydatków budżetów => wzrost
deficytu państwa => wzrost popytu => ożywienie
gospodarcze => wzrost zatrudnienia => wzrost inwestycji
=> wzrost dochodów budżetu => spadek deficytu.

INSTUMENTY POLITYKI

FISKALNEJ

Ú

makroekonomiczne

– dochody budżetu państwa
– wydatki budżetu państwa
– deficyt i nadwyżki budżetowe
– dług publiczny

Ú

mikroekonomiczne

– podatek
– opłata
– cło
– dotacja
– subwencja
– bon skarbowy
– obligacja skarbowa
– poręczenia i gwarancje rządowe

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ