TEMAT: Diagnostyka zatruć.
Wywiad toksykologiczny w przypadku zatrucia
ptaków i ssaków.
Pismo przewodnie do pracowni toksykologicznej.
Zasady pobierania i wysyłania prób do badań
laboratoryjnych.

Katedra Biochemii ,
Farmakologii i Toksykologii
UP we Wrocławiu

Toksykologia weterynaryjna

Ćwiczenie 1

Autor prezentacji :

dr n. wet. Ewa Kucharczak

DIAGNOSTYKA TOKSYKOLOGICZNA

1.

Wywiad toksykologiczny

2.

Objawy kliniczne

3.

Zmiany anatomopatologiczne

4.

Badania laboratoryjne

BADANIA LABORATORYJNE

•

Badania wstępne:

- cechy (badania) organoleptyczne
- odczyn pH materiału (treść żołądka oraz przedżołądków-

przeżuwacze)

- ewentualna obecność obcych ciał stałych lub związków

chemicznych

- niefizjologiczne zabarwienie

- nienaturalna woń

•

Wstępne badania chemiczne:

- w rurce do prażenia
- barwienie płomienia
- analiza jakościowa toksycznych anionów i kationów

•

Wyodrębnianie trucizn z materiału biologicznego

•

Badania dodatkowe

A. botaniczne

B. biologiczne

WYWIAD TOKSYKOLOGICZNY

Cel wywiadu toksykologicznego:

1.

Określenie z jakim czynnikiem pochodzenia
chemicznego bądź roślinnego zwierzęta mogły wejść
w kontakt

2.

Ukierunkowanie badań laboratoryjnych

Przeprowadza lekarz weterynarii na miejscu zdarzenia z osobą/osobami

obecnymi na miejscu zdarzenia, właścicielem zwierząt czy osobą
zajmującą się zwierzętami ( przede wszystkim ich żywieniem i
pielęgnacją)

ELEMENTY WYWIADU TOKSYKOLOGICZNEGO

Tło

Pomieszczenie

Gospodarstwo

Środowisko

Wywiad toksykologiczny

TŁO

Daje obraz zachorowania

1.

Ilość zwierząt z podziałem na gatunki

2.

Opis zwierząt: wiek, płeć, masa ciała, kondycja, stan fizjologiczny

3.

Ilość zwierząt padłych, chorych, poddanych ubojowi z konieczności

4.

Ustalenie miejsca i daty pierwszych objawów

5.

Żywienie:

•

Zmiana żywienia !!!

•

Ogólne warunki przygotowywania, przechowywania i podawania pasz

•

Technologia żywienia/ prawidłowa dla danego gatunku zwierząt

•

Warunki higieniczne, sanitarne podczas przygotowywania i podawania
pasz

•

Wygląd pasz- świeżość, obecność ciał obcych, grzybów, chwastów,
roślin trujących

•

Dostęp do wody/ pochodzenie wody/ awarie w dostawie wody

POMIESZCZENIE

1.

Warunki zoohigieniczne w pomieszczeniach dla zwierząt/
wentylacja - rodzaj, awarie, kanalizacja – odprowadzanie ścieków i
odchodów zwierząt/ częstotliwość, oświetlenie, ogrzewanie/ rodzaj/
temperatura w pomieszczeniach/awarie

2.

Od jak dawna zwierzęta przebywają w tych pomieszczeniach/
nowe, stare

3.

Materiały, z jakich zbudowane są pomieszczenia dla zwierząt

4.

Dostęp do pomieszczeń dla osób postronnych

5.

Zabiegi remontowe/ rodzaj/ data np. malowanie, tynkowanie,
uszczelnianie okien

6.

Zabiegi deratyzacji, dezynfekcji, dezynsekcji (3D)/ rodzaj, używane
środki/data/osoba przeprowadzająca zabieg – właściciel,
wyspecjalizowana firma

PASTWISKO

1.

Odległość pastwiska od pomieszczeń dla zwierząt

2.

Zabezpieczenie pastwiska (ogrodzenie i możliwość
przedostawania się zwierząt na inne pola)

3.

Rodzaj roślin rosnących na pastwisku

4.

Ostatnie zabiegi chemiczne na pastwisku/ data
(nawożenie, środki chwastobójcze)

5.

Dostęp do wody na pastwisku/ pochodzenie wody

(dowóz beczkowozami, inne źródła np. rzeka, staw)

6.

Możliwość kontaktu z czynnikami toksycznymi w
drodze na pastwisko ( zabiegi chemiczne wzdłuż
rowów, w zbiornikach wodnych i in.)

7.

Pora letnia – zabezpieczenie zwierząt przed wysokimi
temperaturami (wiaty, osłony)

GOSPODARSTWO

1.

Magazyny

paszowe:

zabezpieczenie/ rodzaj pasz/ ewentualna obecność środków

dezynfekcyjnych, środków ochrony roślin/ pestycydów

2.

Magazyny środków dezynfekcyjnych, ochrony roślin, chemicznych
pestycydów :

zabezpieczenie/ rodzaje i nazwa składowanych środków/ dostawa

nowych preparatów

3.

Zabiegi remontowe i 3D w magazynach paszowych/ data/
zabezpieczenie pasz

4.

Ogólny porządek w gospodarstwie

składowanie pustych opakowań po środkach chemicznych, możliwość

wydostawania się zwierząt poza pomieszczenia

ŚRODOWISKO

1.

Rejon usytuowania gospodarstwa (okolice typowo rolnicze, rejony

przemysłowe)

2.

Obecność w pobliżu zakładów przemysłowych emitujących do
atmosfery substancje szkodliwe/ rodzaj tych substancji

3.

Sposób odprowadzania ścieków przez te zakłady/ oczyszczalnie

ścieków/ awarie/ data

4.

Urządzenia odpylające/ sprawność / awarie/ data

5.

Zwrócenie uwagi na produkcyjność zwierząt:

•

mleczność, przyrosty wagowe, nieśność (drób)

5.

Zwrócenie uwagi na problemy rozrodu: zmiany w płodności, plenności,

częstotliwość ronień, czas trwania problemów dotyczących układu

rozrodczego, zniekształcenia płodów

PISMO PRZEWODNIE DO PRACOWNI

TOKSYKOLOGICZNEJ

Zatrucia ptaków i zwierząt gospodarskich : przeżuwacze, trzoda chlewna,

konie

Opracowywane na miejscu przez lekarza weterynarii na podstawie przeprowadzonego

wywiadu. Powinno być dostarczone do Pracowni Toksykologicznej wraz z
pobranymi do badań próbkami

1.

Data opracowania pisma

- nadawca przesyłki ( nazwa, adres, nr telefonu kontaktowego, instytucja)

2.

Odbiorca- adres i nazwa laboratorium toksykologicznego

3.

Imię i nazwisko / nazwa gospodarstwa, dokładny adres właściciela materiałów/
telefon kontaktowy

4.

Ogólna liczba zwierząt w gospodarstwie z podziałem na gatunki

5.

Liczba i gatunki zwierząt chorych, padłych lub poddanych ubojowi z
konieczności.

6.

Objawy kliniczne/ miejsce/ czas zachorowania

- okres trwania choroby

- okoliczności śmierci zwierząt

7.

Stosowane w związku z zaistniałą sytuacją leki /nazwa/ilość

8.

Data sekcji i zmiany anatomopatologiczne

9. Opis żywienia/ rodzaj, jakość, ilość pasz/ data ewentualnej zmiany

karmy/ przy wypasaniu zwierząt w okresie letnim opis pastwiska

10.Warunki higieniczne- pomieszczenia dla zwierząt:

- magazyny paszowe
- magazyny środków ochrony roślin i nawozów mineralnych
- data ostatnich zabiegów remontowych i 3D

- nazwa środków chemicznych w gospodarstwie, z którymi

zwierzęta mogły wejść w kontakt

11. Opis środowiska
12. Sugestie lekarza- w jakim kierunku wykonać badania

toksykologiczne

13. Wykaz materiałów przesłanych do badań. Numeracja i opis

próbek zgodne z wykazem w piśmie przewodnim

14. Warunki płatności, komu przesłać wyniki badań
15. Podpis lek.wet. przesyłającego materiały

MATERIAŁY PODDAWANE BADANIOM

LABORATORYJNO-TOKSYKOLOGICZNYM

• Materiały pochodzące od zwierząt padłych lub poddanych ubojowi

z konieczności

• Pasze podawane w krytycznym czasie
• Związki chemiczne, z którymi zwierzęta mogły się zetknąć
• Pasze psujące się lub zaatakowane przez grzyby niższe
• Badania profilaktyczne pasz podejrzanych o zawartość roślin

trujących lub o zanieczyszczenie środkami chemicznymi

• Badania produktów spożywczych nie nadających się dla ludzi, a

mogące być wykorzystane w żywieniu zwierząt

• Wykrywanie i oznaczanie pozostałości różnych substancji

chemicznych w paszach i produktach pochodzenia zwierzęcego

POBIERANIE PRÓBEK DO BADAŃ TOKSYKOLOGICZNYCH

W ZATRUCIU OSTRYM - PRZYŻYCIOWO

zatrucia ostre

wymiociny lub popłuczyny

płyny ustrojowe

przyżyciowo

Krew

Mocz

POBIERANIE PRÓBEK DO BADAŃ TOKSYKOLOGICZNYCH

PRZYŻYCIOWO W ZATRUCIACH PRZEWLEKŁYCH

zatrucia przewlekłe

skóra i jej wytwory

płyny ustrojowe

mleko

przyżyciowo

Krew

Mocz

100 ml

Zęby

POBIERANIE PRÓBEK DO BADAŃ TOKSYKOLOGICZNYCH

- POŚMIERTNIE, ZATRUCIA OSTRE

Zatrucie ostre pośmiertnie

Poszczególne odcinki przewodu
pokarmowego (szczególnie te z
widocznymi zmianami a-p )

1.

Przeżuwacze – osobno trawieniec,
żwacz wraz z treścią

2.

Konie – treść żołądka z kilku
warstw

3.

Początkowe odcinki jelit cienkich –
treść, ściana, szczególnie zmienione

4.

Płuca – zatrucia truciznami
lotnymi

Narządy miąższowe

• Wątroba razem z woreczkiem
żółciowym

(co najmniej 500 gramów)

• Nerki (jedna cała lub połówki
obu)

Mózg

(co najmniej 500
gramów)

Za wyjątkiem bydła
(BSE)

POBIERANIE PRÓBEK POŚMIERTNIE DO BADAŃ

TOKSYKOLOGICZNYCH W ZATRUCIACH PRZEWLEKŁYCH

Włosy

Części rogów

Kości, zęby

Narządy miąższowe: wątroba, nerki

Tłuszcz, tkanka mięśniowa

Mózg

POBIERANIE POZOSTAŁYCH PRÓBEK DO

BADAŃ TOKSYKOLOGICZNYCH

Zatrucia ostre i przewlekłe:

•

pasza – wszystkie podawane zwierzętom w krytycznym czasie

bezpośrednio z koryt dla zwierząt , magazynów
(osobno z każdego worka, z kilku warstw worka)/
z pastwiska (z kilku miejsc, zarówno rośliny uprawne jak i
chwasty )

•

woda – bezpośrednio z miejsc, z których zwierzęta ją

pobierają/studni/zbiorników na pastwisku/
rzek/strumieni/stawów

•

Próbki substancji chemicznych/nawozów/pestycydów, z

którymi zwierzęta mogły się zetknąć

•

Pozostałości ze środków transportu przy przewożeniu

zwierząt

•

Próbki ściółki - przy zabiegach remontowych , stosowaniu

pestycydów

Zasady pobierania probek do badań i przesyłania do

pracowni toksykologicznej

O wyborze próbek do badań decyduje lekarz przybyły na miejsce przypadku,

pobierając materiały, których zbadanie uzna za konieczne dla wyjaśnienia
sprawy.

Każda pobrana próbka powinna być umieszczona oddzielnie, w opakowaniach czystych

(opakowania szklane), szczelnych, oznakowanych.

Opakowania dla próbek:
•

Narządy wewnętrzne, pasze z koryt, wymiociny, popłuczyny – opakowania
szklane

•

Pasze objętościowe, pasze z pastwiska, gleba - worki papierowe czyste

•

Kiszonki – słoiki szklane, szczelnie zamknięte/ ugniecione, pobrane do pełna

•

Mocz – słoiki szklane

•

Krew – probówki oznakowane/ pełna/pobrana z antykoagulantem

W żadnym wypadku nie pobiera się próbek do opakowań metalowych, po środkach chemicznych.
Należy je oznakować zgodnie z numeracją użytą w piśmie przewodnim i jak najszybciej dostarczyć

do badań ( poczta kurierska/ osobiście)