1

1

GEOINFORMATYKA

Polskie mapy topograficzne

Konspekt prezentacji dla uczestników kursu

Geoinformatyka w roku akad. 2011/2012

Mateusz Troll

Zakład Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i Teledetekcji, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ

2

Zarys treści części 3 i 4 wykładu

oraz literatura

 Mapa topograficzna – definicja, szeregi skalowe
 System map topograficznych w Polsce

od map WIG do BDOT – przykłady, pokrycie dla kraju

 Skorowidz Międzynarodowej mapy świata i jego zastosowanie w Polsce

 Pasławski J. (red.), 2006, Wprowadzenie do kartografii

i topografii, rozdz. 7.3-7.5

3

Mapa topograficzna

 wielkoskalowa mapa ogólnogeograficzna:

 skale od 1:10 000 (1:5 000) do 1:200 000

(rzadziej 1:500 000 a nawet 1:1 000 000)

 specyficzna konstrukcja matematyczno-kartograficzna:

 jednolita konwencja znaków umownych
 odwzorowanie zapewniające minimalizację zniekształceń, najczęściej równokątne
 siatka topograficzna (kilometrowa)
 podział arkuszowy – arkusze o jednolitym kroju

i opisie pozaramkowym

4

Mapy topograficzne Polski

 przed I wojną światową:

 niejednolite pokrycie ziem Polski mapami państw zaborczych

 okres międzywojenny:

 mapy Wojskowego Instytutu Geograficznego WIG

 okres powojenny:

 wojskowe mapy topograficzne Sztabu Generalnego

Wojska Polskiego

 cywilne mapy topograficzne Głównego Urzędu

Geodezji i Kartografii

5

Mapy WIG

 opracowywane od 1929 r. na podstawie zdjęć topograficznych państw zaborczych
 nowy układ odniesienia – Borowa Góra (elipsoida Bessela)
 nowe odwzorowanie – quasi-stereograficzne WIG
 skale:

 1:25 000 – ok. 1600 arkuszy, pokrycie 40% pow. kraju
 1:100 000 – 480 arkuszy, pełne pokrycie
 1:300 000 – 42 arkusze, pełne pokrycie
 1:500 000 – wydano 7 z 19 arkuszy
 1:1 000 000 – 5 arkuszy

6

Mapy WIG w skali 1:25 000

 ok. 1600 arkuszy jednobarwych oraz 30 arkuszy wielobarwnych dla regionów turystycznych

7

Mapa WIG w skali 1:25 000

– wydanie turystyczne (30 arkuszy)

2

8

9

Mapy taktyczna WIG w skali 1:100 000

10

11

Powojenne mapy wojskowe w układzie 1942

 odwzorowanie Gaussa-Krügera
 układ odniesienia 1942 (elipsoida Krasowskiego)
 opracowywane

od lat 50. XX w.

 odtajnione w 1990 r.

12

13

Cywilne mapy topograficzne w układzie 1965

 układ odniesienia Pułkowo-42
 strefowy układ 1965 (4 strefy w odwzorowaniu stereograficznym i 1 w odwzorowaniu G-K)
 pełne pokrycie w skali 1:50 000
 pełne pokrycie w skali 1:10 000 (jedyna szczegółowa powojenna mapa topograficzna pokrywająca cały kraj!)
 80% pokrycia mapą w skali 1:25 000
 mapy o aktualizacji na lata 70. i 80. XX w.
 mapy celowo zniekształcane

14

15

Mapy topograficzne w układzie 1992

 mapy w skalach 1:10 000 i 1:50 000 wydawane

od połowy lat 90. XX w.

 „10-tka” tylko dla obszarów zurbanizowanych

16

17

18

Wojskowa mapa topograficzna

w skali 1:50 000, układ UTM

 mapy wojskowe (tzw. mapa wektorowa poziomu 2

- VMap L2) pozbawione treści niejawnej

 kontynuacja „50-tki” cywilnej w układzie 1992
 strefy UTM zgodne

z podziałem

Międzynarodowej

Mapy Świata

19

20

Porównanie dwóch koncepcji mapy topograficznej w skali 1:50 000

 różne cięcia poziomicowe (co 5 m i co 10 m)
 inny sposób generalizacji zabudowy

21

BDOT – Baza Danych Obiektów Topograficznych (TBD – Topograficzna Baza Danych)

 cyfrowa baza danych topograficznych

o szczegółowości skali 1:10 000

 podział arkuszowy „10-tki” w układzie 1992

22

BDOT – baza KARTO

23

BDOT – baza TOPO

24

BDOT – baza NMT

25

BDOT – baza ORTOFOTO

26

Elementy mapy topograficznej

 Elementy mapy topograficznej:

3

 osnowa matematyczna
 treść
 opis pozaramkowy

27

Osnowa matematyczna

 Skala
 Osnowa geodezyjna (punkty)
 Siatka kartograficzna i ramka mapy
 Siatka topograficzna

28

Skala

 określa szczegółowość treści i dokładność położenia obiektów a więc także dokładność pomiarów

wykonywanych na mapie

 szeregi skalowe:

 polski przedwojenny: 1:25 000 – 1:100 000 – 1:300 000
 polski powojenny: 1:5 000 – 1:10 000 – 1:25 000 1:50 000

– 1:100 000 – 1:200 000 – 1:500 000 – 1:1 000 000

!

przykład skali w anglosaskim systemie niemetrycznym: 1:63 360 (1 cal na mapie – 1 mila w terenie)

29

Osnowa geodezyjna

 punkty o dokładnie ustalonym położeniu i wysokości

w ramach przyjętego systemu odniesień przestrzennych

(2 cm poziomo i 3 cm w pionie)

 punkty państwowej sieci triangulacyjnej
 punkty europejskiej sieci EUREF (POLREF) wyznaczane technikami satelitarnymi

30

Siatka kartograficzna i ramka mapy

na przykładzie mapy w skali 1:10 000

31

Siatka kartograficzna i ramka mapy (cd.)

 ramka minutowa – co jedną minutę
 wyloty południków i równoleżników oznaczone co 10"

32

Siatka topograficzna

na przykładzie mapy w skali 1:10 000 w układzie 1992

 linie siatki kilometrowej (co 1 km)

33

Opis pozaramkowy dotyczący osnowy matematycznej

34

Odczyt współrzędnych prostokątnych płaskich

na przykładzie mapy 1:25 000 (układ 1965)

 brak siatki kartograficznej
 ramka mapy zgodna z siatką topograficzną
 oczko siatki kilometrowej ma rozmiar 4 cm x 4 cm
 1 cm – 250 m, 1 mm – 25 m
 współrzędne wyraża się w METRACH

(na mapie opisane są w km)

35

Współrzędne topograficzne w różnych układach

 układ 1992:

 współrzędna pionowa 6-cyfrowa

(zero jest 5 300 000 m na N od równika)

 współrzędna pozioma 6-cyfrowa w granicach Polski

(zero na południku środkowym 19˚)

 układ UTM:

 współrzędna pionowa 7-cyfrowa (zero jest na równiku)
 współrzędna pozioma 6-cyfrowa w granicach każdej

6-stopniowej strefy (zero na południku środkowym każdej strefy)

 układ 1942:

 współrzędna pionowa 7-cyfrowa (zero jest na równiku)
 współrzędna pozioma 7-cyfrowa w granicach każdej 6-stopniowej strefy (pierwsza cyfra oznacza numer strefy; zero jest

na południku środkowym każdej strefy)

36

Podział arkuszowy

 podział arkuszowy wg siatki topograficznej:

 mapy topograficzne w układzie 1965
 arkusze w kształcie prostokątów

4

 podział arkuszowy wg siatki kartograficznej:

 mapy topograficzne w układach 1942, 1992
 arkusze w kształcie zbliżonym do trapezów

37

Podział arkuszowy map w układzie 1965

– wg siatki topograficznej (kilometrowej)

38

Podział arkuszowy map w układzie 1992

– wg siatki kartograficznej

39

Międzynarodowy podział arkuszowy

(Międzynarodowa Mapa Świata)

 w Polsce obowiązuje w podziale arkuszowym

map w układach 1942, 1992 i UTM

 obowiązuje w urzędach i bibliotekach
 podstawą jest podział świata na pasy

i słupy o oczku 4° szer. x 6° dł. geogr.

– każde oczko to arkusz mapy w skali

1:1 000 000

 godła map w dużych skalach tworzy się

z godła „setki”

40

41

Kraków na skorowidzu MMŚ

42

Kraków – cięcie arkuszowe 50-tek

43

44

Kraków – cięcie arkuszowe 10-tek (MMŚ)

45

Skorowidze map na GeoMalopolska.pl

46

Jak zdefiniować system odniesień dla naszych danych geograficznych?

 jeśli dane są w innym układzie odniesienia dokonać transformacji do GRS-80/WGS-84
 jeśli są to dane dla Polski, w wyborze odwzorowania

i układu współrzędnych kierować się obowiązującym rozporządzeniem oraz skalą opracowania

(Rozporządzenie… 2000)

 dla Polski może być z powodzeniem stosowany UTM:

 kiedy dane rastrowe zostały

pozyskane w UTM

 kiedy mapa obejmuje też tereny

poza granicami Polski – np. geoportal

Tatry dla TPN-TANAP

47

Program „kartograficzny” Flex Projector

 opracowany przez Bernharda Jenny’ego (Institute

of Cartography, ETH Zurich) i Toma Pattersona

(US National Park Service)

 autorów zainspirowało odwzorowanie Robinsona

48

Zadanie domowe 