1

1. SPOLECZNOSCI LOKALNE

PODSTAWOWE POJECIA

SOCJOLOGIA ROZWOJU LOK. I REGION. – CWICZENIA I WYKŁADY

ZJAZD I

26.09.2009

1. SPOŁECZNOŚCI LOKALNE

Wspólnota lokalna – źródło identyfikacji dla jednostki manifestowane w sytuacjach nadzwyczaj-
nych, związanych z realnym zagrożeniem społecznym. Społeczności lokalne symbolizowane są
przez gminę.

Lokalizm (łac. lokalis) – konkretne miejsce w przestrzeni.

Rodzaje miejsc w socjologii:



miejsce – oswojone, bliskie jednostce, która się z danym miejscem identyfikuje; z miejscem
związane są ludzkie emocje i tożsamość; w nim istnieją społeczności lokalne, które rozróż-
niają rzeczywistość na „my” i „oni”; miejsce jest silnie związane z osobowością jednostki;



przestrzeń – szersza od miejsca, nie odnoszą się do niej żadne więzi emocjonalne, a jed-
nostki rzadko się z nią utożsamiają; przestrzeń jest czymś płynnym.

Platońska wizja społeczności lokalnej – idealna społeczność lokalna to wspólnota ok. 5000 oby-
wateli. Kontakty są utrzymywane twarzą w twarz, ma miejsce wysoka kontrola społeczna.

Kontrola społeczna – starsze pokolenie ludzi śledzi poczynania innych, dewiacje są piętnowane,
akceptuje się tylko zachowania zgodne z tradycją. Konsekwencje kontroli społecznej:

 pozytywne – mniej zachowań dewiacyjnych, integracja, wspólnotowość, azjatycki sposób

widzenia rzeczywistości w kategorii dobra wspólnotowego, poczucie przynależności (np.
osoby cierpiące na depresję czują większy komfort psychiczny), bliskość fizyczna i spo-
łeczna (przykładem bliskości fizycznej ale nie społecznej jest np. sytuacja w windzie lub za-
tłoczonym autobusie);

 negatywne – ogranicza rozwój i wolność, uniformizacja, niska skłonność do innowacji, brak

dynamiki rozwoju lokalnego.

Społeczność lokalna posiada swoistą oprawę instytucjonalną (np. szkoły, szpitale, centrum admi-
nistracji). Szczepański zwraca uwagę przede wszystkim na dwie instytucje: szpital, w którym
człowiek się rodzi i cmentarz, na którym kończy życie w społeczności. Bliskość tych miejsc poka-
zuje trajektorię życia w społeczności, w której jednostka jest w pełno zaspokojona.

Społeczności lokalnych jest coraz mniej, bowiem przeobrażają się przez procesy takie jak:



globalizacja – mocno przekształca sposób organizacji życia zbiorowego;



renesans lokalizmu/regionalizmu – proces jest odpowiedzią na globalizację i opiera się na
chęci zaakcentowania własnych korzeni kulturowych i tożsamości.

Charakter globalizacji:



szeroki przepływ informacji (np. śmierć papieża na ekranie telewizyjnym, w średniowie-
czu taka informacja docierała po trzech miesiącach);



konkurencyjność – kiedyś społeczność lokalna była samowystarczalna, teraz wplątana jest
w sieć zależności;

2

1. SPOLECZNOSCI LOKALNE

PODSTAWOWE POJECIA

SOCJOLOGIA ROZWOJU LOK. I REGION. – CWICZENIA I WYKŁADY

ZJAZD I

26.09.2009



kultura masowa – powoduje ujednolicanie się pewnych obszarów życia.

Kultura masowa powoduje pytanie kim jestem? skąd się wywodzę? Odpowiedzią są np. stoiska re-
gionalne w hipermarketach – jest to swoisty mariaż globalizmu i regionalizmu.

2. ZBIOROWOŚCI TERYTORIALNE

Procesy ekonomiczne przekształciły układy lokalne w zbiorowości. Nastąpiła przestrzenna kon-
centracja dóbr i usług a także ludzi oraz centralizacja dyspozycji zarządzania i władzy, wykształci-
ła się elita światowa

1

. Dzięki przestrzennej koncentracji pojawiają się megaregiony.

Megaregion (termin Floridy) – miejsce w przestrzeni, gdzie znajduje się duże skupisko ludzi,
usług i kapitału (np. Dolina Krzemowa). Megaregiony rządzą światem. Są większe od metropolii –
to skupiska metropolii. Zarządza się nimi inaczej niż metropoliami.

Wspólnoty przeobrażają się w zbiorowości, stają się zupełnie inną organizacją.

Zbiorowość terytorialna (community) – cechuje ją słabsza od wspólnoty organizacja wewnętrzna
(skala jest już za duża), niski poziom zbiorowej i indywidualnej identyfikacji (np. bielszczanie nie
identyfikują się ze Ślązakami, ukazuje to niski poziom identyfikacji w zbiorowości terytorialnej),
słabsza więź i integracja wewnętrzna, wyższa gotowość do migracji, rozluźnione relacje z osobami
bliskimi fizycznie (zjawisko samotności w tłumie), niskie poczucie wspólnoty gospodarowania.

3. ZMIANY

Źródła zmian w społecznościach lokalnych:

 kontakt z czymś, co przychodzi z zewnątrz;
 wewnętrzne siły.

Ze względu na źródło pochodzenia zmiany dzielimy na:



endogenne – źródło mają na zewnątrz



egzogenne – same są przedmiotem i animatorem zmian.

Najczęściej występują obie jednocześnie. Motorem tych zmian w społecznościach lokalnych jest
gotowość i chęć.

Partycypacja – uczestnictwo jednostek, które jest warunkiem zmian. W literaturze przedmiotu
występują dwie różne definicje tego terminu:



partycypacja jako proces mobilizacji:

1

Kaja Godlewska, Klientelizm w górnictwie – książka o karuzeli stanowisk.

3

1. SPOLECZNOSCI LOKALNE

PODSTAWOWE POJECIA

SOCJOLOGIA ROZWOJU LOK. I REGION. – CWICZENIA I WYKŁADY

ZJAZD I

26.09.2009

 społecznej – oznacza gotowość do zmiany ustalonego porządku społecznego (np.

zrzeszanie się Polaków w związku zawodowym Solidarność),

 politycznej – dążenie grup ludzi, rządów, elit władzy do uzyskania poparcia spo-

łecznego dla programów czy ideologii;



partycypacja jako decentralizacja władzy i zarządzania.

Podział na regiony wynika z procesu globalizacji – dokonuje się łączenie w dużą strukturę w ra-
mach UE. Powoduje to problemy związane z zarządzaniem, identyfikacją, tożsamością.

Podział Europy na regiony umożliwia:



łatwiejsze utożsamienie z regionem;



lepszą komunikację między jednostkami zarządzającymi;



łatwiejsze przekazywanie pewnych wzorów postępowania wprost do mniejszych jedno-
stek, które przyjmują je, ponieważ chcą się przekształcić (wzmaga to rozwój endogenny).

Sposób zarządzania politycznymi regionami i państwami – zazwyczaj z poszczególnych regionów
pozyskuje się środki do budżetu, a następnie – zgodnie z zasadą równości – dzieli się te środki po
równo.