studenci.pl

studenci.pl

DZIECKO NADPOBUDLIWE

Wśród dzieci sprawiających kłopoty wychowawcze i to często od wczesnego
dzieciństwa jest grupa charakteryzująca się określonymi cechami zachowania. Są to
dzieci niespokojne, nadmiernie ruchliwe i aktywne, o zmiennych nastrojach,
impulsywne i roztrzepane. Nazywamy je dziećmi impulsywnymi psychoruchowo lub
przejawiającymi zaburzenia hiperkinetyczne. Problem ten obecnie stał się bardzo
ważny, gdyż zjawisko nadpobudliwości występuje coraz częściej.

Dziecko nadpobudliwe nie ma czegoś za dużo. Ma po prostu za mało zdolności do
wewnętrznej kontroli i hamowania. Przeważają u niego procesy pobudzania. Jest to
pewna stała cecha dziecka, która oczywiście może zmieniać się w miarę jak dziecko
dorasta. Może być również w różny sposób wyrażona w zależności od sytuacji.

Dla nadpobudliwości są charakterystyczne trzy grupy objawów. Są to;
nasilone zaburzenia uwagi, czyli niemożność jej skoncentrowania

nadmierna impulsywność

nadmierna ruchliwość

Mianem nadpobudliwości psychoruchowej określa się zazwyczaj zespół objawów
występujących w jednej, dwóch lub wszystkich sferach funkcjonowania dziecka -
ruchowej, poznawczej i emocjonalnej.

W sferze ruchowej przejawia się to najczęściej wyraźnym niepokojem ruchowym w
zakresie dużej i małej motoryki. Obserwujemy u dzieci niemożność pozostawania w
bezruchu przez nawet krótki okres czasu, podrywanie się z miejsca, chodzenie po
klasie, biegani, wymachiwanie rękoma lub też wzmożone ruchy kończyn.

Nadpobudliwość w sferze poznawczej wyraża się trudnościami w skupieniu uwagi
oraz pochopnością i pobieżnością myślenia. Dziecko nie jest w stanie skupić się
dłużej nad wykonywaną czynnością, najmniejszy bodziec odrywa je od zadania.
Dzieci te przerzucają swoją uwagę z obiektu na obiekt, robią wrażenie jakby
interesowało je kilka lub kilkanaście rzeczy naraz.

W sferze emocjonalnej to przede wszystkim nieopanowane nieraz bardzo silne
reakcje uczuciowe, wzmożona ekspresja oraz zwiększona wrażliwość na bodźce
otoczenia.

Szczegółowe zachowania charakteryzujące poszczególne grupy objawów to

ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI

dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć
szkolnych, pracy lub wykonywania innych czynności

często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach

często wydaje się że nie słucha tego co się do niego mówi

studenci.pl

studenci.pl

często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji, ma kłopoty z dokończeniem
zadań szkolnych i wypełnieniem codziennych obowiązków

często ma kłopoty z zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć

nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku
umysłowego - jak nauka szkolna lub odrabianie zadań domowych

często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub zajęć

łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców

często zapomina o różnych codziennych sprawach

NADRUCHLIWOŚĆ

ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp, bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu

wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego
siedzenia

często chodzi po pomieszczeniu, wspina się na meble

często ma kłopoty ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem

często jest w ruchu "biega jak nakręcone''

często jest nadmiernie gadatliwe

IMPULSYWNOŚĆ

często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości

często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej

często przerywa lub przeszkadza innym

Wszystkie dzieci pragną poznawać świat, uczyć się nowych rzeczy, bawić z
rówieśnikami. Widzieć uznanie, podziw i miłość w oczach dorosłych. Jednak
niektórym dzieciom trudniej sobie radzić z codziennymi obowiązkami i
przyjemnościami. Los do ich niewidzialnego bagażu dołożył ciężki kamień -
nadpobudliwość. Jest im, więc dużo trudniej niż rówieśnikom.

Można je porównać do płatków śniegu - niby jedno jest podobne do drugiego, a
jednak każde inne. Podobnie jest z nadpobudliwością. Nie da się wymienić tych
samych cech charakterystycznych dla wszystkich dzieci nadpobudliwych.

Jakie są przyczyny nadpobudliwości?

Należy tu wymienić następujące czynniki

studenci.pl

studenci.pl

g e n e t y c z n y ( dziedziczone cechy )

b i o l o g i c z n y (powikłani około porodowe, choroby somatyczne )

ś r o d o w i s k o w y (warunki bytowe, struktura rodziny ,postawy rodzicielskie,
atmosfera emocjonalna )

s p o ł e c z n y ( relacje uczeń - nauczyciel, uczeń - uczeń )

Zasadne wydaje się również przypuszczenie, iż ważną rolę odgrywa sposób
spędzania wolnego czasu i czynniki społeczno - ekonomiczne. Można by wymienić
również tempo życia, które niekorzystnie odbija się na układzie nerwowym dzieci,
deficyt kontaktów ze sale zajętymi, zapracowanymi i przemęczonymi rodzicami, czy
też obcowanie z głośnymi i agresywnymi wzorcami kontaktów międzyludzkich.
Źródłem urazów zaś na terenie szkoły mogą być zaburzone relacje między uczniem
a nauczycielem oraz między uczniem a kolegami. Mogą one wzmocnić istniejące już
zaburzenia emocjonalne. Do sytuacji urazo twórczych zaliczamy przede wszystkim
negatywny stosunek nauczyciela do ucznia, nadmierne wymagania stawiane
dziecku, odrzucenie przez grupę rówieśniczą, przeżywaną stale rywalizację między
kolegami.

Nieprawidłowe reakcje otoczenia na objawy nadpobudliwości u dzieci, a więc silne
sankcje karne za ich zachowania, zmuszanie dzieci do pozostawania w bezruchu
piętnowanie ich zachowań na forum klasy prowadzą jedynie do nasilenia
zaburzonych zachowań.

Zespół hiperkinetyczny jest najlepiej widoczny u dzieci w wieku szkolnym, u których
zaburzenia uwagi znacząco wpływają na osiągnięcia szkolne.

Nasilenie objawów zmniejsza się wraz z wiekiem dzieci. U młodzieży objawy
nadpobudliwości przyjmują formę uczucia niepokoju oraz trudności uczestniczenia w
zajęciach wymagających spokojnego siedzenia.

Nadpobudliwość może powodować, iż nastolatki nie są w stanie osiągnąć sukcesu
szkolnego sportowego, społecznego czy towarzyskiego. Poważnym problemem jest
brak akceptacji ze strony rówieśników i dorosłych w okresie dojrzewania Może to
prowadzić do rozwoju depresji, uzależnieni czy rozwoju osobowości aspołecznej.
Wszystko to zwiększa również ryzyko popełnienia przez załamanego nastolatka
samobójstwa.

Nie wszystkie zaburzenia zachowania występujące na terenie szkoły, możemy uznać
za nadpobudliwość.

Stany, które mogą być pomylone z nadpobudliwością możemy ogólnie podzielić na

~c h o r o b y s o m a t y c z n e ( uszkodzenia słuchu, wzroku, astma nadczynność tarczycy
wada serca, alergia, padaczka, dzieci niedożywione, choroby pasożytnicze )

~z a b u r z e n i a p s y c h i c z n e ( niski iloraz inteligencji, autyzm, depresja, silne sytuacje
lękowe )

studenci.pl

studenci.pl

~c z y n n i k i ś r o d w i s k o w e ( dziecko nadmiernie zdolne, narażone na silny stres,
maltretowane fizycznie, wykorzystywane seksualnie, dzieci niewychowane, pochodzące z
domów w których brak jasnych reguł postępowania )

CO WIDAĆ W KLASIE ?

Dzieci nadpobudliwe są dziećmi trudnymi, wymagającymi większego wkładu pracy,
większej cierpliwości, bardziej przemyślanego, konsekwentnego działania dla
osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych. Będąc uciążliwe, kłopotliwe,
wprowadzają dorosłych w stan zdenerwowania, czasami nawet wyczerpania. Wtedy
zawodzi samokontrola, A zaczyna się obrona przed aktywnością dziecka.

Podczas lekcji, kiedy nauczyciel nie zwraca na nie uwagi zaczyna błaznować, np.
wchodzi pod ławkę. Skarcone, wybucha płaczem lub dostaje ataku wściekłości. Po
10 minutach robi dokładnie to samo, za co zostało ukarane. Jeśli zostanie za coś
pochwalone, natychmiast robi to samo jeszcze raz i głośno domaga się pochwały
przerywając lekcję.

Trzeba mu wszystko powtarzać. Nie słucha, tylko patrzy w okno i dłubie cyrklem w
ławce. Nie odrabia zadań domowych, zapomina zeszytów, farb, bloku, stroju na
wychowanie fizyczne.

Dzieci nie chcą się z nim bawić, bo chce stale być w centrum uwagi, nie potrafi przez
chwilę poczekać, przerywa zabawy innych. Ponieważ dzieci coraz częściej się z
niego śmieją, dziecko nadpobudliwe zostaje klasowym błaznem. Po pewnym czasie
zaczyna nienawidzić szkoły. Usiłuje do niej nie chodzić, ucieka na wagary lub płacze
każdego ranka przed wyjściem z domu.

Nauczyciel spędza z uczniem wiele czasu. Może go zachęcić do nauki lub zniechęcić
do niej na zawsze. Podczas pracy z dzieckiem nadpobudliwym pierwszą myślą jest
chęć pozbycia się go z klasy lub najszybszej zmiany zawodu.

Są dzieci o tak nasilonej nadpobudliwości, że nie są w stanie utrzymać się w szkole,
ponieważ całkowicie utrudniają prowadzenie zajęć. Jednak decyzja o usunięciu ich z
klasy powinna być ostatecznością po wyczerpaniu wszystkich innych dostępnych
form pomocy.

Optymalnym miejscem nauczania dziecka nadpobudliwego jest mało liczna 10-15
osobowa klasa o charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli.

Jednak nawet w zwykłej szkole nauczyciel ma wiele możliwości sobie, swojemu
nadpobudliwemu uczniowi i innym dzieciom w klasie. Przede wszystkim musi
zaakceptować, że dziecko nadpobudliwe jest dzieckiem odmiennym i wymaga
odmiennego traktowania. Krzyczenie na nie za to, że wierci się w ławce, jest równie
rozsądne jak robienie awantury ślepcowi z białą laska, że potrącił nas na ulicy.

Dokładna znajomość objawów nadpobudliwości pozwoli nauczycielowi na
odróżnienie zachowań dzieci będących przejawami nadpobudliwości, od złośliwości
czy niegrzeczności.

studenci.pl

studenci.pl

Najlepszymi sojusznikami nauczyciela mogą być rodzice. Będzie tak tylko wtedy,
kiedy zamiast oskarżać ich o to, że nie potrafią wychować dziecka, uzna się, że
zarówno oni, jak i szkoła mają podobny problem i razem mogą spróbować go
rozwiązać.

Nauczyciel często uważa, że dziecko biega po klasie, bo rodzice nie potrafią go
wychować, ale rodzice mają też prawo sądzić, że ich dziecko nigdy nie wie jak
rozwiązać zadanie domowe i czego ma się nauczyć na jutro, bo ma bardzo złego
nauczyciela.

Dla każdego dziecka zajęcie się nim przez nauczyciela jest wyróżnieniem.
Oczywiście w klasie nie sposób zajmować się każdym dzieckiem z osobna. Zwykle
uwaga nauczyciela koncentruje się na dzieciach, które sprawiają problemy. Stąd
prosta droga do wzmacniania niewłaściwych zachowań, których wcale nie
chcielibyśmy wzmacniać.

Dziecko nadpobudliwe ma poważne kłopoty z doczekaniem do momentu, kiedy
przyjdzie jego kolej, by zajął się nim nauczyciel. Stad nawet skarcenie może okazać
się lepsze niż nudna lekcja.

Praca z dzieckiem nadpobudliwym wymaga zauważenia tych rzadkich chwil, kiedy
spokojnie pracuje i zachęcanie go do dalszego wysiłku.
Nie należy się bać, że się go rozproszy. Pochwała doda mu sił do heroicznego
wysiłku spokojnego siedzenia i skupienia się na zadaniach.

Jeśli nauczycielowi wydaje się, że nie ma, za co pochwalić dziecka, warto
zastanowić się, czy nie przykłada do wszystkich swoich uczniów jednakowej miary,
która może nie pasować do dziecka nadpobudliwego.

Mając w klasie takiego ucznia, nauczyciel musi mówić tak, aby on go usłyszał, czyli
czasami zwrócić się bezpośrednio do niego. Musi również pamiętać o tym, że
dziecko z zaburzeniami uwagi może pracować krótko. Nauczyciel może pomóc
takiemu dziecku, zachęcając go do ciągłego sprawdzania oraz przypominając o
obowiązkach..

Pomocne lub przeszkadzające może być już samo miejsce siedzenia w klasie.
Uczeń taki powinien zawsze siedzieć w pierwszej ławce, jak najbliżej nauczyciela,
albo sam, albo posadzony z najspokojniejszym dzieckiem w klasie.

Aby choć w pewnym stopniu zapanować nad nadruchliwością dziecka nauczyciel
musi wykorzystywać je przy każdej okazji do ruchu, np., aby starło tablicę, przyniosło
coś, rozdało zeszyty. Nie tylko zmniejszymy w ten sposób niepożądaną
nadruchliwość ucznia, ale jeszcze pozwolimy mu poczuć się ważnym, potrzebnym i
akceptowanym.

Nauczanie dziecka nadpobudliwego jest trudniejsze niż innych dzieci. Wymaga ono
często specjalnych metod dydaktycznych. Podstawowe z nich to:

- wyróżnianie najważniejszych zagadnień

studenci.pl

studenci.pl

- podkreślanie ich na tablicy na kolorowo

- zaznaczanie podczas wypowiedzi sygnałem: "to ważne"

- eksperymenty i doświadczenia

- własna aktywność dziecka

Dzieci nadpobudliwe cierpią nie tylko z powodu zaburzeń procesów uwagi czy
nadruchliwości, ale również częściej niż inne dzieci mają kłopoty z powodu

z b u r z e ń j ę z k o w c h

z b u r z e ń p a m i ę c i

d y s l e k s j i , d y s g r a f i , d y s k a l k u l i

n i e s p r a w n o ś c i r u c h o w e j

Ze względu na swoje zachowanie, chaotyczność, brak odpowiedzialności dzieci te
nie są zapraszane do współpracy lub spełniają funkcje marginesowe. Bodźcami
negatywnymi dla nich są wszelkie trudne sytuacje, jak np. zadania przerastające
możliwości dziecka W takich sytuacjach stan pobudzania wzmaga się i potrzebuje
ono pomocy. Nauczyciel powinien, więc stopniować trudności i zakres działania.

Dzieci nadpobudliwe są wrażliwe na stosunek do nich. Nadmierna krytyka,
pokpiwanie, żartowanie, często stają się przyczynami zaburzeń równowagi.
Współpraca z tymi dziećmi nie jest łatwa. Należy jednak pamiętać, że przy
odpowiedniej współpracy, możemy uzyskać bardzo dobre rezultaty, zarówno w pracy
indywidualnej i grupowej.