PRACA Z DZIECKIEM Z NADPOBUDLIWOPŚCIĄ PSYCHORUCHOWĄ I Z DZIECKIEM O ZABURZONYM ZACHOWANIU
Nadpobudliwość psychoruchowa jest zjawiskiem często spotykanym u dzieci w różnych okresach ich rozwoju i stanowi poważny problem nie tylko teoretyczny, ale i praktyczny.
Nadpobudliwość psychoruchowa nazywana jest zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i deficytu uwagi hiperkinetycznej.
U dzieci z nadpobudliwością psychoruchową występuje problem z koncentracją uwagi i kontrolą oraz impulsywnością, dlatego jest on nazywany zespołem nadpobudliwości ruchowej i deficytu uwagi.
Dzieci takie sprawiają trudności w wychowywaniu, czego przyczyną jest wyraźna w układzie nerwowym przewaga procesów pobudzania nad procesami hamowania.
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej w zależności od wieku dziecka są następujące:
Do 3 roku życia – nadmierna ruchliwość.
Wiek przedszkolny – nadmierna ruchliwość, agresja wobec innych dzieci, impulsywność.
Wiek szkolny – zaburzenia koncentracji uwagi, stopniowe ustępowanie ruchliwości.
Okres dorastania – wewnętrzny niepokój, roztargnienie, trudności z koncentracją uwagi, zachowania pozycyjno – buntownicze.
Pozostałe objawy to:
brak samokontroli,
zaburzone relacje z rówieśnikami,
brak kontroli emocji,
interesowanie się kilkoma rzeczami naraz.
Objawy te mogą ujawniać się w 3 sferach.
poznawcza ( charakterystyczny deficyt uwagi),
emocjonalna ( wrażliwość na działające bodźce),
ruchowa ( wzmożona ruchliwość).
W szkole takie dziecko powinno siedzieć w pierwszej ławce, najlepiej przy ścianie, bo to wtedy go uspokaja i wycisza. Pracę dziecka warto podzielić na bardzo małe odcinki i wydawać krótkie polecenia.
W leczeniu występuje określona kolejność działań:
Stworzyć uporządkowane środowisko – stały plan pracy w ciągu dnia, kanon niezmiennych reguł i zasad, przypominanie o tym co powinno być zrobione i w jakiej kolejności.
Dostosować wymagania do potrzeb i możliwości dziecka – nauka w mało licznych klasach, stały nadzór pedagogiczny nauczyciela.
Ukierunkowanie swoich działań na poprawę samooceny dziecka – praca nad kontaktem indywidualnym, wskazać możliwości psychoterapii rodziny i terapii indywidualnej dziecka.
U dziecka nadpobudliwego psychoruchowo występują zmiany sposobu nauczania:
Ustawienie ławek dziecka – jak najbliżej biurka z znacznym oddaleniem od pozostałych dzieci.
Wpojenie pewnych zasad dziecku:
Siedź na wyznaczonym miejscu.
Zajmij się tylko swoim zadaniem.
Patrz na wykonywane zadania.
Słuchaj, nie przerywaj temu co mówi do Ciebie.
Pobudzenie uwagi dziecka – polecenia mówić szybko i skrótowo, pozwalać doświadczać, stosować różne formy sprawdzania widoczności, pomagać w systematyzowaniu wiedzy.
Usprawnienie zdolności słuchania – instrukcje krótkie i częste, powtarzanie i nakłanianie dziecka do ich powtórzenia.
Nauczanie przez rówieśników – praca w parach i zespołach, w których członkowie wzajemnie sobie pomagają.
Cechy charakterystyczne zaburzonych zachowań:
nieadekwatność – racją jest odpowiedź na dane pytanie.
sztywność – zachowania powtarzają się według tego samego wzorca.
automatyczność – zachowania uruchamiane są automatycznie bez rozpoznania sytuacji, jako całości.
szkodliwość dla podmiotu i otoczenia:
dla podmiotu: wyraża się w niewykorzystaniu sytuacji do swoich potrzeb, nie uczeniu się i w nie budowaniu dobrych relacji, wściekłość na siebie i innych, poczucie winy i wstyd.
dla otoczenia: wyraża się poprzez wyłanianie u innych negatywnych emocji, poczucie bezradności i konieczności podjęcia specjalnych działań.
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej bardzo są widoczne, szczególnie w szkole, więc należy zwrócić uwagę na środowisko szkolne dziecka, a w szkole przeważnie takie dziecko jest nie lubiane. Ważne jest również to, czy w rodzinie występują konflikty rodzinne. Takie dziecko potrzebuje spokoju, poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, koncentracji oraz ustalonego rytmu dnia. W domu powinna być pełna akceptacja i spokój, a przede wszystkim rodzice powinni takiemu dziecku ograniczyć oglądanie telewizji, a także zachęcać do malowania i rysowania.
W pracy z dzieckiem należy zachować spokój. Dziecko takie zawsze powinno siedzieć koło nauczyciela, a po lekcji stosować ćwiczenia wyciszające. Wybierać takie zabawy, w których dziecko odnosi sukces. Dziecko takie nie przepisuje poleceń z tablicy, proponuje się więc, by nauczyciele polecenia napisali na kartkach, które dzieci zabierają do domu.
W klasie dziecku przydzielać czynności ruchowe np. rozdawanie zeszytów, moczenie gąbki, podlewanie kwiatów. U dzieci z nadpobudliwością psychoruchową występuje problem z przestrzeganiem, wiec można uczulić rodziców, aby kontrolowali zeszyt dziecka w domu. Podejmować pracę z zastosowaniem zasadę stopniowania trudności. W klasie unikać współzawodnictwa i zabaw emocjonalnych.
Dzieci z nadpobudliwości psychoruchowej wyrastają, i tak w kolejności ustępują objawy:
nadruchliwość
impulsywność,
zaburzenia uwagi.
Dla dzieci trzeba zorganizować zajęcia terapeutyczne, które spełniają funkcje tj.
uspokajają dzieci nadpobudliwe,
wyrabiają sprawność manualna,
uczą kontaktów z rzeczywistością,
tworzą prawidłowy stosunek do pracy.
Tworzyć techniki do wykonywania prac plastycznych i technicznych, w których dziecko wybiera daną technikę do wykonania na dany temat. Proponowane są techniki:
1. Stemplowanie całej kartki, lub tylko szlaczek.
2. Kopiowanie rysunków po śladzie przez kalkę.
3. Obrysowywanie wzorów, wycinanie i naklejanie na kartkę papieru.
4. Rysowanie, lub malowanie na gazecie tuszem, lub dowolna farbą.
5. Rysowanie kredką na ciemnym papierze.
6. Rysowanie nitką.
7. Układanie kompozycji ze sznurka i wełny.
8. Wydzieranki z kolorowego papieru.
9. Płaskorzeźby.
Praca z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo może przybierać dwie formy.
1. Zajęcia grupowe.
W zajęciach grupowych stosowane są zabawy z różnymi przyborami np.
- zabawy z piłką ,,Złap moje imię”,
- zabawy z woreczkiem ,, podaj dalej, parzy”,
- zabawy z materacem ,,Niezwykłe drzewo”,
- zabawy z szarfą ,,Dziupla”,
- zabawy z instrumentami perkusyjnymi ,,Co słyszysz?”,
2. Zajęcia indywidualne.
W zajęciach indywidualnych występują różnego ćwiczenia i zadania.
- lepienie z plasteliny liter lub cyfr,
- labirynty różnego rodzaju,
- wyszukiwanie na obrazku danych elementów,
- dokańczanie obrazków na podstawie wzoru,
- rozwiązywanie krzyżówek obrazkowych.
Ważne bibliografie:
1. T. Wolański, A. Kołakowski, M. Skotnica ,, Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci”.
2. H. Nartowska ,, Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo”.
3. P. Pawlak ,, Program profilaktyczno – terapeutyczny dla dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej”.