SPASYCZNOŚĆ

Jest jedną z form wzmożonego napięcia mięśniowego.

Charakteryzuje się ona narastaniem napięcia mięśnia, zależnym od 

szybkości jego rozciągania, z objawem ''scyzorykowatym'', polegającym 

na narastaniu oporu do pewnego punktu, po którym napięcie mięśniowe 

maleje.

Nasilona spastyczność może powodować utrwalone wzorce ułożeń 

dotkniętych nią części ciała tj. zmian w postaci kostnienia w obrębie 

mięśni i stawów, a także zaników mięśni kończyn. Zazwyczaj jest ona 

częścią obrazu towarzyszącego niedowładowi, co nasila dysfunkcję. W 
postaci nieleczonych dochodzi do powstania przykurczów utrwalonych, 

nieodwracalnych owych.

Spastyczność zaburza przede wszystkim codzienne życie chorego. 

Powoduje zaburzenia snu z powodu trudności zmiany pozycji, bolesne 

skurcze i klonusy, pogarsza nastrój i samopoczucie.

 

 

Zaburzenie równowagi między układem hamującym i 

pobudzającym skutkuje rozwojem spastyczności.

Lance opisuje to zjawisko jako:

''motoryczne zaburzenie charakteryzujące 

się szybkim wzrostem napięcia tonicznego 
mięśnia ze wzmożeniem odruchów 

ścięgnistych, wynikające z nadpobudliwości 

odruchu rozciągowego, jako jeden z 
komponetów zespołu górnego 

motoneuronu.''

 

 

Najczęstsze przyczyny:

 U dzieci najczęstszą przyczyną spastyczności 
jest mózgowe porażenie dziecięce, natomiast u 
dorosłych może być wywołana przez udar lub 
stwardnienie rozsiane. Przyczyną może być 
również pourazowe uszkodzenie części mózgu 
i rdzenia kręgowego (drogi korowo-rdzeniowej, 
tzw. szlaku piramidowego), które są 
odpowiedzialne za odruchy warunkowe.

 

 

Objaw ''scyzorkowaty''

Polega on na wzroście napięcia mięśniowego w 
zajętej kończynie, które narasta i nagle ustępuje, 
podczas jej biernego rozciągania. Opór narasta 
proporcjonalnie do amplitudy i szybkości ruchu. 
Na ten opór składają się różne czynniki tj:

●

Właściwości elastyczne aparatu ruchowego

●

Brak świadomej kontroli ruchu przez pacjenta

●

Zaburzenia poznawcze

 

 

 

 

 

 

Objawy kliniczne spastyczności 

brak możliwości wykonania ruchu 

zamierzonego

Objawy dodatnie

Objawy ujemne

Wygórowane odruchy ścięgniste

Wzmożony opór podczas szybkiego, 
biernego ruchu

Skurcze kolniczne (drgawki) mięśni

Obniżenie siły mięśniowej

Ograniczenie mobilności

Brak możliwości wykonania ruchu 
zamierzonego

 

 

Typowy obraz kliniczny

n

Kończyna górna – ramie w lekkim odwiedzeniu i 

Kończyna górna – ramie w lekkim odwiedzeniu i 

skręceniu do wewnątrz, łokieć w zgięciu, przedramię w 

skręceniu do wewnątrz, łokieć w zgięciu, przedramię w 

nawróceniu, nadgarstek i palce w zgięciu;

nawróceniu, nadgarstek i palce w zgięciu;
n

Kończyna dolna – staw biodrowy w zgięciu, 

Kończyna dolna – staw biodrowy w zgięciu, 

przywiedzeniu i skręceniu do wewnątrz, kolano w zgięciu, 

przywiedzeniu i skręceniu do wewnątrz, kolano w zgięciu, 

stopa w ustawieniu końskim z komponentą płasko-koślawą 

stopa w ustawieniu końskim z komponentą płasko-koślawą 

lub szpotawą, przywiedzeniem przodostopia lub 

lub szpotawą, przywiedzeniem przodostopia lub 

wyżłobieniem sklepienia;

wyżłobieniem sklepienia;
n

Chód charakterystyczny, spowolniony, wykrok opóźniony, 

Chód charakterystyczny, spowolniony, wykrok opóźniony, 

odbywa się z oporem. Sylwetka mało elastyczna, pochylona 

odbywa się z oporem. Sylwetka mało elastyczna, pochylona 

do przodu, w czasie chodu pochylająca się na boki.

do przodu, w czasie chodu pochylająca się na boki.

 

 

Postaci:

●

Podstawowa- 

całkowicie związana z 

całkowicie związana z 

zaburzeniami neurologicznymi

zaburzeniami neurologicznymi

●

Reaktywna- 

jej nasilenie i występowanie 

jej nasilenie i występowanie 

uzależnione są od dodatkowych, możliwych do 

uzależnione są od dodatkowych, możliwych do 

wyeliminowania bodźców (np. niewłaściwe ułożenie i 

wyeliminowania bodźców (np. niewłaściwe ułożenie i 

brak rehabilitacji biernej pacjenta z wstrząsem 

brak rehabilitacji biernej pacjenta z wstrząsem 

rdzeniowym prowadzące do powstania przykurczów 

rdzeniowym prowadzące do powstania przykurczów 

zgięciowych)

zgięciowych)

 

 

Podział ze względu na lokalizacje:

n

Jednokończynowe (monoplegia, 

Jednokończynowe (monoplegia, 

monopoparesis);

monopoparesis);
n

Połowicze (hemiplegia, hemiparesis) – 

Połowicze (hemiplegia, hemiparesis) – 

jednoimienna kończyna górna i dolna;

jednoimienna kończyna górna i dolna;
n

Dwukończynowe (paraplegia, paraparesis) – obie 

Dwukończynowe (paraplegia, paraparesis) – obie 

kończyny górne lub obie dolne;

kończyny górne lub obie dolne;
n

Obejmujące wszystkie kończyny (tetraplegia, 

Obejmujące wszystkie kończyny (tetraplegia, 

tetraparesis);

tetraparesis);

 

 

Podział podstawie objawów 

klinicznych i badania EMG

-

I

I

°

°

 - wzmożone odruchy ścięgniste, skórne, okostnowe, dodatni objaw 

 - wzmożone odruchy ścięgniste, skórne, okostnowe, dodatni objaw 

Babińskiego, bez patologicznych ustawień kończyn i przykurczów stawów;

Babińskiego, bez patologicznych ustawień kończyn i przykurczów stawów;

-

II

II

°

°

 - nieprawidłowe ustawienie kończyn w trakcie ruchów i pobudzenia, 

 - nieprawidłowe ustawienie kończyn w trakcie ruchów i pobudzenia, 

upośledzenie poruszania się, niewielkie zaburzenia koordynacji;

upośledzenie poruszania się, niewielkie zaburzenia koordynacji;

-

III

III

°

°

 - przykurcze stawów z zachowanymi ruchami czynnymi, w EMG 

 - przykurcze stawów z zachowanymi ruchami czynnymi, w EMG 

równoczesna aktywność antagonistów, sprawność ruchowa wyraźnie 

równoczesna aktywność antagonistów, sprawność ruchowa wyraźnie 

upośledzona;

upośledzona;

-

IV

IV

°

°

 - brak możliwości wykonywania zamierzonych ruchów, wyraźne 

 - brak możliwości wykonywania zamierzonych ruchów, wyraźne 

przykurcze nasilające się przy próbie ruchu lub silnych emocjach, w EMG 

przykurcze nasilające się przy próbie ruchu lub silnych emocjach, w EMG 

stała, podwyższona aktywność zginaczy i prostowników;

stała, podwyższona aktywność zginaczy i prostowników;

 

 

Skala Ashwortha

Skala Ashwortha

 

 

0 – napięcie mięśniowe prawidłowe;

0 – napięcie mięśniowe prawidłowe;

1 – niewielki wzrost napięcia wyczuwalny jako opór pod koniec ruchu zginania i 

1 – niewielki wzrost napięcia wyczuwalny jako opór pod koniec ruchu zginania i 

prostowania;

prostowania;

1+ - niewielki wzrost napięcia manifestujący się przez mniej niż połowę zakresu 

1+ - niewielki wzrost napięcia manifestujący się przez mniej niż połowę zakresu 

ruchów;

ruchów;

2 – wyraźny wzrost napięcia wyczuwalny jako opór przez cały zakres ruchu (ruch 

2 – wyraźny wzrost napięcia wyczuwalny jako opór przez cały zakres ruchu (ruch 

łatwo wykonywany);

łatwo wykonywany);

3 – znaczny wzrost napięcia mięśni, wykonywanie ruchów biernych wyraźnie 

3 – znaczny wzrost napięcia mięśni, wykonywanie ruchów biernych wyraźnie 

utrudnione;

utrudnione;

4 – przykurcz zgięciowy lub wyprostny;  

4 – przykurcz zgięciowy lub wyprostny;  

 

 

Rokowania

n

Zależny od przyczyny, ciężkości i 

Zależny od przyczyny, ciężkości i 

lokalizacji uszkodzenia;

lokalizacji uszkodzenia;
n

Ogólnie jednak szansa chodzenia jest 

Ogólnie jednak szansa chodzenia jest 

duża, jeśli dziecko samodzielnie siada do 

duża, jeśli dziecko samodzielnie siada do 

2rż., mało prawdopodobna, jeśli nie opanuje 

2rż., mało prawdopodobna, jeśli nie opanuje 

tej czynności do 4rż. (w przypadkach 

tej czynności do 4rż. (w przypadkach 

zaniedbanych nawet później);

zaniedbanych nawet później);