1

GÓRA

Ś

MIECI RO

Ś

NIE

konspekt warsztatu

Poziom: gimnazjum

Przedmiot: biologia

Podstawa programowa:

Biologia: Tre

ś

ci nauczania:

8. Działania człowieka w

ś

rodowisku przyrodniczym i ich konsekwencje.

Skrót: W czasie zaj

ęć

uczniowie zapoznaj

ą

si

ę

z podstawowymi poj

ę

ciami: odpad, gospodarowanie odpadami.

Zapoznaj

ą

si

ę

z podstawowymi danymi statystycznymi dotycz

ą

cymi ilo

ś

ci produkowanych w Polsce odpadów

komunalnych, metodami zagospodarowania odpadów i podstawowymi regulacjami prawnymi w tym zakresie.

Cele operacyjne:

Ucze

ń

:

•

definiuje poj

ę

cia: odpady, gospodarka odpadami, odpady komunalne, unieszkodliwianie i odzysk,

•

zna podstawowe statystyki dotycz

ą

ce produkcji odpadów w Polsce,

•

rozumie zwi

ą

zek mi

ę

dzy konsumpcj

ą

a ilo

ś

ci

ą

powstaj

ą

cych odpadów,

•

zna zasady post

ę

powania z odpadami i rozumie swoje obowi

ą

zki jako wytwórca odpadów,

•

potrafi wymieni

ć

podstawowe metody zagospodarowania odpadów,

•

zna problemy zwi

ą

zane z gospodarowaniem odpadami – ich unieszkodliwianiem i odzyskiem,

•

rozumie istot

ę

i znaczenie recyklingu odpadów jako głównego sposobu ich zagospodarowania.

Metody i techniki pracy:

•

praca w grupach,

•

burza mózgów,

•

dyskusja,

•

zadanie rachunkowe,

•

praca z map

ą

.

Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne.

Pomoce: karty pracy (zał

ą

cznik), drobne papierowe odpady, mapa miasta w formacie co najmniej A3.

Bibliografia:

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, Materiały Szkoleniowe

„Gospodarowanie odpadami komunalnymi w Polsce” opracowane w ramach projektu „Sklep

→

wysypisko: ulica

jednokierunkowa?” (

http://www.niewyrzucaj.eu/index.php?strona=materialy

), Ramowa Dyrektywa o odpadach

(75/442/EEC) i Ustawa o odpadach z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 628).

Przebieg zaj

ęć

:

1) Dokonujemy podziału uczniów na 4-5 grup (ka

ż

da grupa b

ę

dzie pracowa

ć

przy oddzielnym stoliku).

Prowadz

ą

cy rozdaje ka

ż

dej grupie karty pracy, na których uczniowie wypisuj

ą

wyrazy kojarz

ą

ce im si

ę

ze słowem

„odpady” (zadanie 1a na karcie pracy).

O

ś

rodek Działa

ń

Ekologicznych „

Ź

ródła”

Oddział w Warszawie

Al. Niepodległo

ś

ci 186 00-608 Warszawa

2

2) Dzieci przy pomocy prowadz

ą

cych formułuj

ą

definicj

ę

„odpadu”: czym jest odpad? Jakie ma cechy? Jak

powstaje? (zadanie 1b na karcie pracy). Ogólnie odpad mo

ż

na zdefiniowa

ć

jako rzecz niepotrzebn

ą

, zb

ę

dn

ą

, której

si

ę

pozbywamy.

3) Przy pomocy kart pracy uczniowie obliczaj

ą

, jak

ą

ilo

ść

odpadów produkuj

ą

rocznie i porównuj

ą

to z ilo

ś

ci

ą

odpadów produkowanych przez statystycznego Polaka (zadanie 2a i 2b). Nast

ę

pnie zastanawiaj

ą

si

ę

, dlaczego

w du

ż

ych miastach produkuje si

ę

wi

ę

cej ni

ż

ś

rednio w Polsce. Chodzi tu o wskazanie dzieciom,

ż

e w wielkich

o

ś

rodkach miejskich poziom konsumpcji jest znacznie wy

ż

szy ni

ż

np. na wsi (z uwagi na obecno

ść

wielu sklepów,

wi

ę

ksz

ą

zamo

ż

no

ść

mieszka

ń

ców etc.) i st

ą

d w miastach ilo

ść

powstaj

ą

cych odpadów jest bardzo du

ż

a.

4) W dalszej cz

ęś

ci uczniowie zapoznaj

ą

si

ę

z podstawowymi regulacjami prawnymi dotycz

ą

cymi gospodarki

odpadami (punkt 3 na karcie pracy). Prosimy, by uczniowie najpierw po cichu przeczytali pierwszy fragment tekstu,

a nast

ę

pnie wspólnie zastanawiamy si

ę

, kim w praktyce jest posiadacz odpadów. Posiadacz odpadów,

w przypadku odpadów komunalnych, to ka

ż

dy z nas – jeste

ś

my ich wytwórcami. Z chwil

ą

, gdy wyrzucimy je do

zsypu, ich wła

ś

cicielem staje si

ę

spółdzielnia mieszkaniowa, która administruje na danym osiedlu.

W przypadku domów jednorodzinnych, mieszka

ń

cy domów s

ą

wła

ś

cicielami odpadów do momentu ich odbioru

przez przedsi

ę

biorstwo „odpadowe”. Zastanawiamy si

ę

, jakie s

ą

nasze obowi

ą

zki jako posiadaczy odpadów.

Kolejny fragment Ustawy mówi o zasadzie „zanieczyszczaj

ą

cy płaci”. Ten zapis ma wskaza

ć

,

ż

e to my płacimy na

wyprodukowane przez nas

ś

mieci. Im wi

ę

cej odpadów powstaje w naszych domach, tym wi

ę

ksze koszty ponosimy.

Nast

ę

pny fragment: „Zasady gospodarowania odpadami” okre

ś

la w sposób ogólny, jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

z odpadami. Mówi on jasno,

ż

e w pierwszej kolejno

ś

ci nale

ż

y d

ąż

y

ć

do zapobiegania powstawaniu odpadów,

a kiedy powstan

ą

, zapewnia

ć

ich odzysk. Tylko je

ś

li nie uda si

ę

ich odzyska

ć

, nale

ż

y je utylizowa

ć

(unieszkodliwia

ć

), pami

ę

taj

ą

c jednak o tym, aby minimalizowa

ć

wpływ ich utylizacji na

ś

rodowisko. Co wi

ę

cej,

obecnie obowi

ą

zuj

ą

ce prawo mówi o tym,

ż

e odpady powstaj

ą

ce w naszych domach, w miejscach gdzie

przebywamy, maj

ą

by

ć

zbierane selektywnie, tj. segregowane. Jest to bardzo wa

ż

ny zapis, który nakłada na nas

obowi

ą

zek segregowania odpadów. Po wspólnej rozmowie uczniowie maj

ą

czas na uzupełnienie kart pracy w

zadaniu 3.

5) Prowadz

ą

cy na du

ż

ej mapie miasta rozsypuje

ś

mieci i proponuje uczniom, aby wcielili si

ę

w rol

ę

zespołu

maj

ą

cego upora

ć

si

ę

z du

żą

ilo

ś

ci

ą

odpadów w mie

ś

cie i by zdecydowali, w jaki sposób rozwi

ążą

problem

odpadów (zadanie 4a). Dzieci z pewno

ś

ci

ą

wska

żą

wywóz odpadów na składowisko. Układamy wówczas na mapie

wi

ę

ksz

ą

ilo

ść

odpadów i prosimy, by dzieci je zagospodarowały. Je

ś

li znów pojawi si

ę

propozycja wywozu na

składowisko, mówimy,

ż

e składowisko zostało zamkni

ę

te i nie ma ju

ż

w mie

ś

cie miejsca na składowanie odpadów.

Stopniowo zwi

ę

kszamy ilo

ść

odpadów i w razie potrzeby, stawiamy uczniom kolejne ograniczenia, np. w s

ą

siednim

mie

ś

cie równie

ż

nie ma ju

ż

czynnego składowiska lub burmistrz tego miasta zakazał przyjmowa

ć

odpady spoza

jego terenu itd. Ograniczeniem jest tak

ż

e koszt danej metody.

Ć

wiczenie ma prowadzi

ć

do wniosku,

ż

e składowanie tylko cz

ęś

ciowo pozwala na rozwi

ą

zanie problemu odpadów i na dłu

ż

sz

ą

met

ę

nie jest skuteczne.

St

ą

d, istnieje konieczno

ść

innego gospodarowania odpadami.

6) Prosimy uczniów, by wypisali na karcie pracy znane im sposoby zagospodarowania odpadów (stosowane

w Polsce metody to przede wszystkim: spalanie, składowanie, selektywna zbiórka i recykling materiałowy oraz

kompostowanie; inne metody zagospodarowania odpadów to np. fermentacja odpadów organicznych,

zgazowywanie, deponowanie na dnie mórz, deponowanie w otworach pogórniczych; schemat gospodarowania

odpadami znajduje si

ę

poni

ż

ej konspektu) (zadanie 4b).

7) Prowadz

ą

cy przeprowadza dyskusj

ę

z uczniami na temat ró

ż

nych sposobów zagospodarowania odpadów

(nale

ż

y skupi

ć

si

ę

tutaj na: spalaniu, składowaniu, selektywnej zbiórce i recyklingu materiałowym oraz

kompostowaniu, gdy

ż

s

ą

to główne metody stosowane w Polsce), wskazuj

ą

c ogólnie ich zalety i wady (przykłady

w tabeli poni

ż

ej). Nast

ę

pnie uczniowie wypełniaj

ą

tabel

ę

zamieszczon

ą

na karcie pracy (zadanie 4c na karcie

pracy). Wniosek z porównania wad i zalet tych metod b

ę

dzie taki,

ż

e odzysk odpadów poprzez recykling

(materiałowy i organiczny) jest najmniej szkodliwym sposobem ich zagospodarowania, poniewa

ż

pozwala na

ponowne u

ż

ycie tych samych surowców (a wi

ę

c na oszcz

ę

dne ich u

ż

ytkowanie), ale tak

ż

e nie wi

ąż

e si

ę

3

z konieczno

ś

ci

ą

zajmowania coraz wi

ę

kszych powierzchni na składowiskach i eliminuje zwi

ą

zane z tym

zagro

ż

enia.

8) W ramach podsumowania prosimy uczniów, by zastanowili si

ę

, czy rozumiej

ą

ju

ż

, dlaczego podstawowym

sposobem

zagospodarowywania

odpadów

powinien

by

ć

recykling

(materiałowy

lub

organiczny,

np. kompostowanie), a inne metody powinny by

ć

ograniczane. Pytamy, jak post

ę

puj

ą

ze swoimi odpadami: czy

segreguj

ą

je i wynosz

ą

c do odpowiednich kontenerów zapewniaj

ą

ich recykling, czy wyrzucaj

ą

do zsypu, kieruj

ą

c

je tym samym na składowisko? W ramach podsumowania mo

ż

na przeprowadzi

ć

wst

ę

pn

ą

dyskusj

ę

na temat

mo

ż

liwo

ś

ci segregacji odpadów przez uczniów (w domach, na osiedlach).

Wady i zalety popularnych metod zagospodarowania odpadów komunalnych

sposoby

zagospodarowania

odpadów

wady

zalety

składowanie

odpady nadal zalegaj

ą

w

ś

rodowisku;

powa

ż

ne zagro

ż

enia dla

ś

rodowiska i

zdrowia człowieka (gaz wysypiskowy –
m.in. metan: zagro

ż

enie wybuchem, gaz

cieplarniany; odcieki – zagro

ż

enie dla wód

gruntowych i powierzchniowych),
zaburzenie krajobrazu; zajmowanie coraz
wi

ę

kszych powierzchni; odory

prosta (wymaga tylko odbioru

ś

mieci od mieszka

ń

ców i

ich wywozu na składowisko), tania (ok. 16 zł/, ale od
stycznia 2008 znacznie dro

ż

sza – ok. 76 zł/t), szybka,

składowa

ć

mo

ż

na cał

ą

mas

ę

odpadów.

spalanie

droga (ok. 200zł/t), ok. 1/3 z masy odpadów
pozostaje w postaci popiołów i

ż

u

ż

li,

powstaj

ą

gro

ź

ne zanieczyszczenia

(dioksyny, furany, w

ę

glowodory), które

jednak mo

ż

na usun

ąć

ze spalin.

szybka i prosta, znaczna cz

ęść

masy odpadów ulega

spaleniu, wi

ę

kszo

ść

odpadów mo

ż

na spali

ć

, przed

spaleniem wysortowuje si

ę

zazwyczaj szkło i metal;

pozwala odzyska

ć

z odpadów energi

ę

- powstał

ą

podczas spalania energi

ę

mo

ż

na wykorzysta

ć

dla celów

np. grzewczych czy elektrycznych; ograniczenie ilo

ś

ci

odpadów kierowanych na składowisko, nie zajmuje
du

ż

ych powierzchni.

kompostowanie

kompostowaniu mo

ż

na podda

ć

tylko cz

ęść

odpadów, a wi

ę

c ta metoda nie rozwi

ą

zuje

całkowicie problemu odpadów; nie istnieje
w Polsce system zbierania od mieszka

ń

ców

odpadów organicznych, kompostowane s

ą

tylko odpady pochodz

ą

ce z terenów zieleni

miejskiej.

otrzymujemy cenny nawóz, ograniczamy ilo

ść

odpadów

kierowanych

na

składowisko,

bezpieczne

dla

ś

rodowiska, tania, kompostowanie mo

ż

emy prowadzi

ć

we własnym zakresie, odzyskujemy z odpadów materi

ę

organiczn

ą

i zawarte w niej składniki.

selektywna zbiórka

i recykling

(materiałowy)

tylko ok. 30% odpadów komunalnych
stanowi

ą

odpady surowcowe, tj. takie, które

mo

ż

na podda

ć

recyklingowi, a wi

ę

c metoda

ta nie rozwi

ą

zuje problemu cało

ś

ci

odpadów; utrudnienie dla mieszka

ń

ców –

musz

ą

segregowa

ć

; niska wydajno

ść

selektywnej zbiórki (ok. 2% odpadów w
Polsce zbieranych jest selektywnie), drogi
transport odpadów, niektórych odpadów
surowcowych, np. wielomateriałowych
TETRA-PAK) nie przetwarza si

ę

w Polsce –

s

ą

transportowane za granic

ę

.

zapewnia odzysk i oszcz

ę

dno

ść

surowców, produkcja

nowych przedmiotów z surowców wtórnych poci

ą

ga za

sob

ą

zdecydowanie mniejsze oddziaływania na

ś

rodowisko ni

ż

ich produkcja z nowo wydobytych

surowców; ograniczenie masy odpadów kierowanych na
składowisko; wła

ś

ciciele nieruchomo

ś

ci zobowi

ą

zani s

ą

selektywnie gromadzi

ć

odpady – jest to szansa dla

zwi

ę

kszenia wydajno

ś

ci selektywnej zbiórki.

4

MO

ś

LIWO

Ś

CI ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW

selektywna

zbiórka

ODZYSK

Odzysk energii:

np. spalanie z odzyskiem energii,

zgazowywanie

Recykling

Recykling organiczny:

np. kompostowanie,

fermentacja

Recykling materiałowy:

wytworzenie nowych

produktów

ODPADY

UNIESZKODLIWIANIE

Składowanie

Spalanie bez

odzysku energii