I. Temat lekcji: Przeboje Stanisława Moniuszki.
II. Problem muzyczny: różnorodna twórczość Stanisława Moniuszki
III. Forma pracy: indywidualna
IV. Czas trwania: 45 minut.
V. Cele:
1. Poznawczy:
- poznanie różnych (również mniej znanych) form muzycznych tworzonych przez Stanisława Moniuszkę
- poznanie utworów Stanisława Moniuszki: trzech oper, dwóch pieśni, jednej kantaty i jednej uwertury
- poznanie libretta kilku najbardziej znanych oper Stanisława Moniuszki (Halka, Straszny Dwór, Hrabina)
- poznanie okoliczności powstania kilku najbardziej znanych utworów Stanisława Moniuszki
- poznanie cech muzyki Stanisława Moniuszki świadczących o tym, że jest on przedstawicielem stylu narodowego
2. Kształcący:
- kształcenie umiejętności uważnego i analitycznego słuchania utworów muzycznych wykonywanych przez nauczyciela oraz prezentowanych z nagrań
- kształcenie umiejętności rozpoznawania głosu solisty
- kształcenie umiejętności wyłonienia instrumentów wiodących w słuchanym utworze muzycznym
- kształcenie umiejętności rozpoznania podczas słuchania danej arii (przy wcześniejszym zapoznaniem się z librettem) bohatera opery i momentu akcji, w którym aria jest śpiewana
- kształcenie umiejętności rozpoznania, jakie elementy dzieła muzycznego wpływają na charakter konkretnego utworu
- kształcenie umiejętności wychwycenia elementów folkloru w utworach Stanisława Moniuszki
3. Wychowawczy:
- rozwijanie wrażliwości muzycznej ucznia na elementy dzieła muzycznego
- rozwijanie tożsamości narodowej ucznia poprzez zapoznanie z osobą i twórczością Stanisława Moniuszki - przedstawiciela stylu narodowego w muzyce
VI. Metody pracy:
- percepcja muzyki (słuchanie)
- metoda zadawania pytań (mowa)
- śpiew
VII. Pomoce dydaktyczne:
- magnetofon, kasety (1. Maria Fołyn - aria Halki „Gdyby rannym słonkiem”; 2. kaseta kl. I cz.II - aria Stefana z opery „Straszny Dwór”; 3. Stanisław Moniuszko - Hrabina - aria Kazimierza „Rodzinna wioska już”; 4. kl.II cz.II uwertura fantastyczna „Bajka”), „Przewodnik operowy”, ksero pieśni „Prząśniczka” i „Kum i Kuma”
VIII. Materiały i narzędzia:
- zeszyty, podręcznik
IX. Przebieg lekcji:
1. Czynności wstępne
a)Powitanie.
b)Sprawdzenie listy obecności.
c)Zapisanie tematu lekcji.
2. Wprowadzenie w tematykę lekcji.
a)Przypomnienie życiorysu Stanisława Moniuszki
b)Zapoznanie z informacjami dotyczącymi muzyki Stanisława Moniuszki:
To przedstawiciel stylu narodowego w muzyce polskiej. Jest twórcą polskiej opery narodowej. O narodowym charakterze jego twórczości świadczą występujące w niej elementy folkloru polskiego, a w dziełach dramatycznych także problematyki historycznej i społecznej. W pieśniach wpływ muzyki ludowej widoczny jest w melodyce, formie (pieśni zwrotkowe) i w tekstach (oparte na typowej dal pieśni ludowej prozodii).
W operach arie mają często charakter pieśni („Szumią jodły na gór szczycie”, „Gdyby rannym słońcem” w „Halce”).
Elementy folkloru w operach to również cytaty melodii ludowych (piosenka myśliwska „Pojedziemy na łów” w „Hrabinie”, piosenka myśliwska „Siedzi sobie zając pod miedzą” w „Strasznym Dworze”) oraz stylizacja polskich tańców ludowych (mazur w „Halce”, „Strasznym Dworze”, „Hrabinie”; polonez w „Halce”, „Strasznym Dworze”, „Verbum Nobile”, polonez „Pan Chorąży w „Hrabinie”; tańce góralskie w „Halce”.
Również w kantatach widać wpływ liryki woli, zwłaszcza w sonetch krymskich, stanowiących cykl pieśni.
Formy muzyczne tworzone przez Stanisława Moniuszkę:
Opery (7), operetki (9), balety (3), pieśni (ponad 300), kantaty (6), muzyka instrumentalna, muzyka religijna (m.in. msze, litanie, reqiem).
3. Słuchanie muzyki.
Opery:
Zapoznanie z librettem oper:
„Halka”
„Straszny Dwór”
„Hrabina”
Pytania do uczniów przed rozpoczęciem słuchania: Który bohater opery śpiewa tą arię? Jaki to rodzaj głosu? Jakie słyszycie instrumenty wiodące? Jaki charakter ma ten utwór i co go kreuje - jakie elementy dzieła muzycznego?
„Halka” - aria Halki „Gdyby rannym słonkiem” (sopran, fagot, instrumenty smyczkowe, Halka, ekspresja, dramatyzm);
„Straszny Dwór”- aria Stefana (tenor)
„Hrabina” - aria Kazimierza (tenor)
Pieśni:
„Prząśniczka”
Słowa - J. Czeczota. Akompaniament fortepianowy naśladuje warkot kołowrotka. Temat miłosny.
Prząśniczka
U prząśniczki siedzą jak anioł dzieweczki,
przędą sobie przędą jedwabne niteczki.
Kręć się kręć wrzeciono! Wić się tobie wić!
Ta pamięta lepiej, której dłuższa nić.
Poszedł do Królewca młodzieniec z wiciną,
łzami się zalewał, żegnając z dziewczyną.
Kręć się kręć wrzeciono! Wić się tobie wić!
Ta pamięta lepiej, której dłuższa nić.
Gładko idzie przędza, wesoło dziewczynie,
pamiętała trzy dni o wiernym chłopczynie.
Kręć się kręć wrzeciono! Wić się tobie wić!
Ta pamięta lepiej, której dłuższa nić.
Inny się młodzieniec podsuwa z ubocza
i innemu rada dziewczyna ochocza.
Kręć się kręć wrzeciono! Wić się tobie wić!
Ta pamięta lepiej, której dłuższa nić.
Prysła wątła nić...
Wstydem dziewczę płonie,
wstydź się, dziewczę, wstydź!
„Kum i Kuma”
Słowa J. Czeczot (kanon). Piosenka rodzajowa, humorystyczna. Opisuje parę, która gwarzy przy kuflu piwa.
„Kum i Kuma”
Kuma sobie siedziała, motek nici zwijała
Kum dziwował się Kumie, Kum dziwował się Kumie
Kum dziwował się Kumie, ze tak pięknie wić umie...
Kantaty:
„Widma”
Muzyka do słów II cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. St. Moniuszko zmienił tytuł, żeby zmylić cenzurę.
Muzyka instrumentalna:
Uwertura fantastyczna „Bajka”
4. Podsumowanie zdobytych na lekcji wiadomości.