WARSZAWA

2008

Istota i znaczenie analizy ekonomicznej i
finansowej w warunkach gospodarki rynkowej

Wykład

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

Analiza finansowa w

Analiza finansowa w

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwie

biorstwie

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

Zagadnienia tematu:

Zagadnienia tematu:

Historia i istota poj

Historia i istota poj

ę

ę

cia

cia

analiza ekonomiczna

analiza ekonomiczna

Analiza dzia

Analiza dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci podmiotu gospodaruj

ci podmiotu gospodaruj

ą

ą

cego

cego

Analiza

Analiza

ekonomiczna

ekonomiczna

a finansowa

a finansowa

Analiza mikro

Analiza mikro

-

-

i makroekonomiczna

i makroekonomiczna

Definicja analizy ekonomicznej

Definicja analizy ekonomicznej

Analiza finansowa a

Analiza finansowa a

zarz

zarz

ą

ą

dzanie

dzanie

Controlling

Controlling

Charakter i zakres

Charakter i zakres

analizy ekonomicznej

analizy ekonomicznej

Przedmiot

Przedmiot

analizy ekonomicznej

analizy ekonomicznej

Sk

Sk

ł

ł

adowe przedmiotu analizy ekonomicznej

adowe przedmiotu analizy ekonomicznej

…

…

Historia i istota poj

Historia i istota poj

ę

ę

cia

cia

analiza ekonomiczna

analiza ekonomiczna

Geneza analizy ekonomicznej sięga czasów
starożytności, choć za prekursora tej dyscypliny
naukowej jest uważany F. Quesnay, osobisty lekarz
króla Francji Ludwika XV.

Pojęcie „

analiza

” obejmuje system różnych metod badania

naukowego, które polegają na rozłożeniu badanego
przedmiotu lub zjawiska na części składowe w celu wykrycia
składników albo logicznej abstrakcji niezbędnej do pełnego
poznania całości i sformułowania właściwej decyzji.

Analiza dzia

Analiza dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci podmiotu gospodaruj

ci podmiotu gospodaruj

ą

ą

cego

cego

Działalność każdego podmiotu gospodarującego
wymaga okresowej analizy:

Ogólne pojęcie „

analiza

” oznacza rozbiór, tj. rozłożenie pewnej

całości na części składowe i rozpatrywanie każdej z nich z
osobna, dokonywane w procesie poznania i działalności
praktycznej.

Analiza ta powinna pozwolić z jednej strony na ustalenie, czy
dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty (

analiza ex

post

), z drugiej zaś na określenie kierunków i sposobów

doskonalenia dalszej działalności (

analiza ex ante

). Wyróżnia

się także

analizę bieżącą

(operatywną).

Dedukcja, indukcja, redukcja

Dedukcja, indukcja, redukcja

Analiza oznacza rozdzielenie założonego przedmiotu
badawczego na elementy składowe w celu lepszego
poznania i wyjaśnianego złożonego przedmiotu za
pomocą jego części składowych.

Pojęcie

analizy

odwołuje się w pierwszej kolejności właśnie do

metody

dedukcji

.

Prowadzenie analizy może polegać na sformułowaniu
ogólnego problemu badawczego i odnajdywaniu przyczyn i
skutków zmian występujących w zjawiskach ogólnych. Jest to
metoda

dedukcji

.

…

…

indukcja i redukcja

indukcja i redukcja

Metoda indukcji

stosowana również w analizie przyjmuje

odwrotny kierunek badań. Tę analizę rozpoczyna się od zjawisk
szczegółowych, przyczynowych i stopniowo przechodzi się od
szczegółów do uogólnień w postaci wniosków jako

syntezy

procesu analitycznego.

Obok tych dwóch metod wymieniana jest również

metoda

redukcji

(weryfikacji). Pierwszym krokiem w tej metodzie jest

sformułowanie tez i wniosków syntezy wstępnej. Następnie
dokonuje się

zweryfikowania prawdziwości tych tez i wniosków

.

I ostatecznie podsumowuje się ustalenia dokonywane w trakcie
weryfikacji (redukcji błędnych tez) i formułuje końcową

syntezę

.

Zasada racjonalnego gospodarowania

Zasada racjonalnego gospodarowania

W działalności gospodarczej każdego przedsiębiorstwa
powinna być stosowana zasada racjonalnego
gospodarowania.

maksymalizacja efektów i minimalizacja nakładów,

optymalne wykorzystanie nakładów lub marnotrawstwo,

relacja między zakresem realizowanego celu a sumą
ponoszonych nakładów jest miarą

efektywności

gospodarowania

.

Definicja analizy ekonomicznej

Definicja analizy ekonomicznej

Analiza ekonomiczna

jest dyscyplina naukową zajmującą

się wyszukiwaniem i mierzeniem związków zachodzących
między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za
pomocą różnych metod badawczych prawidłowości
dotyczących zachowania się podmiotów gospodarczych i
ich reakcji na bodźce płynące z otoczenia.

Analiza ekonomiczna

jest narzędziem przydatnym

kierownictwu w podejmowaniu bieżących i strategicznych
decyzji gospodarczych oraz w ich kontroli.

Analiza

Analiza

ekonomiczna

ekonomiczna

a finansowa

a finansowa

Analiza odnosząca się do działalności gospodarczej
nosi ogólną nazwę analizy ekonomicznej.

Z punktu widzenia przedmiotowego należy wyróżnić w
niej przede wszystkim:

analizę makroekonomiczną i mikroekonomiczną

analizę finansową i ekonomiczną

(techniczno-ekonomiczną)

Analiza

Analiza

ekonomiczna

ekonomiczna

a finansowa

a finansowa

Treścią

analizy finansowej

są wielkości ekonomiczne w

wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowo-
kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacji
finansowa przedsiębiorstwa.

Analiza ekonomiczna (techniczno-ekonomiczna)

natomiast oparta jest przede wszystkim na wielkościach
ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym lub osobowym
i jedynie uzupełniająco wzbogacana ujęciami
finansowymi.

Klasyfikacja

Klasyfikacja

Analiza ekonomiczna

Analiza techniczno-ekonomiczna

Analiza finansowa

Analiza produkcji usług

Analiza zatrudnienia i wydajno

ś

ci

pracy

Analiza gospodarki

ś

rodkami

trwałymi

Analiza gospodarki materiałowej

Analiza post

ę

pu technicznego

Analiza przychodów

Analiza kosztów

Analiza wyniku finansowego i

rentowno

ś

ci

Analiza sytuacji maj

ą

tkowej

Analiza sytuacji finansowej

Analiza

Analiza

ekonomiczna

ekonomiczna

a finansowa

a finansowa

Analiza

ekonomiczna

Analiza
finansowa

Ź

ródła danych

mierzalne

Ź

ródła danych

mierzalne oraz
opisowe
(jakościowe)

Analiza mikro

Analiza mikro

-

-

i makroekonomiczna

i makroekonomiczna

Analiza makroekonomiczna

obejmuje badanie i ocenę

wielkości ekonomicznych zagregowanych, a więc
ujmowanych głównie dla całej gospodarki narodowej.

Analiza mikroekonomiczna

natomiast dotyczy badania i

oceny działalności takich podmiotów gospodarujących,
jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe czy
pojedyncze osoby.

Analiza finansowa a

Analiza finansowa a

zarz

zarz

ą

ą

dzanie

dzanie

Analiza ekonomiczna może być rozpatrywana jako

funkcja zarządzania

, która łączy się z funkcją

planowania i kontroli.

Poza tym analiza ekonomiczna może być także

instrumentem zarządzania

tj. systemem informacji

ekonomicznej łączącym informacje dyspozycyjne i
ewidencyjne.

Zarz

Zarz

ą

ą

dzanie

dzanie

Zarządzanie to całokształt działań zmierzających do
realizacji funkcji zewnętrznych i wewnętrznych
przedsiębiorstwa przy zapewnieniu możliwie
optymalnych efektów.

Cykl procesu zarządzania:

poznanie stanu dotychczasowego,

określenie potrzeb oraz wynikających z nich zadań do
wykonania,

koordynacja i zapewnienie bieżącej realizacji zadań,

kontrola wykonania zadań i poznanie osiągniętego stanu.

Funkcje wewn

Funkcje wewn

ę

ę

trzne i zewn

trzne i zewn

ę

ę

trzne przedsi

trzne przedsi

ę

ę

biorstwa

biorstwa

Dla przedsiębiorstwa przemysłowego:

Funkcje zewnętrzne

polegają głównie na zaopatrywaniu się

u dostawców w niezbędne środki produkcji, zatrudnianiu
siły roboczej, sprzedaży wytwarzanych wyrobów lub usług,
na współpracy z pośrednikami finansowymi oraz
instytucjami reprezentującymi budżet państwa.

Funkcje wewnętrzne

natomiast polegają przede wszystkim

na organizowaniu całokształtu procesu produkcji w
powiązaniu z procesem zaopatrzenia i procesem zbytu.

Controlling

Controlling

Rozpatrując

analizę ekonomiczną

w powiązaniu z

kwestią zarządzania, można ją wiązać z

controllingiem

,

który może być definiowany jako system wzajemnie
powiązanych przedsięwzięć, zasad, metod i technik
służących wewnętrznemu systemowi sterowania i
kontroli, zorientowanemu na osiągnięcie planowanego
celu.

Charakter i zakres

Charakter i zakres

analizy ekonomicznej

analizy ekonomicznej

Charakter przedmiotu oraz zakresu analizy
ekonomicznej jest niejednolity i zależy od:

podmiotu, który sporządza analizę,

celu przeprowadzanych badań,

stanu formalno-prawnego badanej jednostki,

obowiązujących zasad rachunkowości.

Przedmiot

Przedmiot

analizy ekonomicznej

analizy ekonomicznej

Przedmiotem analizy ekonomicznej (techniczno-
ekonomicznej) są poszczególne rodzaje działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa oraz efekty
zastosowania czynników produkcji.

Analiza ekonomiczna

obejmuje w szczególności:

analizę produkcji – jej ilości, asortymentu i jakości,

organizację produkcji i metody wytwarzania,

wyposażenie techniczne, gospodarkę materiałową,

zatrudnienie, wydajność pracy,

analizę sprzedaży, zbytu.

Sk

Sk

ł

ł

adowe przedmiotu analizy ekonomicznej

adowe przedmiotu analizy ekonomicznej

Podstawowe składowe przedmiotu analizy
ekonomicznej to:

stan ekonomiczny,

wyniki ekonomiczne,

organizacja i metody gospodarowania.

Wzrost a rozw

Wzrost a rozw

ó

ó

j ekonomiczny

j ekonomiczny

Rozwój

Wzrost

Zmienne ilościowe

Zmienne ilościowe
oraz jakościowe

Podmioty w gospodarce rynkowej

Podmioty w gospodarce rynkowej

Kluczowe determinanty:

Proces wzajemnego dopasowywania się podaży i
popytu,

Walka konkurencyjna,

Nie istnieje tzw. czysta gospodarka rynkowa,

Państwo zapewnia stosowne ramy instytucjonalne,
prawne np. prawo do założenia własnej firmy,

W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo
może być własnością pojedynczego przedsiębiorcy
albo przyjąć formę spółki cywilnej lub prawa
handlowego.

Przedmiot analizy finansowej w przedsi

Przedmiot analizy finansowej w przedsi

ę

ę

biorstwie

biorstwie

Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie
jest jego działalność gospodarcza oparta na
angażowanych zasobach majątkowo-kapitałowych i
osobowych. Cele tej działalności:

wzrost kapitałów własnych (dla udziałowców,
akcjonariuszy),

wypracowywanie zysku.

Przedmiot analizy finansowej

Przedmiot analizy finansowej

…

…

Rozpatrując przedmiot analizy finansowej w
przedsiębiorstwie jako złożoną całość, wyróżnić można
dwa podstawowe jego elementy:

stan finansowy

–

jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy,

ustalanym na określony moment (dzień). Obejmuje stan wyposażenia
przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środki
zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe
pokrycie tych składników z kapitałów własnych lub obcych
(zobowiązań).

wyniki finansowe

- są ujęciem dynamicznym przedmiotu analizy.

Ustala się je za pewien okres jako sumę wyników narastających w
ciągu miesiąca, kwartału lub roku. Omawiane wyniki finansowe to
zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto.

Decyzje przedsi

Decyzje przedsi

ę

ę

biorc

biorc

ó

ó

w

w

Przedsiębiorcy, właściciele, udziałowcy mogą
podejmować decyzje dotyczące:

Produkcyjnego użytkowania majątku (założenie lub
likwidacja przedsiębiorstwa),

Podziału nadwyżki na część konsumowaną i
akumulowaną,

Zmiany kapitałowej formy majątku (z rzeczowej na
bardziej płynną lub odwrotnie),

Zmiany podmiotu uprawnień do decydowania i majątku
(sprzedaż, darowizna, dziedziczenie, zastaw, dzierżawa).

Podmioty gospodarcze na rynkach

Podmioty gospodarcze na rynkach

Działalność gospodarcza przedsiębiorstwa prowadzi do
jego uczestnictwa w różnych rodzajach rynku np. na
rynku:

towarowym,

kapitałowym,

pracy,

wynalazków.

Wska

Wska

ź

ź

niki ekonomiczne

niki ekonomiczne

Pomiar działalności gospodarczej, w tym zarówno
stanu, jak i wyników finansowych przedsiębiorstwa,
polega na rejestracji i uogólnianiu poszczególnych
zdarzeń (operacji) gospodarczych.

Proces tej rejestracji i przedstawiania poszczególnych
zdarzeń w ujęciu ogólnym odbywa się często z
zastosowaniem wskaźników ekonomicznych.

Wskaźniki ekonomiczne

to wielkości liczbowe

odzwierciedlające działalność gospodarczą, stanowiącą
podstawę konkretnych prac analitycznych.

Wska

Wska

ź

ź

niki statyczne i dynamiczne

niki statyczne i dynamiczne

Możliwość rozpatrywania przedmiotu analizy
ekonomicznej w ujęciu statycznym i dynamicznym
prowadzi do wyróżnienia:

Wskaźników statycznych

– charakteryzujących stan

ekonomiczny (finansowy) jednostki gospodarczej na
określony moment,

Wskaźników dynamicznych

, charakteryzujących wyniki

ekonomiczne (finansowe) osiągnięte przez określoną
jednostkę gospodarczą w danym okresie.

Wska

Wska

ź

ź

niki syntetyczne i cz

niki syntetyczne i cz

ą

ą

stkowe

stkowe

W zależności od pola recepcji (zakres merytoryczny) i
pola decyzji (wpływ wskaźnika) wyróżnia się:

Wskaźniki syntetyczne

– charakteryzujące się dużą

pojemnością, tj. kontrolujące lub kształtujące dużą liczbę
zdarzeń gospodarczych,

Wskaźniki cząstkowe

– charakteryzujące się małą

pojemnością, kontrolujące lub kształtujące tylko
pojedyncze lub mało złożone zdarzenia gospodarcze.

Wska

Wska

ź

ź

niki w wielko

niki w wielko

ś

ś

ciach

ciach

bezwzgl

bezwzgl

ę

ę

dnych i wzgl

dnych i wzgl

ę

ę

dnych

dnych

W związku z tym wyróżnia się:

Wskaźniki ilościowe

(kwantytatywne) – określające

absolutne rozmiary stanu zasobów lub wyników, np. stan
zatrudnienia lub zysk przedsiębiorstwa,

Wskaźniki jakościowe

(kwalitatywne) – określające relacje

między wiążącymi się merytorycznie wskaźnikami
ilościowymi, dają one jakościową ocenę określonych
zagadnień.