Logika

Logika ogólna
- Semiotyka-ogólnie o języku
- Logika formalna – bada związki pomiędzy wypowiedziami biorąc pod uwagę jej
prawdziwość lub fałszywość
- Ogólna metodologia nauk w ogólności – bada i porządkuje metody poznania rzeczywistości
(pozwala w sposób uporządkowany opisać rzeczywistość)

Semiotyka



Semantyka – bada relacje miedzy znakiem językowym a przedmiotem tego znaku



Syntaktyka – bada rodzaje znaków językowych, oraz jak te znaki łączą się w większe

całości



Pragmatyka językowa – bada relacje pomiędzy znakiem językowym a jego nadawca i

odbiorca (jakiego użyć znaku by dobrze nadać i odebrać komunikat)

Język – system znaków językowych, relacji miedzy znakami i jak się nim posługiwać

Nauka



Ogólnie o języku



Konkretnie o języku

Znaki które nas otaczają
- rzeczy
- stany rzeczy
- zjawiska

1. Podmiot oznaczający i element oznaczający
2. Element oznaczany
3. Funkcja znakotwórcza

Znak powstaje wówczas kiedy element oznaczający a element oznaczany to 2 rożne rzeczy
dopóki nie ma funkcji znakotworczej.

Znaki naturalne – oznaki to wyraźne fragment rzeczywistości która pozwala nam
powiedzieć cos o rzeczywistości.

GRZMOT BĘDZIE BURZA

Znaki ikoniczne podobieństwo miedzy elementem oznaczającym a oznaczanym

ZDJECIE czy OBRAZEK

ZNAKI JĘZYKOWE

Rodzaje języków:



Język naturalny – zasadniczo kształtuje się spontanicznie. Panuje tendencja
redukowania języków słabszych na rzecz ekspansywnych



Języki sztuczne – język sztucznie stworzony do komunikacji całego świata (np.
Espreanto)



Języki mieszanie:

1. Języki podmiotów zawodowych

-musza opisywać dane obręby rzeczywistości bardzo dokładnie

-trzeba dotworzyć nowe słowa których nie ma w języku etnicznym
-maja charakter ponadnarodowy

2. Języki użytkowników pewnych dóbr bądź urządzeń

-znaki drogowe
-Internet

Czym jest język prawny a czym prawniczy?

Język prawny – język dokumentów prawnych



orzeczenia sadowe



decyzje administracyjne



akty normatywne



formularze i kwestionariusze oficjalne

Język prawniczy – język komentarzy o oficjalnych tekstach prawnych

Wyspecjalizowane języki prawne – język prawniczy na podstawie wybranego języka
prawnego

TYPOWE KONSTRUKCJE JĘZYKOWE

Znaki językowe proste – pomiędzy
elementem znaczącym a oznaczanym
będzie jednoznacza funkcja językowa.

Znaki językowe złożone
Relacja między elementem oznaczającym
a oznaczanym jest złożona – nie ma
mechanicznego przenoszenia funkcji
znakotworczej na element oznaczany.

Terminy którymi posługujemy się w języku prawniczym

Idiom – sens danego zespołu słów ma inny zespół niż zestawienie sensu poszczególnych słów.
Homonim – oznaczenie słowa które ma dwa lub więcej znaczeń
Synonim – element oznaczany może być powiązany z kilkoma elementami oznaczającymi.

Funkcja wypowiedzi językowych



Opisowa – informacyjna

Charakteryzuje się tym, że to co stwierdzają o rzeczywistości może być prawdziwe
albo fałszywe.

1. Nazwy – oznaczają obiekty, stanowią desygnaty obiektów

Proste – składają się z jednego słowa
Złożone – składają się z dwóch o więcej słów
Konkretne – da się wymyśleć konkretny obiekt do tej nazwy
Abstrakcyjne – nie da się w sposób konkretny ująć słowem

(np. stan ducha)

Indywidualne – nazwy odnoszące do tylko jednego oznaczonego

obiektu.

Generalne – nazwa odnosząca się do wszystkich desygnatów o jakiejś

wspólnej cesze.

Nazwy generalne:
- zbiorowe – nazwa taka składa się z innych liter, daje inne słowo z tych
samych liter niż desygnaty litery np. bractwo studiujące - studenci
- niezbiorowe – a contrario
- ostre – dane desygnaty należą do danej nazwy
- nieostre – w zamyśle legislatora, żeby dopowiadać sobie znaczenie
- indywidualne
- generalne(rodzajowe) – odnosi się do wszystkich desygnatów
łączących daną cechę, mogą być użyte wielorako

2. Funktory – słowa lub grupy słów które pozwalają wiązać znaki językowe bądź

nazwy w większe znaki bądź nazwy

Nazwotwórcze – tworzą nazwy
Zdaniotwórcze – tworzą zdania
Funktorotwórcze – tworzą bardziej złożone funktory

3. Zdania

HIPOSTOWANIE – błąd w użyciu słowa



Ekspresywne – nie stwierdzają o rzeczywistości, obnażają odczucia autora.



Sugestywne – sugerują określone zachowania (Najważniejsze dla prawnika, jednakże

najtrudniejsze do analizy)

- Wypowiedzi dokonawcze – performatywne
poprzez wypowiadanie pewnych formułek coś się staje w rzeczywistości
kulturowej(prawnej).

Tworzenie prawa: wydawanie norm generalno-abstrakcyjnych


Supozycja – rola znaczeniowa nazwy generalnej danej wypowiedzi



Supozycja prosta – odniesienie do konkretnego desygnatu objętego nazwą generalną



Supozycja formalna – cały rodzaj desygnatów



Supozycja naturalna – odnosi się do samej nazwy

Relacje:



Krzyżowania się zakresu nazw



Wykluczania się zakresu nazw



Nadrzędności jednej nazwy nad drugą



Podrzędności jednej nazwy nad drugą



Zamienności (jedna pokrywa się z drugą)

Zdanie – w sensie logicznym jest prawdziwe lub fałszywe

Zdanie logiczne ma wartość logiczną  „Prawda polega na zgodności rzeczy i rozumu”

Podział logiczny

Dotyczy zakresów znaczeniowych nazw i zakłada iż pewien zakres znaczeniowy
nazwy podlega podziałowi na człony znaczeniowe.

Warunki:

- zupełność podziału
- rozłączność podziału
- warunek naturalności(celowości)



Cel poznawczy



Cel praktyczny w działaniu

Wzorcowy podział logiczny jest DYCHOTOMICZNY.

KLASYFIKACJA – wielostopniowy podział logiczny

TYPOLOGIA – początkiem budowy jest wyodrębnienie pewnych typów lub rodzajów
zjawisk. Nie mamy pewności że typologia da nam wszystkie typy do opisania.

PARTYCJE – dzielenie większych elementów na elementy z których są zbudowane.
Wyodrębnianie pewnych elementów w większym układzie.

ZDANIA W SENSIE LOGICZNYM

PRAWDZIWE FAŁSZYWE

Zdania analityczne

- można określić jako prawdziwe bądź
fałszywe już z uwagi na składnie i budowę
semantyczną

Zdania egzystencjalne

- takie zdanie które orzeka o pustości
zbioru desygnatów danej rzeczy użytej w
zdaniu lub niepustości

Zdania niezupełnie

– nie mają pełnej poprawności logicznej ale jest w pełni zrozumiałem dla odbiorcy
- zawiera pewne luki semantyczne których musi domyśleć się odbiorca

Zdania subsupmcyjne

DEFINIOWANIE

1. Definiowanie które odbywa się z reguły przez złożone konstrukcje zdaniowe.

Przez definiowanie określa się, tworzy, oswaja rzeczywistość.

Słowo może kreować rzeczywistość (w pewnym określonym stopniu) poprzez
nazywanie.

Definiowanie jest ważne z punktu widzenia prawidłowego interpretowania definicji.

Definiowanie polega na:
- określaniu znaczenia danego znaku językowego, by nazwać dany fragment
rzeczywistości społecznej

-nadawanie sensu bądź znaczenia zespołowi znaków językowych

Podział definicji



Definicje nominalne – jeśli odnosimy nazwę do istoty rzeczy to uzywamy nazwy

generalnej w supozycji nominalnej



Definicje formalne (realne) – kiedy odnosimy nazwę do klasy desygnatów (odnosi

się do rzeczywistości)

Definiowanie

- decydowanie o znaczeniu danego znaku językowego

- ustalenie zakresu definicji w odniesieniu do innych znaków w danym języku

2.

Struktura definicji



Definiendum – zwrot językowy zawierający wyraz językowy



Cześć definiująca



Łącznik – zwrot językowy łączący definiens z definiendum

(np.”to” , ”jest to”)

Decyduje o stylizacji definicji.

- Stylizacja słownikowa – równoważy się dwa wyrażenia bądź słowa, można dokonać
zamiany słowa bez zmiany znaczenia (na takie o tym samym znaczeniu).
- Stylizacja semantyczna – wskazuje jakie desygnaty znajdują się w zakresie opisywania
danego znaku.
- Stylizacja przedmiotowa – wymienia się cechy lub elementy danego zbioru obiektów

3. Podział definicji

- definicje równościowe
- definicje nierównościowe

Różnicą jest sposób definiowania

DEFINICJE RÓWNOŚCIOWE

Klasyczna definicja równościowa
- definiendum jest określane poprzez
genus (rodzaj) oraz differentia specifica
(różnica podziału).
- łącznikiem(funktorem) jest słowo



„Jest to..”



„Znaczy tyle co..”

Nieklasyczna definicja równościowa
- polega na wyliczaniu cech, części
składowych, właściwości

DEFINICJE NIERÓWNOŚCIOWE

Definicje aksjomatyczne
- w jednych wypowiedziach będziemy
przyjmować pewne aksjomaty językowe i
aksjomatów tych będziemy używać w tym
znaczeniu w kolejnych zdaniach w sposób
zrozumiały odbiorcy.

Definiowanie postulatywne
- definiowany wyraz umieszcza się w
zdaniach w których pozostałe zdania maja
już znaczenie i z tego znaczenia przejmuje
się znaczenie dla definiowanego wyrazu

Definiowanie sprawozdawcze
- ma informować o zastanym znaczeniu
znakowi językowemu bądź słowu

Definiowanie regulujące
- modyfikuje już zastane znaczenie
danego słowa

Definiowanie konstruktywne
- konstruuje się nowe znaczenie dla
danego słowa bądź znaku językowego

Definiowanie indukcyjne

DEFINICJA OSTENSYWNA

- odsyła do egzemplarza bądź desygnatu „Koń jaki jest każdy widzi”

DEFINICJA UWIKŁANA

- nie ma funktora który oznacza definicję, dlatego można ją przeoczyć

DEFINICJA WYRAŹNA

- w definiendum jest tylko jeden zwrot językowy, nie ma wątpliwości co oznacza, bo
jest równy definiensowi.
DEFINIOWANIE PRZEZ ABSTRAHOWANIE – przejmowanie pewnych założeń.

Definiendum, to tyle co definiens ale pod warunkiem, o ile pod
poszczególnymi elementami definiensu dostrzegamy (to … to).

Błędy w definiowaniu

dotyczące definicji zbyt wąskich, zbyt szerokich lub szczątkowych



zbyt wąskie – gdy zakres znaczeniowy definiensu nie obejmuje wszystkich elementów
należących do definiendum



zbyt szerokie – zakres znaczeniowy definiensa obejmuje nie tylko te elementy

należące do definiendum, ale też inne elementy,



błąd przesunięcia kategorialnego – zakresy znaczeniowe definiensa i definiendum
wykluczają się (definiens obejmuje inną klasę desygnatów niż definiendum).

Błąd:



Ignotum per ignotum (nieznane przez nieznane) – uzależniony od różnicy w

kompetencjach językowych nadawcy i odbiorcy.



Definiowanie idem per idem (bezpośrednie i pośrednie):

Bezpośrednie – w definiensie używa się tego słowa które jest używane w
definiendum („masło maślane”)
Pośrednie – gdy nie można przejść do definicji realnej opisując rzeczywistość
(błąd koła)

Rozumowanie – akt inferencji rozumiany jako warunkowe uznawanie jednego, jednych zdań

na podstawie innych zdań czy wypowiedzi językowych.

Aby rozumowanie było ubrane w słowa, zdania, musimy użyć funktorów.

FUNKTORY – wiążące pewne elementy językowe w złożone całości.

Funktory prawdziwościowe – mają zastosowanie do tworzenia zdań o warunkach

logicznych ze zdań, które już wartość logiczną mają.

Funktor prawdziwościowy – funktor zdaniotwórczy o argumentach zdaniowych, którego
użycie do połączenia zdań sprawia że mając wartość logiczną tych zdań można orzec o
wartości logicznej która powstaje przez złączenie tych zdań.

Zastosowanie w prawie – przy interpretacji tekstów prawnych; nie interpretuje się norm, które

nie są napisane w literze prawa. Te normy będą stwierdzone na podstawie innych

norm.

TYPY ROZUMOWAŃ:

1. Rozumowanie zupełne – w jego toku następuje ujawnienie wszystkich

przesłanek w celu ustalenia wartości logicznej, by odczytać wartość logiczną
połączonych zdań

2. Rozumowanie entynemotyczne(niezupełne) – pewne przesłanki opuszczamy

ze względu na ich oczywistość

3. Rozumowanie dedukcyjne – jest oparte na utrwalonych schematach

wnioskowania logicznego.

4. Rozumowanie indukcyjne

FUNKTORY  1, 2 lub więcej argumentów ( funktory jedno- i dwuargumentowe)

Charakterystyka funktorów prawdziwościowych jednoargumentowych:

a) Asercja =

Prawdą jest..
Ponad wszelką wątpliwość…
Faktem jest…
Niewątpliwie…

b) Negacja (bardziej złożona konstrukcja) ~

Funktorem negacji jest zwrot: „nieprawda, że...”

Symbol negacji:

~

Tabelka:

p ~ p
1 0
0 1

Funktor negacji w połączeniu z dowolnym zdaniem prawdziwym daje zdanie fałszywe.

Funktor negacji w połączeniu z dowolnym zdaniem fałszywym da zawsze zdanie
prawdziwe!

Z przeciwieństwem zdań mamy do czynienia gdy prawdziwość jednego zdania
przesądza o fałszywości drugiego, ale fałszywość pierwszego nie przesądza o
prawdziwości drugiego (gdyż oba zdania mogą być fałszywe).

Funktory prawdziwościowe dwuargumentowe

 funktorem łączymy zdania p i q, każdemu z nich przypisując wartość logiczną

p

q

Koniunkcja

p



q

Alternatywa

łączna

p



q

Alternatywa

rozłączna

p



q

Dysjunkcja

p \ q

Binegacja

p  q

Równoważność

p



q

Implikacja

p  q

1

1

1

1

0

0

0

1

1

1

0

0

1

1

1

0

0

0

0

1

0

1

1

1

0

0

1

0

0

0

0

0

1

1

1

1

F

u

n

k

to

r

y

:

i

lub

albo

bądź

A

n

i

q

n

ie

je

st

p

r

a

w

d

z

iw

e

,

A

n

i

q

n

ie

je

st

p

r

a

w

d

z

iw

e

Z

a

w

sz

e

g

d

y

p

to

q

Je

że

li p

to

q

SYLOGIZM Y

Wśród sylogizmów można wyróżnić zwłaszcza tzw. sylogizmy kategoryczne (cecha
niezawodności, prowadzą do niezawodnych wniosków), oparte na tzw. zdaniach
kategorycznych.

ZDANIA KATEGORYCZNE

zd. ogólne

S a P

S e P

S – subiectum (podmiot)

P – predictum (orzecznik)

M – terminus medius

zd. Szczegółowe

S i P

S o P

(termin środkowy)

Zd. Twierdzące Zd. Przeczące

S a P  zdanie ogólne twierdzące

każde S jest P

a  afirmo – twierdzę (afirmare – twierdzić)

S e P  zdanie ogólne przeczące

żadne S nie jest P

e 

nego – przeczę

Zdania szczegółowe – odnoszą się do części zakresu znaczeniowego S i P

S i P  zdanie szczegółowe twierdzące

pewne S jest (są) P

 afirmo

S o P  zdanie szczegółowe przeczące

Pewne S nie jest P

 nego

INNE RODZAJE SYLOGIZMÓW

Sylogizm konstruktywny(konstruujący)

- jeżeli prawdziwa ma być implikacja zdań p i q (p  q) i jednocześnie prawdziwy

poprzednik tej implikacji p wniosek, że prawdziwy będzie też następnik q:

p  q

jeżeli p to q

Sylogizm alternatywny

- jeżeli prawdziwa ma być alternatywa zwykła p lub q (p



q), a jeden ze składników

tej alternatywy jest fałszywy (p lub q) (p



q) ~ p, to wówczas wynika z tego, że

zdanie q musi być zdaniem prawdziwym.

Sylogizm alternatywno-rozłączny

- jeżeli prawdziwa ma być alternatywa rozłączna p albo q (p



q), a jeden ze

składników jest prawdziwy, to drugi ma być fałszywy.

[(p



q) + p] q (wynika z tego)



KWADRAT LOGICZNY – relacje między zdaniami kategorycznymi

Pomiędzy zdaniami logicznymi – sztywne powiązania logiczne

KWADRAT LOGICZNY

PRZECIWIEŃSWTO

S a P

/

S e P

W
Y

N

IK

A

N

IE







W
Y

N

IK

A

N

IE

S i P PODPRZECIWIEŃSTWO

S o P



SPRZECZNOŚĆ – jeżeli dwa zdania są sprzeczne wobec siebie, nigdy nie może być tak, że

są względem siebie prawdziwe równocześnie (jeżeli jedno jest prawdziwe,

drugie fałszywe i na odwrót)

np. jabłko z robakiem – po przekrojeniu robak będzie albo w jednej, albo w

drugiej połówce

PRZECIWIEŃSTWO – gdy prawdziwość jednego zdania przesądza o fałszywości drugiego,

ale fałszywość pierwszego nie przesądza wcale (nie musi przesądzać) o

prawdziwości drugiego (oba mogą być równocześnie fałszywe).

zdanie fałszywe – norma nieobowiązująca

zdanie prawdziwe – norma obowiązująca

PODPRZECIWIEŃSTWO – odwrócenie przeciwieństwa; zdania mogą być równocześnie

prawdziwe, ale nie mogą być jednoczenie fałszywe

Wynikanie (jeżeli p to q)  od

S a P do

S i P

Pewne S jest P podporządkowane zdaniu każde S jest P

W ramach struktury sylogizmu kategorycznego możemy wyróżnić:



Tzw. PRZESŁANKĘ WIĘKSZĄ (odnosi się do połączenia P i terminu
środkowego M)



PRZESŁANKĘ MNIEJSZĄ (połączenie terminu średniego M i S)

Np. Każdy student stacjonarny jest to student który dysponuje prawami studenta przesłanka

większa

S a P S – każdy student

P – prawa studenta

a – przysługują

Niektórzy Pawłowie są studentami stacjonarnymi  przesłanka mniejsza

Pewnym studentom przysługują prawa studenta.

WNIOSEK: Niektórym studentom o imieniu Paweł przysługują prawa studenta.

FIGURY SYLOGISTYCZNE
(rozróżnia się je z uwagi na położenie terminu średniego M)

I

II

III

IV

Przesłanka:

MP

PM

MP

PM

większa

SM

SM

MS

MS

mniejsza

SP

SP

SP

SP

konkluzja(wniosek)

Schemat konkluzji jest ten sam

każde M jest P

M a P

każde S jest M

S a P

każde S jest P

I.– BARBARA (a, a, a)

II. - CESARE (e, a, e)

Żadne P nie jest M

P e M

Każde S jest M

S a M

Wniosek: Żadne S nie jest P

S e P

Np. Żaden prawnik nie myśli matematycznie(zakładając że to zdanie prawdziwe)

 żaden matematyk nie jest prawnikiem

III. – DARAPTI

M a P

M a S

S i P

IV. – BAMALIP

P a M

M a S

S i P

 wniosek zawsze jest niezawodny przy takich schematach

SYLOGIZM Y PRAWNICZE – odnoszą się do logicznej struktury procesu

stosowania prawa

(proces podejmowania decyzji na podstawie normy generalno – abstrakcyjnej)

Co do ustalania stanu faktycznego(tzw. podstawy normatywnej rozstrzygania sporu) i
ustalania stanu faktycznego.

SCHEMAT SUBSUMPCYJNY

Przesłanka większa  zrekonstruowana norma na podstawie wykładni

Przesłanka mniejsza  zrekonstruowany stan faktyczny

Wniosek  orzeczenie sądowe będące rezultatem subsumpcji (normatywna kwalifikacja

rzeczywistości zdarzeń na podstawie tej zrekonstruowanej normy)

np. odpowiedzialność deliktowa (art. 417)

 kto z winy wyrządził szkodę drugiemu, jest zobowiązany od jej

naprawienia