Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

1

Jesteś gotowy na spotkanie z ratownictwem? Na koncentrację,
zmęczenie i odpowiedzialność? Myśl, że Twoje życie jest w Twoich
rękach przyjmuje tu szerszą formę – teraz także życie innych
zależy od Ciebie.

Na tym szkoleniu dowiesz się jak skutecznie reagować, gdy
niezbędna jest pierwsza pomoc. Nauczysz się oceniać funkcje
życiowe

poszkodowanego,

postępować

z

nieprzytomnym,

prowadzić resuscytację i obsługiwać automatyczny defibrylator
zewnętrzny. Zdobędziesz też umiejętności postępowania we
wstrząsie, w urazach i zatruciach. Przede wszystkim jednak
poznasz zasady bezpieczeństwa, których nie można pominąć w
żadnej akcji ratunkowej.



BEZPIECZEŃSTWO RATOWNIKA

Pierwsza i niepodważalna zasada we wszystkich działaniach
ratowniczych mówi, że martwy ratownik to zły ratownik.
Dlatego zanim przystąpisz do udzielania pierwszej pomocy,
najważniejsza będzie rzeczowa ocena sytuacji.


sprawdź czy nic Ci nie zagraża – jeżeli jesteś na jezdni, na placu
budowy itp. zabezpiecz i oznacz miejsce zdarzenia


zawsze zwracaj uwagę na zagrożenia zewnętrzne – z pozoru
mniej oczywiste – takie jak:

nieznany Ci, niepokojący zapach,
oznaczenia samochodu, który uległ wypadkowi,
informujące, że przewozi on substancje niebezpieczne,
agresywny pies biegający luzem, itp.

!!!!

Pamiętaj, że jeżeli wejście w strefę niebezpieczną mogłoby

spowodować zagrożenie Twojego zdrowia i życia lub narazić na
krzywdę

innych

świadków

zdarzenia

NIE

PODEJMUJ

BEZPOŚREDNIEGO DZIAŁANIA! Trudne i niebezpieczne zadania
pozostaw

wykwalifikowanym

służbom,

które

dysponują

odpowiednimi środkami i sprzętem.


zagrożenie dla Twojego zdrowia może stanowić także
bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi poszkodowanego
(szczególnie

krew),

dlatego

zachowaj

w

tym

względzie

ostrożność. Zawsze przed przystąpieniem do udzielania pierwszej
pomocy załóż jednorazowe rękawiczki (lateksowe lub nitrylowe).
W miarę potrzeb i możliwości powinieneś założyć także maseczkę
„chirurgiczną” chroniącą Twoje usta oraz okulary (aby krew
poszkodowanego nie dostała się do Twojego oka). Jeżeli
niezbędne okaże się prowadzenie czynności resuscytacyjnych,
potrzebna Ci będzie także maseczka do sztucznego oddychania.


pamiętaj, że pomimo iż przed przystąpieniem do czynności
ratunkowych oceniłeś bezpieczeństwo, nie oznacza to, że sytuacja
będzie stabilna i niezmienna. W miarę Twoich możliwości
kilkakrotnie oceniaj miejsce zdarzenia pod kątem zagrożeń, także
podczas udzielania pomocy. Zazwyczaj wystarczy zachować
czujność i co jakiś czas rozejrzeć się dookoła.

BEZPIECZEŃSTWO

RATOWNIKA

BARIERY OCHRONNE

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

2

SYTUACJA PRAWNA

Wielu spośród świadków wypadku ma wątpliwości czy nie mając
medycznego przygotowania, mogą bezpiecznie – w świetle prawa
– udzielać pomocy. Zapamiętaj, że obowiązujące w Polsce prawo
obliguje każdego, kto jest świadkiem nieszczęśliwego zdarzenia,
do podjęcia działania i udzielenia pomocy.

Art. 162. Kodeksu Karnego:

§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym
bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez
narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty
życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której
jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w
warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony
instytucji lub osoby do tego powołanej.

Udzielając pomocy, pamiętaj o tym, aby nie wkraczać w
kompetencje służb medycznych. Twoim zadaniem nie jest
wyleczyć poszkodowanego. Działanie, które podejmiesz ma na
celu podtrzymanie poszkodowanego przy życiu, bez pogorszenia
się jego zdrowia, aż do przyjazdu wykwalifikowanych ratowników.
Przede wszystkim pamiętaj, by w zakresie pierwszej pomocy nie
podawać poszkodowanemu żadnych leków. Nawet substancje,
które można nabyć bez recepty, mogą w pewnych szczególnych
sytuacjach

przyczynić

się

do

przyspieszenia

zgonu

poszkodowanego. Z art. 155. Kodeksu Karnego:

Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

WZYWANIE POMOCY

Zdarzają się sytuacje, gdy wezwanie wykwalifikowanych służb
ratunkowych jest jedyną czynnością jaką możesz zrobić, by
pomóc poszkodowanym. Dołóż wszelkich starań, by zrobić to
rzetelnie i tym samym zapewnić szybki przyjazd wszystkich
potrzebnych w danej sytuacji służb: pogotowia ratunkowego, a
może także straży pożarnej i policji.
Zanim zadzwonisz zadbaj o swoje bezpieczeństwo i oceń
sytuację:

przyjrzyj się miejscu zdarzenia pod kątem bezpieczeństwa,
jeżeli masz jakieś wątpliwości powiedz o nich później
dyspozytorowi

postaraj się możliwie dokładnie ustalić adres miejsca, w
którym zdarzył się wypadek

policz ile osób zostało poszkodowanych i oceń ogólnie
stopień ich obrażeń

zwróć uwagę na elementy, które mogą utrudnić akcję
ratowniczą (np. brak prądu w budynku, w którym czekają
poszkodowani) – powiedz o nich później dyspozytorowi

KODEKS KARNY

OCENA MIEJSCA

ZDARZENIA

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

3

Zadzwoń na numer 112 lub 999. Rozmawiając z Centrum
Operacyjnym Pogotowia:

zacznij od precyzyjnego podania miejsca zdarzenia. Podaj
adres, punkty orientacyjne i inne ważne informacje, które
pomogą

zespołowi

pogotowia

szybciej

dojechać

do

poszkodowanych. Zacznij od tego rozmowę, dzięki temu, jeśli
nawet z jakichś przyczyn nie będziesz mógł jej kontynuować
pomoc i tak zostanie wysłana pod wskazany adres.

odpowiadaj na pytania dyspozytora

pamiętaj, że swój numer telefonu i nazwisko podajesz tylko po
to, by uwiarygodnić wezwanie i być może umożliwić operatorowi
kontakt z Tobą jeśli zespół napotka na trudności z odnalezieniem
miejsca zdarzenia

nie odkładaj pierwszy słuchawki, poczekaj aż dyspozytor sam
zakończy rozmowę

jeżeli zadzwoniłeś pod numer 999 pamiętaj, że rozmawiasz z
osobą z medycznym wykształceniem – jeżeli nie wiesz jak udzielić
pierwszej pomocy poszkodowanym, zapytaj ją o to! Wskazówki,
które usłyszysz mogą uratować komuś życie.

NUMERY ALARMOWE

Uniwersalny numer alarmowy 112
Pogotowie Ratunkowe 999
Straż Pożarna 998
Policja 997
Straż Miejska 986

Sprawdź też, zanim wydarzy się nieszczęśliwy wypadek, jaki jest
numer telefonu do najbliższego ośrodka toksykologicznego. Jeżeli
masz małe dzieci, zapisz w widocznym miejscu numer
kontaktowy z lekarzem pediatrą.

PODZIAŁ ZADAŃ

Gdy zdarzył się nieszczęśliwy wypadek – szczególnie z udziałem
większej ilości ofiar – udzielanie pomocy przez jedną osobę może
okazać się niemożliwe, a na pewno jest bardzo, bardzo trudne.
Dlatego niezależnie od rozmiarów zdarzenia, zawsze staraj się
zapewnić sobie ręce do pomocy. Poproś świadków zdarzenia o
wsparcie i wyznacz zadania. Pamiętaj, by jasno sformułowane
polecenia kierować do konkretnych osób – np.: Pan w czerwonej
kurtce, czy ma pan telefon? Proszę zadzwonić na numer 112
i wezwać pogotowie. W stresie nie wszyscy potrafią wykazać się
logiką i opanowaniem, dlatego mów prostymi zdaniami, zadawaj
krótkie pytania i upewnij się, że osoba od której oczekujesz
pomocy, zrozumiała Twoje polecenie.

NUMERY ALARMOWE

Materiały szkoleniowe

WYPADEK SAMOCHODOWY

Kiedy jadąc samochodem widzisz wypadek:


zatrzymaj samochód w bezpiecznym miejscu

włącz światła awaryjne

wyłącz stacyjkę, zaciągnij hamulec ręczny i skręć koła
samochodu w stronę pobocza

ubierz kamizelkę odblaskową

wysiądź z samochodu zabierając ze sobą telefon i apteczkę
pierwszej pomocy

ustaw trójkąt ostrzegawczy

oceń sytuację na miejscu wypadku
poszkodowanych oraz ich stan

wezwij pomoc

!!!!

Pamiętaj:

Ofiary wypadku trzeba niezwłocznie wyciągnąć z pojazdu gdy:

−

samochód zaczyna płonąć lub występuje inne zewnętrzne
zagrożenie

−

zachodzi konieczność podjęcia resuscytacji (poszkodowany nie
oddycha)

−

u ofiary wypadku występują objawy wstrząsu
gęsty pot, osłabienie, przyspieszony oddech)

WSTRZĄS

Wstrząs (określany też jako „szok”) to stan, w którym na skutek
różnych przyczyn organizm nie jest w stanie skutecznie
odpowiedzieć na zapotrzebowanie komórek na tlen, w efekcie
czego ważne narządy (głównie mózg) są go pozbawione. Dzieje
się tak najczęściej z powodu spadku ciśnienia tętniczego krwi do
skrajnie niskich wartości. U podstaw takiego stanu może stać
szereg przyczyn m.in. duża utrata krwi (masywny krwotok), silna
reakcja uczuleniowa (np. na leki, na jad zwierząt), zaburzenie
pracy serca, gwałtowne rozszerzenie się naczyń (na skutek
działania substancji chemicznych).

Objawy:

I faza wstrząsu: pobudzenie, podwyższenie progu bólowego,
zachowania nieadekwatne do sytuacji i wiel
II faza wstrząsu: osłabienie, blada skóra, gęsty, lepki pot,
przyspieszony oddech

Postępowanie:

ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej

okryj go, najlepiej kocem termicznym

prowadź z nim rozmowę, podtrzymaj kontakt

Rozmowa z ofiarą wypadku może stanowić trudność dla
niedoświadczonego ratownika. Nie zawsze łatwo jest znaleźć
temat do rozmowy, tym bardziej, że obie strony są pod wpływem
silnego stresu. Już choćby z tego powodu warto zapamiętać
schemat wywiadu ratowniczego SAMP
liter angielskiej wersji pytań):

4

WYPADEK SAMOCHODOWY

Kiedy jadąc samochodem widzisz wypadek:

zatrzymaj samochód w bezpiecznym miejscu

wyłącz stacyjkę, zaciągnij hamulec ręczny i skręć koła

du w stronę pobocza

ubierz kamizelkę odblaskową

wysiądź z samochodu zabierając ze sobą telefon i apteczkę

ustaw trójkąt ostrzegawczy

oceń sytuację na miejscu wypadku – bezpieczeństwo, ilość

poszkodowanych oraz ich stan

Ofiary wypadku trzeba niezwłocznie wyciągnąć z pojazdu gdy:

samochód zaczyna płonąć lub występuje inne zewnętrzne

zachodzi konieczność podjęcia resuscytacji (poszkodowany nie

u ofiary wypadku występują objawy wstrząsu (blada skóra,
gęsty pot, osłabienie, przyspieszony oddech)

Wstrząs (określany też jako „szok”) to stan, w którym na skutek
różnych przyczyn organizm nie jest w stanie skutecznie
odpowiedzieć na zapotrzebowanie komórek na tlen, w efekcie

ważne narządy (głównie mózg) są go pozbawione. Dzieje

się tak najczęściej z powodu spadku ciśnienia tętniczego krwi do
skrajnie niskich wartości. U podstaw takiego stanu może stać
szereg przyczyn m.in. duża utrata krwi (masywny krwotok), silna

leniowa (np. na leki, na jad zwierząt), zaburzenie

pracy serca, gwałtowne rozszerzenie się naczyń (na skutek
działania substancji chemicznych).

I faza wstrząsu: pobudzenie, podwyższenie progu bólowego,
zachowania nieadekwatne do sytuacji i wielkości obrażeń
II faza wstrząsu: osłabienie, blada skóra, gęsty, lepki pot,

ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej
okryj go, najlepiej kocem termicznym
prowadź z nim rozmowę, podtrzymaj kontakt

z ofiarą wypadku może stanowić trudność dla

niedoświadczonego ratownika. Nie zawsze łatwo jest znaleźć
temat do rozmowy, tym bardziej, że obie strony są pod wpływem
silnego stresu. Już choćby z tego powodu warto zapamiętać
schemat wywiadu ratowniczego SAMPLE (nazwa od pierwszych
liter angielskiej wersji pytań):

www.adren

a

ltika.pl

WYCIĄGANIE OFIAR

Z POJAZDU

ANAFILAKSJA,

HIPOWOLEMIA

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

5

S

Symptomy/dolegliwości Signs/Symptoms

A

Alergie Allergies

M Medykamenty Medicines

P

Przebyte choroby Past medical history

L

Lunch Last meal

E

Ewentualnie co się stało? Events Preceding

UTRATA PRZYTOMNOŚCI

Organizacje wchodzące w skład komitetu ILCOR opracowały
uniwersalne schematy postępowania, które pomogą Ci skutecznie
pomóc osobie, która leży i być może straciła przytomność.
Algorytm postępowania który poznasz, jest właściwy niezależnie
od tego czy jesteś zupełnie sam, czy też udzielacie pomocy w
kilka osób oraz bez względu na przyczynę zdarzenia.
Wyobraź sobie, że zauważasz człowieka, który leży na poboczu
drogi lub też upadł na podłogę w sklepie. Co zrobisz? Jaki będzie
pierwszy krok, który podejmiesz?
W myśl zasady, że najważniejsze w ratownictwie jest
bezpieczeństwo

osoby,

która

udziela

pomocy,

zanim

przystąpisz do działania, pomyśl o sobie. Rozejrzyj się dookoła i
oceń sytuację. Pamiętaj też o tym, by założyć jednorazowe
rękawiczki.
W kolejnym kroku podejdź do poszkodowanego i głośno zapytaj
co się stało. Stopień przytomności człowieka określa jego reakcja
na bodźce zewnętrzne lub jej brak.
Dlatego jeżeli poszkodowany nie zareagował na Twoje pytanie,
potrząśnij go delikatnie za ramię. Gdy mimo tego nie obserwujesz
żadnej reakcji, znaczy to, że masz przed sobą osobę
nieprzytomną. Zgodnie z tym, o czym uczyliśmy się omawiając
dzielenie funkcji między świadków zdarzenia, zawołaj teraz kogoś
do pomocy. Nawet jeżeli nie masz nikogo w zasięgu wzroku,
krzyknij głośno, może ktoś przyjdzie Ci z pomocą.

SPRAWDZENIE ODDECHU

Kolejnym krokiem, gdy już zapewniłeś sobie bezpieczeństwo,
sprawdziłeś przytomność poszkodowanego i poprosiłeś kogoś o
pomoc, będzie ocena oddechu. Aby sprawdzić czy poszkodowany
oddycha pamiętaj o tym, że u osoby nieprzytomnej, leżącej na
plecach język może blokować przepływ powietrza w drogach
oddechowych. Dlatego niezbędne jest udrożnienie dróg
oddechowych poprzez odchylenie głowy poszkodowanego do
tyłu. Teraz sprawdź czy poszkodowany oddycha. Weryfikujemy to
przy

użycia

naszych

zmysłów

–

zbliż

ucho

do

ust

poszkodowanego i posłuchaj, postaraj się wyczuć na swojej
skórze ruch powietrza, popatrz, czy unosi się klatka piersiowa.
Oceniaj oddech przez 10 sekund.

OCENA FUNKCJI

śYCIOWYCH

Materiały szkoleniowe

NIEPRZYTOMNY ODDYCHAJĄCY

Jeżeli

usłyszałeś

prawidłowy,

normalny

oddech,

ułóż

poszkodowanego w pozycji bezpiecznej
ułóż na lewym boku). Następnie wezwij pogotowie, po czym
regularnie oceniaj oddech poszkodowanego. Pamiętaj
osób, które uległy wypadkowi niekoniecznie jest stabilny
że poszkodowany w tym momencie oddycha nie znaczy, że za
parę minut jego stan się nie pogorszy. Bądź czujny; postaraj
się też za jakiś czas ocenić powtórnie bezpieczeństwo miejsca
zdarzenia.

NIEPRZYTOMNY BEZ ODDECHU

Jeżeli sprawdzając przez 10 sekund oddech nie stwierdziłeś
jego obecności, jest to powód, aby natychmiast rozpocząć
czynności resuscytacyjne. Zanim do nich przystąpisz, musisz
niezwłocznie wezwać pomoc medyczną. Poproś kogoś ze
świadków zdarzenia o zatelefonowanie na numer 112 lub
999. Upewnij się, że osoba, którą prosisz o pomoc zrozumiała
czego od niej oczekujesz. Jeżeli jesteś sam
resuscytacji dopóki nie wezwiesz pogotowia
przyjazd wykwalifikowanych ratownikó
szanse na przeżycie.
Jeżeli jesteś w miejscu, w którym podejrzewasz, że może się
znajdować automatyczny defibrylator, zawołaj kogoś z
obsługi, kto będzie mógł go przynieść.
Po wezwaniu pogotowia natychmiast rozpocznij resuscytację
- uciskaj mostek i wykonuj oddechy ratownicze w stosunku
30 uciśnięć : 2 oddechy.

!!!!

Pamiętaj:

do prowadzenia resuscytacji załóż rękawiczki i stosuj maseczkę

resuscytację prowadź na twardym podłożu

uciski klatki piersiowej wykonuj na odsłoniętej klatce

nie przerywaj resuscytacji do przyjazdu zespołu medycznego,
chyba że wyczerpią się twoje siły lub poszkodowany zacznie
oddychać

AUTOMATYCZNA DEFIBRYLACJA ZEWNĘTRZNA

Schemat, który omówiliśmy może ulec niewielkim modyfikacjom,
jeżeli jesteś w miejscu, w którym dostępny jest automatyczny
defibrylator (AED).
W takiej sytuacji, gdy stwierdzisz, że poszkodowany jest
nieprzytomny poproś obsługę, by przyniosła urządzenie. Do tego
czasu, jeżeli poszkodowany nie oddycha, podejmij resuscytację.
Gdy AED jest już dostępne należy przerwać czynności
resuscytacyjne i jak najszybciej podłączyć elektrody AED.
Następnie wystarczy stosować się do poleceń głosowych
urządzenia. Obsługę AED masz okazję przećwiczyć w trakcie tego
kursu.

6

NY ODDYCHAJĄCY

Jeżeli

usłyszałeś

prawidłowy,

normalny

oddech,

ułóż

w pozycji bezpiecznej (kobietę ciężarną

ułóż na lewym boku). Następnie wezwij pogotowie, po czym
regularnie oceniaj oddech poszkodowanego. Pamiętaj - stan

wypadkowi niekoniecznie jest stabilny – to

że poszkodowany w tym momencie oddycha nie znaczy, że za
parę minut jego stan się nie pogorszy. Bądź czujny; postaraj
się też za jakiś czas ocenić powtórnie bezpieczeństwo miejsca

DECHU – RESUSCYTACJA

Jeżeli sprawdzając przez 10 sekund oddech nie stwierdziłeś
jego obecności, jest to powód, aby natychmiast rozpocząć
czynności resuscytacyjne. Zanim do nich przystąpisz, musisz
niezwłocznie wezwać pomoc medyczną. Poproś kogoś ze

ków zdarzenia o zatelefonowanie na numer 112 lub

999. Upewnij się, że osoba, którą prosisz o pomoc zrozumiała
czego od niej oczekujesz. Jeżeli jesteś sam nie rozpoczynaj
resuscytacji dopóki nie wezwiesz pogotowia. Tylko
przyjazd wykwalifikowanych ratowników da poszkodowanemu

Jeżeli jesteś w miejscu, w którym podejrzewasz, że może się
znajdować automatyczny defibrylator, zawołaj kogoś z
obsługi, kto będzie mógł go przynieść.
Po wezwaniu pogotowia natychmiast rozpocznij resuscytację

uciskaj mostek i wykonuj oddechy ratownicze w stosunku

do prowadzenia resuscytacji załóż rękawiczki i stosuj maseczkę
resuscytację prowadź na twardym podłożu
uciski klatki piersiowej wykonuj na odsłoniętej klatce piersiowej

nie przerywaj resuscytacji do przyjazdu zespołu medycznego,

chyba że wyczerpią się twoje siły lub poszkodowany zacznie

AUTOMATYCZNA DEFIBRYLACJA ZEWNĘTRZNA

Schemat, który omówiliśmy może ulec niewielkim modyfikacjom,

eś w miejscu, w którym dostępny jest automatyczny

W takiej sytuacji, gdy stwierdzisz, że poszkodowany jest
nieprzytomny poproś obsługę, by przyniosła urządzenie. Do tego
czasu, jeżeli poszkodowany nie oddycha, podejmij resuscytację.

dy AED jest już dostępne należy przerwać czynności

resuscytacyjne i jak najszybciej podłączyć elektrody AED.
Następnie wystarczy stosować się do poleceń głosowych
urządzenia. Obsługę AED masz okazję przećwiczyć w trakcie tego

www.adren

a

ltika.pl

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

7

RESUSCYTACJA DZIECI

Jeżeli jesteś świadkiem sytuacji, w której dziecko straciło
przytomność, możesz bezpiecznie postępować wg schematu
na str. 6. Jeśli jednak będziesz pamiętać o kilku
modyfikacjach, możesz pomóc dziecku jeszcze skuteczniej.

Jeżeli udzielasz pomocy dziecku, które jest przytomne,
pamiętaj, by o ile to możliwe, zadbać o jego komfort
psychiczny. W pamięci dziecka obraz wypadku może
zostawić trwałe ślady, dlatego zapewnij mu poczucie
bezpieczeństwa. Dobrą praktyką jest wożenie w apteczce
samochodowej małego misia („miś ratownik”), którego
będziesz mógł ofiarować dziecku w takiej sytuacji.

ZAWAŁ SERCA

Można wymienić pewien zespół typowych objawów zawału
serca. Pamiętaj jednak, że Twoim zadaniem nie jest
stawianie diagnozy. Zawał serca może przebiegać bez
zauważalnych najczęstszych objawów, stąd udzielając
jakiejkolwiek pomocy skoncentruj się przede wszystkim na
schemacie objaw-reakcja.

Objawy:

ból w klatce piersiowej, niezależny od oddechu i ruchów,
promieniujący do lewego barku, pleców, żuchwy

trudności w oddychaniu, duszność

mogą wystąpić objawy wstrząsu (blada skóra, pot, niepokój,
osłabienie)

może wystąpić utrata przytomności

Postępowanie:

wezwij pogotowie

jeżeli poszkodowany jest przytomny ułóż go w pozycji siedzącej

zapewnij mu dostęp świeżego powietrza

rozmawiaj z nim i postaraj się go uspokoić

jeżeli straci przytomność postępuj wg schematu na str. 6.

NAPAD EPILEPSJI

Jeżeli jesteś świadkiem napadu padaczkowego zadbaj o to, by
poszkodowany nie doznał niepotrzebnych urazów. Zadbaj przede
wszystkim o jego głowę. Jeżeli to możliwe ubierz rękawiczki i
przytrzymuj jego głowę tak, by nie uderzała o podłoże. Poproś
kogoś ze świadków, by wezwał pogotowie oraz by usunął ostre i
twarde

przedmioty

(w

tym

meble

–

krzesło,

stół)

z

bezpośredniego otoczenia poszkodowanego, tak by w czasie
napadu niepotrzebnie nie doznał obrażeń kończyn. Po napadzie
poszkodowany przez jakiś czas będzie nieprzytomny – ułóż go
wtedy w pozycji bezpiecznej i okryj, najlepiej kocem termicznym.
Poczekaj na przyjazd pogotowia, regularnie oceniając oddech
poszkodowanego.

NAGŁE

ZACHOROWANIA

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

8

RANY

Zadaniem ratownika jest zatamować krwotok – możliwie
skutecznie i szybko. Dlatego opatrunki, które będziemy stosować
są proste, a wykonanie ich nie wymaga długiego treningu. Rodzaj
opatrunku, który powinniśmy zastosować zależy od miejsca
obrażenia. Inaczej będziemy zabezpieczać rany na kończynach,
inaczej na tułowiu, a jeszcze inaczej na głowie.


RANY NA
KOŃCZYNACH

OPATRUNEK
UCISKOWY

Unieś

kończynę

w

górę

i

załóż

opatrunek.

Bezpośrednio na ranę połóż czysty materiał (gazę).
Rozpocznij bandażowanie - najlepiej użyj bandaża
elastycznego.

Pamiętaj

o

włożeniu

wkładu

uciskającego, tak jak nauczyłeś się na szkoleniu.
Zadbaj, by poszkodowany nie ruszał niepotrzebnie
uszkodzoną ręką/nogą.

RANY NA
GŁOWIE

OPATRUNEK
OSŁANIAJĄCY

Bezpośrednio na ranę przyłóż czysty materiał,
najlepiej jałową gazę. Do wykonania opatrunku użyj
dzianą opaskę lub bandaż typu codofix. Nie uciskaj
rany.
W przypadku krwotoku z nosa nie odchylaj głowy
do tyłu, nie zaciskaj skrzydełek nosa. Zamiast tego
połóż na czole i karku zimny kompres.

RANY NA
BRZUCHU, NA
KLATCE
PIERSIOWEJ

OPATRUNEK
OSŁANIAJĄCY

Rany na brzuchu i klatce piersiowej mogą być bardzo
poważne stąd zasadne jest wprowadzenie działania
przeciwwstrząsowego.

Okryj

poszkodowanego,

najlepiej kocem termicznym. Poszkodowany z raną
na brzuchu powinien leżeć na plecach z ugiętymi
nogami – zmniejsza to napięcie powłok brzusznych,
tym samym zmniejszając ból. Ranę okryj czystym
materiałem.
Przy urazach klatki piersiowej właściwe jest ułożenie
w pozycji półleżącej.

ZŁAMANIA

Typowe objawy złamania to ból, obrzęk, zmiana obrysu kończyny.
Czym złamanie różni się od pęknięcia?
Ponieważ pytanie to budzi zazwyczaj wiele wątpliwości,
zapamiętaj że:

Pierwsza pomoc w każdym z tych urazów jest taka sama, dlatego
nie staraj się stawiać diagnozy.
Postępowanie:

unieruchomienie

założenie opatrunku osłaniającego w przypadku towarzyszącej
rany lub złamania otwartego

wezwanie pogotowia jeśli to konieczne

zawsze: zapewnienie kontaktu z lekarzem

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

9

OPARZENIA TERMICZNE

Postępowanie w oparzeniach zależeć będzie od wielkości
oparzonej powierzchni. Dlatego naucz się szybko oceniać
wartość procentową poszczególnych części ciała człowieka.
Pamiętaj też o zasadzie „dłoni poszkodowanego”, którą to zasadę
poznałeś/poznasz na szkoleniu.

Jeżeli oparzenie jest mniejsze niż 10%, Twoim zadaniem jest
chłodzić oparzone miejsce możliwie aż do ustąpienia bólu, a
najlepiej przez 30 minut.
Jeżeli wielkość oparzenia przekracza 10% długotrwałe chłodzenie
mogłoby spowodować spadek temperatury ciała i w efekcie
hipotermię.

Dlatego

w

tej

sytuacji

schładzaj

oparzoną

powierzchnię nie dłużej niż 1 minutę.
Następnie

załóż

opatrunek

osłaniający

(najlepiej

położyć

bezpośrednio na ranę hydrożel/aquagel) i chroń poszkodowanego
przed wychłodzeniem stosując koc termiczny.

!!!!

Pamiętaj:

jako środek schładzający stosuj tylko wodę

nie używaj lodu, maści, kremów, tłuszczu, spirytusu

jak najszybciej usuń biżuterię i odzież z oparzonych miejsc

jeżeli oparzona została duża powierzchnia wezwij pogotowie


OPARZENIA CHEMICZNE

Jeżeli doszło do oparzenia chemicznego jak najszybciej usuń
parzącą substancję ze skóry. W przypadku substancji płynnych,
spłucz je obfitym strumieniem wody. Jeśli substancja ma
postać stałą, usuń ją mechanicznie, a następnie przemyj
oparzoną powierzchnię wodą. Dalej stosuj te same zasady, które
omówiliśmy w przypadku oparzeń termicznych.

ZATRUCIA

W przypadku zatrucia substancjami takimi jak leki, alkohole,
techniką która ratuje życie jest płukanie żołądka i szybkie
wezwanie

pogotowia.

Aby

wypłukać

żołądek

daj

poszkodowanemu do wypicia 3 szklanki wody, a następnie
sprowokuj wymioty. Czynność tę powtórz kilkakrotnie.
Jeżeli do zatrucia doszło substancjami żrącymi,
parzącymi lub pieniącymi się nie prowokuj wymiotów.
Spowoduje to dodatkowe uszkodzenia lub – jak w przypadku
substancji pieniących się – może utrudnić oddychanie. Wezwij
pogotowie, działaj przeciwwstrząsowo i kontroluj funkcje
życiowe poszkodowanego. Gdyby doszło do ustania oddechu,
rozpocznij resuscytację.

!!!!

Pamiętaj:

nigdy nie prowokuj wymiotów u osoby, która nie jest w pełni
przytomna

nie prowokuj wymiotów, gdy doszło do zatrucia substancją
żrącą lub parzącą

postaraj się ustalić co było przyczyną zatrucia

CHŁODZENIE MIEJSCA

OPARZENIA

Materiały szkoleniowe

www.adren

a

ltika.pl

10

ZADŁAWIENIA

Do zadławienia dochodzi gdy ciało obce blokuje przestrzeń w
drogach oddechowych. Jeżeli uniemożliwia to poszkodowanemu
wykonanie wdechu, potrzebna będzie Twoja natychmiastowa
pomoc. Stosuj się do poniższego algorytmu; zleć komuś
wezwanie pogotowia.

Materiały szkoleniowe

UKĄSZENIA

Zadaniem ratownika w przypadku ukąszenia jest
i unieruchomienie ukąszonej kończyny
spowolnienie krążenia, dzięki czemu trucizna będzie się wolniej
rozprzestrzeniać po organizmie. Do schłodze
kostki lodu lub suchy lód w spray’u przeznaczony do uśmierzania
bólu

w

kontuzjach

sportowych.

uciskowych. Nie staraj się wyssać jadu.
Postaraj się – na ile to możliwe
ugryzło poszkodowanego. Jeżeli jest to jaszczurka/pająk/wąż,
którego

nie

rozpoznajesz,

zrób

mu

zdjęcie

telefonem

komórkowym i pokaż je później ratownikom medycznym lub
lekarzowi.
Jeżeli miejscem ukąszenia jest przełyk, podaj poszkodowanemu
kostki lodu do ssania i obłóż szyję z
Natychmiast wezwij pogotowie.

JAK UDZIELAĆ POMOCY KOBIETOM W CIĄśY

Pierwsza pomoc osobom ciężarnym nie różni się od tej dotychczas
omówionej. Stosuj te same zasady, uważając by nie powodować
ucisku na brzuch. Jeżeli pomagasz kobiecie, k
przytomność, ale oddycha, ułóż ją w pozycji bezpiecznej, tak jak
się tego nauczyłeś/nauczysz podczas szkolenia, jednak zawsze na
lewym boku.
Jeśli byłyby wskazania do podjęcia czynności reanimacyjnych
(brak oddechu) wezwij pogotowie i niezwł
klatki piersiowej i oddechy ratownicze

BEZPIECZEŃSTWO W GÓRACH

Zanim wejdziesz na szlak pamiętaj o zasadach bezpieczeństwa,
które poznałeś/poznasz na szkoleniu. Lekceważące podejście do
tych zaleceń, jest najczęstszą przyczyną wypadków w górach.
Zawsze powiadom kogoś o trasie, którą zamierzasz przejść i o
planowanej godzinie powrotu. Jeżeli planujesz zabrać ze sobą
telefon komórkowy pamiętaj o naładowaniu baterii. Dowiedz się
też wcześniej jakie w danym
alarmowe, które w razie wypadku zapewnią Ci kontakt z
Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym
numer 985. Przed wyruszeniem na szlak sprawdź prognozę
pogody.

!!!!

Pamiętaj:

jeżeli pogoda się pogarsza zawró
niż ryzykować zdrowie i życie

nie oddalaj się od grupy, z którą wędrujesz

nie schodź ze szlaku

zawsze

miej

ze

sobą

cieplejsze

ubranie,

kurtkę

przeciwdeszczową i dobre buty, trzymające kostkę

wyruszaj w trasę zawsze m

dostosuj długość i stopień trudności trasy do swoich możliwości

zabierz ze sobą mapę, wodę i dobrze wyposażoną apteczkę
pierwszej pomocy

11

Zadaniem ratownika w przypadku ukąszenia jest schłodzenie
i unieruchomienie ukąszonej kończyny. Ma to na celu
spowolnienie krążenia, dzięki czemu trucizna będzie się wolniej
rozprzestrzeniać po organizmie. Do schłodzenia możesz użyć
kostki lodu lub suchy lód w spray’u przeznaczony do uśmierzania
bólu

w

kontuzjach

sportowych.

Nie

zakładaj

opasek

. Nie staraj się wyssać jadu.

na ile to możliwe – zidentyfikować zwierzę, które

o. Jeżeli jest to jaszczurka/pająk/wąż,

którego

nie

rozpoznajesz,

zrób

mu

zdjęcie

telefonem

komórkowym i pokaż je później ratownikom medycznym lub

Jeżeli miejscem ukąszenia jest przełyk, podaj poszkodowanemu
kostki lodu do ssania i obłóż szyję zimnym kompresem.
Natychmiast wezwij pogotowie.

JAK UDZIELAĆ POMOCY KOBIETOM W CIĄśY

Pierwsza pomoc osobom ciężarnym nie różni się od tej dotychczas
omówionej. Stosuj te same zasady, uważając by nie powodować
ucisku na brzuch. Jeżeli pomagasz kobiecie, która straciła
przytomność, ale oddycha, ułóż ją w pozycji bezpiecznej, tak jak
się tego nauczyłeś/nauczysz podczas szkolenia, jednak zawsze na

Jeśli byłyby wskazania do podjęcia czynności reanimacyjnych
(brak oddechu) wezwij pogotowie i niezwłocznie rozpocznij uciski
klatki piersiowej i oddechy ratownicze – bez żadnych modyfikacji.

BEZPIECZEŃSTWO W GÓRACH

Zanim wejdziesz na szlak pamiętaj o zasadach bezpieczeństwa,
które poznałeś/poznasz na szkoleniu. Lekceważące podejście do

est najczęstszą przyczyną wypadków w górach.

Zawsze powiadom kogoś o trasie, którą zamierzasz przejść i o
planowanej godzinie powrotu. Jeżeli planujesz zabrać ze sobą
telefon komórkowy pamiętaj o naładowaniu baterii. Dowiedz się
też wcześniej jakie w danym rejonie funkcjonują numery
alarmowe, które w razie wypadku zapewnią Ci kontakt z Górskim
Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym. Najczęściej jest to

. Przed wyruszeniem na szlak sprawdź prognozę

jeżeli pogoda się pogarsza zawróć! lepiej zrezygnować z planów

niż ryzykować zdrowie i życie

nie oddalaj się od grupy, z którą wędrujesz

zawsze

miej

ze

sobą

cieplejsze

ubranie,

kurtkę

przeciwdeszczową i dobre buty, trzymające kostkę

wyruszaj w trasę zawsze możliwie wcześnie
dostosuj długość i stopień trudności trasy do swoich możliwości

zabierz ze sobą mapę, wodę i dobrze wyposażoną apteczkę

www.adren

a

ltika.pl

RATOWNICTWO

GÓRSKIE

Materiały szkoleniowe

BEZPIECZEŃSTWO NAD WODĄ

W czasie zabaw i wypoczynku nad wodą oraz podczas uprawiania
sportów wodnych pamiętaj o zasadach bezpieczeństwa. Corocznie
dochodzi do śmiertelnych wypadków na skutek braku ostrożności
w kontakcie z wodą. Wśród przyczyn tonięcia można wymienić:
zmęczenie i zachłyśnięcie, hipotermię, szok termiczny, urazy
fizyczne. Do takich sytuacji dochodzi często na skutek złej oceny
własnych sił i umiejętności pływackich, niewłaściwego wyboru
miejsca do skoków do wody, pływania bezpośrednio po długiej
kąpieli słonecznej lub w złych warunkach pogodowych.

!!!!

Pamiętaj:

pływaj tylko w miejscach dozwolonych

nie wchodź do wody w czasie burzy, mgły i jeśli temperatura
wody jest szczególnie niska

jeżeli planujesz pływać sam, poinformuj o tym kogoś na brzegu

nie pływaj poza kąpieliskami strzeżonymi bez asekuracji

nie skacz w miejscach niezn
może ukształtować się inaczej nawet w ciągu jednej nocy

nie wchodź do wody nagrzany, głodny lub bezpośrednio po
jedzeniu

nigdy nie pływaj po alkoholu

nie wypływaj na materacu na głęboką wodę

nigdy nie zostawiaj nad wod
dobrze pływających

Jeżeli widzisz osobę która tonie, a nie jesteś przeszkolonym
ratownikiem WOPR, nie podpływaj zbyt blisko. Zaalarmuj
ratowników i jeżeli możesz rzuć tonącemu coś co zadziała jak
koło ratunkowe – może to być piłka plażowa, bojka, wyporna
zabawka.
Jeśli byłyby wskazania do podjęcia resuscytacji u osoby
wyciągniętej z wody, rozpocznij ją niezwłocznie. Nie próbuj
wylewać wody z dróg oddechowych. Wezwij pomoc medyczną.

CO POWINNO ZNALEŹĆ SIĘ W APTECZCE

Rozważ umieszczenie w apteczce:
dużej ilości środków opatrunkowych
bandaży, opatrunków hydrożelowych, kilku par rękawiczek
lateksowych,

nitrylowych

lub

winylowych,

maseczki

do

prowadzenia

oddechów

ratowniczych,

dobrych

nożyczek,

plastrów, folii termicznej, chust trójkątnych, noża do cięcia
pasów, jednorazowego kołnierza ortopedycznego, szyny służącej
do unieruchamiania złamań/pęknięć, woreczków foliowych

Niniejsze materiały stanowią pomoc dydaktyczną dla szkolenia prowadzonego przez
i nie mogą stanowić samodzielnego i wyczerpującego źródła wiedzy dotyczącej ratownictwa.
Jeżeli nie uczestniczyłeś w szkoleniu, pamiętaj, że aby skutecznie udzielać pomocy niezbędne jest
przygotowanie praktyczne.
Aby dowiedzieć się więcej o terminach i programie szkoleń, wejdź na

Treści dotyczące sposobu postępowania z nieprzytomnym są zgodne z zaleceniami ILCOR. Treść
algorytmów postępowania została zaczerpnięta z Wytyczny

12

BEZPIECZEŃSTWO NAD WODĄ

W czasie zabaw i wypoczynku nad wodą oraz podczas uprawiania

nych pamiętaj o zasadach bezpieczeństwa. Corocznie

dochodzi do śmiertelnych wypadków na skutek braku ostrożności
w kontakcie z wodą. Wśród przyczyn tonięcia można wymienić:
zmęczenie i zachłyśnięcie, hipotermię, szok termiczny, urazy

tuacji dochodzi często na skutek złej oceny

własnych sił i umiejętności pływackich, niewłaściwego wyboru
miejsca do skoków do wody, pływania bezpośrednio po długiej
kąpieli słonecznej lub w złych warunkach pogodowych.

h dozwolonych

nie wchodź do wody w czasie burzy, mgły i jeśli temperatura

jeżeli planujesz pływać sam, poinformuj o tym kogoś na brzegu
nie pływaj poza kąpieliskami strzeżonymi bez asekuracji

nie skacz w miejscach nieznanych i niesprawdzonych – dno

może ukształtować się inaczej nawet w ciągu jednej nocy

nie wchodź do wody nagrzany, głodny lub bezpośrednio po

nigdy nie pływaj po alkoholu
nie wypływaj na materacu na głęboką wodę

nigdy nie zostawiaj nad wodą dzieci bez opieki osób dorosłych i

Jeżeli widzisz osobę która tonie, a nie jesteś przeszkolonym
ratownikiem WOPR, nie podpływaj zbyt blisko. Zaalarmuj
ratowników i jeżeli możesz rzuć tonącemu coś co zadziała jak

to być piłka plażowa, bojka, wyporna

Jeśli byłyby wskazania do podjęcia resuscytacji u osoby
wyciągniętej z wody, rozpocznij ją niezwłocznie. Nie próbuj
wylewać wody z dróg oddechowych. Wezwij pomoc medyczną.

CO POWINNO ZNALEŹĆ SIĘ W APTECZCE

Rozważ umieszczenie w apteczce:
dużej ilości środków opatrunkowych – gazy, kompresów,
bandaży, opatrunków hydrożelowych, kilku par rękawiczek
lateksowych,

nitrylowych

lub

winylowych,

maseczki

do

prowadzenia

oddechów

ratowniczych,

dobrych

nożyczek,

w, folii termicznej, chust trójkątnych, noża do cięcia

pasów, jednorazowego kołnierza ortopedycznego, szyny służącej
do unieruchamiania złamań/pęknięć, woreczków foliowych.

Niniejsze materiały stanowią pomoc dydaktyczną dla szkolenia prowadzonego przez
i nie mogą stanowić samodzielnego i wyczerpującego źródła wiedzy dotyczącej ratownictwa.
Jeżeli nie uczestniczyłeś w szkoleniu, pamiętaj, że aby skutecznie udzielać pomocy niezbędne jest

ej o terminach i programie szkoleń, wejdź na

www.adrenaltika.pl

Treści dotyczące sposobu postępowania z nieprzytomnym są zgodne z zaleceniami ILCOR. Treść
algorytmów postępowania została zaczerpnięta z Wytycznych 2005 Europejskiej Rady Resuscytacji.

www.adren

a

ltika.pl

Niniejsze materiały stanowią pomoc dydaktyczną dla szkolenia prowadzonego przez grupę Adrenaltika
i nie mogą stanowić samodzielnego i wyczerpującego źródła wiedzy dotyczącej ratownictwa.
Jeżeli nie uczestniczyłeś w szkoleniu, pamiętaj, że aby skutecznie udzielać pomocy niezbędne jest

www.adrenaltika.pl.

Treści dotyczące sposobu postępowania z nieprzytomnym są zgodne z zaleceniami ILCOR. Treść

ch 2005 Europejskiej Rady Resuscytacji.

RATOWNICTWO

WODNE