„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Kordowicz-Sot

Wykonywanie podstawowych pomiarów warsztatowych
731[04].O1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Wojciech Klimasara
mgr inż. Zdzisław Anglart



Opracowanie redakcyjne:
dr inż. Anna Kordowicz-Sot



Konsultacja:
inż. Teresa Piotrowska













Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[04].O1.04
„Wykonywanie podstawowych pomiarów warsztatowych”, zawartego w programie nauczania
dla zawodu optyk-mechanik.



















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

6

3.

Cele kształcenia

7

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

8

5.

Ćwiczenia

12

5.1.

Tolerancje, pasowania i odchyłki

12

5.1.1.

Ć

wiczenia

12

5.2.

Metody pomiarowe i błędy pomiarów

14

5.2.1.

Ć

wiczenia

14

5.3.

Klasyfikacja i przeznaczenie narzędzi pomiarowych

16

5.3.1.

Ć

wiczenia

16

5.4.

Pomiary wielkości geometrycznych

18

5.4.1.

Ć

wiczenia

18

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

22

7.

Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie optyk-mechanik. W poradniku
zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla

ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
technodydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki
osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej
nauczyciela realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano
określoną liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa
uzależniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według
własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ć

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

projektów,

−

przewodniego tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

731[04].O1

Podstawy techniczne

zawodu

731[04].O1.01

Stosowanie zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

731[04].O1.02

Określanie właściwości

materiałów stosowanych

w przemyśle optycznym

i precyzyjnym

731[04].O1.03

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

731[04].O1.04

Wykonywanie

podstawowych pomiarów

warsztatowych

731[04].O1.05

Wykonywanie podstawowych

prac z zakresu ręcznej

i mechanicznej obróbki

materiałów

731[04].O1.06

Zastosowanie elektrotechniki

i elektroniki w sprzęcie

optycznym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

stosować jednostki układu SI,

–

przeliczać jednostki,

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki,

–

czytać rysunki wykonawcze,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

obsługiwać komputer,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

zorganizować stanowisko pracy,

–

sklasyfikować przyrządy pomiarowe i sprawdzające,

–

wyjaśnić budowę typowych przyrządów pomiarowych i przyrządów pomiarowo-
kontrolnych,

–

określić przeznaczenie typowych przyrządów pomiarowych i przyrządów pomiarowo-
kontrolnych,

–

wykonać pomiary przyrządami suwmiarkowymi i mikrometrycznymi, czujnikami,
kątomierzami,

–

określić i zastosować tolerancje i pasowania,

–

określić i zastosować parametry chropowatości powierzchni i odchyłek,

–

wykonać pomiary z wykorzystaniem mikroskopu warsztatowego,

–

przeprowadzić serię pomiarów,

−

przeprowadzić analizę wyników pomiarów oraz określić błędy pomiaru,

−

dokonać konserwacji narzędzi i przyrządów pomiarowych

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca………………………………………………………..
Modułowy program nauczania:

Optyk-mechanik 731[04]

Moduł:

Podstawy techniczne zawodu 731[04].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie podstawowych pomiarów

warsztatowych 731[04].O1.04

Temat: Wykonanie pomiarów kątowych części maszyn.

Cel ogólny: Wykonanie pomiarów części maszyn.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

wybrać metodę pomiarową,

−−−−

zidentyfikować przyrządy pomiarowe do mierzenia kątów,

−−−−

dobrać przyrząd pomiarowy do mierzonej części maszyn,

−−−−

zmierzyć kąty przy pomocy płytek kątowych,

−−−−

zmierzyć kąty przy pomocy kątomierza z noniuszem,

−−−−

zmierzyć kąty przy pomocy kątomierza optycznego,

−−−−

zmierzyć kąty przy pomocy kątomierza zegarowego,

−−−−

zmierzyć kąty przy pomocy liniału sinusowego,

−−−−

zmierzyć kąty przy pomocy wałeczków i kulek.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponad zawodowe:

−−−−

współpraca w grupie,

−−−−

poszukiwanie specjalistycznych informacji w ogólnodostępnych źródłach informacji.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

miniwykład,

−−−−

pokaz,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne,

−−−−

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca w zespołach 2-3 osobowych.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−−−−

kątomierz uniwersalny,

−−−−

kątomierz optyczny,

−−−−

kątomierz zegarowy,

−−−−

liniał sinusowy,

−−−−

wałeczki i kulki,

−−−−

płytki wzorcowe,

−−−−

głębokościomierz mikrometryczny,

−−−−

części maszyn,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Przebieg zajęć:
1.

Wprowadzenie.

2.

Uświadomienie celów zajęć.

3.

Realizacja ćwiczenia:
A. Pomiar kątów metoda bezpośrednią:

−

wstęp – nauczyciel omawia rodzaje kątów występujących w konstrukcji maszyn,
pokazuje przyrządy pomiarowe do mierzenia kątów metodą bezpośrednią,
prezentuje sposoby posługiwania się przyrządami pomiarowymi,

−

uczniowie otrzymują części maszyn do zmierzenia,

−

uczniowie pracując w grupach mierzą kąty części maszyn,

−

uczniowie dyskutując porównują otrzymane wyniki pomiarów.

B. Pomiar kątów metoda pośrednią:

−

wstęp – nauczyciel pokazuje przyrządy pomiarowe do mierzenia kątów metodą
pośrednia, omawia sposoby posługiwania się nimi,

−

uczniowie otrzymują detale do zmierzenia,

−

uczniowie pracując w grupach mierzą kąty części maszyn,

−

uczniowie dyskutując porównują otrzymane wyniki pomiarów.

4.

Podsumowanie zajęć.

−

nauczyciel zwraca uwagę na różne metody pomiaru kątów części maszyn, na
zakresy pomiarowe przyrządów, na różną dokładność pomiaru poszczególnymi
przyrządami i metodami,

−

uczniowie podczas dyskusji wypracowują wnioski dotyczące metod i przyrządów
pomiarowych do mierzenia kątów.

Zakończenie zajęć:

Uczniowie porządkują stanowiska pracy.

Praca domowa

Uczniowie na podstawie otrzymanych rysunków konstrukcyjnych części maszyn mają

zaproponować metody pomiaru kątów tych części.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Nauczyciel na podstawie obserwacji aktywności uczniów, poprawności wykonania

zadania oraz wypowiedzi uczniów podczas podsumowania zajęć, uzyskuje informacje i może
ocenić, czy cele zajęć zostały zrealizowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca………………………………………………………..
Modułowy program nauczania:

Optyk-mechanik 731[04]

Moduł:

Podstawy techniczne zawodu 731[04].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie podstawowych pomiarów

warsztatowych 731[04].O1.04

Temat: Wykonanie pomiarów średnic wewnętrznych części maszyn.

Cel ogólny: Wykonanie pomiarów części maszyn.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać przyrządy pomiarowe do mierzenia średnic otworów,

−

wybrać metodę pomiarową i narzędzia pomiarowe do wartości mierzonej wielkości,

−

zmierzyć średnice otworu metodami bezpośrednimi:
-

przyrządami suwmiarkowymi,

-

mikrometrem,

-

ś

rednicówką mikrometryczną,

-

ś

rednicówką czujnikową,

−

metodami pośrednimi:
-

przy pomocy klinów,

-

kulek pomiarowych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponad zawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach 2-4 osobowych.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

–

detale mierzone,

–

suwmiarka, mikrometr szczękowy, średnicówka mikrometryczna dwupunktowa wraz
z wymiennymi końcówkami, komplet średnicówek trzypunktowych, pierścienie
z wzorcowanymi otworami, średnicówka czujnikowa, płytki wzorcowe, uchwyt do płytek
wzorcowych, podstawa do mikrometru, komplet klinów pomiarowych, mikrometr do
wymiarów zewnętrznych, kulki pomiarowe, głębokościomierz suwmiarkowy, płytka
miernicza,

–

papier formatu A4, pisaki,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Przebieg zajęć:
Etap wstępny

1.

Podanie uczniom tematu zajęć.

2.

Zapoznanie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.

3.

Podział uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Etap właściwy

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I Informacje

Pytania przewodnie:

1.

Na czym polega metoda bezpośrednia pomiaru?

2.

Na czym polega metoda pośrednia pomiaru?

3.

Jakimi przyrządami można zmierzyć średnicę otworu stosując metodę bezpośrednią
pomiaru?

4.

Jakimi przyrządami można zmierzyć średnice otworu stosując pośrednią metodę pomiaru?

5.

Jakie zakresy średnic można zmierzyć poszczególnymi przyrządami pomiarowymi?

6.

Jak dokonuje się pomiaru średnic przyrządami suwmiarkowymi?

7.

Jak dokonuje się pomiaru średnic mikrometrem?

8.

Jak dokonuje się pomiaru średnic średnicówką mikrometryczną?

9.

Jak dokonuje się pomiaru średnic średnicówką czujnikową?

10.

Jak dokonuje się pomiaru średnic za pomocą klinów?

11.

Jak dokonuje się pomiaru średnic za pomocą kulek pomiarowych?

Faza II Planowanie

Uczniowie po otrzymaniu detali do zmierzenia i przyrządów pomiarowych wybierają

metody pomiarowe dla każdego detalu.

Faza III Ustalenie

Uczniowie pracując w grupach analizują zakresy pomiarowe otrzymanych przyrządów

pomiarowych. Uzgadniają, którymi przyrządami pomiarowymi będą mierzone poszczególne
detale.

Faza IV Wykonanie

Uczniowie mierzą średnice otworów. Zapisują wyniki pomiarów. W zespołach porównują

wyniki pomiarów tych samych średnic wykonane różnymi metodami i przyrządami.

Faza V Sprawdzanie

Uczniowie sprawdzają w grupie poprawność otrzymanych wyników. Uzasadniają

występujące w wynikach różnice.

VI Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy wykonania ćwiczenia sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Zakończenie zajęć

Uczniowie porządkują stanowiska pracy.

Praca domowa

Uczniowie na podstawie otrzymanych rysunków konstrukcyjnych części maszyn mają

zaproponować metody pomiaru kątów tych części.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Nauczyciel na podstawie obserwacji aktywności uczniów, poprawności wykonania

zadania oraz wypowiedzi uczniów podczas podsumowania zajęć, uzyskuje informacje i może
ocenić, czy cele zajęć zostały zrealizowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Tolerancje, pasowania i odchyłki

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyznacz wymiary graniczne oraz tolerancję następujących wymiarów tolerowanych

zapisem liczbowym:

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe wykonywanie obliczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczą tolerancji,

2)

obliczyć wymiary graniczne korzystając z odpowiednich wzorów,

3)

obliczyć tolerancje korzystając z odpowiednich wzorów

,

4)

zapisać wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wyznacz odchyłki, wymiary graniczne, oraz tolerancję następujących wymiarów

tolerowanych zapisem literowym

a) 100h4, b) 50H8, c) 70s7.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe korzystanie z norm
i poprawne wykonanie obliczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przygotować arkusze norm PN–EN 20286–1:1996 i PN–EN 20286–2:1996,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych odpowiednie wzory,

3)

korzystając z ww. norm odczytać odchyłki,

4)

korzystając z odpowiednich wzorów obliczyć, wymiary graniczne i tolerancję.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

normy PN–EN 20286–1:1996 i PN–EN 20286–2:1996,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Oblicz tolerancje pasowania oraz luzy średnie S

m

i wciski średnie N

m

następujących

pasowań:
a)

φ

50 H7/m6

b)

φ

80 H8/h9

c)

φ

100H8/f9

d)

φ

120 H7/s6

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe korzystanie z norm
i poprawne wykonanie obliczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przygotować arkusze norm PN–EN 20286–1:1996 i PN–EN 20286–2:1996 oraz PN-ISO
1829:1996,

2)

odczytać z tabel odchyłki wałków i otworów,

3)

obliczyć tolerancje pasowania T

p,

4)

obliczyć luzy (wciski) najmniejsze S

max

(N

max

) i najmniejsze S

min

(N

min

) dla

poszczególnych pasowań z wzorów podanych w rozdziale 4.1,

5)

wyznaczyć luzy i wciski średnie S

m

i N

m

,

6)

zapisać wyniki obliczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

normy PN–EN 20286–1:1996 i PN–EN 20286–2:1996, oraz PN-ISO 1829:1996,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Metody pomiarowe i błędy pomiarów

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ przykłady pomiarów, w których można zastosować metody:

−

bezwzględną,

−

bezpośredniego porównania,

−

różnicową,

−

porównawczą zerową.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe rozróżnianie metod
pomiarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje, w jaki sposób wykonuje się pomiary
poszczególnymi metodami,

2)

zapisać podstawowe wielkości fizyczne,

3)

zdefiniować podstawowe wielkości fizyczne posługując się materiałami dydaktycznymi,

4)

zapisać przy poszczególnych wielkościach fizycznych, jakie można zastosować metody
pomiarowe, aby zmierzyć te wielkości,

5)

opisać sposoby przeprowadzenia pomiarów dla poszczególnych wielkości fizycznych
i wskazanych metod.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Oblicz maksymalny błąd bezwzględny oraz błąd względny pomiaru, jeśli zmierzono

natężenia prądu miliamperomierzem klasy 1 o zakresie pomiarowym od 20 do 300 mA
i odczytano wartość 200 mA. Jak zmieniłaby się wartości błędów, gdyby zmierzona wartość
wynosiła 100 mA?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe wykonywanie obliczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zależności określających:
błąd bezwzględny, błąd względny i klasę przyrządu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

2)

obliczyć wartości poszczególnych błędów dla zmierzonej wartości 200 mA,

3)

obliczyć wartości poszczególnych błędów dla wartości 100 mA,

4)

porównać wyniki obliczeń,

5)

uzasadnić różnice w otrzymanych wartościach błędów względnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Dopasuj odpowiednie błędy związane z przyczynami ich powstania do rodzajów błędów

przedstawionych w tabeli

Błędy systematyczne

Błędy przypadkowe

Błędy nadmiarowe

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe rozróżnianie błędów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące klasyfikacji błędów,

2)

przeanalizować poszczególne rodzaje błędów,

3)

wpisać poszczególne rodzaje błędów do odpowiednich kolumn tabelki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Klasyfikacja i przeznaczenie narzędzi pomiarowych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj narzędzia pomiarowe.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe rozpoznawanie narzędzi
pomiarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi pomiarowych,

2)

pogrupować narzędzia pomiarowe wg sposobu wykonywania pomiaru na: wzorce,
sprawdziany, przyrządy pomiarowe,

3)

wyróżnić w każdej grupie narzędzia do pomiaru: długości, kątów, gwintów,

4)

zanotować spostrzeżenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne

−

różne narzędzia pomiarowe,

−

katalogi narzędzi pomiarowych,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z budową i obsługą mikroskopu warsztatowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe korzystanie z instrukcji
obsługi mikroskopu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mikroskopów,

2)

warsztatowych,

3)

zapoznać się z budową mikroskopu korzystając z instrukcji fabrycznej,

4)

zapoznać się z wyposażeniem dodatkowym mikroskopu,

5)

zapoznać się z obsługą mikroskopu korzystając z instrukcji obsługi,

6)

zanotować spostrzeżenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

pokaz,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

mikroskop warsztatowy,

−

fabryczna instrukcja obsługi,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.4. Pomiary wielkości geometrycznych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź cechy metrologiczne suwmiarki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zasady bezpiecznego i właściwego
użytkowania sprzętu, oraz prawidłową jego konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące cech metrologicznych
suwmiarek,

2)

odczytać zakres pomiarowy,

3)

sprawdzić płaskość powierzchni mierniczych liniałem krawędziowym,

4)

sprawdzić prostoliniowość krawędzi mierniczych liniałem krawędziowym,

5)

sprawdzić równoległość krawędzi mierniczych szczęk wewnętrznych za pomocą płytki
wzorcowej i mikrometru zewnętrznego,

6)

sprawdzić

dokładność

wskazań

szczęk

zewnętrznych,

wewnętrznych

i głębokościomierza,

7)

zanotować spostrzeżenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

suwmiarki,

−

liniał krawędziowy,

−

płytki wzorcowe,

−

mikrometr zewnętrzny,

−

katalogi przyrządów pomiarowych,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sprawdź cechy metrologiczne mikrometrów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zasady bezpiecznego i właściwego
użytkowania sprzętu, oraz prawidłową jego konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące cech metrologicznych
mikrometrów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

2)

odczytać zakres pomiarowy,

3)

sprawdzić płaskość powierzchni pomiarowych wrzeciona i kowadełka za pomocą płytki
interferencyjnej,

4)

sprawdzić nacisk pomiarowy sprzęgła,

5)

sprawdzić sztywność kabłąka,

6)

sprawdzić dokładność wskazań przy pomocy płytek wzorcowych,

7)

zanotować spostrzeżenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

mikrometry,

−

płytki interferencyjne,

−

stanowisko do pomiaru nacisku pomiarowego,

−

stanowisko do sprawdzenia sztywności kabłąka,

−

katalogi przyrządów pomiarowych,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sprawdź

wymiary

otworów

i

wałków

sprawdzianami

jednogranicznymi

i dwugranicznymi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zasady bezpiecznego i właściwego
użytkowania sprzętu, oraz prawidłową jego konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dobrać odpowiedni sprawdzian dla danego otworu,

2)

dokonać sprawdzenia średnicy sprawdzianem przechodnim w trzech kierunkach (co 60º),

3)

zinterpretować wynik sprawdzenia,

4)

dokonać sprawdzenia średnicy sprawdzianem nieprzechodnim w trzech kierunkach (co
60º),

5)

zinterpretować wynik sprawdzenia,

6)

dokonać oceny wykonania danego elementu,

7)

powtórzyć czynności od 1 do 6 dla wałków.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przykładowe wałki i tuleje,

−

sprawdziany jednograniczne i dwugraniczne,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 4

Wykonaj pomiary kątów części maszyn.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zasady bezpiecznego i właściwego
użytkowania sprzętu, oraz prawidłową jego konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

obejrzeć detale, których kąty masz zmierzyć,

2)

zidentyfikować narzędzia pomiarowe do mierzenia kątów,

3)

sprawdzić zakresy pomiarowe narzędzi pomiarowych,

4)

wybrać dla każdego detalu metodę i przyrządy pomiarowe,

5)

dokonać pomiaru,

6)

porównać wyniki pomiaru tych samych kątów wykonanych przy pomocy różnych
przyrządów pomiarowych,

7)

zinterpretować występujące różnice,

8)

zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

kątomierz uniwersalny,

−−−−

kątomierz optyczny,

−−−−

kątomierz zegarowy,

−−−−

liniał sinusowy,

−−−−

wałeczki i kulki,

−−−−

płytki wzorcowe,

−−−−

części maszyn,

−−−−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Zmierz wysokość tulei za pomocą czujnika zegarowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zasady bezpiecznego i właściwego
użytkowania sprzętu, oraz prawidłową jego konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

sprawdzić zakres pomiarowy czujnika,

2)

suwmiarką zmierzyć wysokość tulei,

3)

oczyścić trzpień pomiarowy czujnika zegarowego (przemyć i wytrzeć do sucha),

4)

zamocować czujnik na statywie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5)

oczyścić badaną tuleję,

6)

ustawić stos płytek wzorcowych na wskazany wymiar przez suwmiarkę na płycie
pomiarowej,

7)

zwalniając blokadę statywu ustawić czujnik tak, aby końcówka czujnika stykała się pod
naciskiem ze stosem płytek wzorcowych,

8)

wyzerować czujnik,

9)

usunąć spod trzpienia płytki wzorcowe i umieścić w to miejsce badaną tuleję,

10)

odczytać wskazania czujnika,

11)

odczyt zsumować z wysokością stosu płytek,

12)

wykonać pomiar w trzech punktach tulei,

13)

obliczyć na podstawie wyników pomiarów wysokość tulei.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

czujnik zegarowy,

−

zestaw płytek wzorcowych,

−

statyw, płyta pomiarowa,

−

suwmiarka,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie podstawowych
pomiarów warsztatowych”

Test składa się z 23 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23 są z poziomu
podstawowego,

−−−−

zadania 12, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 2 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. b, 4. a, 5. b, 6. d, 7. c, 8. c, 9. a, 10. d, 11. d,
12. b, 13. b , 14. a, 15. a, 16. c, 17. b, 18. a, 19. b, 20. c, 21. d, 22. c, 23. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić rodzaj wymiaru

A

P

d

2

Obliczyć wymiary graniczne

B

P

d

3

Obliczyć tolerancję

B

P

b

4

Zinterpretować zapis

B

P

a

5

Obliczyć luzy graniczne

B

P

b

6

Rozróżnić rodzaj pasowania

B

P

d

7

Rozróżnić rodzaj pomiaru

A

P

c

8

Rozpoznać parametr chropowatości

A

P

c

9

Rozpoznać odchyłkę prostoliniowości

B

P

a

10 Rozpoznać bicie promieniowe

B

P

d

11 Dobrać metodę pomiarową

B

P

d

12 Określić błąd względny

C

PP

b

13 Określić niepewność systematyczną

B

P

b

14 Przeanalizowanie zmian wielkości błędu

przypadkowego

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

15 Dobrać przyrząd do przekształcenia wielkości

mierzonej

B

P

a

16 Określić zakres pomiarowy

B

P

c

17 Określić przeznaczenie płytek wzorcowych

A

P

b

18 Rozpoznać sprawdzian do wałków

A

P

a

19 Rozpoznać narzędzie pomiarowe

B

P

b

20 Rozpoznać schemat pomiarowy

B

P

c

21 Rozpoznać kliny

A

P

d

22 Rozpoznać schemat pomiarowy

B

P

c

23 Zinterpretować obraz uzyskany przy pomiarze

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 23 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Wymiar pokazany na rysunku jest wymiarem

a)

pośrednim.

b)

wewnętrznym

c)

zewnętrznym.

d)

mieszanym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

2.

Wymiary graniczne A i B dla wałka o średnicy d = 40 mm i odchyłkach es = -0,01
i ei = - 0,02 wynoszą odpowiednio
a)

A = 39,96 mm, B = 39,98 mm.

b)

A = 39,96 mm, B = 39,99 mm.

c)

A = 39,97 mm, B = 39,99 mm.

d)

A = 39,98 mm, B = 39,99 mm.

3.

Wartość tolerancji T dla wymiaru 20 ± 0,04 wynosi
a)

T = 0,04 mm.

b)

T = 0,08 mm.

c)

T = 0,06 mm.

d)

T = -0,08 mm.

4.

Zapis 70H7 oznacza
a)

otwór podstawowy o wymiarze nominalnym 70 mm i klasie dokładności 7.

b)

otwór podstawowy o wymiarze nominalnym 7 mm i klasie dokładności 70.

c)

wałek podstawowy o wymiarze nominalnym 70 mm i klasie dokładności 7.

d)

wałek podstawowy o wymiarze nominalnym 7 mm i klasie dokładności 70.

5.

Luzy (wciski) graniczne łączonych elementów o wymiarach

wynoszą

a)

S

max

= 0,05 mm, N

min

= 0,02 mm.

b)

S

max

= 0,32 mm, S

min

= 0,05 mm.

c)

S

max

= 0,012 mm,

S

min

= 0,01 mm.

d)

S

max

= 0,20 mm, N

min

= 0,12 mm.

6.

Pasowanie określone wymiarami

nazywamy

a)

luźnym.

b)

ciasnym.

c)

mieszanym.

d)

bardzo luźnym.

7.

Pomiar długości przymiarem kreskowym jest pomiarem
a)

złożonym.

b)

pośrednim.

c)

bezpośrednim.

d)

podstawowym.

8.

Parametr R

a

jest parametrem

a)

płaskości.

b)

okrągłości.

c)

chropowatości.

d)

prostoliniowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

9.

Na rysunku przedstawiono odchyłkę

a)

prostoliniowości.

b)

płaskości.

c)

okrągłości.

d)

walcowości.

10.

Na rysunku przedstawiono odchyłkę

a)

bicia promieniowego.

b)

współosiowości.

c)

prostopadłości płaszczyzn.

d)

bicia osiowego.

11.

Jeżeli wartość mierzona jest większa niż zakres przyrządu pomiarowego, należy
zastosować metodę
a)

bezpośredniego porównania.

b)

podstawową.

c)

koincydencyjną.

d)

różnicową.

12.

Błędy względne dwóch różnych wartości wielkości zmierzonych tym samym przyrządem
pomiarowym są
a)

takie same.

b)

większa wartość obarczona jest większym błędem.

c)

mniejsza wartość obarczona jest większym błędem.

d)

trudne do określenia, trzeba wykonać obliczenia.

13.

Niepewność systematyczna pomiaru przyrządem o zakresie pomiarowym 10 mm
i działce elementarnej równej 0,05 mm wynosi
a)

0,1 mm.

b)

0,05 mm.

c)

1 mm.

d)

0,2 mm.

14.

Dokładność szacowania błędu przypadkowego wraz z liczbą wykonanych pomiarów tej
samej wielkości
a)

rośnie.

b)

maleje.

c)

nie ulega zmianie.

d)

zależy od metody pomiarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

15.

W celu prawidłowego przekształcenia wielkości mierzonej na wynik pomiaru należy
w pusty blok wpisać

wielkość
mierzona

a)

przetwornik.

b)

zasilacz.

c)

rejestrator.

d)

miernik.

16.

Zakres pomiarowy przymiaru, którym można zmierzyć wartości: najmniejszą 10 mm,
największą 30 mm, wynosi
a)

30 mm.

b)

40 mm.

c)

20 mm.

d)

15 mm.

17.

Płytki wzorcowe są wzorcami
a)

kąta.

b)

długości.

c)

powierzchni.

d)

gwintu.

18.

Na rysunku przedstawiono sprawdziany do

a)

wałków.

b)

gwintów zewnętrznych.

c)

otworów.

d)

gwintów wewnętrznych.

19.

Na rysunku przedstawiono pomiar średnicy wewnętrznej

a)

ś

rednicówką czujnikową.

b)

ś

rednicówką. mikrometryczną.

c)

mikrometrem szczękowym.

d)

wkładkami walcowymi.

Czujnik

Wynik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

20.

W przedstawionym układzie pomiarowym zmierzono

a)

płaskość powierzchni klina.

b)

bicie osiowego.

c)

kąt klina.

d)

równoległość płaszczyzn.

21.

Elementy oznaczone cyfrą 1 to

a)

pryzmy.

b)

płytki wzorcowe.

c)

wałeczki pomiarowe.

d)

kliny.

22.

W przedstawionym układzie dokonano pomiaru

a)

bicia promieniowego.

b)

odchyłki prostoliniowości.

c)

bicia osiowego.

d)

odchyłki okrągłości.

23.

Przy pomiarze płytkami interferencyjnymi powierzchni kulistej wklęsłej zaobserwowało
układ prążków

a)

zgodny z rysunkiem a.

b)

zgodny z rysunkami a i b.

c)

zgodny z rysunkiem b.

d)

nie zgodny z żadnym z rysunków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie podstawowych pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie podstawowych
pomiarów warsztatowych”

Test składa się z 21 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 są z poziomu
podstawowego,

−−−−

zadania 12, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 2 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. d, 4. a, 5. c, 6. c, 7. c, 8. d, 9. c, 10. a, 11. d,
12. c, 13. c, 14. c, 15. a, 16. c, 17. c, 18. c, 19. a, 20. c, 21. c

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić rodzaj wymiaru

A

P

a

2

Obliczyć wymiary graniczne

B

P

a

3

Obliczyć tolerancję

B

P

d

4

Zinterpretować zapis

B

P

a

5

Obliczyć luzy graniczne

B

P

c

6

Rozróżnić rodzaj pasowania

B

P

c

7

Rozróżnić rodzaj pomiaru

A

P

c

8

Rozpoznać parametr chropowatości

A

P

d

9

Rozpoznać odchyłkę prostoliniowości

B

P

c

10 Rozpoznać bicie promieniowe

B

P

a

11 Dobrać metodę pomiarową

B

P

d

12 Określić błąd względny

C

PP

c

13 Określić niepewność systematyczną

B

P

c

14 Przeanalizować zmiany wielkości błędu

przypadkowego

C

PP

c

15 Dobrać przyrząd do przekształcenia wielkości

mierzonej

B

P

a

16 Określić zakres pomiarowy

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

17 Rozpoznać sprawdzian do gwintu zewnętrznego

A

P

c

18 Rozpoznać narzędzie pomiarowe

B

P

c

19 Rozpoznać schemat pomiarowy

B

P

a

21 Rozpoznać schemat pomiarowy

B

P

c

22 Zinterpretować obraz uzyskany przy pomiarze

B

P

c

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 21 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Wymiar pokazany na rysunku jest wymiarem

a)

pośrednim.

b)

wewnętrznym.

c)

zewnętrznym.

d)

mieszanym.

2.

Wymiary graniczne A i B dla otworu o średnicy d = 40 mm i odchyłkach ES = 0,025
i EI = 0,015 wynoszą odpowiednio

a)

A = 40,015 mm, B = 40,024 mm.

b)

A = 40, 015 mm, B = 40,025 mm.

c)

A = 39,985 mm, B = 39,975 mm.

d)

A = 39,975 mm, B = 39,985 mm.

3.

Wartość tolerancji T dla wymiaru 30±0,08 wynosi
a)

–0,08 mm.

b)

–0,16 mm.

c)

0,08 mm.

d)

0,16 mm.

4.

Zapis 80h7 oznacza
a)

otwór podstawowy o wymiarze nominalnym 80 mm i klasie dokładności 7.

b)

otwór podstawowy o wymiarze nominalnym 7 mm i klasie dokładności 80.

c)

wałek podstawowy o wymiarze nominalnym 780 mm i klasie dokładności 7.

d)

wałek podstawowy o wymiarze nominalnym 7 mm i klasie dokładności 80.

5.

Luzy (wciski) graniczne łączonych elementów o wymiarach

odpowiednio wynoszą

a)

S

max

= 0,10 mm, N

min

= 0,02 mm.

b)

S

max

= 0,32 mm, S

min

= 0,05 mm.

c)

S

max

= 0,45 mm, S

min

= 0,1 mm.

d)

S

max

= 0,20 mm, N

min

= 0,12 mm.

6.

Pasowanie określone wymiarami

nazywamy

a)

mieszanym.

b)

ciasnym.

c)

luźnym.

d)

bardzo ciasnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

7.

Pomiar kąta kątomierzem jest pomiarem
a)

złożonym.

b)

pośrednim.

c)

bezpośrednim.

d)

podstawowym.

8.

Parametr R

z

jest parametrem

a)

płaskości.

b)

okrągłości.

c)

prostoliniowości.

d)

chropowatości.

9.

Na rysunku przedstawiono odchyłkę

a)

prostoliniowości.

b)

płaskości.

c)

okrągłości.

d)

walcowości.

10.

Na rysunku przedstawiono odchyłkę

a)

bicia promieniowego.

b)

współosiowości.

c)

prostopadłości płaszczyzn.

d)

bicia osiowego.

11.

Jeżeli zakres pomiarowego przyrządu jest mniejszy niż wartość mierzona, należy
zastosować metodę
a)

bezpośredniego porównania.

b)

podstawową.

c)

koincydencyjną.

d)

różnicową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

12.

Błędy względne dwóch różnych wartości wielkości zmierzonych tym samym przyrządem
pomiarowym są
a)

mniejsza wartość obarczona jest większym błędem.

b)

takie same.

c)

większa wartość obarczona jest większym błędem.

d)

trudne do określenia, trzeba wykonać obliczenia.

13.

Niepewność systematyczna pomiaru przyrządem o zakresie pomiarowym 100 mm
i działce elementarnej równej 1 mm wynosi

a)

0,1 mm.

b)

0,05 mm.

c)

1 mm.

d)

0,2 mm.

14.

Dokładność szacowania błędu przypadkowego wraz z liczbą wykonanych pomiarów tej
samej wartości:
a)

nie ulega zmianie.

b)

maleje.

c)

rośnie.

d)

zależy od metody pomiarowej.

15.

W celu prawidłowego przekształcenia wielkości mierzonej na wynik pomiaru należy
w pusty blok wpisać

wielkość
mierzona

a)

czujnik.

b)

zasilacz.

c)

rejestrator.

d)

miernik.

16.

Zakres pomiarowy przymiaru, którym można zmierzyć wartości: najmniejszą 30 mm,
największą 120 mm, wynosi
a)

30 mm.

b)

40 mm.

c)

90 mm.

d)

110 mm.

17.

Na rysunku przedstawiono sprawdziany

a)

do wałków.

b)

gwintów zewnętrznych.

c)

otworów.

d)

gwintów wewnętrznych.

Przetwornik

Wynik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

18.

Na rysunku przedstawiono pomiar średnicy
wewnętrznej

a)

ś

rednicówką czujnikową.

b)

ś

rednicówką. mikrometryczną.

c)

mikrometrem szczękowym.

d)

wkładkami walcowymi.

19.

W przedstawionym układzie dokonano pomiaru

a)

ś

rednicy wewnętrznej.

b)

kątów.

c)

równoległości powierzchni.

d)

owalności.

20.

W przedstawionym układzie dokonano pomiaru

a)

bicia promieniowego.

b)

odchyłki prostoliniowości.

c)

bicia osiowego.

d)

odchyłki okrągłości.

21.

Przy pomiarze płytkami interferencyjnymi powierzchni kulistej wklęsłej zaobserwowało
układ prążków

a)

zgodny z rysunkiem b.

b)

zgodny z rysunkami a i b.

c)

zgodny z rysunkiem a.

d)

nie zgodny z żadnym z rysunków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie podstawowych pomiarów warsztatowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7. LITERATURA

1.

Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000

2.

Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT, Warszawa
1993

3.

Kordowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. Elementy aparatury kontrolno pomiarowej.
WSiP, Warszawa 1999

4.

Malinowski J., Jakubiec W., Starczak M.: Sprawdzanie dokładności w budowie maszyn.
WSiP, Warszawa 1997

5.

Malinowski J., Jakubiec W.: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn. WSiP,
Warszawa 1998

6.

Malinowski J.: Pomiary długości i kąta w budowie maszyn. WSiP, Warszawa 1998

7.

Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1993

8.

Praca zbiorowa pod redakcją Reymer B.: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa
1994

9.

Praca zbiorowa pod redakcją J. Zawistowskiego, T. Sałacińskiego: Ćwiczenia
laboratoryjne z metrologii. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa
1999

10.

Normy Techniczne

Czasopisma:
–

Mechanik

–

Przegląd Mechaniczny

–

Nowa Edukacja Zawodowa

–

Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000