1.

Co to są koszty alternatywne? W jakich ujęciach można je opisać(opisz).

Koszty alternatywne to odrzucona przez nas alternatywa danego wyboru. Ilekroć
wybieramy jakiś sposób wykorzystania zasobów ,rezygnujemy ze sposobności ich
wykorzystania w inny sposób. Koszt ten obejmuje wszystkie decyzje podjęcia danej
decyzji niezależnie czy są czy nie są odbiciem transakcji pieniężnych.
Rynkowe
Według kosztów utraconych korzyści cena historyczna nie jest adekwatnym miernikiem
wartości. Na rynkach gdzie za ten sam produkt mogą być dyktowane różne ceny
sprzedający wybiera najlepszą ofertę, w takim wypadku kosztem utraconej korzyści jest
druga najlepsza oferta sprzedaży. W miarę zbliżania się rynku do stanu doskonałej
konkurencji oferty stają się coraz bardziej podobne do siebie Na dobrze funkcjonujących
rynkach cena jest równa kosztowi utraconej korzyści.
Pozarynkowe
Dotyczy transakcji dokonywanych poza rynkiem, w których ciężko określić wartość danej
transakcji takich jak np. czas, albo dokonanie jakiś a nie innych wyborów. Według teorii
wszystko ma swój koszt utraconej korzyści.

2.

Analiza kosztów co to jest i co jest jej celem?

Celem analizy kosztów jest dostarczenie firmie informacji niezbędnych do poznania i
oceny poniesionych kosztów, ustalenie sposobów ich obniżania, a także opracowanie
planu zwiększenia efektywności gospodarowania. Poznanie kosztów rzeczywiście
poniesionych przez jednostkę ma ogromne znaczenie dla przeprowadzanych badań
szczegółowych. Ocena poniesionych kosztów bardzo często opiera się na danych
uzyskanych z porównania kosztów faktycznie poniesionych z wielkościami ujętymi w
budżecie firmy. Duże znaczenie dla właściwego przeprowadzenia analizy ma ustalenie
czynników, które oddziaływały na badane wskaźniki kosztów oraz określenia kierunków i
wielkości wpływu tych czynników.

3.

Co to jest koszt całkowity, co się na niego składa, podaj wzór?

Koszt całkowity(TC) jest sumą kosztów stałych i zmiennych

TC=FC+VC

Koszty stałe(FC) - nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od wielkości
produkcji. Nawet wówczas, gdy w przedsiębiorstwie nic się nie produkuje.
Koszty zmienne(VC) - są to koszty jakie przedsiębiorca ponosi na działania związane
bezpośrednio z produkcją.

4.

Narysuj i opisz krzywą kosztu krańcowego. Dlaczego optymalizacja
kosztu krańcowego jest tak ważna dla przedsiębiorcy? Jakie prawo
ekonomiczne kształtuje tę krzywą?

Powyżej pewnego poziomu produkcji pojawiają się malejące przychody. Od tego poziomu
Koszt Krańcowy rośnie. Wytworzenie dodatkowych jednostek produkcji kosztuje coraz
więcej, gdyż potrzeba do tego coraz większych ilości zmiennych czynników produkcji.
Umiejętne obchodzenie się z instrumentami oraz pojęciami ekonomicznymi, daje
przedsiębiorcy możliwość sterowania i ingerowania w koszty. Czemu jest to tak ważne?
Każdy przedsiębiorca dąży do minimalizacji kosztów, powoduje to maksymalizacje
zysków!
Kształt krzywej MC wynika bezpośrednio z prawa malejących przychodów.

5.

Narysuj i opisz krzywą kosztu krańcowego i przeciętnego. Dlaczego na
wykresie koszty stałe maleją, skoro z definicji powinny być stałe?

Każda
dowolna
krzywa
wielkości
przeciętnych
spada
wtedy, kiedy
MC jest
niższa od
AC. Jeżeli
ostatni

zaobserwowany przyrost kosztu był mniejszy od przeciętnej wszystkich poprzednich
przyrostów, musi to obniżać wielkość przeciętną.
Działa to również w drugą stronę, każda dowolna krzywa wielkości przeciętnych rośnie
wtedy, kiedy MC jest wyższa od AC. Jeżeli ostatni zaobserwowany przyrost kosztu był
większy od przeciętnej wszystkich poprzednich przyrostów, musi to zwiększać wielkość
przeciętną.
Na wykresie jest pokazany PRZECIĘTNY koszt stały AFC. On może maleć, oczywiście
dlatego, że im większa jest ilość produkowanych wyrobów, tym koszt stały rozkłada się na
mniejsze części. Koszty stałe FC oczywiście nie maleją zgodnie z ich definicją.

Uzupełnienie kolumny "Koszt krańcowy" nie jest możliwe w naszym

przypadku, gdyż koszt krańcowy jest związany z kosztami jakie przedsiębiorca musi
ponieść w związku ze zwiększeniem wielkości produkcji danego dobra o jedną jednostkę,
a tabela pokazuje przyrost co 10 jednostek, więc w tym ujęciu pokazanie prawidłowo
kosztu krańcowego jest niemożliwe

6.

Podaj konkretne przykłady konkurencji doskonałej i krótko
scharakteryzuj.

Giełda papierów wartościowych
Niewiele rynków jest w stanie sprostać wszystkim wymaganiom konkurencji doskonałej.
Najbliżej sytuują się tu wszelkiego rodzaju giełdy, począwszy od giełdy samochodów do
giełdy papierów wartościowych. Giełdy papierów wartościowych charakteryzują się
następującymi cechami:

•

Jest tak wielu sprzedających oraz kupujących akcje i obligacje, że (z
pewnymi wyjątkami) żadna osoba, ani też grupa osób, nie może
kontrolować rynku jakiegokolwiek papieru wartościowego;

•

Poszczególne papiery wartościowe danej firmy są całkowicie zbywalne;

•

Wszelkie transakcje dotyczące papierów wartościowych są
ewidencjonowane, a informacje dotyczące cen i wolumenu obrotu są
dostępne wszystkim zainteresowanym;

•

Maklerzy i inwestorzy mogą sprzedawać lub kupować poszczególne
papiery wartościowe na życzenie i bez żadnych ograniczeń.

Targowisko

•

Targowisko z dużą ilością producentów sprzedających ziemniaki (idealnie
jednorodny produkt)

•

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej nie ma praktycznie
żadnego wpływu na cenę produktu. Może sprzedać w każdej chwili
dowolną ilość produktu po danej cenie rynkowej.

•

Krzywa popytu, będąca zarazem linią ceny, jest prostą poziomą. Cena
sprzedaży nie zależy od ilości produktu wytworzonej i oferowanej przez
przedsiębiorstwo.

•

Utarg krańcowy również jest równy cenie.

7.

Czym jest optymalna wielkość produkcji? Wyjaśnij pojęcia: próg
produkcji, próg zysku.

Optymalną wielkością produkcji na rynku jest wielkość, dla której koszt krańcowy
(pochodna kosztu całkowitego) jest równy cenie. Przy takiej produkcji przedsiębiorstwo
osiąga przychód maksymalny - co wcale nie znaczy, iż przeciętny zysk jest maksymalny.
Próg produkcji, próg zysku
Minimum funkcji przeciętnych kosztów zmiennych - nazywamy progiem produkcji. Gdy
cena spada do poziomu minimum kosztów zmiennych przeciętnych - wówczas
przedsiębiorstwo działające w sposób optymalny ponosi straty w wysokości kosztów
stałych. Czyli zysk (strata) = koszty stałe.
Gdy cena osiąga pułap minimum kosztów całkowitych przeciętnych - to przedsiębiorstwo
działające w sposób optymalny osiąga zysk równy zeru.
Gdy firma nie ponosi kosztów stałych - a wszystkie jej koszty zależą od wielkości produkcji
- wówczas cena progu produkcji jest również ceną progu zysku.

8.

Podaj założenia modelowe konkurencji doskonałej:

•

Homogeniczność produktów – doskonała substytucja

•

Brak zróżnicowania producentów

•

Podmioty rynkowe zachowują się racjonalnie

•

Duża ilość kupujących i sprzedających – atomizacja rynku

•

Firma jest cenobiorcą

•

Brak możliwości zmowy

•

Brak konkurencji pozacenowej

•

Transparentność rynku i brak ryzyka

•

Doskonale giętkie ceny równoważą popyt z podażą

•

Dokonała mobilność i giętkość czynników

•

Swoboda wejścia i wyjścia

•

Bariera wejścia

•

Bariera wyjścia

•

Swoboda migracji kapitału

•

Państwo nie interweniuje

9.

Co to jest konkurencja niedoskonała?

Konkurencja niedoskonała - Polega na tak dużym udziale jednego producenta czy
sprzedawcy w podaży, że jej zwiększenie przez niego może wywołać obniżkę ceny, a
zmniejszenie – podwyższenie ceny. Inaczej mówiąc cechą niedoskonałej konkurencji jest
spadająca krzywa popytu na produkcję pojedynczego wytwórcy, co daje mu możliwość
wyznaczenia ceny. Im mniejsza ilość producentów danego towaru tym większa możliwość
pojawienia się takiego stanu rzeczy. W krańcowym wypadku mamy do czynienia z jednym
tylko producentem danego towaru, czyli monopolistą.

10.

Scharakteryzuj monopol i podaj przykłady gdzie występuje.

Najbardziej skrajny przypadek niedoskonałej konkurencji, gdy pojedynczy sprzedawca
sprawuje pełną kontrolę nad danym rynkiem. Charakteryzuje się następującymi cechami:
1. występuje jeden producent/sprzedawca dobra lub usługi, zwany monopolistą
2. monopolista jest cenotwórcą (czyli to on decyduje o poziomie ceny, a nie gra popytu i
podaży), a kupujący są cenobiorcami
3. występuje jeden produkt (dobro lub usługa), który nie ma bliskich substytutów, w
związku z czym nabywcy mają do wyboru kupno tego produktu lub rezygnację z
jakiegokolwiek zakupu
4. funkcjonują bariery wejścia na rynek - pozycja monopolisty jest niezagrożona,
ponieważ wejście innych producentów na rynek jest zablokowane; bariery mogą mieć
charakter technologiczny, finansowy lub prawny.
Zjawisko monopolu na rynku dóbr komercyjnych jest postrzegane negatywnie, ponieważ
ogranicza swobodę zachowania nabywców. Z tego powodu państwa najczęściej decydują
się na wprowadzanie regulacji antymonopolowych i wspierających wolna konkurencję.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których struktura monopolistyczna w określonych
branżach jest specjalnie utrzymywana przez państwo ze względów społecznych. W Polsce
dotyczy to w szczególności dostaw mediów i innych usług komunalnych. Napotyka się
również monopol w przemyśle farmaceutycznym, gdy leki objęte są prawami
patentowymi.

11.

Wymień bariery wejścia na rynek i krótko je opisz.

Są to czynniki, które utrudniają wchodzenie do danej gałęzi :

•

Ograniczenia prawne- Rządy podejmują niekiedy działania ograniczające
konkurencję w pewnych gałęziach. Do ważnych ograniczeń prawnych
należą patenty, ograniczenia wejścia na rynek oraz cła i kontyngenty w
handlu zagranicznym.

•

Wysoki koszt wejścia – W niektórych gałęziach sam koszt wejścia może być
po prostu bardzo wysoki . Co więcej przedsiębiorstwa tworzą zasoby
inwestycji niematerialnych a potencjalnym nowym konkurentom trudno
jest pod tym względem dorównać firmom już usadowionym na danym
rynku.

•

Reklama a zróżnicowanie produktu – Reklama sprawia, że produkt staje się
znany, pomaga też wytworzyć przywiązanie konsumenta do danej marki,
gdy firmy działające na rynku wydają miliony na reklamę wejście na ten
rynek staje się bardzo kosztowne.

12.

Na czym polega zasada rachunku wielkości krańcowych?

Ludzie maksymalizując swoje dochody lub zyski czy zadowolenie, powinni liczyć tylko
koszty krańcowe i krańcowe korzyści danej decyzji. Podejmując decyzję o tym, czy
zainwestować w pakiet akcji spółki, czy sprzedać dom, powinniśmy zapomnieć o
uzyskanych w przeszłości korzyściach czy poniesionych stratach i decydować wyłącznie na
podstawie krańcowych korzyści i kosztów.

13.

Narysuj krzywą popyt przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji

niedoskonałej i opisz
ją.

W przypadku konkurencji niedoskonałej krzywa popytu jest opadająca. Pokazano, że
zwiększenie podaży przez przedsiębiorstwo działające w warunkach niedoskonałej
konkurencji prowadzi do zmniejszenia rynkowej ceny jego produktu w miarę poruszania
się w dół krzywej popytu (dd).

14.

W jaki sposób rynek ubezpieczeń wpływa na rozkładanie ryzyka?

Ubezpieczenie jest najważniejszą formą rozkładania ryzyka, za jego pomocą

ludzie mogą rozkładać ryzyko, którym obarczone jest wiele codziennych działań czy
decyzji (Wszędzie tam gdzie natura wystawia nas na ryzyko, ubezpieczenie pomaga je
obniżyć i rozłożyć). Ponadto ubezpieczenie prowadzi do stabilizacji konsumpcji w
okresach niepewności - podnosi oczekiwany poziom użyteczności. Proces rozkładania
ryzyka polega na ograniczeniu niepewności (ryzyka), które byłoby zbyt wielkie dla jednej
osoby i rozłożeniu go w taki sposób, że duża liczba osób ponosi tylko nieznaczne ryzyko.
Procedura ubezpieczeniowa sprawia, że wysokie ryzyka indywidualne można zmniejszyć,
rozkładając je na liczniejszą populację. Korzyść ubezpieczycieli wynika natomiast, z prawa
malejącej użyteczności krańcowej, które mówi, że satysfakcja uzyskana dzięki wygranej
jest mniejsza od przykrości związanej ze stratą. Ubezpieczenie stanowi użyteczne
narzędzie obniżania ryzyka, jednak aby ubezpieczenie mogło funkcjonować muszą być
spełnione podstawowe warunki:

•

znaczna liczba zdarzeń podlegających ubezpieczeniu;

•

zdarzenia muszą być niezależne statystycznie;

•

pewne doświadczenia ubezpieczycieli związane ze zdarzeniami;

•

ubezpieczenie musi być możliwie jak najbardziej wolne od ryzyka
moralnego i selekcji negatywnej

W sytuacji gdy rynek prywatnych ubezpieczeń nie istnieje, albo jego ceny są nie

do przyjęcia ze względu na występowanie problemów: „ryzyka moralnego” lub „selekcji
negatywnej", mamy do czynienia z ubezpieczeniem społecznym. Składają się na nie
programy obowiązkowych ubezpieczeń o szerokim bądź uniwersalnym zasięgu,
utrzymywane z podatków lub składek. Obejmują takie rodzaje ryzyka, jak bezrobocie,
choroby lub niskie emerytury. Ubezpieczenie społeczne jest obowiązkowym
ubezpieczeniem zapewnianym przez państwo, które razem z pomocą społeczną stanowią
podstawowy instrument polityki socjalnej państwa

Przykładem ubezpieczenia może być np. polisa przed pożarem domu. Właściciel

owego domu zakłada się niejako z ubezpieczycielem, że jego dom się spali. Jeżeli się nie
spali ( istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo takiego zdarzenia) właściciel domu
traci pewną niewielką składkę ubezpieczeniową. W przypadku gdy dom ulegnie spaleniu,
to ubezpieczyciel musi wypłacić właścicielowi uzgodnione z umową odszkodowanie ( w
celu obniżenia „ryzyka moralnego”, nominalna wartość polisy ubezpieczeniowej bywa
niekiedy nieco niższa od pieniężnej wartości ubezpieczonego obiektu).

15.

Scharakteryzuj pojęcie spekulacji i opisz na wybranym przykładzie jaką
pełni rolę.

Spekulacja - Oznacza kupowanie i sprzedawanie pewnych dóbr, by zyskać na ich

zmianach cen w określonym czasie. Główną cechą spekulanta jest to, że chce on kupować
tanio, a sprzedawać drogo oraz że nie kupuje dóbr na własny użytek, lecz tylko i wyłącznie
w celach zarobkowych. Przedmiotem spekulacji mogą być transakcje zboża, ropy
naftowej, akcji lub zagranicznych walut. Ekonomiczną funkcją spekulantów jest
przenoszenie dóbr z okresów nadwyżki, kiedy dóbr na rynku jest dużo, a ich cena niska,
do okresów niedoboru kiedy ich ilość na rynku znacznie maleje, a ceny idą w górę. W
rzeczywistości takie działanie może poprawiać efektywność działania rynku.

Dobrym przedstawieniem tego zagadnienia będzie rynek zboża, który w bardzo

wyraźny i prosty sposób odzwierciedla rolę spekulacji i kształtowanie się cen w czasie.

Spekulanci

zdają sobie sprawę z tego, że rynek jesienią dysponuję dużą ilością zboża, ponadto jego
cena w tym okresie jest znacznie niższa niż wiosną, gdzie zbiory zboża na rynku są
coraz mniejsze. Analizując sytuację, spekulanci kupują pewna cześć jesiennych zbiorów
wtedy, kiedy zboże jest tanie, następnie magazynują je i sprzedają w okresie
późniejszym, kiedy cena wzrasta. Czyniąc tak, podwyższają cenę jesienią, ponadto
zwiększają wiosenną podaż zboża i obniżają jego cenę wiosną. Doprowadzają tym
samym do wyrównania się ceny w ciągu całego roku, oraz podaży napływającej na
rynek w każdym miesiącu.

16.

Zdefiniuj oraz podaj przykłady następujących kryteriów teorii gier: Mini-
max, Max-Mini

1)

Mini-max - metoda w teorii decyzji, służąca do minimalizowania maksymalnych
możliwych strat. Wywodzi się ona z teorii gry o sumie zerowej, obejmujących
oba przypadki, zarówno ten, gdzie gracze wykonują ruchy naprzemiennie, jak i
ten, gdzie wykonują ruchy jednocześnie.

Firma może podjąć decyzję o dokonaniu inwestycji prowadzącą do
wprowadzenia nowego produktu na rynek. Jeśli inwestycja będzie trafiona, to
firma uzyska $20 000 przychodu, ale jeśli decyzja okaże się błędna, to poniesie
stratę w wysokości $10 000. Oczywiście nie podjęcie decyzji oznacza zerowy
wynik finansowy. Wynika zatem, że według kryterium mini-max najlepiej będzie
nie inwestować, bo tylko wtedy nie poniesiemy żadnych strat.

2)

Max-mini - metoda odwrotna do kryterium mini-max. Można ją rozpatrywać w
kategorii maksymalizacji zysku minimalnego.
Firma może podjąć decyzję o dokonaniu inwestycji prowadzącą do
wprowadzenia nowego produktu na rynek. Jeśli inwestycja będzie trafiona, to
firma uzyska $20 000 przychodu, ale jeśli decyzja okaże się błędna, to poniesie
stratę w wysokości $10 000. Oczywiście nie podjęcie decyzji oznacza zerowy
wynik finansowy. Wynika zatem, że według kryterium max-mini najlepiej będzie
zainwestować, bo tylko wtedy możemy zmaksymalizować nasze zyski.

17.

Zdefiniuj oraz podaj przykłady następujących kryteriów teorii gier:
Savage’a, Hurwicza

1)

Kryterium Savage’a - kryterium podejmowania decyzji w warunkach
niepewności. Istotą tego kryterium jest dokonanie wyboru tej decyzji, która
minimalizuje maksymalne straty w stosunku do decyzji optymalnej, która
zostałaby podjęta, gdyby wiadome było, jaki stan natury zaistnieje w przyszłości
( bez ryzyka ). Należy obliczyć stratę relatywną dla każdej decyzji, tworząc
macierz z elementów stanowiących różnicę między stratą maksymalną a stratą
dla danej decyzji. Maksymalne straty relatywne dla każdej decyzji tworzą
wektor, którego element minimalny wskazuje na decyzję minimalizującą
potencjalną stratę.

Dana jest macierz

reprezentująca potencjalne zyski odpowiadające trzem

możliwym decyzjom w zależności od czterech możliwych stanów natury, które mogą zajść
w przyszłości.

Decyzje s

1

s

2

s

3

s

4

d

1

100 100 100 100

d

2

0

300 600 600

d

3

−100 100 100 1000

Na jej podstawie wyznacza się macierz strat relatywnych, złożoną z
elementów

.

Decyzje

s

1

s

2

s

3

s

4

d

1

0

200 500 900

d

2

100 0

0

400

d

3

200 200 500 0

Następnie tworzy się wektor maksymalnych relatywnych strat dla każdej decyzji
(pogrubione elementy w tablicy powyżej).

Decyzje
e

d

1

900

d

2

400

d

3

500

Z wektora tego wybiera się najmniejszą stratę relatywną. Decyzja, w wyniku której
minimalizuje się relatywną stratę, jest wg kryterium Savage'a uznawana za najlepszą. W

podanym przykładzie najmniejsza strata odpowiada decyzji

.

2)

Kryterium Hurwicza
jest wybranie takiej decyzji, której odpowiada
kompromisem między podejściem optymistycznym a pesymistycznym,
nakazuje wybrać współczynnik optymizmu (
każdego wiersza obliczyć wartość

Dana jest tablica wypłat z trzema możliwymi decyzjami i
natury

Najniższą wypłatą dla decyzji d1 jest 100, dla d2 0, dla d3
wypłatą dla d1 jest 100, dla d2 600, dla d3
podjęciu decyzji d1 wynosi 100. Oznacza to, iż dla każdej wartości
100 (minimum wiersza = maksimum wiersza). Wybierając skrajne postawy (optymistyczną
dla którego λ=1 lub pesymistyczn
wierszu najbardziej optymistyczną/pesymistyczną możliwość. Jeżeli
wybierze d3 (ponieważ może zyskać 1000), jeżeli
jeżeli zajdzie najgorszy możliwy stan natu
100).
Jeżeli współczynnik

•

d1: 100 (0,5*100 + 0,5*100)

•

d2: 300 (0,5*600 + 0,5*0)

•

d3: 450 (0,5*1000 +

18.

Podaj definicję teorii gier, wymień jej przykładowe zastosowania oraz
wskaż obszary, w których może zostać wykorzystana.

Teoria gier analizuje sposób w jaki dwóch lub więcej graczy

współistniejących na wspólnym obszarze (rynku) dobiera działa
wywierające łączny wpływ na wszystkich uczestników gry. W teorii gier kluczowe
dla wyboru strategii jest określenie własnych celów oraz celów przeciwnika, i
pamiętanie przy tym, że druga strona robi dokładnie to samo, dążąc do wyboru
strategii jak najlepszej dla niego. Ogólnie rzecz ujmując teoria gier związana jest z
występowaniem między ludźmi, firmami a także krajami rywalizacji o zyski bądź
dominacje.

Teoria gier pojawia się wtedy, gdy podejmując pewne decyzje docieramy

do etapu przypu
na to zareagować ; „Gdy zaczynasz się zastanawiać jak inni zareagują na Twoje
działania, wkraczasz w dziedzinę teorii gier..”
Przykład takiej rywalizacji obserwowaliśmy na rynku transportowym,
lotnicze okazjonalnie angażowały się w wojny cenowe, próbując przyciągnąć
klientów, a w rzeczywistości przypłacały to ogólną ruiną. Doświadczając bardzo
bolesnych strat finansowych linie lotnicze nauczyły się, że muszą myśleć i działać
strategicznie, zgodnie z maksymą: „myślenie strategiczne to sztuka
wymanewrowania przeciwnika ze świadomością, że on próbuje zrobić to samo…”.
Zanim jedna z nich obniży ceny biletów, musi rozważyć to, w jaki sposób na ich
działania zareagują rywale.

Teorię gier

•

W badaniach nad wzajemnymi oddziaływaniami oligopolistów;

•

Negocjując ze związkami zawodowymi;

•

W polityce handlu międzynarodowego;

•

Może pomóc ona wyjaśnić zarówno wojny handlowe jak i cenowe;

•

W budowaniu reputacji oraz w wi

19.

Przedstaw na wykresie i krótko scharakteryzuj dynamikę zmiany cen na
przykładzie dwóch firm.

Kryterium Hurwicza - kryterium podejmowania decyzji, istotą tego kryterium
jest wybranie takiej decyzji, której odpowiada największa wypłata. Jest
kompromisem między podejściem optymistycznym a pesymistycznym,
nakazuje wybrać współczynnik optymizmu (λ) z zakresu [0;1], a następnie dla
każdego wiersza obliczyć wartość

Dana jest tablica wypłat z trzema możliwymi decyzjami i czterema możliwymi stanami

Decyzje s1

s2 s3

s4

d1

100 100 100 100

d2

0

300 600 600

d3

−100 100 100 1000

Najniższą wypłatą dla decyzji d1 jest 100, dla d2 0, dla d3 -100. Najwyższą możliwą
wypłatą dla d1 jest 100, dla d2 600, dla d3 1000. Niezależnie od stanu natury wypłata po
podjęciu decyzji d1 wynosi 100. Oznacza to, iż dla każdej wartości λ wynosi ona również
100 (minimum wiersza = maksimum wiersza). Wybierając skrajne postawy (optymistyczną

λ=1 lub pesymistyczną dla której λ=0) decydent bierze pod uwagę w każdym

wierszu najbardziej optymistyczną/pesymistyczną możliwość. Jeżeli λ=1 to decydent
wybierze d3 (ponieważ może zyskać 1000), jeżeli λ=0 to decydent wybierze d1 (ponieważ
jeżeli zajdzie najgorszy możliwy stan natury zyska on 100, podczas gdy w d2 0, a w d3 -

Jeżeli współczynnik λ wyniósłby 0,5 to oczekiwana wypłata z każdej z decyzji wyniosłaby:

d1: 100 (0,5*100 + 0,5*100)

d2: 300 (0,5*600 + 0,5*0)

d3: 450 (0,5*1000 + 0,5*(-100))

Podaj definicję teorii gier, wymień jej przykładowe zastosowania oraz
wskaż obszary, w których może zostać wykorzystana.

Teoria gier analizuje sposób w jaki dwóch lub więcej graczy

współistniejących na wspólnym obszarze (rynku) dobiera działania i strategie
wywierające łączny wpływ na wszystkich uczestników gry. W teorii gier kluczowe
dla wyboru strategii jest określenie własnych celów oraz celów przeciwnika, i
pamiętanie przy tym, że druga strona robi dokładnie to samo, dążąc do wyboru

gii jak najlepszej dla niego. Ogólnie rzecz ujmując teoria gier związana jest z

występowaniem między ludźmi, firmami a także krajami rywalizacji o zyski bądź
dominacje.

Teoria gier pojawia się wtedy, gdy podejmując pewne decyzje docieramy

do etapu przypuszczeń, na temat tego co myśli nasz konkurent i jak powinniśmy
na to zareagować ; „Gdy zaczynasz się zastanawiać jak inni zareagują na Twoje
działania, wkraczasz w dziedzinę teorii gier..”
Przykład takiej rywalizacji obserwowaliśmy na rynku transportowym, gdzie linie
lotnicze okazjonalnie angażowały się w wojny cenowe, próbując przyciągnąć
klientów, a w rzeczywistości przypłacały to ogólną ruiną. Doświadczając bardzo
bolesnych strat finansowych linie lotnicze nauczyły się, że muszą myśleć i działać

cznie, zgodnie z maksymą: „myślenie strategiczne to sztuka

wymanewrowania przeciwnika ze świadomością, że on próbuje zrobić to samo…”.
Zanim jedna z nich obniży ceny biletów, musi rozważyć to, w jaki sposób na ich
działania zareagują rywale.

Teorię gier wykorzystujemy min. w:

W badaniach nad wzajemnymi oddziaływaniami oligopolistów;

Negocjując ze związkami zawodowymi;
W polityce handlu międzynarodowego;
Może pomóc ona wyjaśnić zarówno wojny handlowe jak i cenowe;
W budowaniu reputacji oraz w wielu innych obszarach.

Przedstaw na wykresie i krótko scharakteryzuj dynamikę zmiany cen na
przykładzie dwóch firm.

Wówczas decydent podj

ą

łby decyzj

ę

d3.

Na rynku istnieją dwie sieci sklepów: „Biedronka” oraz „Tesco”, które ze sobą realizują.
Rozpatrujemy sytuację w której sklepy „Biedronka” działają zgodnie z mottem „U nas
zawsze o 10% taniej”, natomiast sklepy „Tesco” zgodnie z „ Nikt nie ma niższych cen”.
Strzałki w dół ukazują nam obniżki „Biedronki”, a strzałki poziome reakcje „Tesco”.
Analizując przebieg reakcji i kontrreakcji, można zaobserwować, iż prędzej czy później ten
typ rywalizacji doprowadzi do zrujnowania obu sklepów, przy cenie równej zeru. To
jedynie krótkowzroczność, gdy uważa się, że można na dłużej przebić cenę rywala. Po
pewnym czasie „Biedronka” zda sobie sprawę, że obie firmy dzielą się rynkiem. Gdyby na
rynku istniały (tak ja w przedstawionej sytuacji) tylko dwie sieci sklepów, obie mogłyby
wejść w zmowę, by podnosić cenę do poziomu monopolowego, maksymalizującego ich
łączny zysk. W sytuacji gdy firma zaczyna martwić się o wpływ, jaki będą mieć na inne
firmy, mamy do czynienia z teorią gier.

20.

Podaj definicje oraz przykład równowagi Nasha za pomocą macierzy

wypłat.
Jest jedną z najważniejszych koncepcji w teorii gier, szeroko stosowana w ekonomii i
naukach społecznych. W której, żaden z graczy nie uzyskuje korzyści ze zmiany własnych
strategii przy danej strategii innych graczy. Nazywa się ją także równowagą niezespołową,
ponieważ, każdy z graczy postępuje zgodnie ze strategią, która jest najlepsza dla niego –
bez porozumienia, współpracy i nie biorąc pod uwagę korzyści społecznych i żadnej innej
strony. Równowaga Nasha występuje tam, gdzie nie ma wyraźnej komunikacji i
negocjacji pomiędzy graczami, a więc dotyczy gier niekooperacyjnych. W grach tych
gracze nie znają strategii swoich przeciwników zatem muszą je przewidywać.

Przykładem równowagi Nasha może być sytuacja z życia codziennego:

poruszanie się samochodem prawą stroną drogi, stanowi równowagę Nasha tak
długo, jak długo wszyscy jeżdżą prawą stroną, nikt nie skorzysta na jeżdżeniu
lewą.

Omówienie:

•

Komórka A - obie firmy osiągają najwyższe łączne zyski. Zarabiają wspólnie
300 złotych, gdy obydwie stosują strategię wysokiej ceny. Sytuacja z tej
komórki z pewnością by wystąpiła, gdyby firmy mogłyby zawierać
porozumienia i narzucać ceny monopolowe;

•

Komórka D - w komórce tej występuje strategia konkurencyjna normalnej
ceny, gdzie każdy z konkurentów zarabia po 10 złotych. W przypadku
braku porozumienia obu stron dominuje równowaga Nasha dla ceny
normalnej.

Komórki B, C

- jedna z firm wybiera strategię normalnej ceny, druga zaś strategię ceny

wysokiej. Przedsiębiorstwo, które przyjmie strategię ceny normalnej przejmuje większość
rynku i osiąga największy zysk.

21.

Podaj i opisz główne metody działań, jakie może stosować państwo
wobec niedoskonałej konkurencji.

•

Polityka antymonopolowa –obejmuje ona akty prawne zakazujące pewnych rodzajów
zachowań (takich jak wspólne ustalanie cen)

•

•

•

•

•

Wspieranie konkurencji- oznacza wspieranie rozwojowi drobnej przedsiębiorczości i
zaniechanie odgradzania krajowego rynku od konkurencji zagranicznej.
Regulacja gospodarcza – w istocie rzeczy jest to forma państwowej kontroli bez własności
państwowej (pozwala wyspecjalizowanym agendom na nadzorowanie cen, wielkości
produkcji, wchodzenia i wychodzenia przedsiębiorstw z regulowanych gałęzi)
Własność państwowa monopoli-panuje przekonanie, że efektywna produkcja wymaga
często jednego sprzedawcy, wtedy poważny dylemat polega na tym, czy wprowadzić
własność państwową, czy państwową regulację
Kontrola cen – jest narzędziem bardzo brutalnym : prowadzi do licznych zakłóceń i
wybiegów, które godzą w interes w efektywność gospodarki.
Wprowadzenie kontroli cen w całej gospodarce tylko po to, aby ukrócić działania kilku
monopolistów, przypomina zatruwanie całego ogrodu w celu zwalczenia kilku
szkodników.
Podatki – opodatkowując monopole, państwo może ograniczyć zyski monopolistyczne,
łagodząc tym samym niektóre z ocenianych negatywnie społecznych skutków monopolu.
Jeśli zaś podatek zwiększa koszt krańcowy, może jeszcze bardziej odepchnąć monopolistę
od efektywnego poziomu produkcji, skłaniając go do dalszego podnoszenia ceny i
zmniejszania produkcji.

22.

Czym są porozumienia oligopolistyczne i na jakie typy je dzielimy?

Są to porozumienia przedsiębiorstw oparte są na cichej lub legalnej zmowie.
Typowa forma zmowy jest kartel - porozumienie przedsiębiorstw oligopolistycznych
określonej gałęzi przemysłu, dotyczące warunków sprzedaży, rozmiarów produkcji, kwot
produkcji, podziału rynków zbytu wyznaczania cen, podziału zysków itd. Umowa nie musi
obejmować wszystkich wymienionych elementów. Kartel jest nietrwałą forma
zjednoczenia w ramach oligopolu.
Innymi formami umów są:

Syndykat- czyli porozumienie w sferze zbytu. Prowadzi scentralizowana politykę cen i
zbytu, wyznacza przedsiębiorstwom limity produkcyjne

Trust- uczestnicy tracą tutaj całkowicie swoja niezależność gospodarcza i prawna, wnoszą
do trustu swoje kapitały i w zależności wniesionych wkładów kapitałowych otrzymują
swój udział w zyskach

Koncern- kapitał oparty na ścisłej więzi produkcyjnej. Przedsiębiorstwa koncernu w
przeciwieństwie do kartelu lub trustu są powiązane również pionowo(obejmują
pokrewne gałęzie przemysłu).

Nowa forma monopolizacji produkcji jest konglomerat, który powstał po 2 wojnie
światowej. Konglomerat polega na łączeniu się przedsiębiorstw z rożnych gałęzi, często
nie związanych z monopolem.

Holding- to nietrwała forma łączenia się firm, w celu wykonania danego przedsięwzięcia
gospodarczego. W skład holdingu wchodzą producenci rożnych brany połączonych ze
sobą procesem technologicznym.

Świadomy paralelizm -polega na tym, ze firmy koordynują ze sobą swoje działania bez
istnienia zmowy i podporządkowują się przyjętym zasadom

23.

3. O czym mówi hipoteza Schumpeterowska?

Schumpeter twierdził, że wielkie korporacje odgrywają największą rolę we wprowadzaniu
innowacji, ponieważ posiadają większy kapitał który mogą przeznaczyć na
przeprowadzenie badań. Pogląd ten był bliższy prawdy przed stuleciem, kiedy duże
przedsiębiorstwa były według dzisiejszych standardów bardzo małe, a większość
przedsiębiorstw odczuwała ogromne trudności z pozyskaniem kapitału niezbędnego do
handlowego wykorzystania swoich innowacji. Poza tym na pewno nasz mały sklep
spożywczy na rogu nie zajmuje się działalnością badawczo-rozwojową.

24.

Jakie znasz mierniki pozycji rynkowej? Podaj, krótko opisz oraz uzasadnij

który jest lepszy i dlaczego?

Mierniki pozycji rynkowej są stosowane aby sprawdzić, czy rząd powinien interweniować
na rynku lub czy firma nadużyła swojej pozycji monopolisty. Mamy dwa idealne narzędzia
do sprawdzania w jakim stopniu firma dominuje na danym rynku, są to współczynnik
koncentracji dla czterech firm oraz wskaźnik Herfindahla- Hirschmana. Współczynnik
koncentracji dla czterech firm (przykład przedstawiony na poniższym wykresie), określa
jak wielka część rynku znajduję się w mocy czterech największych przedsiębiorstw.
Analogicznie dzieje się dla współczynnika koncentracji ośmiu firm. W warunkach

monopolu wartość tych współczynników
wynosiłaby 100%, ponieważ jedna firma
wytwarzałaby 100% produkcji w branży.

Kolejnym wskaźnikiem jest wskaźnik Herfindahla
koncentracji rynku i określa szacunkowy poziom zagęszczenia w danej branży oraz poziom
konkurencji na danym rynku.

Przykład 1: Największych 6 firm wytwarza po 15% ogólnej produkcji:
HHI = 6 * (0,15)

2

+ 10 * (0,01)

Przykład 2: Największa firma wytwarza 80% ogólnej produkcji, a pozostałe 5 po 2%:
HHI = (0,8)

2

+ 5 * (0,02)

Pomimo że w obu przypadkach
pierwszym przypadku konkurencja będzie intensywna, a w drugim występuje prawie
monopol. Pokazuje to dobitnie wskaźnik Herfindahla
Uznawanym za lepszy i dokładniejszy wskaźnik jest wskaźnik
ponieważ w lepszy sposób ujmuje rolę rozpatrywanych przedsiębiorstw.

25.

Co to jest dyskryminacja cenowa, krótko opisz na podstawie wykresów?

Dyskryminacja cenowa jest to zjawisko, które występuje gdy ten sam produkt jest
sprzedawany różnym
popytu wykreślonych
Na powyższych wykresach widać, że gdy ustalona zostanie jedna cena 20 to maksymalny
zysk osiągnie 1200. Lepszy zysk można osiągnąć dzieląc rynek
nowych klientów (czyli dyskryminacja cenowa), poprzez podniesienie cen stałym klientom
i udzielenie promocji nowym klientom, co jest na wykresie przedstawione szarymi
prostokątami, zwiększy to zyski do 1350 ( 30*30+15*30).

26.

Co to uży

krańcową? (wyjaśnij i przedstaw w formie graficznej). Na czym polega prawo malejącej
użyteczności krańcowej?
Użyteczność = satysfakcja.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA
konsumpcji danego
UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA
spożycia kolejnej jednostki danego dobra.

Prawo malejącej użytecznośc
że dodatkowe lub krańcowe ilości (przyrosty) użyteczności zmniejszają się
w miarę, jak dana osoba spożywa coraz to większe ilości danego dobra.

27.

O czym mówi zasada ekwimarginalna i dlaczego ona obowiązuje ?

Zasada ekwimarginalna : mówi ona że konsument mający stały dochód i mający do
czynienia z danymi cenami rynkowymi dóbr, osiąga maksimum satysfakcji lub
użyteczności, kiedy krańcowa użyteczność ostatniego dolara wydanego na każde dobro

Kolejnym wskaźnikiem jest wskaźnik Herfindahla- Hirschmana(HHI), który jest miarą
koncentracji rynku i określa szacunkowy poziom zagęszczenia w danej branży oraz poziom
konkurencji na danym rynku.

Największych 6 firm wytwarza po 15% ogólnej produkcji:

+ 10 * (0,01)

2

= 0.136

Przykład 2: Największa firma wytwarza 80% ogólnej produkcji, a pozostałe 5 po 2%:

+ 5 * (0,02)

2

+ 10 * (0,01)

2

= 0.643

Pomimo że w obu przypadkach 6 największych firm wytwarza 90% produkcji, w
pierwszym przypadku konkurencja będzie intensywna, a w drugim występuje prawie
monopol. Pokazuje to dobitnie wskaźnik Herfindahla-Hirschmana.
Uznawanym za lepszy i dokładniejszy wskaźnik jest wskaźnik Herfindahla- Hirschmana,
ponieważ w lepszy sposób ujmuje rolę rozpatrywanych przedsiębiorstw.

Co to jest dyskryminacja cenowa, krótko opisz na podstawie wykresów?

Dyskryminacja cenowa jest to zjawisko, które występuje gdy ten sam produkt jest
sprzedawany różnym klientom po różnych cenach. Doskonale widać to na krzywych
popytu wykreślonych dla stałych i nowych klientów.
Na powyższych wykresach widać, że gdy ustalona zostanie jedna cena 20 to maksymalny
zysk osiągnie 1200. Lepszy zysk można osiągnąć dzieląc rynek na segmenty, stałych i
nowych klientów (czyli dyskryminacja cenowa), poprzez podniesienie cen stałym klientom
i udzielenie promocji nowym klientom, co jest na wykresie przedstawione szarymi
prostokątami, zwiększy to zyski do 1350 ( 30*30+15*30).

Co to użyteczność? Jaka jest różnica między użytecznością całkowitą a

krańcową? (wyjaśnij i przedstaw w formie graficznej). Na czym polega prawo malejącej
użyteczności krańcowej?
Użyteczność = satysfakcja. Dotyczy tego jak konsumenci szeregują różne dobra i usługi.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (TU) – Suma zadowolenia wynikająca z dotychczasowej
konsumpcji danego dobra.

KRAŃCOWA (MU) – jest to przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskany ze

spożycia kolejnej jednostki danego dobra.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej (marginal utility). Prawo to mówi,
że dodatkowe lub krańcowe ilości (przyrosty) użyteczności zmniejszają się
w miarę, jak dana osoba spożywa coraz to większe ilości danego dobra.

czym mówi zasada ekwimarginalna i dlaczego ona obowiązuje ?

Zasada ekwimarginalna : mówi ona że konsument mający stały dochód i mający do
czynienia z danymi cenami rynkowymi dóbr, osiąga maksimum satysfakcji lub
użyteczności, kiedy krańcowa użyteczność ostatniego dolara wydanego na każde dobro

jest dokładnie taka sama, jak krańcowa użyteczność ostatniego dolara wydanego na
każde inne dobro.
Dlaczego prawo to musi obowiązywać? Gdyby jakieś dobro dawało więcej niż inne
użyteczności krańcowej z jednego wydanego na nie dolara, zyskałbym, wycofując swoje
pieniądze z zakupów innych dóbr i wydając je w większej ilości na to dobro aż do
momentu, w którym prawo malejącej użyteczności krańcowej sprowadzi krańcową
użyteczność tego dobra przypadającą na jednego wydanego na nie dolara do poziomu
równego z tym, jaki dają inne dobra. Gdy jakieś dobro dostarcza mniej użyteczności
krańcowej z dolara niż pozostałe dobra, będę zmniejszać zakupy tego dobra dopóty,
dopóki krańcowa użyteczność ostatniego wydanego na nie dolara nie wzrośnie ponownie
do wspólnego poziomu.

28.

Co to jest elastyczność? Do czego służy? Jaka jest różnica między
elastycznością dochodową a cenową?

Elastyczność popytu jest relacją między wyrażoną w procentach zmianą popytu, a
wyrażoną w procentach zmianą czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczność popytu
można określić tylko w odniesieniu do tych czynników kształtujących popyt, które da się
zmierzyć. Informuje o wrażliwości popytu na zmiany czynników go kształtujących
zewnętrznych i wewnętrznych.
Elastyczność cenowa jest stosunkiem względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do
względnej zmiany jego ceny, Natomiast elastyczność dochodowa jest procentową zmianą
ilości dobra, na które zgłaszany jest popyt, podzieloną przez procentową zmianę
dochodu.

29.

Co to są dobra komplementarne a co to są dobra substytucyjne? Wyjaśnij
oba pojęcia, poprzyj to przykładami.

Dobra

komplementarne to dobra,

wzajemnie

się

uzupełniające,

jedno

dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania.
Jeżeli rośnie popyt na dobro A to popyt na dobro B także wzrasta, oraz analogicznie -
jeżeli cena jednego dobra komplementarnego rośnie, wpływając na zmniejszenie popytu,
popyt drugiego dobra (komplementarnego względem pierwszego) również maleje (np.
komputer i monitor)

Dobra substytucyjne to towary i usługi spełniające podobne bądź zupełnie pokrywające
się funkcje. Mają podobne zastosowanie i podobne właściwości, a co za tym idzie Gdy
popyt na dobro A rośnie popyt na dobro B będzie malał. (np. masło i margaryna, kredyt i
pożyczenie pieniędzy od znajomego.)

30.

Co jest skala produkcji? Wymień i opisz rodzaje przychodów ze skali oraz
zobrazuj je na wykresach.

Skala produkcji – jest to miara ilości otrzymanego produktu przy uwzględnieniu ilości
czynników produkcji.

Rodzaje przychodów ze skali:
- rosnące ( korzyści )
- malejące (niekorzyści)
- stałe

Rosnące przychody

ze skali (inaczej korzyści

ze skali produkcji)

mają miejsce, gdy wraz ze

wzrostem czynników

produkcji np. 2 razy

produkcja wzrasta

np. 3 razy. Wtedy,

długookresowe

koszty przeciętne spadają

wraz ze wzrostem

rozmiarów produkcji

Malejące przychody ze skali (inaczej: niekorzyści ze skali).

W tym przypadku czynniki zwiększamy np. 2 razy ale skala produkcji wzrasta już tylko np.
1,5 raza (skala produkcji nadal rośnie, ale jej wzrost jest wartością mniejszą niż nakład
czynników produkcji). Wtedy długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem
produkcji.

S

S

t

t

a

a

ł

ł

e

e

p

p

r

r

z

z

y

y

c

c

h

h

o

o

d

d

y

y

z

z

e

e

s

s

k

k

a

a

l

l

i

i

.

.

Wraz ze wzrostem czynników produkcji (np. 2 razy) produkcja wzrasta również 2 razy.
Wówczas długookresowe koszty przeciętne są stałe.

31.

Opisz przyczyny występowania korzyści i niekorzyści ze skali.

G

G

ł

ł

ó

ó

w

w

n

n

e

e

p

p

r

r

z

z

y

y

c

c

z

z

y

y

n

n

y

y

w

w

y

y

s

s

t

t

ę

ę

p

p

o

o

w

w

a

a

n

n

i

i

a

a

k

k

o

o

r

r

z

z

y

y

ś

ś

c

c

i

i

s

s

k

k

a

a

l

l

i

i

niepodzielność dóbr kapitałowych (maszyn, budynków itp.)

aby osiągnąć wzrost skali produkcji konieczne jest wdrożenia postępu:

- organizacyjnego i zwiększenia specjalizacji pracy
- technicznego

zasada 2/3 – nakłady na powiększenie obiektu są relatywnie mniejsze od
osiągniętych efektów

możliwość wprowadzenia produkcji wielofazowej, bez konieczności
przesyłania półfabrykatów z jednej fabryki do drugiej

duże firmy dysponują większymi środkami na prowadzenie prac badawczo-
rozwojowych

możliwość tańszego zakupu czynników produkcji (np. surowców) z
lepszymi warunkami płatności spowodowana większą siłą negocjacyjną

jednostkowe koszty pakowania i transportu maleją wraz ze wzrostem skali
produkcji

utrzymanie działu sprzedaży, koszty badań rynkowych i reklamy nie są
proporcjonalne do skali produkcji

finansowe korzyści skali – niższe koszty pozyskiwania kapitału
- duże firmy mogą łatwiej i na korzystniejszych warunkach uzyskać kredyt
bankowy

- duże firmy mogą korzystać z wielu źródeł finansowania: emisja akcji lub
obligacji

Przyczyny występowania niekorzyści skali

wraz ze wzrostem produkcji pojawiają się kłopoty z zarządzaniem

- duże firmy wymagają wielu szczebli zarządzania
- problemy z koordynacją poszczególnych działów
- prawo Parkinsona

konieczność poszukiwania dalszych rynków zbytu

Czynniki geograficzne – pierwszy zakład jest zlokalizowany w
najdogodniejszym miejscu z punktu widzenia minimalizacji kosztów
transportu, następny będzie zlokalizowany już mniej korzystnie

możliwe kłopoty z pozyskiwaniem poszczególnych czynników produkcji

- skutkiem może być pojawienie się wąskich gardeł
(niedostosowanie ilości czynników produkcji)

32.

Co to jest przedsiębiorstwo, jaki jest jego główny cel.

Przedsiębiorstwo jest podmiotem gospodarczym prowadzącym na własny

rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści.
Korzyści te prowadzą do maksymalizacji zysku w długim okresie. Jest to organizacja pod
jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność
przynosząca zyski w wyniki sprzedaży własnych produktów usług.

W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwo może być przedmiotem kupna i

sprzedaży czyli jest towarem o określonej cenie, która zależy od zyskowności
przedsiębiorstwa, od wartości poszczególnych elementów składających się na majątek.
Przedsiębiorstwo jest jednością sfery realnej i regulacyjnej. Model przedsiębiorstwa:
funkcjonuje w określonym większym systemie ekonomicznym i społecznym, jest jego
częścią czyli podsystemem. Przedsiębiorstwo jako realny system ekonomiczny składa się z
wejść, którymi są ludzie, maszyny, ziemia, środki pieniężne. W procesie transformacji przy
użyciu techniki i technologii powstaje nową jakość w postaci produktu, które stanowią
wyniki rzeczowe systemu.

Głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku.
Maksymalizując zysk, przedsiębiorstwo powinno zwiększać produkcję dopóty, dopóki
utarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy wyprodukowani kolejnej jednostki produkcji.

33.

Scharakteryzuj krótki i długi okres.

W ekonomii przyjmuje się rozróżnienie krótkiego i długiego okresu czasu, w jakim
rozpatrywany jest proces produkcji. Podział ten nie jest jednak związany z upływem czasu
kalendarzowego. Długość czasu w ekonomii wyznaczany jest przez zmianę technologii
wytwarzania.

W krótkim okresie czasu należy kontynuować produkcję jeśli tylko utarg całkowity jest
większy od kosztów zmiennych. Oczywiście produkcji ze stratami muszą towarzyszyć
próby obniżenia kosztów i zwiększenia utargu.

Długi okres to czas niezbędny do dostosowania do nowych warunków wszystkich
rodzajów czynników produkcji w przedsiębiorstwie.
W długim okresie wszystkie koszty traktowane są jako zmienne.
W długim okresie przedsiębiorstwo ma dużą swobodę w dostosowywaniu technik
produkcji i rozmiarów przedsiębiorstwa do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Możliwość
dokonywania różnych kombinacji między wieloma zmiennymi czynnikami produkcji
sprawia, że nie działa prawo malejących przychodów.

34.

Co to jest produkt całkowity, przeciętny i marginalny. Opisz zależności
między nimi.

Produkt całkowity: To całkowita ilość produktów wytworzonych w określonym czasie w
danym przedsiębiorstwie z poniesionych nakładów czynników produkcji.

Produkt przeciętny: jest stosunkiem wielkości produkcji całkowitej do ilości
zaangażowanych zmiennych czynników produkcji, np. pracowników

PP = PC/L

PP- produkt przeciętny
PC - produkt całkowity
L - liczba zatrudnionych pracowników

Produkt marginalny: To przyrost produkcji całkowitej spowodowany wzrostem czynnika
zmiennego o jednostkę

PM = ∆PC/∆L

PM - produkt marginalny
∆PC - względna zmiana produktu całkowitego
∆L- względna zmiana liczby zatrudnionych pracowników

35.

Prawo malejących przychodów

Prawo malejących przychodów: Prawo ekonomiczne, zgodnie z którym
zwiększając nakłady jednego czynnika o kolejne jednostki i utrzymując nakłady
pozostałych czynników bez zmian, osiągamy punkt, począwszy od którego dalsze
zwiększanie ilości tego czynnika powoduje zmniejszanie krańcowych przyrostów
całkowitej produkcji

L – nakłady czynnika produkcji typu
praca (ang. labor)

Prawo malejących

przychodów działa wtedy, kiedy
wszystkie, z wyjątkiem jednego
czynnika produkcji są stałe.

Ciągłe zwiększanie liczby

pracowników przy stałej liczbie maszyn
przynosi od pewnego momentu (LA)
coraz mniejsze korzyści

36.

Zdefiniuj cenową elastyczność popytu, podaj jej rodzaje i charakterystykę
wykresów.

Cenowa elastyczność popytu (

) to procentowa zmiana ilości popytu (Q) podzielona

przez procentową zmianę ceny (P).
np.

=

÷

;

=

;

=

;

Cenowa elastyczność popytu może być:
a) wysoka, kiedy popyt na dane dobro jest elastyczny – silnie reaguje na zmianę ceny:

> 1

b) niska, kiedy popyt na dane dobro jest nieelastyczny – słabo reaguje na zmianę ceny:

< 1

c) jednostkowa, kiedy popyt na dane dobro zmienia się proporcjonalnie do zmiany ceny:

=

Popy

Pop

Charakterystyka wykresów dla poszczególnych przypadków:

a) Mała zmiana ceny powoduje dużą zmianę popytu, skrajny przypadek prezentuje popyt
doskonale elastyczny.

b) Nawet duża zmiana ceny powoduje niewielką zmianę popytu, skrajny przypadek
reprezentuje popyt doskonale nieelastyczny.

c) Zmiana ceny danego dobra o pewną wartość powoduje proporcjonalną zmianę popytu
na dane dobro.

37.

Omów wpływ wartości elastyczności popytu na przychody całkowite.

Proponowana odpowiedź:

Przychód całkowity ( ) równy jest cenie dobra (P) pomnożonej przez jego ilość (Q):

=

Wyraża go również pole prostokąta, którego boki zawarte są we współrzędnych

dowolnego punktu na krzywej popytu.

Wpływ elastyczności popytu na przychody całkowite zilustrowany jest w tabeli:

Zdefiniuj cenową elastyczność podaży, podaj jej rodzaje i charakterystykę wykresów.

Wartość

elastyczn

ości

popytu

> 1

1

1

Nazwa

Popyt elastyczny

Popyt o

elastyczności

jednostkowej

Popyt

nieelastyczny

WYKRES

(opcjonal

nie)

Wpływ na

przychod

y

Gdy cena dobra

spada przychody

ze sprzedaży rosną.

Gdy cena dobra

spada przychody

pozostają bez

zmian.

Gdy cena dobra

spada przychody

zmniejszają się.

Poda

ż

Proponowana odpowiedź:

Cenowa elastyczność podaży

to procentowa zmiana oferowanej ilości

(Q) podzielona przez procentową zmianę ceny (P) .
np.

;

;

;

Cenowa elastyczność podaży może być:
a) wysoka, kiedy podaż na dane dobro jest elastyczna – silnie reaguje na zmianę ceny:

1

b) niska, kiedy podaż na dane dobro jest nieelastyczna – słabo reaguje na zmianę ceny:

1

c) jednostkowa, kiedy podaż na dane dobro zmienia się proporcjonalnie do zmiany ceny:

Charakterystyka wykresów dla poszczególnych przypadków:

a) Mała zmiana ceny powoduje dużą zmianę podaży, skrajny przypadek prezentuje podaż
nieskończenie elastyczna.

b) Nawet duża zmiana ceny powoduje niewielką zmianę podaży, skrajny przypadek
reprezentuje podaż całkowicie nieelastyczna.

c) Zmiana ceny danego dobra o pewną wartość powoduje proporcjonalną zmianę podaży
na dane dobro.

38.

Omów zjawisko zwane „paradoksem obfitych zbiorów”.

Zjawisko zwane „paradoksem obfitych zbiorów” odnosi się do sytuacji,

kiedy nadzwyczajnie przychylna pogoda doprowadza do wyjątkowo dużych zbiorów w
rolnictwie. Mimo dużej ilości produktów oferowanych na rynku okazuje się, że całkowite
przychody rolników są niższe niż przy gorszych zbiorach w latach poprzednich.

Wyjaśnienie tego zjawiska

tkwi w elastyczności popytu na artykuły
żywnościowe. Popyt na takie artykuły
jest nieelastyczny cenowo. Wzrost
podaży wynikający z obfitych zbiorów ma
tendencję do obniżania ceny na artykuły
żywnościowe. Jednak niższa cena tylko w
niewielkim stopniu zwiększa ilość, na
którą zgłaszany jest popyt.

W efekcie doprowadza to

do obniżenia ostatecznych dochodów
rolników

przy

niższej

cenie

i większych zbiorach.

Konkretny przykład ilustruje wykres.

Przychody

całkowite

r

z wierzchołków zawiera się na krzywej popytu. Dla popytu nieelastycznego cenowo
zauważamy, że dla ceny w punkcie
obniżymy cenę do punktu
zbiorów, nasz przychód całkowity wyniesie raptem
Wniosek z tej analizy jest taki, że przed podjęciem decyzji o obniżce lub wzroście ceny
przy zmianie ilości oferowanego produktu trzeba zapoznać się z krzywą popytu na dane
dobro.
Należy określić jej charakter

Jeżeli popyt na dane dobro jest nieelastyczny, obniżka ceny przy wzroście

oferowanej ilości przyniesie nam straty
cenie.

Jeżeli zaś popyt na

obniżyć

cenę

i zaoferować więcej produktów konsumentom na rynku.

Państwo chcąc wesprzeć rolników może narzucić im ograniczenia zbiorów,

czyli zmniejszenie produkcji, co podnosi cenę produktów żywnośc
dochody rolników. Odbywa się to na skutek przymusowego przesunięcia krzywej podaży
(SS) w lewo na pozycję (S’S’).

Ograniczenie produkcji to ingerencja, której wynikiem jest podniesienie

dochodów jednej grupy kosztem innych. W ostatec
taką decyzją są większe niż straty poniesione przez rolników i państwo unika stosowania
takich rozwiązań.

39.

Omów skutki wprowadzenia przez państwo podatku na dane dobro
korzystając z wykresów elastyczności.

Proponowana odpo

Przy wprowadzeniu przez państwo podatku na dane dobro najważniejszą kwestią, jaką
trzeba rozważyć jest to, czy większy ciężar podatku zostanie poniesiony przez
konsumenta, czy producenta.
Podatek wprowadzany jest po to, aby ograniczyć zużycie lub s
państwie
np. benzyny. Stosowany jest wobec dóbr nieodnawialnych czy szkodliwych.

Jeżeli rynek przed wprowadzeniem podatku znajduje się w punkcie

równowagi krzywych popytu (DD) i podaży (SS), to po ustanowieniu podatku następuje
podwyższenie ceny produktu. Krzywa podaży przesuwa się wobec czego w górę (S’S’).
Wynika to z reakcji producentów na zmiany w państwie: nie chcąc być stratni ustanawiają
nową cenę na dane dobro tak, aby ich utarg (pozornie) wyniósł tyle samo przy takiej
samej sprzedaży produktu. Jednakże podatek wpływa tylko na krzywą podaży. Krzywa
popytu pozostanie niezmienna, co w efekcie ustanowi nową cenę równowagi na rynku w
przecięciu krzywej popytu (DD) i krzywej podaży w nowym położeniu (S’S’).

Cena równowagi będ

sobie producenci. Im popyt mniej elastyczny cenowo, tym bardziej ciężarem podatku

Przychody

całkowite

równe

są

polu

prostokąta,

którego

jeden

z wierzchołków zawiera się na krzywej popytu. Dla popytu nieelastycznego cenowo
zauważamy, że dla ceny w punkcie A przychód całkowity wynosi 40 mln $. Jeżeli
obniżymy cenę do punktu B oferując więcej produktów – jak w przypadku obfitych
zbiorów, nasz przychód całkowity wyniesie raptem 30 mln $.
Wniosek z tej analizy jest taki, że przed podjęciem decyzji o obniżce lub wzroście ceny
przy zmianie ilości oferowanego produktu trzeba zapoznać się z krzywą popytu na dane

Należy określić jej charakter – czyli rodzaj elastyczności.

Jeżeli popyt na dane dobro jest nieelastyczny, obniżka ceny przy wzroście

oferowanej ilości przyniesie nam straty – lepiej więc zaoferować mniej, ale po wyższej

Jeżeli zaś popyt na dane dobro jest elastyczny, to korzystniej będzie

obniżyć

cenę

i zaoferować więcej produktów konsumentom na rynku.

Państwo chcąc wesprzeć rolników może narzucić im ograniczenia zbiorów,

czyli zmniejszenie produkcji, co podnosi cenę produktów żywnościowych, a tym samym
dochody rolników. Odbywa się to na skutek przymusowego przesunięcia krzywej podaży
(SS) w lewo na pozycję (S’S’).

Ograniczenie produkcji to ingerencja, której wynikiem jest podniesienie

dochodów jednej grupy kosztem innych. W ostatecznym rozrachunku szkody wyrządzone
taką decyzją są większe niż straty poniesione przez rolników i państwo unika stosowania

Omów skutki wprowadzenia przez państwo podatku na dane dobro
korzystając z wykresów elastyczności.

Proponowana odpowiedź:

Przy wprowadzeniu przez państwo podatku na dane dobro najważniejszą kwestią, jaką
trzeba rozważyć jest to, czy większy ciężar podatku zostanie poniesiony przez
konsumenta, czy producenta.
Podatek wprowadzany jest po to, aby ograniczyć zużycie lub spożycie jakiegoś dobra w

np. benzyny. Stosowany jest wobec dóbr nieodnawialnych czy szkodliwych.

Jeżeli rynek przed wprowadzeniem podatku znajduje się w punkcie

równowagi krzywych popytu (DD) i podaży (SS), to po ustanowieniu podatku następuje
podwyższenie ceny produktu. Krzywa podaży przesuwa się wobec czego w górę (S’S’).
Wynika to z reakcji producentów na zmiany w państwie: nie chcąc być stratni ustanawiają
nową cenę na dane dobro tak, aby ich utarg (pozornie) wyniósł tyle samo przy takiej

amej sprzedaży produktu. Jednakże podatek wpływa tylko na krzywą podaży. Krzywa

popytu pozostanie niezmienna, co w efekcie ustanowi nową cenę równowagi na rynku w
przecięciu krzywej popytu (DD) i krzywej podaży w nowym położeniu (S’S’).

Cena równowagi będzie wyższa od pierwotnej, ale niższa niż życzyliby tego

sobie producenci. Im popyt mniej elastyczny cenowo, tym bardziej ciężarem podatku

obarczeni są konsumenci. Wobec czego zasięg podatku obejmuje ostatecznie
konsumentów, a nie producentów.

W przypadku, gdy popyt jest bardziej elastyczny cenowo, większość ciężaru

podatku spada na stronę podażową.

Na powyższym wykresie podany jest konkretny przykład, w którym cena

benzyny w punkcie równowagi wynosiła 1$/galon. Następnie państwo wprowadziło
podatek w wysokości 1$/galon. Spowodowało to przesunięcie krzywej podaży w górę.
Producenci chcieli obarczyć całą podwyżką konsumentów i tak dla 100 mld galonów
sprzedaży o cenie detalicznej 1$/galon nastąpił wzrost do ceny detalicznej 2$/galon.

Niezmienna krzywa popytu spowodowała jednak ustanowienie nowego

punktu równowagi dla ceny 1,90$/galon (dla 80 mld galonów).Jednak przed nałożeniem
podatku za 80 mld galonówproducenci otrzymywali tylko 0,90$/galon i tyle też będą
otrzymywać teraz. Wobec czego stracili 0,10$/galon, zaś konsumenci muszą zapłacić o
0,90$/galon więcej, w stosunku do ceny pierwotnej (1$/galon). Podatek w wysokości 1$
rozłożył

się:

0,10$

-

producenci,

0,90$

-

konsumenci.

Co odpowiada wartościom procentowym: 10% ciężaru podatku poniosą

producenci,
a 90% ciężaru podatku spadnie na konsumentów. Na podstawie tych obliczeń łatwo
wywnioskować,
że popyt na benzynę jest nieelastyczny cenowo.

40.

Omów skutki wprowadzenia przez państwo ceny maksymalnej na dane
dobro korzystając z wykresów elastyczności.

Wprowadzenie ceny maksymalnej na dane dobro to przykład ingerencji

państwa w rynek niosącej negatywne konsekwencje. Cena maksymalna jest niższa od
ceny

równowagi

rynkowej.

Ustalana jest, aby chronić interes konsumenta przed niekontrolowanymi wzrostami cen.

Ponieważ podaż na dane dobro nie zmieni się przy danym ograniczeniu

ceny, producenci ograniczą ilość sprzedawanego produktu tak, aby nie ponosić strat. W
efekcie utworzy się sytuacja niedoboru na rynku wynikająca z małej podaży i dużego
popytu na dane dobro. Doprowadzi to do negatywnych skutków – produkcja przestanie
być

opłacalna,

produkty

zaczną

się

marnować,

aż w końcu utworzy się czarny rynek zbytu towarów.

Jedynym sposobem na ratowanie sytuacji jest racjonowanie danego dobra

tak, aby obniżyć popyt i sprowadzić cenę równowagi rynkowej do tej, którą ustanowiło
państwo w postaci ceny maksymalnej np. poprzez kartki. W efekcie jednak po
wprowadzeniu systemu kartek powstaje drugi rodzaj „pieniądza”, co niesie za sobą
kolejne negatywne konsekwencje.

Analizując taki przebieg zdarzeń, nasuwa się wniosek, iż państwo nie

powinno wprowadzać ograniczenia w postaci ceny maksymalnej na dane dobro.

Konkretny przykład ilustruje wykres powyżej, w którym cena benzyny

znacznie wzrosła na skutek politycznych spekulacji. Państwo postanowiło ingerować i
ustalić cenę maksymalną, która odpowiadała krzywej podaży (SS) w punkcje J. Odcinek JK
symbolizuje niedobór na rynku, a praktyce, iż dla kogoś tej benzyny zabraknie. Państwo
może próbować zmniejszyć popyt (DD), tak, aby jego nowy wykres (D’D’) przecinał krzywą
podaży (SS) w punkcie równowagi dla ceny maksymalnej J.

Mikroekonomia zajmuje się badaniem zachowania indywidualnych podmiotów
gospodarczych, kładzie nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych.
Makroekonomia zajmuje się badaniem funkcjonowania i rozwoju całej gospodarki
narodowej. Bada zależności między takimi agregatami jak: dochód narodowy, wydatki na
konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa,
bilans handlowy i płatniczy kraju, popyt na pieniądz i podaż pieniądza, przeciętny poziom
cen, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju. Inaczej mówiąc bada funkcjonowanie
gospodarki kraju jako całości. 2) Jakie są podstawowe problemy makroekonomii ;
Głównymi problemami makroekonomii są:
- Niepełne wykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych.
- Zmniejszenie bezrobocia
- Obniżenie stopy inflacji
- Zmniejszenie nadmiernych rozpiętości w podziale dochodów