Dzieje myśli o sztuce wykład 02.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/poprzecka040402.html

1 z 2

2008-03-21 10:32

przedmiot: Dzieje myśli o sztuce - wykład

prowadzący: prof. Poprzęcka data: 02.04.2004 aktualizacja: 07.04.2004

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

5. Powstanie Akademii
Renesansowe traktaty ukazywały sztukę jako działalność intelektualną, miały to sankcjonować też
Akademie - miejsca nauczania, symbol nowej pozycji sztuki, artysty. Nazwa wywodzi się od Gaju
Akademosa, miejsca dysput Platona - pierwowzorem były Akademie filozoficzne.
Marsilio Ficino - stworzył stowarzyszenie ludzi wybitnych, wzorowane na Akademii Platońskiej,
działające pod protektoratem Medyceuszy, inaczej niż uniwersytety miało ono strukturę nieformalną,
luźną.
Zachowany jest projekt medalu Leonarda da Vinci z napisem Accademia Vinciana - jest to jedyny ślad
po ewentualnej Akademii Leonarda.

Organizatorem pierwszej pewnej Akademii był Vasari w 1563 r - pod patronatem Cosimo Medici
utworzył Accademia delle Arti del Disegno (Akademię Sztuk Rysunkowych), było to stowarzyszenie
łączące artystów. Nowa instytucja miała także zastąpić archaiczny system cechowy od strony
socjalno-opiekuńczej. Była to instytucja nowego typu, nawiązująca do antycznych wzorów,
potwierdzająca nową pozycję artystów. Akademia nawiązywała do rozwiązań Ficino (miała patronat
księcia), na honorowego przewodniczącego wybrany został sędziwy Michał Anioł, przewodniczącym
został największy współczesny intelektualista (nie artysta) - Vincenzo Borghini. Było to zwieńczenie
całego trudu emancypowania się artystów - od początku miała duży autorytet, jej członkami zostali
najwybitniejsi artyści włoscy. Natomiast nic nie wiadomo nt. prowadzonej przez nią ewentualnie
edukacji - miała bardziej charakter korporacyjny.

Przekształcenie się Akademii w uczelnie nastąpiło kilkadziesiąt lat później - w 1593 r w Rzymie
założona została Accademia di San Luca (Św. Łukasza, patrona malarzy). Założycielami byli kardynał
Borromeo (jeden z najwybitniejszych dostojników kościoła) i Federico Zuccari (późnomanierystyczny
artysta). Znany jest jej statut, posiedzenia były protokołowane - wiadomo, że statut zobowiązywał
artystów do utrzymywania wysokiego poziomu intelektualnego (co 2 tyg. odbywały się obowiązkowe
dysputy, był wymóg aktywnego udziału). Z czasem dołączono działalność edukacyjną.

Rolę głównie edukacyjną miała założona przez braci Carraci na początku XVII w Accademia degli
in......... (Wprowadzania na właściwą drogę).
Odtąd Akademie stały się głównym producentem myśli o sztuce.
Pierwsze Akademie zostały stworzone przez artystów manierystycznych, co powodowało paradoks -
Akademie były uwieńczeniem dokonań twórców naukowego fundamentu sztuki, kładących nacisk na
intelekt, zaś tworzyli je artyści kładący nacisk na irracjonalizm.

6. Traktaty manierystyczne

Federico Zuccari
Wielki talent organizacyjny, działacz, chciał stworzyć sieć Akademii. Stworzył pismo dla możnych z
zachętą tworzenia Akademii. Na spotkaniach Accademia di San Luca wykładał swoje poglądy, zebrał je
w tomie Idea malarzy, rzeźbiarzy i architektów (L'idea de' pittori, scultori ed architetti... ) - traktat
zawiły, ciemny, całkowicie zrywający z renesansową, naukową tradycją sztuki wspartej na disegno
(rysunku), który jest wspólnym mianownikiem dla trzech sztuk (malarstwa, rzeźby, architektury).
Wprowadził podział na rysunek wewnętrzny i zewnętrzny - pierwszy jest odbiciem boskości w
człowieku, ideą, która lęgnie się w umyśle (wprowadzenie Boga do sztuki, wcześniej, np. u Albertiego,
go nie było), drugi materializacją idei. Myśl Zuccariego była silnie przesiąknięta myślą religijną -
stwierdził np. że disegno=segno di Dio (znak Boga).

Lomazzo
W 1584 r opublikował traktat O malarstwie, sam był malarzem (ówcześnie główny prąd myśli o sztuce
tworzyli jeszcze artyści, od XVIII w przejęli go zawodowi teoretycy). Był to bardzo dziwny tekst,
podobnie jak dziwna jest historia jego autora - jego dzieła są nieznane, był także poetą, w pewnym
momencie oślepł. Traktat dyktował, co wpłynęło na jego formę - brak redakcji, liczne powtórzenia.
Sytuacja artysty miała też inne konsekwencje - napisał, że wzrok rozprasza, uniemożliwia prawdziwe
skupienie wewnętrzne, lepiej jest nie widzieć - głosił, że antyczni filozofowie się oślepiali. Nie jest to

Dzieje myśli o sztuce wykład 02.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/poprzecka040402.html

2 z 2

2008-03-21 10:32

pogląd oryginalny w tradycji myśli XVI w - utrzymywała się legenda, że Platon i in. to zrobili - jednak
Leonardo uważał to za bzdurę, mówił że zawsze można po prostu zamknąć oczy.
Praca Lomazza była pierwszym od 150 lat skończonym, zamkniętym traktatem (mimo wewnętrznego
nieuporządkowania). Był to tekst artysty dla artystów, zawierał szereg zaleceń, jest idealnym opisem
sztuki manierystycznej - stwierdzenie, że idealną figurą jest płomień, który nieustannie się zmienia,
nigdy nie zastyga. Jest też zawarta pochwała oryginalności - nowe kryterium, stwierdzenie, że trzeba
tworzyć oryginalnie. Jak u Leonarda pojawiają się przepisy na obrazy. Pojawia się też zarys typologii
malarstwa pejzażowego (dotąd malarstwo włoskie było w 100% antropocentryczne), wykorzystujący
typologię antyczną. Widoczna skłonność do niesamowitości - miejsca groźne, tajemnicze, mroczne,
przez nikogo wtedy nie przedstawiane.
W 1590 r wydał Ideę świątyni malarstwa - tekst bardzo dziwny, wywodzący się z tradycji
hermetycznej, astrologicznej. Jest to opis wymyślonej świątyni malarstwa (apoteoza sztuki) -
podtrzymuje ją 7 rządców - najwybitniejszych ówczesnych włoskich artystów, każdemu z nich
odpowiada planeta determinująca jego charakter i sztukę. Są to wielkie posągi, każdy wykonany z
innego metalu (skorelowanego z osobą artysty), stoją na postumentach, na których widoczni są ich
wrogowie (kłamcy, zbrodniarze, zawistnicy itd.), figury nad nimi panują. Wszystko mogłoby być
uznane za kuriozum, ale z tej wizji wywiedziona jest nowa koncepcja sztuki jako dzieła geniuszy.

powrót

kontakt

drukuj

zapisz