MOTYWY TRADYCYJNE W ENEIDZIE

Mimo swej naczelnej idei: wysławienie rodu Julijskiego i jego najznakomitszego przedstawiciela

Augusta, Eneida będąc formalnie epopeją mitologiczną zawiera szereg tradycyjnych motywów znanych z

epopei Homera, to jest: 1) inwokacje do Muz; 2) aparat bogów: współistnienie świata bogów i świata

ludzi: 3) opisy polowań; 4) opisy uczt; 5) opisy bitew z rozbudowanymi scenami batalistycznymi; 6)

opisy pojedynków, poprzedzane mowami; 7) opisy zbroi; 8) opisy czynów wojennych poszczególnych

bohaterów tzw. aristeia, jak np. czyny Nizusa i Euryalusa, Turnusa, Pallasa, Kamilli; 9) walki o zbroje;

10) pogrzeby i opłakiwania poległych; 11) igrzyska; 12) opis nastroju wojsk przed bitwą; 13) katalogi,

np. katalogi miast i królów walczących po stronie Turnusa, katalogi bohaterów śpieszących z pomocą

Eneaszowi; 14) opisy pór roku, dnia, nocy; 15) opisy geograficzne, etnograficzne, przyrodnicze,

astrologiczne, tzw. ekphraseis; 16) opisy dzieł sztuki i innych przedmiotów, jak np. opis świątyni

kartagińskiej z przedstawionymi na płaskorzeźbach scenami z wojny trojańskiej, opis płaszcza, który

darowuje Eneasz zwycięzcy w igrzyskach; 17) opisy zjawisk meteorologicznych np. opisy ulewy,

powodzi, burzy i ciszy morskiej; 18) znaki wieszcze, sny, wróżby, przepowiednie; 19) świat zmarłych

pozostający w kontakcie ze światem żywych; 20) zejście do podziemia.

PORÓWNANIA EPICKIE

W Eneidzie znajduje się wiele porównań typowych dla epopei Homera, dotyczących czynów

ludzkich zestawionych z zachowaniem się zwierząt lub ze zjawiskami przyrody. Ścierający się

wojownicy walczą jak dzikie, wygłodniałe wilki (Aen. II) lub byki (XII), wydają okrzyki jak strymońskie

ż

urawie (Aen. X), lub łabędzie (Aen. VII, XI), obsadzają mury jak rój pszczół płoszony ogniem przez

pasterza (Aen. XII). Również niby pszczoły roi się tłum ludzi wznoszących mury Kartaginy (Aen. I). Jak

w pogodny dzień na łąkach pszczoły, tak krążą nad rzeką Lete dusze zmarłych (Aen. VI). Marsz wojska

podobny jest do biegu rzeki Ganges i Nilu (Aen. IX). Wódz prowadzi wojsko na wroga niby oberwana

nagle z niebios chmura (Aen. XII), atakowani wrogowie uciekają jak rozpędzane wiatrem chmury (Aen.

XII). Ruszają na siebie wojownicy niby dwa z przeciwnej strony wiejące wiatry (Aen. II). Jak pożar, jak

strumień, tak śpieszą do boju Eneasz i Turnus (Aen. XII). Turnus idzie do boju jak młody rumak

wypuszczony na błonie (Aen. XII), miota się niby byk (Aen. XII), ucieka jak jeleń ścigany przez psy

(Aen. XII). Wojownicy rzucają się na szeregi nieprzyjaciół jak osaczona w czasie łowów zwierzyna

(Aen. IX), jak tygrys lub lew wśród owiec (Aen. IX), jak wilk, który zagryzł pasterza lub byka (Aen.

XI), triumfują nad wrogami jak jastrząb rozszarpujący gołębicę (Aen. XI), albo orze! rozrywający

szponami łabędzia (Aen. IX), lub wilk jagnię (Aen. IX). Rycerz pędzi jak piorun (Aen. IX), pada na

ziemię tak, jak z trzaskiem zwala się w morze zniszczona tama (Aen. IX). Męstwo rozpala się w sercach

wojowników tak, jak rozszerza się pożar, gdy na polu pasterz rozpala ognisko (Aen. X). Groty padają jak

ś

nieżna nawałnica (Aen. XI). Łódź pędzi niby delfin (Aen. IX), lub gołębica (Aen. V). Juturna miota się

po polu walki jak jaskółka, która w poszukiwaniu pokarmu dla dzieci wpada do domu bogacza (Aen.

XII). Wulkan, aby sporządzić zbroję dla Eneasza zrywa się przed świtem tak, jak uboga prządka

utrzymująca ze swej pracy rodzinę (Aen. XII). Porównania te są włączone celowo w prowadzoną akcję.

Służą do wywołania stosownego nastroju w scenach kontrastujących ze sobą nastrojem i atmosferą,

przyczyniają się bądź do wzrostu napięcia, bądź do chwilowej retardacji, dającej odpoczynek

wzruszonemu losami bohaterów czytelnikowi. Świat przyrody, z którego zaczerpnięte zostały niemal

wszystkie porównania, stanowi tło akcji, ukazuje paralelizm między obrazami z życia człowieka i z życia

natury.

ELEMENTY INNYCH GATUNKÓW LITERACKICH W ENEIDZIE

W epopei Wergiliusza można wyróżnić elementy innych gatunków literackich: rozmowy osób

nieszczęśliwych są bliskie kwestiom w tragedii, niektóre natomiast dialogi mają zabarwienie właściwe

dla komedii, charakter liryczny ma hymn do Herkulesa (VIII 293 n), elegią żałobną jest m. in. lament

matki na wieść o śmierci jej syna. Euryala (IX 481 n.). epylionem jest opowieść o Kakusie (VIII. 185 n.).

Zostały też włączone do tekstu epopei epigramaty, jak np. epigramat wotywny w księdze III (Aen. III,

288).