„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jolanta Gajda

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
813[01].O1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Halina Bielecka
mgr inż. Beata Figarska-Wysocka



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jolanta Gajda



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek






Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 813[01].O1.01

„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
operator urządzeń przemysłu ceramicznego.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

12

5.1.

Prawna ochrona pracy

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2.

Czynniki

szkodliwe,

uciążliwe

i

niebezpieczne.

Środki

ochrony

indywidualnej.

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3.

Organizacja stanowiska pracy. Zasady ochrony środowiska w zakładzie

ceramicznym

20

5.3.1. Ćwiczenia

20

5.4.

Wymagania

higieniczno-sanitarne,

bezpieczeństwa

pracy

oraz

bezpieczeństwa przeciwpożarowego w przemyśle ceramicznym

23

5.4.1. Ćwiczenia

23

5.5.

Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

27

5.5.1. Ćwiczenia

27

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

31

7.

Literatura

46

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu

Poradnik

dla

nauczyciela

„Przestrzeganie

przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska” który
będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie
operator urządzeń przemysłu ceramicznego.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne,

−−−−

cele kształcenia– wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−−−−

przykładowe scenariusze zajęć,

−−−−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−−−−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−−−−

wykaz literatury, z jakiej można korzystać podczas zajęć.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się
zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego rodzaju
zadania.
W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

813[01].O1

Techniczne podstawy zawodu

813[01].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

813[01].O1.04

Rozpoznawanie elementów maszyn

i mechanizmów

813[01].O1.03

Stosowanie materiałów

konstrukcyjnych i narzędziowych

813[01].O1.05

Analizowanie układów

elektrycznych i automatyki

przemysłowej

813[01].O1.06

Stosowanie podstawowych technik

wytwarzania części maszyn

813[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska,
człowiekiem i jego działalnością,

−

oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić przepisy kodeksu pracy dotyczące obowiązków pracownika i pracodawcy
oraz warunków pracy,

−

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom dla zdrowia i życia które mogą wystąpić podczas
wykonywania czynności zawodowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ergonomii,

−

określić prace zabronione młodocianym w zakładzie ceramicznym,

−

określić dopuszczalne normy dotyczące hałasu, oświetlenia na stanowisku operatorskim,

−

zastosować zasady ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia akcji gaśniczej,

−

powiadomić właściwe służby o zaistniałym pożarze i wypadku przy pracy,

−

scharakteryzować zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
w zakładzie ceramicznym,

−

dobrać odzież roboczą i sprzęt ochrony indywidualnej w zależności od zagrożeń
występujących na stanowiskach pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadku przy pracy,

−

zastosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 813[01]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 813[01].O1

Jednostka modułowa:

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciw pożarowej oraz ochrony

ś

rodowiska 813[01]O1.01

Temat: Przyczyny pożarów i zapobieganie im.

Cel ogólny: Zapoznanie uczniów z przyczynami pożarów i sposobami zapobiegania im.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

stosować środki i sposoby ochrony przeciwpożarowej.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

mapa semantyczna.

Czas trwania: 60 minut.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w zespołach 2–4 osobowych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

duże arkusze papieru,

−−−−

kolorowe mazaki,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Przebieg zajęć:

Część wprowadzająca:

1.

Nauczyciel przedstawia zasady pracy na zajęciach, dzieli uczestników na zespoły
i przydziela każdemu zespołowi zadania, rozdaje każdemu zespołowi duży arkusz
papieru i kolorowe mazaki. Każdy zespół wybiera przewodniczącego.

2.

Zadania dla zespołów:

−−−−

pożary pojedyncze,

−−−−

pożary blokowe,

−−−−

pożary przestrzenne i burze ogniowe,

−−−−

pożary ugaszone w zarodku i pożary małe,

−−−−

pożary średnie,

−−−−

pożary duże.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Część realizacyjna

3.

Uczniowie pracują nad mapą schemantyczną przydzielonego zadania (załącznik nr 1).

4.

Każda grupa prezentuje swoją pracę.

Część podsumowująca
5.

Nauczyciel wybiera najlepiej pracujący zespół i wystawia oceny.

6.

Nauczyciel podsumowuje pracę poszczególnych zespołów.

Praca domowa:

Przygotować planszę zawierającą co najmniej 5 znaków ochrony przeciwpożarowej

(zgodnie z Polskimi Normami) spośród wymienionych:

−−−−

droga ewakuacyjna,

−−−−

zakaz używania otwartego ognia,

−

palenie tytoniu zabronione,

−

zakaz gaszenia wodą,

−

hydrant wewnętrzny,

−

hydrant zewnętrzny,

−

gaśnica,

−

sprzęt gaśniczy.

Załącznik nr 1
Opis zadania dla zespołów

Na podstawie informacji zawartej w poradniku oraz własnej wiedzy członkowie zespołu

mają wykonać plakat (mapę schemantyczną) do zadanego hasła:

„Pożarem nazywamy niekontrolowany proces palenia, który powoduje zagrożenie życia

i zdrowia ludzi oraz zwierząt, a także straty materialne”.
Zasady konstrukcji schemantycznej:

−

temat umieszcza się w centrum plakatu (wypisany dużymi literami), główne zagadnienia
(„przyczyny”) wybiegają promieniście z centrum,

−−−−

zagadnienia poboczne („zapobieganie”) są reprezentowane jako odnogi głównych
zagadnień,

−−−−

„ przyczyny” i „ zapobieganie” tworzą sieć,

−−−−

sieć należy rozwijać aż do wyczerpania pomysłów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rysunek do scenariusza zajęć1 [7, s. 9]

Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:

−−−−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 813[01]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 813[01].O1

Jednostka modułowa:

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciw pożarowej oraz ochrony

ś

rodowiska 813[01]O1.01

Temat: Rozpoznawanie stanów zagrożenia życia i zdrowia.

Cel ogólny: Zapoznanie uczniów z najprostszymi sposobami rozpoznawania zaburzeń i utraty

funkcji życiowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznawać objawy zaburzeń podstawowych funkcji życiowych organizmu

−

określać sposób postępowania w czasie udzielania pierwszej pomocy,

−

układać poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

−

wymieniać numery alarmowe (straży pożarnej, pogotowia ratunkowego, policji).

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole.

Metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

ć

wiczenie,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

In struktaż.

Czas trwania: 60 minut.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w zespołach 2–4 osobowych.

Środki dydaktyczne:

−

koce lub materace,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

Poradnik dla ucznia.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
1.

Czynności organizacyjno-porządkowe.

2.

Za pomocą pytań i odpowiedzi nauczyciel ustala wraz z uczniami charakterystykę
zdrowego człowieka. Następnie omawiają najczęściej występujące urazy.

3.

Metodą burzy mózgów – określenie podstawowych funkcji organizmu niezbędnych do
ż

ycia: oddychania i krążenia. Próba odpowiedzi na pytania: Jak zorientować się czy

u osoby leżącej bezwładnie na ulicy nie zanikły podstawowe funkcje życiowe? W jaki
sposób udzielić jej pomocy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Faza główna:
4.

Nauczyciel przeprowadza pokaz. Na rozłożonym kocu lub materacu w miejscu dobrze
widocznym dla wszystkich uczniów prezentuje sposoby sprawdzenia tętna i oddechu na
uczniu – modelu. Następnie pokazuje sposób bezpiecznego układania osoby
poszkodowanej na boku.

5.

Uczniowie dzielą się na pary, rozkładają dodatkowe koce lub materace i ćwiczą
sprawdzanie tętna i oddechu oraz układanie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej
(bocznej ustalonej). Nauczyciel kontroluje poprawność przeprowadzanych czynności
i koryguje ewentualne błędy.

6.

Podsumowanie części głównej – sformułowanie uogólnionych wniosków opisujących
zaangażowanie uczniów, poprawność wykonywania ćwiczeń i ich znaczenie dla dalszych
czynności ratowniczych.

Faza podsumowująca:
7.

Nauczyciel zapoznaje uczniów z algorytmem postępowania w czasie udzielania pierwszej
pomocy medycznej. Przypomina fragment algorytmu ćwiczony wcześniej. Podkreśla
znaczenie profesjonalnej pomocy, informuje jak należy ją wezwać i jaką formę powinno
mieć zgłoszenie. Uczniowie podają numery alarmowe:

−

999– pogotowie ratunkowe,

−

998– straż pożarna,

−

997– policja,

−

112 – służby zintegrowane (System Ratownictwa Zintegrowanego tylko z telefonów
komórkowych).

8.

Podsumowanie zajęć – nauczyciel podkreśla rolę zdecydowanego zachowania oraz
umiejętności w niesieniu pierwszej pomocy.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−−−−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.

ĆWICZENIA

5.1. Prawna ochrona pracy

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy na podstawie Kodeksu pracy.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,

2)

zanotować numery wybranych artykułów z Kodeksu pracy,

3)

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Obowiązkiem pracownika i pracodawcy jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy. Określ jakie obowiązki pracownika wynikają z wymienionych w tabeli
obowiązków pracodawcy i wpisz je w tabelę.

Pracodawca jest obowiązany

Pracownik jest obowiązany

Organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy

Przestrzegać.
.

Stosować

ś

rodki

zapobiegające

chorobom

zawodowym oraz innym chorobom związanych
z wykonywaną pracą.

Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w indywidualnie. Po zakończeniu pracy przeprowadzają dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o obowiązkach pracownika i pracodawcy
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

2)

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

3)

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Kodeks pracy,

−−−−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ, kto może odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o naruszeniu wymogów bezpieczeństwa pracy,

2)

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

3)

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Kodeks pracy z komentarzem,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Określ, na podstawie Kodeksu pracy, rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie

zdrowia.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję. Czas przygotowania 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o rodzajach kar za naruszenie przepisów
o ochronie pracy,

2)

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

3)

krótko scharakteryzować poszczególne kary za naruszenie przepisów z Kodeksu pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Podaj definicję choroby zawodowej. Wyszukaj w wykazie chorób zawodowych choroby,

którymi są zagrożeni pracownicy zakładów ceramicznych. Scharakteryzuj je.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zdefiniować chorobę zawodową,

2)

wyszukać w wykazie chorób zawodowych choroby ceramików,

3)

scharakteryzować typowe choroby zawodowe ceramików,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

aktualny wykaz chorób zawodowych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne. Środki

ochrony indywidualnej

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj pojęcie „czynniki niebezpieczne”, uzupełnij tabele wpisując zagrożenia

występujące przy pracy z przedstawioną na rysunku szlifierką z wymiennym wrzecionem
poziomym (do szlifowania porcelany) oraz sposoby ograniczania lub likwidacji tych zagrożeń

Rysunek do ćwiczenia 1: Szlifierka z wymiennym wrzecionem poziomym:

1 – łoże, 2 – wrzeciono, 3 – tarcza [11, s.226 ]

Urządzenie

Rodzaj czynnika

Metoda

ograniczenia

lub

likwidacji tych czynników

Szlifierka

(obróbka

powierzchni przy pomocy
tarcz szlifierskich)

Czynniki niebezpieczne:
–
–
–
Czynniki fizyczne:
–
–

–
–
–
–
–

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zdefiniować pojęcie „czynniki niebezpieczne”,

2)

uzupełnić tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagrożenia przy obsłudze
szlifierki z wymiennym wrzecionem oraz podać sposoby ograniczenia lub likwidacji
wpływu tych czynników na człowieka,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Pod każdym rysunkiem napisz, w jaki sposób do organizmu człowieka dostają się

niebezpieczne i szkodliwe czynniki chemiczne.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposoby przedostawania się niebezpiecznych i szkodliwych czynników chemicznych do organizmu

człowieka[4, s.51]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić, jakie mogą być źródła czynników niebezpiecznych,

2)

opisać każdy rysunek w jaki sposób do organizmu człowieka dostają się niebezpieczne
i szkodliwe czynniki chemiczne.

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 3

Wybierz i wpisz w odpowiednie miejsce czynniki uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne

występujące w środowisku pracy: porażenie prądem elektrycznym, mikroklimat gorący,
obciążenie fizyczne, prace w zbiornikach, elementy ruchome i luźne, oparzenia chemiczne,
pyły, choroby pasożytnicze, prace spawalnicze, obciążenie umysłu, czynniki toksyczne,
elementy ostre i wystające, bakterie i wirusy, obciążenie emocjonalne, transport materiałów
niebezpiecznych, promieniowanie elektromagnetyczne, prace w kanałach i wykopach.

Grupa

Czynniki: uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne

Zagrożenia

Czynniki biologiczne

Czynniki chemiczne

Czynniki fizyczne

Czynniki psychiczne

Prace

szkodliwe

i niebezpieczne

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować wskazane czynniki uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne i wpisać do
odpowiedniego wiersza,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

arkusz z zadaniem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Opisz, jakie nakazy przedstawiają znaki umieszczone na rysunku obok?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować znaczenie symboli, krótko opisać czego dotyczą,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Wybierz (ze zgromadzonych w pracowni) środki ochrony indywidualnej oraz odzież

i obuwie robocze dla operatora urządzeń przemysłu ceramicznego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję. Czas przygotowania 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wybrać ze (zgromadzonych w pracowni) środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie odpowiednie do pracy na stanowisku operatora urządzeń przemysłu
ceramicznego,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

ś

rodki ochrony indywidualnej, odzież robocza i obuwie robocze według tabeli.

Lp. Zakres wyposażenia

R – odzież i obuwie robocze
O - ochrony indywidualne

Przewidywany

okres

użytkowania w miesiącach

Zawód operator
urządzeń

przemysłu

ceramicznego

1.

R – fartuch lub ubranie robocze

12

2.

R - beret

24

3.

R - trzewiki skórzane/gumowe

24

4.

O - kamizelka ciepłochronna

3 o.z.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.

O - fartuch wodochronny

d.z.

6.

O - rękawice ochronne

d.z.

7.

O - okulary ochronne

d.z.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.3.

Organizacja stanowiska pracy. Zasady ochrony środowiska
w zakładzie ceramicznym

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz, które zdanie są prawdziwe, a które fałszywe:

Zadanie

Prawda

Fałsz

Każde stanowisko pracy powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii.

W celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczenia pracy
powinny być utrzymane w czystości, porządku, remontowane i niekonserwowane.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić: możliwość ewakuacji, zabezpieczenie
przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami, odpowiednią temperaturę,

Pomieszczenia stałej pracy powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego
terenu z pewnymi wyjątkami (np. garaże, kotłownie, warsztaty podręczne).

Wyposażenie stanowiska roboczego powinno być tak rozmieszczone, aby pracownik
w czasie pracy był zmuszony do wykonywania zbędnych, jałowych ruchów.

Drzwi nie mogą być zamykane w sposób uniemożliwiający wyjście z pomieszczenia
pracy. W każdym pomieszczeniu zakładu pracy drzwi powinny być otwierane na
zewnątrz.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie
wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem:

−−−−

rodzaju wykonywanej pracy,

−−−−

stosowanych technologii,

−−−−

czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Decydują, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe.

Uczniowie, wybrani przez nauczyciela kolejno omawiają zdania, uzasadniając wybraną
odpowiedź.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować treść zadań decydując czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

3)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ćwiczenie 2

Znajdź i popraw błędy w zdaniach. Podkreśl wyraz lub zwrot użyty błędnie, a we

wskazanym miejscu wpisz jakim wyrazem lub zwrotem należy go zastąpić. Każde zdanie
zawiera dokładnie jeden błąd.

1.

Szczególnie bezpieczne są wszelkie części wirujące, jak koła pasowe czy
przekładnie i dlatego należy stosować osłony.

.

2.

Zabrania się czyszczenia lub naprawy maszyn i urządzeń w czasie postoju
oraz bezpośredniego smarowania części ruchomych (prace takie można
wykonywać po zatrzymaniu urządzenia oraz zabezpieczeniu wyłącznika).

.

3.

Za właściwą obsługę maszyn i urządzeń w czasie eksploatacji oraz za
ewentualne wypadki nie odpowiadają osoby z kierownictwa i obsługi.

.

4.

Osoby z kierownictwa i obsługi nie powinny być odpowiednio
przeszkolone.

.

5.

Stan maszyn nie powinien być bieżąco kontrolowany, tak aby wszelkie
zaistniałe usterki mogły być szybko usunięte.

.

6.

Osoby z kierownictwa i obsługi powinny być odpowiednio przeszkolone.

.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Znajdują i poprawiają błędy. Podkreślają błędnie

użyte wyrazy lub zwroty i wpisują obok w tabeli poprawny wyraz lub zwrot. Uczniowie,
wybrani przez nauczyciela kolejno omawiają poprawnie wstawione wyrazy lub zwroty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować treść zadań decydując, w którym miejscu znajduje się błąd,

2)

zadecydować w jaki sposób błąd powinien być poprawiony,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj jakie wymagania stawia Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony

ś

rodowiska (tj. z 2008 r., Dz.U. Nr 25,poz.150 z późn. zm.) projektantom i producentom

maszyn i urządzeń technicznych.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia

nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować Prawo ochrony środowiska,

2)

wyszukać wymagania jakie stawia ustawa względem projektantów i producentów
maszyn i urządzeń technicznych,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

Prawo ochrony środowiska,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Wyjaśnij, dlaczego ochrona powietrza, gleby i wody przed zanieczyszczeniami ma

ogromne znaczenie dla organizmu człowieka?

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować i wyjaśnić, dlaczego ochrona powietrza, gleby i wody przed
zanieczyszczeniami ma ogromne znaczenie dla organizmu człowieka,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.4. Wymagania higieniczno-sanitarne, bezpieczeństwa pracy, oraz

bezpieczeństwa przeciwpożarowego w przemyśle ceramicznym

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z przedstawionymi znakami i uzupełnij opisy.

Rysunek do ćwiczenia 1: Znaki ewakuacyjne(PN-92/N-01256/02 Zasady bezpieczeństwa. Ewakuacja)

[10]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)

uzupełnić podpisy pod znakami ewakuacyjnymi,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej z pracowni w której się znajdujesz do

wyjścia ewakuacyjnego. Wyjaśnij, po czym rozpoznałeś drogę i wyjście ewakuacyjne.

Wykonaj szkic drogi ewakuacyjnej, oznacz na szkicu miejsca, w których znajdują się

znaki.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Pierwszych pięciu uczniów przedstawia wyniki swojej

pracy z uzasadnieniem do oceny pracy swojemu nauczycielowi. Po upływie czasu pracy
pozostali uczniowie wykonanie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej z pracowni, w której się znajdujesz, do
wyjścia ewakuacyjnego,

2)

wyjaśnić, po czym rozpoznałeś drogę i wyjście ewakuacyjne,

3)

wykonać szkic drogi ewakuacyjnej, oznacz na szkicu miejsca, w których znajdują się
znaki,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Ćwiczenie 3

Dobierz podpisy do znaków:

Rysunek do ćwiczenia 3:

Znaki: a) ostrzegawczy, b) zakazu, c) nakazu, d) informacyjny [10, s.28]

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

dobrać podpisy do znaków,

2)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Przedstaw główne kierunki działań w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy w zakładzie ceramicznym.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w Poradniku dla ucznia główne kierunki działań w kształtowaniu bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy w zakładzie ceramicznym,

2)

scharakteryzować poszczególne kierunki działań.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ćwiczenie 5

Określ, w jakich kierunkach powinny być prowadzone działania profilaktyczne

przeciwdziałające wypadkom.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyszukać w poradniku dla ucznia w jakich kierunkach powinny być prowadzone
działania profilaktyczne przeciwdziałające wypadkom,

2)

scharakteryzować kierunki działań profilaktycznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 6

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze, w zależności od rodzaju pożaru.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z instrukcjami przeciwpożarowymi oraz instrukcjami stosowania sprzętu
i środków gaśniczych,

2)

zidentyfikować rodzaj pożaru,

3)

zanotować możliwe do zastosowania środki gaśnicze,

4)

scharakteryzować środki gaśnicze.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcje przeciwpożarowe,

−

instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.5. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli wymienione poniżej fazy ratowania poszkodowanego w przypadku

omdlenia w odpowiedniej kolejności (wybierz właściwe):sprawdzanie czynności serca,
zewnętrzny masaż serca, masaż wykonywany równocześnie ze sztucznym oddychaniem,
kontrola tętna, sztuczne oddychanie, przywracanie drożności układu oddechowego.

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Wskazówki do realizacji
Przed rozpoczęciem zadania należy przypomnieć pojęcia związane z udzielaniem

pierwszej pomocy. Uczniowie pracując indywidualnie, analizują zadanie i wpisują fazy
ratowania poszkodowanego w prawidłowej kolejności.
Pięciu pierwszych uczniów, którzy najszybciej wykonają zadanie oddaje tabele do
sprawdzenia nauczycielowi. Otrzymują oceny za rozwiązane zadanie. Po upływie
wyznaczonego czasu na wykonanie ćwiczenia pozostali uczniowie przedstawiają rozwiązanie
zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać nazwy wszystkich faz ratowania poszkodowanego,

2)

przeanalizować ich treść decydując, w jakiej kolejności powinny być wykonywane,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj objawy zatrucia, zranienia, oparzenia. Przypnij kartki z objawami

w odpowiednich rubrykach tabeli. Niektóre z nich można przypiąć do więcej niż jednej
rubryki.

Zatrucie

Zranienie

Oparzenie

Objawy: wymioty, widoczna rana szarpana, uszkodzenie błon śluzowych, ból głowy,

oszołomienie, drgawki, utrata przytomności, widoczna rana cięta, biegunka,
zaczerwienienie błon śluzowych, bladość, obrzęki błon śluzowych, kaszel, krwawienie,
duszności, zaburzenia oddychania, senność, zaburzenia pracy serca, ból brzucha, drętwienie
kończyn

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w grupach. Każda grupa dysponuje kompletem kartek z objawami,

a także kilkoma pustymi kartkami, jeżeli pojawi się konieczność powielenia któregoś
z objawów. Po 10 minutach przedstawiciele grup prezentują swoje decyzje i przypinają kartki
do odpowiednich rubryk w tabeli. Pozostałe grupy przedstawiają swoje stanowiska.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokładnie przeczytać wszystkie wymienione objawy zatrucia, zranienia, oparzenia,

2)

przeanalizować je decydując, jakiego przypadku dotyczą,

3)

przypiąć kartkę z objawem w odpowiedniej kolumnie lub kolumnach na tablicy,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

metoda metaplanu,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

plansza z tabelą,

−−−−

kartki z wypisanymi objawami chorobowymi,

−−−−

pinezki,

−−−−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Ćwiczenie 3.

Połącz początek zdania z jego końcem, tak aby stanowiły sensowną całość.

Przy oparzeniu prądem elektrycznym należy…

…zdjąć poszkodowanemu obrączki, pierścionki
i bransoletki.

Przy oparzeniach nie należy…

…zgłosić się do przychodni chirurgicznej celem
zabezpieczenia przeciwtężcowego.

Jeżeli doszło do poparzenia powyżej 15%
powierzchni ciała należy…

…zdejmować

części

ubrania

przylegających

bezpośrednio do miejsca oparzonego.

Przy oparzeniach kończyn należy…
Jeżeli doszło do utraty części ciała należy…

…dodatkowo zapewnić poszkodowanemu
opiekę kardiologiczną.

W przypadku zabrudzenia rany kurzem, błotem
lub ziemią, należy…

…okryć go kocem lub płaszczem.
…ułożyć poszkodowanego wygodnie
w pomieszczeniu o nieskażonym powietrzu.

Jeżeli poszkodowany, oczekując
na pomoc przebywa w chłodnym miejscu,
należy…

…zwrócić się o pomoc do lekarza.

Przy ostrym zatruciu w oczekiwaniu na pomoc
lekarską, należy…

…odciętą część zabezpieczyć w worku foliowym lub
suchym opatrunku do czasu przyjazdu pogotowia.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu zadania uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

dokładnie przeczytać wszystkie części zdań,

2)

przeanalizować je decydując, które z nich powinny się łączyć,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne

Ś

rodki dydaktyczne:

−

treść zadania dla każdego ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4.

Opracuj procedurę udzielenia pierwszej pomocy rannemu w wypadku.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują trzyosobowych zespołach. Po zakończeniu pracy uczniowie

prezentują swoją pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić kolejne czynności, jakie należy wykonać w zaistniałej sytuacji,

2)

krótko opisać poszczególne działania,

3)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. a, 4. b, 5. b, 6. c, 7. b, 8. d, 9. c, 10. d, 11. a,
12. a, 13. d, 14. c, 15. b, 16. c, 17. c, 18. d, 19. a, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zidentyfikować

znaczenie

znaków

ostrzegawczych

A

P

b

2

Opisać reakcję w przypadku zagrożenia
pożarowego

zgodnie

z

instrukcją

przeciwpożarową

B

P

b

3

Rozróżnić środki ochronne

B

P

a

4

Dobrać środki ochronne

B

P

b

5

Wskazać przepisy dotyczące ochrony
zdrowia

A

P

b

6

Zidentyfikować typ pożaru

A

P

c

7

Wskazać akt prawny określający prawa
i obowiązki pracownika

A

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

8

Opisać warunki pracy młodocianego

B

P

d

9

Wskazać skutki oddziaływania hałasu na
organizm ludzki

B

P

c

10

Dobrać środki ochrony przed skutkami
hałasu na organizm ludzki

B

P

d

11

Dobrać środki ochrony przed skutkami
wibracji na organizm ludzki

B

P

a

12

Rozpoznać znaki oznaczające kategorie
bezpieczeństwa

B

P

a

13

Dobrać środki ochrony przed substancjami
trującymi

B

P

d

14 Objaśnić szkodliwość zanieczyszczeń

B

P

c

15

Wskazać skutki oddziaływania hałasu na
organizm ludzki

B

P

b

16 Określić prace zabronione młodocianym

C

PP

c

17

Zastosować podręczny sprzęt oraz środki
gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej

C

PP

c

18

Zorganizować bezpieczne i ergonomiczne
stanowisko pracy

C

PP

d

19

Zastosować procedury udzielania pierwszej
pomocy

C

PP

a

20

Zareagować w sytuacji zagrożenia zgodnie
z przepisami.

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz prawa pracy. Wszystkie
zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową
odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6.

Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom
podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

9.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Znak

oznacza

a)

skrzyżowanie na drodze ewakuacyjnej.

b)

umiejscowienie zestawu do udzielania pierwszej pomocy.

c)

umiejscowienie planu ewakuacji.

d)

miejsce, w którym może pojawić się zagrożenie dla zdrowia.

2.

W przypadku pożaru należy zawiadomić straż pożarną dzwoniąc pod numer
a)

997 lub 112 (z telefonu komórkowego).

b)

998 lub 112 (z telefonu komórkowego).

c)

999 lub 113 (z telefonu komórkowego).

d)

998 lub 113 (z telefonu komórkowego).

3.

Rysunek przedstawia

a)

maski, półmaski.

b)

okulary ochronne.

c)

osłony twarzy.

d)

tarcze.

4.

Ś

rodkiem ochrony indywidualnej w przypadku ochrony przed hałasem na stanowisku

operatora urządzeń ceramicznych są
a)

okulary.

b)

wkładki przeciwhałasowe.

c)

buty.

d)

rękawice.

5.

Na stanowisku pracy, w którym występuje zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia
wolno zatrudnić pracownika, który
a)

ukończył 18 lat.

b)

ukończył 21 lat.

c)

waży co najmniej 90 kg.

d)

waży miej niż 90 kg.

6.

Pożar w którym płoną gazy palne (acetylen, metan, propan - butan, wodór, gaz
koksowniczy, lub ziemny) to pożar typu
a)

A.

b)

B.

c)

C.

d)

D.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

7.

Podstawowym dokumentem określającym prawa i obowiązki pracownika jest

a)

prawo budowlane.

b)

Kodeks pracy.

c)

karta pracownika.

d)

ustawa o zawodzie ceramika.

8.

Młodociany może być zatrudniony w godzinach

a)

7

00

do 16

00.

b)

5

00

do 12

00

.

c)

17

00

do 23

00

.

d)

7

00

do 14

00

.

9.

Negatywnym skutkiem hałasu nie jest
a)

zaburzenie akcji serca.

b)

zmiana rytmu oddychania.

c)

łamliwość kości.

d)

zaburzenie wzroku.

10.

Stosowanie nauszników i wkładek przeciwhałasowych jest konieczne, jeżeli hałas na
stanowisku pracy operatora urządzeń ceramicznych przekracza
a)

55 dB.

b)

65 dB.

c)

75 dB.

d)

85 dB.

11.

Do ochrony przeciwwibracyjnej nie stosuje się
a)

kurtek przeciwwibracyjnych.

b)

rękawic przeciwwibrcyjnych.

c)

pasów przeciwwibrcyjnych.

d)

obuwia przeciwwibrcyjnych.

12.

Znak

ostrzega że są prowadzone prace

a)

przy użyciu niebezpiecznych materiałów.

b)

spawalnicze.

c)

na wysokości.

d)

z wykorzystaniem urządzeń ciśnieniowych.

13.

W celu ochrony przed negatywnymi skutkami wydzielania substancji trujących w postaci
gazów, par lub pyłów w pomieszczeniach operatora maszyn ceramicznych stosuje się
a)

zasłony.

b)

rolety.

c)

osłony.

d)

mechaniczne urządzenia wentylacyjne.

14.

Szkodliwe dla zdrowia operatora urządzeń przemysłu ceramicznego nie są
a)

pyły zawierające wolny dwutlenek krzemu.

b)

pyły pochodzenia organicznego.

c)

urządzenia wentylacyjne.

d)

pyły niektórych tworzyw sztucznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

15.

Skutkiem działania hałasu na organizm ludzki jest
a)

reumatyzm.

b)

ból głowy.

c)

utrata wzroku.

d)

schorzenia skóry.

16.

Zabroniona młodocianym jest praca
a)

na powietrzu.

b)

w brygadzie.

c)

w narażeniu na czynniki szkodliwe.

d)

na jedną zmianę.

17.

Do gaszenia pożaru w magazynie paliw należy użyć gaśnicy
a)

proszkowej.

b)

ś

niegowej.

c)

pianowej.

d)

nie można używać gaśnicy.

18.

Na stanowisku pracy operator maszyn ceramicznych powinien pamiętać, że
a)

osoba z kierownictwa nie powinna być szkolona z bhp.

b)

stan maszyn nie powinien być kontrolowany.

c)

części wirują nie stwarzają zagrożenia.

d)

zabrania się remontu i konserwacji w czasie ruchu maszyny.

19.

W przypadku porażenia prądem ratownik powinien w pierwszej kolejności
a)

uwolnić człowieka porażonego spod prądu.

b)

rozpoznać stan zagrożenia pożarowego.

c)

skontrolować oddech porażonego.

d)

zmierzyć i skontrolować tętno.

20.

W przypadku, gdy w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia, powstrzymanie się od
wykonywania pracy nie usuwa bezpośredniego zagrożenia dla pracownika to pracownik
a)

powinien podjąć działania w celu usunięcia zagrożenia i pozostać na stanowisku do
czasu przybycia pomocy.

b)

ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym przełożonego.

c)

nie ma prawa oddalić się z miejsca pracy do czasu przybycia przełożonego.

d)

ma prawo oddalić się jak najprędzej z miejsca zagrożenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. a, 4. b, 5. b, 6. d, 7. b, 8. b, 9. d, 10. c, 11. a,
12. c, 13. c, 14. a, 15. c, 16. d, 17. b, 18. a, 19. a, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wskazać środki ochrony indywidualnej

A

P

a

2

Wskazać znaki ostrzegawcze

A

P

d

3

Rozróżnić czynniki występujące
w środowisku pracy

B

P

a

4

Nazwać

przyczyny

wypadków

pracowników

piecowni

w

zakładzie

ceramicznym

A

P

b

5

Objaśnić znaki ostrzegawcze

B

P

b

6

Rozpoznać objawy zatrucia organizmu

B

P

d

7

Wskazać procedury udzielania pierwszej
pomocy osobie poparzonej

A

P

b

8

Dobrać sprzęt gaśniczy

B

P

b

9

Rozróżnić rodzaj osłony

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

10

Określić warunki dopuszczenie pracownika
do pracy

A

P

c

11 Określić obowiązki pracodawcy

B

P

a

12

Wskazać procedurę postępowania, gdy
zauważymy pożar

A

P

c

13

Rozpoznać

chorobę

zawodową

dla

pracowników przemysłu ceramicznego

B

P

c

14 Zdefiniować pojęcie choroby zawodowej

A

P

a

15

Dobrać podręczny sprzęt oraz środki
gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

B

P

c

16

Zastosować procedury udzielania pierwszej
pomocy osobie nieprzytomnej

C

PP

d

17

Zastosować procedury udzielania pierwszej
pomocy osobie zranionej

C

PP

b

18

Określić

warunki

ochrony

zdrowia

pracownika

C

PP

a

19

Scharakteryzować powód przerwania pracy
przez pracownika

C

PP

a

20

Określić

powód

stosowania

osłon

ochronnych maszyn

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy z urządzeniami elektrycznymi, pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy
i organizacji stanowiska pracy. Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru
i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową
odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6.

Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom
podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

9.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Rysunek przedstawia

a)

różne typy okularów ochronnych – gogle (o oprawach przylegających)

b)

gogle narciarskie.

c)

okulary słoneczne

d)

okulary zdrowotne

2.

Znak

ostrzega przed

a)

materiałem radioaktywnym lub promieniowaniem jonizującym.

b)

niebezpieczeństwem wybuchu.

c)

przed skażeniem biologicznym.

d)

substancjami szkodliwymi (niebezpieczne)
.

3.

W środowisku pracy występują czynniki
a)

fizyczne.

b)

niebezpieczne.

c)

mikroklimat.

d)

promieniowanie laserowe.

4.

Wypadki przy obsłudze pieców ceramicznych mogą powstać w wyniku
a)

daltonizmu.

b)

oparzenia od gorących ścian pieców i wyładowywanych wyrobów.

c)

bólu gardła pracownika.

d)

słabej widoczności.

5.

Znak, który ostrzega przed niebezpieczeństwem wybuchu to

a)

b)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

c)

d)

6.

Charakterystycznymi objawami zatrucia jest
a)

drętwienie kończyn, kaszel, krwotok z nosa.

b)

duszności, drętwienie kończyn, zaburzenia pracy serca.

c)

drętwienie kończyn, kaszel, ból kręgosłupa.

d)

zaczerwienienie błon śluzowych, kaszel, duszności.

7.

Bezpośrednio po oparzeniu miejsce oparzone należy
a)

zabezpieczyć opatrunkiem uciskowym.

b)

schłodzić wodą.

c)

posmarować tłustą maścią.

d)

skropić roztworem kwasu octowego.

8.

Do gaszenia instalacji elektrycznej pod napięciem nie należy używać
a)

dwutlenku węgla.

b)

substancji pianotwórczych.

c)

proszków gaśniczych.

d)

mieszaniny gazów azotu i argonu.

9.

Osłony ruchome maszyn i urządzeń ceramicznych to
a)

zawiasy.

b)

tarcze.

c)

prowadnice.

d)

połączone z elementami maszyn i urządzeń ( zawiasy, prowadnice), które mogą być
otwierane bez użycia narzędzi.

10.

Pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego
przewidzianych do stosowania na stanowisku operatora maszyn ceramicznych pracodawca
dopuścić
a)

może.

b)

może częściowo.

c)

nie może.

d)

może w szczególnych przypadkach.

11.

Obowiązkiem pracodawcy jest, aby maszyny i urządzenia ceramiczne zapewniały
a)

bezpieczne i higieniczne warunki pracy i uwzględniały zasady ergonomii.

b)

uwzględnienie najnowszych osiągnięć techniki.

c)

bezawaryjną i wydajną pracę.

d)

spokojną pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

12.

Gdy zauważymy pożar to najważniejsze jest ratowanie
a)

mienia.

b)

mienia i ludzi.

c)

ludzi, następnie zwierząt, a na końcu mienia.

d)

ludzi.

13.

Związki ołowiu stosowane w szkliwach jako topniki są trujące i powodują powstawanie
choroby zwanej
a)

berylową.

b)

reumatyzmem.

c)

ołowicą.

d)

alergicznym nieżytem nosa.

14.

Za chorobę zawodową uważa się
a)

choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane
działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy

b)

chorobę wynikającą z ogólnego stanu zdrowia.

c)

chorobę zakaźną.

d)

chorobę przewlekłą.

15.

Gaszenie płonących gazów możliwe jest za pomocą
a)

gaśnic pianowych.

b)

hydronetki.

c)

specjalnych środków dostępnych tylko zawodowym strażom pożarnym.

d)

koców gaśniczych.

16.

W pierwszej fazie ratowania poszkodowanego po utracie przytomności powinna być
wykonana
a)

kontrola tętna.

b)

sztuczne oddychanie.

c)

masaż wykonywany równocześnie ze sztucznym oddychaniem.

d)

przywracanie drożności układu oddechowego.

17.

Zabezpieczenie przeciwtężcowe jest konieczne w przypadku
a)

każdego zranienia, do którego doszło na wolnym powietrzu.

b)

zabrudzeniu ran kurzem, błotem lub ziemią.

c)

tylko przy dużych ranach.

d)

tylko w przypadku głębokich ran.

18.

W zakresie ochrony zdrowia pracownika pracodawca winien
a)

nie dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego.

b)

zapewnić wentylację i ogrzewanie pomieszczeń pracy.

c)

wyposażyć pracowników w odzież roboczą.

d)

wyposażyć w sprzęt ochronny.

19.

Pracownik może powstrzymać się od wykonywanej pracy,
a)

warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika.

b)

praca jest źle zorganizowana.

c)

jest zbyt gorąco.

d)

jest zbyt zimno.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

20.

Stosowanie osłon ochronnych maszyn i urządzeń ceramicznych ma na celu
a)

ochronę maszyn przed skutkami pyłów.

b)

zapobieganie urazom w wyniku eksploatacji maszyn i urządzeń ceramicznych.

c)

zapobieganie przemieszczaniu się maszyn.

d)

ochronę maszyn przed skutkami wysokiej temperatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadnia

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

7. LITERATURA

1.

Folie szkoleniowe dla specjalisty bhp. Wydawnictwo Informacji Zawodowej, Weka,
1998 – 2000

2.

Francuz W.M., Sokołowska R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Warszawa KWP Bud -
Ergon OW PZITB, 1998

3.

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Warszawa: WSiP, 1998

4.

KKNSZZ, Solidarność, Bezpieczeństwo i zdrowie a warunki pracy. Podręcznik
szkoleniowy. Gdańsk 1992

5.

Kozłowski M. (red): Przedsiębiorczość, organizacja i bezpieczeństwo pracy. Vogel
Publishing, Wrocław 1999

6.

Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół
zawodowych. WSiP, Warszawa 1996

7.

Pawełczyk D.: Przygotowanie do bezpiecznej pracy. ITE-PIB, Radom 2007

8.

Pawełczyk D.: Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska. ITE-PIB, Radom 2007

9.

Polskie Normy: PN-92/N-01256/02 Zasady bezpieczeństwa. Ewakuacja.

10.

Praca zbiorowa: Kultura bezpieczeństwa. CIOP i PIB, Warszawa 2006

11.

Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, 2002

12.

Rospond A.: Maszyny i urządzenia. WSiP, 1978

Literatura metodyczna
1.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998