operator urzadzen przemyslu ceramicznego 813[01] o1 01 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jolanta Gajda

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
813[01].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Halina Bielecka
mgr inż. Beata Figarska – Wysocka

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jolanta Gajda

Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 813[01].O1.01

„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
operator urządzeń przemysłu ceramicznego.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenie

Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne. Środki ochrony

indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Organizacja stanowiska pracy. Zasady ochrony środowiska w zakładzie

ceramicznym

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Wymagania

higieniczno-sanitarne,

bezpieczeństwa

pracy

oraz

bezpieczeństwa przeciwpożarowego w przemyśle ceramicznym

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy, pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony środowiska oraz zagadnień prawnych związanych z pracą.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – podstawowe wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, który pomoże Ci określić, czy opanowałeś, materiał nauczania,
odpowiadając na pytanie tak lub nie,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań, pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą, z której możesz korzystać w czasie nauki.
W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy, pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony środowiska oraz zagadnień prawnych związanych z pracą.

Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:

−

przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając przy tej okazji
wymagania wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając
na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy,
która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie

wiadomości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, zagadnień prawnych związanych
z pracą. pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony
ś

rodowiska.

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdź poziom swoich postępów wykonując

Sprawdzian postępów. Odpowiedzi NIE wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię
również, jakich zagadnień jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści,
które nie są dostatecznie opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla

nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu Twoich osiągnięć. W tym celu
nauczyciel może posłużyć się zadaniami testowymi.

W rozdziale 5. tego poradnika jest zamieszczony przykład takiego testu, zawiera on:

−−−−

instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,

−−−−

przykładową kartę odpowiedzi, w której zakreśl poprawne rozwiązania poszczególnych
zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

813[01].O1

Techniczne podstawy zawodu

813[01].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

813[01].O1.04

Rozpoznawanie elementów maszyn

i mechanizmów

813[01].O1.03

Stosowanie materiałów

konstrukcyjnych i narzędziowych

813[01].O1.05

Analizowanie układów

elektrycznych i automatyki

przemysłowej

813[01].O1.06

Stosowanie podstawowych technik

wytwarzania części maszyn

813[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska,
człowiekiem i jego działalnością,

−

oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić przepisy kodeksu pracy dotyczące obowiązków pracownika i pracodawcy
oraz warunków pracy,

−

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom dla zdrowia i życia które mogą wystąpić podczas
wykonywania czynności zawodowych,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz ergonomii,

−

określić prace zabronione młodocianym w zakładzie ceramicznym,

−

określić dopuszczalne normy dotyczące hałasu, oświetlenia na stanowisku operatorskim,

−

zastosować zasady ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia akcji gaśniczej,

−

powiadomić właściwe służby o zaistniałym pożarze i wypadku przy pracy,

−

scharakteryzować zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
w zakładzie ceramicznym,

−

dobrać odzież roboczą i sprzęt ochrony indywidualnej w zależności od zagrożeń
występujących na stanowiskach pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadku przy pracy,

−

zastosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców
Obowiązki pracodawcy

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,

−

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Do obowiązków pracodawców, w przypadku gdy w tym samym miejscu wykonują pracę

pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, należy także:

−

współpraca ze sobą,

−

wyznaczenie koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

−

ustalenie zasad współdziałania uwzględniających sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.
Ponadto pracodawca:

−

ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą, oraz stosuje
niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

−

informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

−

a także zapewnia:

−

organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed
zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia
i uciążliwości,

−

likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie
technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących tych zagrożeń, jeżeli ze
względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować
odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony
zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników,

−

rodki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń; w sytuacji

gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych
i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca powinien zapewnić pracownikom
informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony
indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.

−

systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym
uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

urządzeń technicznych oraz ustala sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich
usuwania.

Uprawnienia pracodawcy

Pracodawca jest uprawniony do:

−

nagradzania i wyróżniania pracowników,

−

stosowania kary upomnienia i kary nagany za nieprzestrzeganie przez pracownika
ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przepisów przeciwpożarowych,

−

stosowania kary pieniężnej za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie
nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Obowiązki pracownika
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem każdego pracownika.

W szczególności pracownik jest zobowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaż z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy, stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, używać przydzielone środki ochrony indywidualnej
oraz odzież i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pracownik, który naruszył zasady bezpieczeństwa i higieny może zostać ukarany naganą,

upomnieniem, grzywną lub karą finansową. Ponadto, gdy łamiąc zasadę wyrządził
pracodawcy szkodę, poniesie za to odpowiedzialność materialną, a w przypadku, gdy
złamanie zasady nosiło znamiona wykroczenia lub przestępstwa, również odpowiedzialność
karną. Dotkliwa dla pracownika będzie również sytuacja, gdy na skutek nieprzestrzegania
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy uległ on wypadkowi. Jeśli zostanie mu udowodnione,
ż

e wypadek zdarzył się z jego winy, straci prawo do świadczeń z tego tytułu. Stanowi o tym

art. 211 Kodeksu pracy oraz art. 21 ust. 1. Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199 poz. 1673 z późn. zm.).

Uprawnienia pracownika

−

Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego, w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego, jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa bezpośredniego
zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika.

Praca młodocianych

Zgodnie z Kodeksem Pracy młodociany to osoba która ukończyła16 lat, a nie przekracza

18 lat. Zatrudnianie osoby, która nie ukończyła16 lat jest zabronione.

Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

−

przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich
zdrowiu,

−

ukończyli co najmniej gimnazjum.
Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko

w celu przygotowania zawodowego lub odbycia praktyki zawodowej.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc

niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Pracodawca jest
zobowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych.

Szczególna ochrona zdrowia:

−

młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed dopuszczeniem do pracy oraz
okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia,

−

jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest
obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie
rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia,

−

pracodawca jest obowiązany przekazać informację o ryzyku zawodowym, które wiążą się
z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami
również przedstawicielowi ustawowemu młodocianego,

−

czas pracy pracownika młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin
na dobę,

−

czas pracy młodocianego w wieku powyżej16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na
dobę,

−

do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym
z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona
w godzinach pracy,

−

jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny,
pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie
45 minut, wliczaną do czasu pracy,

−

młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej,

−

pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 2200 a 600,

−

przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nie mniej niż
14 godzin,

−

młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nie
przerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę,

−

nie wolno zatrudniać młodocianego przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala
w drodze rozporządzenia Rada Ministrów.

−

Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, może zezwolić na zatrudnianie młodocianych
w wieku powyżej16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to
potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego, określając jednocześnie warunki
zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianych zatrudnionych przy tych
pracach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie

wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych
prac

(Dz. U. Nr 200, 2047 z późn. zm) zawiera wykaz prac wzbronionych młodocianym.

Wymieniono tu prace zabronione młodocianym z podziałem na następujące grupy:
I.

Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała
oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu:

−

prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym,

−

prace wymagające stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała,

−

prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,

II. Prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych

i biologicznych:

−

prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych,

−

prace w narażeniu na szkodliwe działanie pyłów,

−

prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników fizycznych.

−

prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników biologicznych.

III. Prace stwarzające zagrożenia wypadkowe

Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą nie

tylko pracowników, ale wszystkich osób, które swoim postępowaniem przyczyniły się do
powstania zagrożenia lub wypadku przy pracy. Tak więc, za naruszenie wymogów
bezpieczeństwa odpowiadać mogą pracodawcy, osoby kierujące pracownikami, osoby
odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pracownicy szeregowi.

Odpowiedzialność porządkowa /służbowa/

Odpowiedzialności porządkowej podlegają wszyscy pracownicy zakładu pracy.

Przedmiotem odpowiedzialności jest naruszenie ustalonego porządku i dyscypliny pracy,
regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów
przeciwpożarowych. Wobec pracowników, którzy nie przestrzegają wyżej wymienionych
przepisów stosuje się następujące kary porządkowe:

−

upomnienie,

−

nagana,

−

kara pieniężna.
Kara pieniężna za jedno przekroczenie nie może być wyższa od jednodniowego

wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części
wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty. Kara nie może być zastosowana
po upływie 2 tygodni od uzyskania informacji o naruszeniu przepisów bhp i po upływie
3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.

Pracodawca przed wymierzeniem kary winien wysłuchać pracownika na okoliczność

popełnionego przez niego naruszenia obowiązku pracowniczego. Pracodawca, stosując karę,
uwzględnia rodzaj przekroczenia, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do
pracy.

Jeżeli zastosowano karę z naruszeniem przepisów prawa, ukarany pracownik może

w ciągu siedmiu dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu
lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją
związkową. Nie odrzucenie sprzeciwu, w ciągu 14 dni od daty wniesienia, jest równoznaczne
z jego uwzględnieniem.

Odpowiedzialność wykroczeniowa

Odpowiedzialności wykroczeniowej za naruszenie praw pracowniczych podlegają osoby,

które dopuściły się naruszenia przepisów art. 281–283 Kodeksu pracy oraz przepisów ustawy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o Społecznej Inspekcji Pracy. W szczególności będą to osoby pełniące funkcje kierownicze,
odpowiedzialne za przestrzeganie przepisów prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy,
przepisów sanitarnych, przepisów przeciwpożarowych oraz innych przepisów.

Wykroczenia przeciwko prawom pracownika mają miejsce, gdy pracodawca:

−

nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,

−

wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia,
naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy,

−

narusza przepisy o czasie pracy,

−

nie zawiadamia państwowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora
sanitarnego o prowadzonej działalności,

−

nie zawiadamia właściwego inspektora pracy, prokuratora o śmiertelnym, ciężkim
lub zbiorowym wypadku przy pracy.

Odpowiedzialność karna

Naruszenie przepisów prawa na szkodę pracownika może również nosić znamię

przestępstwa.
W rozdziale XXVIII Kodeksu karnego „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących
pracę zarobkową" przewidziane są czyny podlegające karze:
Art. 220. § 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia
wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie
niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
Art. 221. Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu
o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia
wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze
ograniczenia wolności.

Kary administracyjne to:

−

mandat karny – może być wystawiony pracownikom nadzorującym i kierującym
pracownikami oraz pracodawcom. Osoba karana ma prawo odmowy przyjęcia mandatu,
wówczas jej sprawa będzie skierowana do Sądu Rejonowego, do Wydziału do spraw
Orzeczeń,

−

kary za naruszenie Kodeksu karnego są kierowane do organów ścigania (prokuratura,
policja). Są to kary za rażące zaniedbania w zakresie bezpieczeństwa pracy, zwłaszcza za
zagrożenie bezpośredniej utraty życia lub zdrowia pracowników oraz za wypadki
powstałe z winy osób sprawujących nadzór nad pracą podległych im pracowników.
Wyroki w sprawach karnych ulegają zatarciu po 10 latach. Obecnie coraz częściej
pracownicy występują do sądu z powództwa cywilnego w sprawach o odszkodowania
z tytułu wypadków przy pracy, utraty zdrowia lub chorób zawodowych.

Choroba zawodowa

Czym różni się choroba zawodowa od choroby wynikającej z ogólnego stanu zdrowia,

skąd wziął się termin „choroba zawodowa", czy chodzi tu o chorobę zawodu? Jak należy
postępować w sytuacji podejrzenia o chorobę zawodową?
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu
chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia
i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U.
nr 132, poz. 1115) za choroby zawodowe uważa się choroby określone w wykazie chorób

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zawodowych stanowiący załącznik do tego rozporządzenia, jeżeli zostały spowodowane
działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy
lub sposobem wykonywania pracy.

Tak więc, choroba zawodowa objawia się na skutek oddziaływania na organizm

pracownika czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy.

Ponadto musi ona znajdować się w wykazie chorób zawodowych, który zawiera

26 pozycji

Każde podejrzenie o chorobę zawodową musi być zgłoszone na piśmie do właściwego

państwowego inspektora sanitarnego oraz właściwego inspektora pracy. Podejrzenie
o chorobę zawodową zgłasza pracodawca, lekarz, który podczas wykonywania zawodu
powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika. Sam pracownik, który podejrzewa
u siebie chorobę zawodową, także może ją zgłosić za pośrednictwem lekarza, sprawującego
opiekę profilaktyczną nad pracownikiem

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki jest podstawowy akt prawny określający prawa i obowiązki pracownika
i pracodawcy?

Jakie są obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

Kiedy pracownik jest pracownikiem młodocianym?

Jaki jest dozwolony czas pracy młodocianych?

Na jakie grupy podzielono prace zabronione młodocianym?

Kto może odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa w zakładzie
ceramicznym?

Jakie są kary za naruszenie przepisów o ochronie pracy?

Co uważa się za choroby zawodowe?

Na jakie choroby zawodowe narażeni są pracownicy zakładów ceramicznych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy na podstawie Kodeksu pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy,

zanotować numery wybranych artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Obowiązkiem pracownika i pracodawcy jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy. Określ jakie obowiązki pracownika wynikają z wymienionych w tabeli
obowiązków pracodawcy i wpisz je w tabelę.

Pracodawca jest obowiązany

Pracownik jest obowiązany

Organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy

Przestrzegać.
.

Stosować

rodki

zapobiegające

chorobom

zawodowym oraz innym chorobom związanych
z wykonywaną pracą.

Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o obowiązkach pracownika i pracodawcy
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy.

Ćwiczenie 3

Określ, kto może odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o naruszeniu wymogów bezpieczeństwa pracy,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Określ, na podstawie Kodeksu, pracy rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie

zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o rodzajach kar za naruszenie przepisów o
ochronie pracy,

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

krótko scharakteryzować poszczególne kary za naruszenie przepisów z Kodeksu pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Podaj definicję choroby zawodowej. Wyszukaj w wykazie chorób zawodowych choroby,

którymi są zagrożeni pracownicy zakładów ceramicznych. Scharakteryzuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować chorobę zawodową,

wyszukać w wykazie chorób zawodowych, choroby ceramików,

scharakteryzować typowe choroby zawodowe ceramików,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

aktualny wykaz chorób zawodowych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

odnaleźć w odpowiednich przepisach prawa pracownika?

odnaleźć w odpowiednich przepisach obowiązki pracownika?

odnaleźć w odpowiednich przepisach obowiązki pracodawcy?

scharakteryzować obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy?

określić, w jakim przypadku na stanowisku pracy może być zatrudniony
pracownik młodociany?

określić, w jakich godzinach pracy może być zatrudniony młodociany?

określić, kto odpowiada za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy?

określić rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie pracy?

wyszukać w wykazie chorób zawodowych choroby, którymi są zagrożeni
pracownicy zakładów ceramicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne. Środki
ochrony indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

Przez czynniki niebezpieczne występujące w środowisku pracy należy rozumieć czynniki

rodowiska pracy mogące spowodować utratę zdrowia lub życia człowieka w przypadku

kolizyjnego zetknięci się z nimi.

W środowisku pracy mogą wystąpić zagrożenia:

−

związane z przemieszczaniem się ludzi po terenie i drogach wewnątrzzakładowych oraz
drogach komunikacyjnych,

−

spowodowane poparzeniem o charakterze termicznym, chemicznym, w wyniku działania
prądu elektrycznego i skoncentrowanej energii promieniowania,

−

spowodowane porażeniem prądem elektrycznym,

−

spowodowane pożarem i wybuchem,

−

spowodowane elementami ruchomymi i luźnymi (rys. 1),

−

spowodowane elementami ostrymi i wystającymi (rys. 2),

−

spowodowane hałasem.

Rys.1. Przykłady miejsc niebezpiecznych: a) sprzęgła tarczowego, b) napędu zębatego,

c) napędu pasowego, d) koła zębatego i zębatki [6, s.103]

Rys. 2. Przykłady miejsc niebezpiecznych różnych mechanizmów: a) korbowodu, b) suwaka

strugarki poprzecznej, c) wystającego klina i wkręta, d) ślimaka w obudowie, e) korby
ręcznej [6, s.103]

Czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy
Czynniki chemiczne

Czynniki chemiczne dzieli się na:

−

czynniki szkodliwe, które prowadzą lub mogą prowadzić do schorzenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

czynniki niebezpieczne, które prowadzą lub mogą prowadzić do urazu.
Ten sam czynnik chemiczny może w zależności od poziomu oddziaływania i innych

warunków, stać się czynnikiem szkodliwym lub niebezpiecznym.

W zależności od rodzaju działania na organizm człowieka czynniki chemiczne mogą być:

toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze.

Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe

oraz przewód pokarmowy (rys.3).

Rys. 3.

Drogi przedostawania się chemikaliów do organizmu [4, s. 51]

Przy stosowaniu produktów chemicznych: pestycydów, związków ołowiu, epoksydów,

izocyjanidów, bardzo ważna jest higiena osobista. Prawidłowe zachowanie higieny po pracy
z materiałami chemicznymi (rys. 4) polega na tym, by nie dopuszczać do tego, aby brudne
ubrania robocze rozprzestrzeniały substancje szkodliwe w domu.

Rys. 4.

Prawidłowe zachowanie po pracy z materiałami chemicznymi [4, s. 95]

Czynniki fizyczne

Do czynników niebezpiecznych o charakterze fizycznym zalicza się:

–

hałas,

–

pyły,

–

drgania mechaniczne o działaniu ogólnym i o działaniu miejscowym,

–

promieniowanie elektromagnetyczne, optyczne, laserowe,

–

mikroklimat (gorący i zimny).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynniki psychofizyczne

Do czynników psychofizycznych należą:

−

obciążenie fizyczne statyczne i dynamiczne,

−

obciążenie nerwowo – psychiczne, takie jak obciążenie umysłu, niedociążenie lub
przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne.
Powodują one zmęczenie, które prowadzi do wyraźnego spadku wydajności pracy.

Z tego też względu, dość często, są nazywane czynnikami uciążliwymi. Są też przyczyną
wypadków przy pracy, a czasem chorób, z których część jest uznawana za choroby
zawodowe.

Czynniki biologiczne

Do czynników biologicznych zaliczamy:

–

zwierzęta hodowlane,

–

choroby wywołane przez bakterie i wirusy (na przykład: gruźlica, salmonella, czerwonka,
borelioza, kiła, rzeżączka, wścieklizna),

–

choroby inwazyjne,

–

choroby pasożytnicze wywołane przez pierwotniaki, nicienie, tasiemce, grzyby.
Organizmy żywe (zwierzęta hodowlane, drobnoustroje), produkty ich przemiany materii,

martwe szczątki roślinne i zwierzęce występujące w środowisku pracy mogą być przyczyną
wypadku, spowodować pogorszenie stanu zdrowia pracowników, także choroby zawodowe.

Prace szczególnie niebezpieczne

Są to prace, przy wykonywaniu których występuje zwiększone zagrożenie życia lub

zdrowia pracownika, lub prace wykonywane w trudnych warunkach, uznawane przez
pracodawcę za szczególnie niebezpieczne.

Do prac szczególnie niebezpiecznych należą takie, które powinny być wykonywane przez

co najmniej dwie osoby ze względu na zwiększone ryzyko. Są to prace:
–

prowadzone przy użyciu i transporcie materiałów niebezpiecznych (rys. 5),

–

prowadzone w zagłębieniach poniżej poziomu gruntu, w kanałach, w wykopach,
w zbiornikach, wewnątrz urządzeń technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach
zamkniętych,

–

na wysokości,

–

spawalnicze

–

z wykorzystaniem urządzeń ciśnieniowych
(Rozporządzenie MPiPS z dnia 26.09.1997r. o ogólnych przepisach bezpieczeństwa

i higieny pracy Dz.U. Nr 129 poz. 844 z dnia 23.10.1997r.)

Rys. 5.

Wybrane znaki i symbole oznaczające kategorie bezpieczeństwa [1]

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

Art. 237 Kp

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

rodki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych

i szkodliwych

dla

zdrowia

czynników

występujących

rodowisku

pracy

oraz poinformować go o sposobach posługiwania się tymi środkami,

−

odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach.

Odzież ochronna zabezpiecza pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska

zewnętrznego: mechanicznymi, chemicznymi, termicznymi.

Urządzenia ochronne są to urządzenia, które:

−

zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń
technicznych (rys. 6)

−

uniemożliwiają dostęp do stref niebezpiecznych,

−

nie pozwalają na uruchomienie elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się
w strefie niebezpiecznej,

−−−−

powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie
niebezpiecznej.

Rys. 6.

Urządzenie ochronne sterowane fotokomórką. Do uruchomienia maszyny i utrzymania jej
w ruchu należy użyć obu rąk. Jeżeli dłoń nie znajdzie się w polu fotokomórki, maszyna
automatycznie zatrzyma się [4, s. 23]

Osłona jest to element lub zestaw elementów konstrukcyjnych służących do ochrony

człowieka przed uszkodzeniami ciała, które mogłyby spowodować pracujące części
mechanizmów i układów roboczych maszyn.

Środki ochrony zbiorowej są to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy

ludzi, w tym też pojedynczych osób przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami
występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami
technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach, na
przykład osłony urządzeń napędowych.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony

indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym
stanowisku pracy.

Pracodawca jest obowiązany dopilnować, żeby stosowane środki ochrony indywidualnej

oraz odzież i obuwie robocze miały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić
odpowiednie ich pranie, konserwację, naprawę, odkażanie i odpylanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do środków ochrony indywidualnej, które są opatrzone odpowiednimi symbolami zalicza

się:
U – odzież ochronną (na przykład: płaszcze, kurtki, fartuchy przednie, czapki, berety,

chustki),

N – ochrony kończyn dolnych ( na przykład: buty, trzewiki, getry, saperki),
R – ochrony kończyn górnych (np. rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G – ochrony głowy (na przykład: hełmy ochronne),
T – ochrony oczu i twarzy (na przykład: okulary, tarcze, osłony twarzy (rys. 7),
S – ochrony słuchu ( na przykład: wkładki przeciwhałasowe, hełmy),
D – ochrony układu oddechowego (na przykład: półmaski, maski (rys. 8).

Rys. 7.

Różne typy okularów ochronnych – gogle (o oprawach przylegających) [6, s. 213]

Rys. 8.

Półmaski z filtrem [4, s. 63]

Do odzieży i obuwia roboczego zalicza się: ubrania, kombinezony, fartuchy, bluzy,

koszule, bluzki, spodnie, fartuchy przednie, fartuchy częściowe, bieliznę osobista, czapki,
czepki, furażerki, chusty, kaptury. Odzież roboczą przydziela się pracownikom stale
wykonującym prace, przy których występuje intensywne zabrudzenie, przykra woń bądź
działają czynniki mechaniczne powodujące przetarcie, rozdarcie, przyspieszone niszczenie
odzieży własnej pracownika, a także na określone wymagania sanitarne i higieniczne.

Bieliznę osobistą i koszule przydziela się wtedy, gdy są niezbędne do używania pod

odzieżą roboczą ze względu na wykonywanie prac powodujących intensywne brudzenie
i przykrą woń oraz na uzasadnione wymagania sanitarne.

Do obuwia roboczego zalicza się: trzewiki, półbuty, saperki, sandały, obuwie

profilaktyczne.

Obuwie robocze przydziela się pracownikom stale zatrudnionym, do prac, przy których

występuje intensywne brudzenie lub przyspieszone niszczenie obuwia. Obuwie
profilaktyczne przydziela się do prac wykonywanych w pozycji stojącej.

Odzież i obuwie robocze powinny być używane przez pracownika w miejscu pracy

i zgodnie z ich przeznaczeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W razie utraty lub zniszczenia środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia

roboczego zakład pracy jest obowiązany wydać pracowników niezwłocznie inne środki
ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze przewidziane na danym stanowisku.

Jeżeli utrata lub zniszczenie tych przedmiotów nastąpiły z winy pracownika, jest on

obowiązany uiścić kwotę równą niezamortyzowanej części wartości utraconych
lub zniszczonych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.

Ryzyko zawodowe
Zagadnienie oceny stanu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia w zakładzie pracy

związane jest ściśle z pojęciem oceny ryzyka zawodowego. Określenie ryzyka
w przedsiębiorstwie może być prowadzone na różnych poziomach, od oceny ryzyka przy
maszynach i stanowiskach pracy, aż do globalnej oceny ryzyka z uwzględnieniem wszystkich
czynników wpływających na ryzyko osób zatrudnionych jak i przebywających w otoczeniu
zakładu.

Na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997

roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. z 2003r., Dz. U.
Nr.169, poz.1650) definicja ryzyka zawodowego brzmi: ryzyko zawodowe oznacza
prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą,
powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków
zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy
lub sposobu wykonywania pracy.

Przez wiele lat ryzyko zawodowe rozumiane było jako zagrożenie zdrowia pracowników,

co powodowało koncentrowanie się przede wszystkim na potencjalnych urazach
pracowników i chorobach zawodowych. Przeprowadzone badania wykazały, że straty
przedsiębiorstwa spowodowane wypadkami są bardzo wysokie, ale straty spowodowane
urazami i chorobami zawodowymi pracowników stanowią kilka procent ogółu strat
ponoszonych przez przedsiębiorstwo w wyniku wypadków (wypadki przy pracy, awarie,
pożary i wybuchy). Przyjęta obecnie definicja odnosi się również do zdarzeń powodujących
straty, a w szczególności powodujących utratę zdrowia przez pracowników. Taki punkt
widzenia zmusza do analizy wszystkich scenariuszy wypadkowych, również tych, w których
zagrożony jest majątek przedsiębiorstwa. Dopiero w ten sposób przeprowadzona i rozumiana
analiza ryzyka pozwala na efektywne zarządzanie bezpieczeństwem pracy.

Warto podkreślić, że dokładne określenie prawdopodobieństwa, a co się z tym wiąże,

poziomu ryzyka, może być bardzo trudne. Dlatego w praktyce posługujemy się wartościami
przybliżonymi zarówno przy określaniu wysokości potencjalnych strat, jak i przy określaniu
prawdopodobieństw. Jednak nawet takie przybliżone oceny ryzyka są bardzo przydatne przy
ustalaniu priorytetów i wyborze najkorzystniejszych dla zakładu działań ograniczających
ryzyko.

Oceny ryzyka dokonujemy na podstawie kombinacji dwóch elementów:
Ryzyko zawodowe R = P * S

P – prawdopodobieństwo wystąpienia urazu lub utraty zdrowia,
S – ciężkość następstw.
Oszacowanie

ryzyka

zawodowego

związanego

poszczególnymi

zagrożeniami

zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu:

−

prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń,

−

stopnia ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela.1. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej [10, s. 155]

Prawdopodobieństwo

wystąpienia urazu

lub utraty
S zdrowia

Ciężkość P
następstw

A
Wysoce prawdopodobne

B
Prawdopodobne

C
Mało prawdopodobne

I
Duża

[5]
bardzo duże ryzyko

[4]
duże ryzyko

[3]
ś

rednie ryzyko

II
Ś

rednia

[4]
duże ryzyko

[3]
ś

rednie ryzyko

[2]
małe ryzyko

III
Mała

[3]
ś

rednie ryzyko

[2]
małe ryzyko

[1]
bardzo małe ryzyko

Oszacowanie ryzyka daje pracodawcy podstawę do podjęcia niezbędnych działań w celu

obniżenia ryzyka do akceptowalnego.

Pierwszą ocenę ryzyka zawodowego na stanowisku pracy przeprowadzamy przed

oddaniem go do eksploatacji. Następne oceny przeprowadzamy po zastosowaniu środków
technicznych, organizacyjnych czy ludzkich obniżających ryzyko w celu sprawdzenia, czy
przyniosły one zamierzoną poprawę warunków pracy na danym stanowisku. Należy pamiętać,
ż

e ocenę ryzyka przeprowadza się także:

−

przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

−

po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych,

−

w wypadku istotnych zmian organizacyjnych i technologicznych, czy w razie zdarzenia
wypadkowego.

Zgodnie z art. 266 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany informować

pracowników o ryzyku które wiąże się z wykonywaną przez niego pracą, oraz o zasadach
ochrony przed występującymi zagrożeniami.
Aby, poinformować pracowników o ryzyku zawodowym pracodawca musi najpierw ocenić
jego wielkości na poszczególnych stanowiskach pracy i w zależności od tego zastosować
odpowiednie środki chroniące pracowników przed występującymi zagrożeniami, czyli
czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi.
1.

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące
przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające
ryzyko. W szczególności pracodawca zobowiązany jest zapewnić:
–

organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed
zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla
zdrowia oraz uciążliwości,

–

likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie
technologii materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy
stosować rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony
zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników.

W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań
organizacyjnych i technicznych wystarczające, pracodawca jest zobowiązany zapewnić
pracownikom środki ochrony indywidualnej, o rodzaju i poziomu zagrożeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dzięki prawidłowo przeprowadzonej ocenie ryzyka na stanowisku pracy pracodawca

spełni wymagania przepisów prawnych i będzie miał następujące korzyści:

−

wiadomość, jakie występują zagrożenia, jakie jest ryzyko i czy zastosowane środki

profilaktyczne są wystarczające,

−

zamiast intuicji – celowe zarządzanie ryzykiem.

W celu przeprowadzenia prawidłowej oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

należy przeprowadzić następujące, określone poniżej czynności, które nazwaliśmy etapami.
Etap 1. Opis stanowiska pracy i rodzaj wykonywanej pracy.
Etap 2. Identyfikacja zagrożeń.
Etap 3. Oszacowanie ryzyka zawodowego i porównanie z przyjętymi kryteriami.
Etap 4. Opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych.
Etap 5. Zapoznanie pracowników z oceną ryzyka.
Etap 6. Okresowa weryfikacja oceny ryzyka.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co należy rozumieć przez czynniki niebezpieczne występujące w środowisku pracy?

Co rozumiesz pod pojęciem biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

Jaki wpływ na pracownika ma działanie czynników niebezpiecznych i szkodliwych?

Jak dzielą się czynniki chemiczne niebezpieczne i szkodliwe w zależności od:

−

rodzaju działania na organizm ludzki,

−

sposobu wchłaniania czynnika?

Co rozumiesz przez fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

O czym pracodawca jest zobowiązany informować pracownika w związku
z zagrożeniami występującymi w środowisku pracy?

Co rozumiesz przez czynniki uciążliwe występujące w środowisku pracy?

Co rozumiesz przez psychofizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

Jakie prace zalicza się do prac szczególnie niebezpiecznych?

10.

Czy pracodawca może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym
stanowisku pracy?

11.

Co to są środki ochrony indywidualnej?

12.

Jakie funkcje spełniają urządzenia ochronne?

13.

Kto i kiedy przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj pojęcie „czynniki niebezpieczne”, uzupełnij tabele wpisując zagrożenia

występujące przy pracy z przedstawioną na rysunku szlifierką z wymiennym wrzecionem
poziomym (do szlifowania porcelany) oraz sposoby ograniczania lub likwidacji tych zagrożeń

Rysunek do ćwiczenia 1: Szlifierka z wymiennym wrzecionem poziomym:

1 – łoże, 2 – wrzeciono, 3 – tarcza [11, s. 226]

Urządzenie

Rodzaj czynnika

Metoda

ograniczenia

lub

likwidacji tych czynników

Szlifierka

(obróbka

powierzchni przy pomocy
tarcz szlifierskich)

Czynniki niebezpieczne:
–
–
–
Czynniki fizyczne:
–
–

–
–
–
–
–

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować pojęcie, czynniki niebezpieczne”,

uzupełnić tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagrożenia przy obsłudze
szlifierki z wymiennym wrzecionem oraz podać sposoby ograniczenia lub likwidacji
wpływu tych czynników na człowieka.

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Pod każdym rysunkiem napisz, w jaki sposób do organizmu człowieka dostają się

niebezpieczne i szkodliwe czynniki chemiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposoby przedostawania się niebezpiecznych i szkodliwych czynników chemicznych do organizmu człowieka

[4, s. 51]

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić, jakie mogą być źródła czynników niebezpiecznych,

opisać każdy rysunek w jaki sposób do organizmu człowieka dostają się niebezpieczne
i szkodliwe czynniki chemiczne,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wybierz i wpisz w odpowiednie miejsce czynniki uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne

występujące w środowisku pracy: porażenie prądem elektrycznym, mikroklimat gorący,
obciążenie fizyczne, prace w zbiornikach, elementy ruchome i luźne, oparzenia chemiczne,
pyły, choroby pasożytnicze, prace spawalnicze, obciążenie umysłu, czynniki toksyczne,
elementy ostre i wystające, bakterie i wirusy, obciążenie emocjonalne, transport materiałów
niebezpiecznych, promieniowanie elektromagnetyczne, prace w kanałach i wykopach.

Grupa

Czynniki: uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne

Zagrożenia

Czynniki biologiczne

Czynniki chemiczne

Czynniki fizyczne

Czynniki psychiczne

Prace szkodliwe niebezpieczne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować wskazane czynniki uciążliwe, szkodliwe i niebezpieczne i wpisać do
odpowiedniego wiersza,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz z zadaniem,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Opisz, jakie nakazy przedstawiają znaki umieszczone na rysunku obok?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować znaczenie symboli, krótko opisać czego dotyczą,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Wybierz (ze zgromadzonych w pracowni) środki ochrony indywidualnej oraz odzież

i obuwie robocze dla operatora urządzeń przemysłu ceramicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać ze (zgromadzonych w pracowni) środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie odpowiednie do pracy na stanowisku operatora urządzeń przemysłu
ceramicznego,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

rodki ochrony indywidualnej, odzież robocza i obuwie robocze według tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lp. Zakres wyposażenia

R – odzież i obuwie robocze
O – ochrony indywidualne

Przewidywany

okres

użytkowania

miesiącach

Zawód operator
urządzeń

przemysłu

ceramicznego

1. R – fartuch lub ubranie robocze

2. R – beret

3. R – trzewiki skórzane/gumowe

4. O – kamizelka ciepłochronna

3 o.z.

5. O – fartuch wodochronny

d.z.

6. O – rękawice ochronne

d.z.

7. O – okulary ochronne

d.z.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznać zagrożenia?

wyjaśnić, co rozumiesz przez czynniki niebezpieczne?

wskazać drogi, jakimi dostają się do organizmu człowieka substancje
chemiczne?

wymienić czynniki niebezpieczne i szkodliwe, które najczęściej
występują w środowisku pracy?

rozpoznać czynniki niebezpieczne i szkodliwe, które najczęściej
występują w środowisku pracy?

określić, jakie obowiązki nakłada Kodeks pracy na pracodawcę
w związku

występowaniem

czynników

niebezpiecznych

i szkodliwych?

rozróżnić środki ochrony indywidualnej i odzież roboczą?

rozpoznać znaki nakazu stosowania środków ochrony indywidualnej?

dobrać środki ochrony indywidualnej, odzież roboczą i obuwie dla
operatora urządzeń przemysłu ceramicznego?

10)

zdefiniować pojęcie ryzyka zawodowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Organizacja stanowiska pracy. Zasady ochrony środowiska
w zakładzie ceramicznym

4.3.1. Materiał nauczania

Każde stanowisko pracy powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii.
Ergonomia to nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska

i warunków pracy do anatomicznych i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając
sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim
koszcie biologicznym.

Ergonomia to wiedza, która charakteryzuje możliwości człowieka do prawidłowego

projektowania narzędzi, maszyn, systemów pracy i środowiska, zapewniającego bezpieczną

i efektywną pracę.
Coraz powszechniejszą jest świadomość projektantów i pracodawców, że człowiek

będzie w stanie osiągnąć dużą wydajność pod warunkiem harmonijnego współdziałania
z technicznymi środkami pracy oraz środowiskiem. Jest to możliwe tyko wtedy, jeśli praca

i środki do jej wykonania są zaprojektowane na miarę psychospołecznych możliwości

człowieka, co jest celem ergonomii.

W celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczenia pracy

powinny być utrzymane w czystości i porządku, remontowane i konserwowane.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

−

oświetlenie naturalne i sztuczne,

−

odpowiednią temperaturę,

−

wymianę powietrza (wentylację, klimatyzację),

−

zabezpieczenie przed wilgocią,

−

odpowiednie wymiary pomieszczeń,

−

zabezpieczenie przed uciążliwymi dźwiękami i drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia,

−

zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,

−

zabezpieczenie przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami,

−

właściwą odporność ogniową elementów,

−

możliwość ewakuacji.

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego

terenu z pewnymi wyjątkami (np. garaże, kotłownie, warsztaty podręczne).

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań

bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem:

−

rodzaju wykonywanej pracy,

−

stosowanych technologii,

−

czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
Drzwi nie mogą być zamykane w sposób uniemożliwiający wyjście z pomieszczenia

pracy. W każdym pomieszczeniu zakładu pracy drzwi powinny być otwierane na zewnątrz.

Dobrze urządzone stanowisko robocze powinno być zaopatrzone w sprzęt pomocniczy,

służący do prawidłowego rozmieszczenia przedmiotów i narzędzi używanych do pracy.
Do tego celu stosuje się zasobniki, półki, stojaki, szafy z szufladami.

Wyposażenie stanowiska roboczego powinno być tak rozmieszczone, aby pracownik

w czasie pracy nie był zmuszony do wykonywania zbędnych, jałowych ruchów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedmioty i narzędzia używane najczęściej powinny znajdować się najbliżej, rzadziej

używane mogą być położone dalej.

Zasady utworzenia stanowiska pracy na przykładzie prasy mechanicznej

Na rysunku 9 pokazano schemat jednego z wariantów urządzenia pracy przy prasie

mechanicznej. Powierzchnia stanowiska roboczego w tym przypadku powinna być dobrana
do rodzaju wykonywanej produkcji. Prasy należą do obrabiarek o dużej wydajności, należy
więc zaplanować dużo miejsca na gromadzenie przerabianego materiału.

W zależności od rodzaju wykonywanej produkcji przy prasie powinny być rozmieszczone

pojemniki na półwyroby, wyroby gotowe oraz odpady w sposób jak najbardziej racjonalny.

Rys. 9. Przykładowe rozplanowanie stanowiska roboczego przy prasie 1 – prasa, 2 – stół na półwyroby,

3 – pojemnik na wytłoczki, 4 – pojemnik na odpadki, 5 – miejsce dla obsługującego prasę
[5, s. 62]

Pracownik obsługujący prasę powinien być wyposażony w odpowiednią odzież roboczą.

Wszystkie urządzenia sterujące (dźwignie, przyciski, przełączniki) powinny mieć oznaczenia
swoich funkcji. Napisy muszą być czytelne i przymocowane tak, aby nie zaszła możliwość
mylnego włączenia.

Na każdym stanowisku pracy powinna być wywieszona w widocznym miejscu instrukcja

bhp, określająca bezpieczne metody pracy.

Pracownik obsługujący maszyny i urządzenia w przemyśle ceramicznym powinien

pamiętać o tym, że;

−

szczególnie niebezpieczne są wszelkie części wirujące, jak koła pasowe czy przekładnie
i dlatego należy stosować osłony,

−

zabrania się czyszczenia lub naprawy maszyn i urządzeń w czasie ruchu
oraz bezpośredniego smarowania części ruchomych (prace takie można wykonywać
po zatrzymaniu urządzenia oraz zabezpieczeniu wyłącznika),

−

za właściwą obsługę maszyn i urządzeń w czasie eksploatacji oraz za ewentualne
wypadki odpowiadają osoby z kierownictwa i obsługi,

−

osoby z kierownictwa i obsługi powinny być odpowiednio przeszkolone,

−

stan maszyn powinien być bieżąco kontrolowany, tak aby wszelkie zaistniałe usterki
mogły być szybko usunięte.
Jednym z bardzo ważnych czynników (prócz porządku i czystości), wpływających na

wydajność i jakość pracy, jest właściwy dobór barw ścian, sufitów i urządzeń produkcyjnych
w zakładzie pracy.

Badania z tego zakresu wykazały, że w zakładach pracy, w których stosowano właściwy dobór

barw pomieszczeń i urządzeń technicznych, wypadki przy pracy zdarzają się znacznie rzadziej.

Przestrzenne warunki pracy, czyli organizacja stanowiska pracy ma duży wpływ na

zdrowie pracownika. Warunki te to:

−

parametry pomieszczenia w których odbywa się praca,

−

parametry maszyn i urządzeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

oświetlenie miejsca pracy,

−

odpowiednie przerwy w pracy,

−

wiczenia fizyczno-relaksacyjne i wzmacniające organizm.

Zasady ochrony środowiska w zakładzie ceramicznym

Współczesny rozwój cywilizacji technicznej może doprowadzić do głębokiej dewastacji

otaczającego nas środowiska przyrodniczego. Dlatego ochrona środowiska jest niezbędnym
warunkiem bytu i rozwoju ludzkości. Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady
ochrony środowiska jest ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. z 2008 r.
Dz. U. Nr 25 poz.150 z późn. zm.)

Przez ochronę środowiska – rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań,

umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega
w szczególności na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami
ś

rodowiska

zgodnie

zasadą

zrównoważonego

rozwoju,

przeciwdziałaniu

zanieczyszczeniem, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Człowiek jest uzależniony od środowiska. Tlen niezbędny do oddychania jest pobierany

wraz z powietrzem atmosferycznym, jego zapas musi być bez przerwy uzupełniany przez
rośliny zielone. Obniżenie produkcji tlenu przez rośliny prowadzi do zakłócenia bilansu tego
pierwiastka w biosferze. Woda, którą pijemy jest pobierana z rzek lub studni, powinna być
czysta i nie zawierać związków szkodliwych dla organizmu człowieka. Na obszarach
zamieszkanych przez ludność w planach zagospodarowania przestrzennego określa się
programy szczególnego wykorzystania powierzchni ziemi i szczególnego gospodarowania
zasobami ziemi. Zapewnia się kompleksowe rozwiązania, ze szczególnym uwzględnieniem
gospodarki wodnej, odprowadzenia ścieków, składowania i unieszkodliwiania odpadów.
Jednocześnie plany te uwzględniają ochronę: warunków klimatycznych i piękna krajobrazu,
powietrza atmosferycznego, przed hałasem i ochronę powierzchni ziemi– a zwłaszcza gleby.
Gleba pełni bowiem funkcję regulatora procesów zachodzących w środowisku– umożliwia
utrzymania równowagi w przyrodzie.

ródłami zanieczyszczeń są:

−

procesy utleniania: bezpośrednie spalanie paliw (gotowanie posiłków, ogrzewanie wody),
palenie tytoniu, procesy oddychania,

−

materiały budowlane lub wykończeniowe,

−

procesy technologiczne.
Konstruktorzy, projektanci i producenci urządzeń technicznych są obowiązani do tego,

aby maszyny i urządzenia techniczne odpowiadały wymaganiom ochrony środowiska.

Ochrona powierzchni ziemi

W szczególności dotyczy to ochrony gleby przed erozją, niszczeniem mechanicznym,

zanieczyszczeniem substancjami szkodliwymi.

Ochrona wód

Istnieje rozporządzenie w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wód i warunków

wprowadzania ścieków do wody i do ziemi. Jeżeli do instalacji kanalizacyjnej wprowadza się
ś

cieki które nie odpowiadają warunkom wprowadzenia ścieków do wody i ziemi, to instalacja

ta musi być wyposażona w urządzenie do oczyszczania ścieków (np. oddzielacze olejów
i benzyny, neutralizatory kwaśnych ścieków, osadniki do zatrzymywania zawiesin, piasku,
ż

wiru).

Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami

ródłem zanieczyszczenia powietrza w miejscu pracy mogą być procesy technologiczne

i czynności robocze. Zanieczyszczenia te mogą występować w postaci pyłów, par i gazów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególnie szkodliwe dla zdrowia są:

−

pyły zawierające wolny dwutlenek krzemu, głównie jego odmiany krystaliczne – pyły
krzemianów: azbestu, talku, miki, grafitu,

−

pyły pochodzenia nieorganicznego ( pyły niektórych metali i ich tlenki),

−

pyły pochodzenia organicznego( pyły drewna twardego, buku i dębu ),

−

pyły niektórych tworzyw sztucznych, lotne związki ołowiu, rtęci, tlenku węgla,
rozpuszczalniki organiczne.
Stosowane są różne formy walki z pyłami, na przykład: pneumatyczny przeładunek

produktów pylących przewożonych luzem, transport w kontenerach i innych opakowaniach
ograniczających wydzielanie pyłu przy przeładunku i dystrybucji, zmechanizowanie prac
załadunkowych i wyładunkowych produktów pylących przewożonych luzem.

W miejscach, w których wydzielają się substancje trujące w postaci, gazów, par

lub pyłów powinny być instalowane miejscowe mechaniczne urządzenia wentylacyjne
(rys. 10), najczęściej połączone z odpowiednio szczelną obudową, która nie dopuszcza
szkodliwych czynników do środowiska pracy. Oprócz miejscowej stosowana jest wentylacja
mechaniczna ogólna (rys. 11) i klimatyzacja.

Rys. 10.

Instalacja odciągu miejscowego stosowana wtedy, kiedy wykonuje się spawanie metali
pokrytych stopem ołowiu, kadmu lub cynku, gdyż gromadzą się wtedy niebezpieczne opary
gazów [4, s. 27]

Rys. 11. Wentylacja mechaniczna miejscowa kombinowana z wentylacją mechaniczną ogólną:

każda maszyna jest zaopatrzona w urządzenia wentylacji miejscowej wychwytującej
zanieczyszczenia 2 w miejscu ich powstania, natomiast urządzenia mechanicznej
wentylacji ogólnej tłoczą specjalnymi przewodami świeże powietrze 1 do całego
pomieszczenia; powstaje wówczas nadciśnienie, które sprzyja efektywności wentylacji
miejscowej [3, s. 61]

Ochrona przed hałasem i drganiami

Zjawisko hałasu występuje powszechnie w każdym środowisku pracy, gdzie

spowodowane jest stosowaniem maszyn o coraz większej mocy i rosnącej liczbie obrotów,
a także w środowisku bytowania: w mieszkaniu w blokach mieszkalnych niedostatecznie
izolowanych przed hałasem) i podczas stosowania zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

domowego, na ulicy – w wyniku masowej motoryzacji, a nawet w miejscach przeznaczonych
na odpoczynek.

Wdrażanie modernizacji i postępu technicznego powinno zmierzać do ograniczenia

hałasu i drgań (rys.12).

Rys. 12. Kierunki działalności profilaktycznej przed hałasem w warunkach: a) przemysłu, b) pracy

biurowej. W dolnej części rysunku przedstawiono przedsięwzięcia ograniczające hałas,
posadowiono maszynę tak, aby ograniczyć drgania, zamocowano osłonę przeciwhałasową na
ź

ródle hałasu, wyłożono sufit i ściany materiałami dźwiękochłonnymi, zastosowano kask

dźwiękochłonny i odizolowano biuro grubą ścianą [3, s. 84]

Zagrożenie hałasem

Hałas jest czynnikiem oddziałującym negatywnie na samopoczucie psychiczne a przez

oddziaływanie na układ nerwowy także na zdrowie fizyczne człowieka. Może on być jedną
z przyczyn pogorszenia jakości i wydajności pracy. Hałas oddziałuje ujemnie na organ słuchu
i odśrodkowy układ nerwowy powoduje pojawienie się ostrego lub przewlekłego urazu
akustycznego, któremu towarzyszy wiele reakcji obronnych np. zmiana akcji serca, rytmu
oddychania, ciśnienia tętniczego krwi, temperatury ciała itp. Innymi objawami związanymi
z nadmiernym hałasem są bóle i zawroty głowy, osłabienie, zwiększona pobudliwość
nerwowa, zaburzenie snu, zwiększona potliwość, uszkodzenie słuchu. Hałas wpływa również
na zrozumiałości mowy, zaburza wzrok i rozprasza uwagę.

Z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia hałas można podzielić na hałas o poziomie:

−

poniżej 35 dB nie jest szkodliwy dla zdrowia, ale może być denerwujący; może
przeszkadzać w pracy wymagającej skupienia (projektowanie czy pisanie),

−

od 35 do 75 dB wywiera ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka; pociąga to za sobą
zmęczenie i spadek wydajności pracy, może on obniżyć zrozumienie mowy oraz
zasypianie i odpoczynek,

−

od 70 do 85 dB trwający stale, może powodować zmniejszenie wydajności pracy, trwałe
osłabienie słuchu, bóle głowy i ma ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka,

−

od 85 do 130 dB powoduje liczne uszkodzenia słuchu i różne schorzenia, takie jak
zaburzenia układu krążenia, nerwowego, równowagi i inne oraz uniemożliwia
zrozumiałość mowy nawet z odległości 0,5 metra,

–

od 130 do 150 dB pobudza do drgań niektóre wewnętrzne organy ludzkiego ciała,
powodując ich trwałe schorzenia, a niekiedy zupełne zniszczenie; praca w takim hałasie
może spowodować poważne osłabienie lub uszkodzenie słuchu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

powyżej 150 dB już po 5 minutach całkowicie paraliżuje działanie organizmu, powoduje
mdłości, zaburzenia równowagi, uniemożliwia wykonywanie skoordynowanych ruchów
kończyn, zmienia proporcje zawartości składników we krwi, powoduje stany lękowe
i depresyjne oraz inne objawy chorób psychicznych. Aż 80 procent osób pracujących
w hałasie o tym poziomie zapada na nieuleczalne choroby. Należy w związku z tym
pamiętać o używaniu środków ochrony słuchu, takich jak nauszniki przeciwhałasowe
lub wkładki przeciwhałasowe w przypadku przekroczenia dopuszczalnych 8 h pracy
dziennie przy 85 dB.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czym zajmuje się ergonomia?

Jakie wymagania ogólne powinny odpowiadać pomieszczenia pracy z uwagi na
bezpieczeństwo i higienę pracy?

Na co wpływa właściwy dobór barw ścian, sufitów i urządzeń produkcyjnych
w zakładzie pracy?

Na czym polega ochrona środowiska w miejscu pracy?

W jakiej postaci wydzielają się zanieczyszczenia na stanowisku pracy?

Jakie urządzenia ochronne powinny być stosowane w miejscach, gdzie wydzielają się
substancje trujące w postaci pyłów, gazów, par?

Jakie działania są podejmowane w celu ograniczenia hałasu i drgań?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz, które zdanie są prawdziwe, a które fałszywe:

Zadanie

Prawda Fałsz

Każde stanowisko pracy powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii.

W celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczenia pracy powinny
być utrzymane w czystości, porządku, remontowane i niekonserwowane.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić: możliwość ewakuacji, zabezpieczenie przed
szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami, odpowiednią temperaturę,

Pomieszczenia stałej pracy powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego terenu z
pewnymi wyjątkami (np. garaże, kotłownie, warsztaty podręczne).

Wyposażenie stanowiska roboczego powinno być tak rozmieszczone, aby pracownik
w czasie pracy był zmuszony do wykonywania zbędnych, jałowych ruchów.

Drzwi nie mogą być zamykane w sposób uniemożliwiający wyjście z pomieszczenia pracy.
W każdym pomieszczeniu zakładu pracy drzwi powinny być otwierane na zewnątrz.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem:

–

rodzaju wykonywanej pracy,

–

stosowanych technologii,

–

czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować treść zadań decydując czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Znajdź i popraw błędy w zdaniach. Podkreśl wyraz lub zwrot użyty błędnie, a we

wskazanym miejscu wpisz jakim wyrazem lub zwrotem należy go zastąpić. Każde zdanie
zawiera dokładnie jeden błąd.

1. Szczególnie bezpieczne są wszelkie części wirujące, jak koła pasowe czy

przekładnie i dlatego należy stosować osłony.

2. Zabrania się czyszczenia lub naprawy maszyn i urządzeń w czasie postoju oraz

bezpośredniego smarowania części ruchomych (prace takie można wykonywać po
zatrzymaniu urządzenia oraz zabezpieczeniu wyłącznika).

3. Za właściwą obsługę maszyn i urządzeń w czasie eksploatacji oraz za ewentualne

wypadki nie odpowiadają osoby z kierownictwa i obsługi.

4. Osoby z kierownictwa i obsługi nie powinny być odpowiednio przeszkolone.

5. Stan maszyn nie powinien być bieżąco kontrolowany, tak aby wszelkie zaistniałe

usterki mogły być szybko usunięte.

6. Osoby z kierownictwa i obsługi powinny być odpowiednio przeszkolone.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokładnie przeczytać zdania,

przeanalizować treść zadań decydując, w którym miejscu znajduje się błąd,

zadecydować w jaki sposób błąd powinien być poprawiony,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj jakie wymagania stawia Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony

rodowiska (tj. z 2008 r., Dz.U. Nr 25, poz.150 z późn. zm.) projektantom i producentom

maszyn i urządzeń technicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować Prawo ochrony środowiska,

wyszukać wymagania jakie stawia ustawa względem projektantów i producentów
maszyn i urządzeń technicznych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Prawo ochrony środowiska,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Wyjaśnij, dlaczego ochrona powietrza, gleby i wody przed zanieczyszczeniami ma

ogromne znaczenie dla organizmu człowieka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować i wyjaśnić, dlaczego ochrona powietrza, gleby i wody przed
zanieczyszczeniami ma ogromne znaczenie dla organizmu człowieka,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

omówić jakie warunki muszą spełniać pomieszczenia pracy?

wyjaśnić, jakie wymagania powinny spełniać powierzchnia i wysokość

pomieszczeń pracy?

prawidłowo przygotować stanowisko robocze?

zadbać o odpowiednie rozmieszczenie sprzętu pomocniczego?

określić, o czym należy pamiętać obsługując maszyny i urządzenia

ceramiczne?

określić, jakie czynniki środowiska mają decydujące znaczenie dla

zdrowia człowieka?

wskazać czynności wykonywane na stanowisku pracy operatora

urządzeń ceramicznych, które powodują powstawanie pyłów?

określić co można zrobić na stanowisku pracy operatora urządzeń

ceramicznych, aby zmniejszyć ilość pyłów przedostających się do
ś

rodowiska?

wyjaśnić potrzebę stosowania ochron osobistych słuchu na stanowisku

operatora urządzeń ceramicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Wymagania higieniczno-sanitarne, bezpieczeństwa pracy oraz
bezpieczeństwa

przeciwpożarowego

przemyśle

ceramicznym

4.4.1. Materiał nauczania

Obiekty na terenie zakładu pracy

Przepisy techniczno-budowlane określają wymagania, zgodnie z którymi powinny być

zbudowane i utrzymywane budynki i inne obiekty budowlane, w których znajdują
pomieszczenia pracy.

Na terenie zakładu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić:

−

drogi komunikacyjne i transportowe,

−

drogi dla pieszych,

−

dojazdy pożarowe,

−

oświetlenie elektryczne wszystkich miejsc na terenie zakładu pracy, w których mogą
przebywać pracownicy w porze nocnej lub jeżeli oświetlenie dzienne jest
niewystarczające,

−

wyposażenie zakładu w urządzenia zapobiegające zanieczyszczeniu lub skażeniu
powietrza, gruntu oraz wód substancjami chemicznymi, środkami promieniotwórczymi
albo biologicznie zakaźnymi w stopniu szkodliwym dla zdrowia ludzkiego w związku
z produkcją bądź inną działalnością zakładu pracy,

−

dostateczną ilość wody zdatnej do picia oraz do celów sanitarno-higienicznych,
gospodarczych, przeciwpożarowych.

Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

sanitarno-higieniczne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków
w jakiej ta praca jest wykonywana.

Do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się:

−

szatnie, umywalnie i pomieszczenia z natryskami, ustępy, jadalnie,

−

pomieszczenia: higieny osobistej kobiet, do prania, odkażania, suszenia i odpylania
odzieży roboczej i ochronnej, do ogrzewania się pracowników.

Powinny być one:

−

oświetlone,

−

ogrzewane,

−

wentylowane,

−

urządzenia utrzymywane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie
z nich i łatwe w utrzymaniu czystości,

−

urządzone oddzielnie dla mężczyzn i kobiet, jeżeli na jednej zmianie jest zatrudnionych
więcej niż pięciu pracowników.
(Wybrane zagadnienia z Rozporządzenia MPiPS z dnia 26.09.1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz.U. z dnia 23.10.1997 r. nr 129,
poz. 844.)

Znaki bezpieczeństwa

Znaki bezpieczeństwa (rys. 13) służą pracownikom, osobom przebywającym na terenie

zakładu oraz służbom ratowniczym (w przypadku zagrożeń i wypadków) do ewakuacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i szybkiego dotarcia do sprzętu oraz informują o zagrożeniach, nakazują sposoby
postępowania, jak również ostrzegają.

Rys.13. Znaki bezpieczeństwa: a) zakazu, b) ostrzegawczy, c) nakazu, d) informujący

o miejscach bezpiecznych [2, s.126]

Z tych względów znaki bezpieczeństwa dzieli się na:

−

zakazu (kształt koła i dominujący kolor czerwony),

−

ostrzegawcze (kształt trójkąta i dominujący kolor żółty),

−

nakazu (kształt koła i dominujący kolor niebieski),

−

informacyjne o miejscach bezpiecznych, drogi ewakuacji (kształt kwadratu lub
prostokąta i dominujący kolor zielony).

Zapobieganie pożarom i klęsce żywiołowej lub innemu miejscowemu zagrożeniu

Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, zapewniają ochronę

przeciwpożarową, obowiązany jest w szczególności:

−

przestrzegać wymagań przeciwpożarowych, instalacyjnych i technologicznych,

−

wyposażyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt pożarowy i ratowniczy oraz środki
gaśnicze zgodnie z zasadami określonymi w przepisach,

−

zapewnić konserwację i naprawę sprzętu oraz urządzeń, zgodnie z zasadami
i wymaganiami gwarantującymi sprawne i niezawodne ich funkcjonowanie,

−

zapewnić osobom przebywających w budynku, obiekcie lub na terenie bezpieczeństwo
i możliwość ewakuacji,

−

przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

−

zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,

−

ustalić sposoby postępowania na wypadek pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia.

Ochrona przeciwpożarowa

Pożar jest to niekontrolowany proces spalania odbywający się poza paleniskiem.

W miejscach zamieszkania, pracy i zgromadzeń publicznych pożar stanowi poważne
zagrożenie dla ludzkiego zdrowia i życia.
Najważniejsze przyczyny powstawania pożarów w zakładach pracy:

−

samozapalenie składowanych paliw, chemikaliów i odpadów,

−

wady konstrukcyjne urządzeń technicznych,

−

niewłaściwe użytkowanie urządzeń mechanicznych i elektrycznych,

−

niewłaściwe

przechowywanie

zabezpieczenie

materiałów

łatwo

palnych

i wybuchowych,

−

elektryczność statyczna,

−

wybuchy gazów skroplonych lub sprężonych, materiałów pirotechnicznych, pyłów
oraz oparów cieczy łatwo palnych,

−

brak ładu i porządku na i wokół stanowiska pracy i w pomieszczeniach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposoby walki z pożarami

Znane są dwa sposoby walki z pożarami, pierwszy z nich to tzw. obrona czynna,

stosowana wówczas, gdy walczymy już z powstałym ogniem, drugi natomiast to obrona
bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstania pożaru. Przy obronie czynnej
powinny być spełnione następujące warunki:

−

plan i wymiary budynku powinny umożliwiać szybką ewakuację ludzi w razie pożaru,

−

urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydranty) powinny być odpowiednio
rozmieszczone, tj. w pobliżu miejsc, w których pożar jest prawdopodobny oraz w pobliżu
wyjść,

−

instalacje alarmowe powinny być tak rozmieszczone, aby umożliwiały jak
najwcześniejsze zawiadomienie o wybuchu pożaru,

−

rozplanowanie budynków i ich otoczenia powinno być takie, aby umożliwiać straży
pożarnej dojazd i gaszenie pożaru.

W zakładach przemysłowych o dużym zagrożeniu pożarowym zakłada się specjalne

instalacje gaśnicze, np. tryskacze uruchamiane ręcznie lub działające automatycznie.
Instalacje automatyczne zaczynają działać pod wpływem wzrostu temperatury.

Typy pożarów

A -

spalaniu ulegają ciała stałe pochodzenia organicznego (paliwa stałe, drewno, papier,
tkaniny itp.),

B -

ogień obejmuje ciecze palne lub substancje stałe przechodzące w stan płynny pod
wpływem wysokiej temperatury (paliwa ciekłe, alkohole, oleje, smary, materiały
bitumiczne itp.),

C -

płoną gazy palne (acetylen, metan, propan-butan, wodór, gaz koksowniczy lub ziemny)

D -

zapaleniu uległy metale lekkie (magnez, sód, potas).
Podział ten ma istotne znaczenie przy wyborze odpowiedniego rodzaju środków

gaśniczych.

Pożary typu A można gasić wodą lub pianą tworzona przez zmieszanie wody

z substancją pianotwórczą, ponieważ środki te nie dopuszczają tlenu do pokrytych nimi
przedmiotów i obniżają temperaturę palącego się materiału. Wyjątkiem są sytuacje, gdy
ogniem objęte są urządzenia elektryczne pod napięciem lub palące się materiały wchodzące
z wodą w reakcje chemiczne, którym towarzyszy wydzielanie się wodoru lub tlenu
podtrzymującego palenie.

W takich przypadkach, jak również przy gaszeniu pożarów typu B, konieczne jest

stosowanie dwutlenku węgla. Jako gaz cięższy od powietrza wypełnia on szczelnie przestrzeń
objętego pożarem pomieszczenia poczynając od dolnych jego partii, co prowadzi w efekcie
do obniżenia stężenia tlenu w powietrzu. W przeciwieństwie do wody i piany – dwutlenek
węgla nie przewodzi elektryczności. Izoluje też przed dostępem tlenu palące się substancje
płynne, podczas gdy woda i piana powodują wypieranie lżejszych od wody palących się
płynów na powierzchnię środka gaśniczego.

Przy gaszeniu pożarów C należy przede wszystkim odciąć dopływ paliwa gazowego.

Jeżeli jest to niemożliwe, stosuje się specjalne środki i techniki gaszenia dostępne
zawodowym strażom pożarnym.

Pożary typu D oraz palące się instalacje i urządzenia elektryczne pod napięciem gasi się

przy pomocy specjalnych proszków gaśniczych.

Wszystkie wymienione środki gaśnicze stosowane są przy pomocy urządzeń zwanych

gaśnicami. Na każdej dopuszczonej do użytku gaśnicy umieszczony jest dobrze widoczny
napis informujący o rodzaju środka gaśniczego i typie pożaru, przy którym gaśnica może być
stosowana. Gaśnice dopuszczone do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem
oznaczone są dodatkowo literą E.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje sprzętu przeciwpożarowego
Gaśnice proszkowe:

−

z wewnętrznym ładunkiem zasilającym CO

dozowaniem środka gaśniczego przez

zawór lub prądownicę proszkową,

−

pod stałym ciśnieniem, z zaworem dozującym, wyposażonym we wskaźnik ciśnienia.

Zastosowany w gaśnicach proszek gaśniczy BC lub ABC oraz różne wersje pojemności

zbiorników pozwalają na szeroki zakres ich zastosowania. Są szczególnie zalecane do
zabezpieczania przeciwpożarowego różnych typów samochodów, garaży, biur, mieszkań,
warsztatów, magazynów, hal przemysłowych, zakładów energetycznych i chemicznych,
budynków administracji państwowej, służby zdrowia, oświaty, nauki, kultury itp.

Gaśnice śniegowe

Przeznaczone do gaszenia pożarów grupy BC oraz pożarów instalacji i urządzeń

elektrycznych

znajdujących

się

pod

napięciem.

Wykonane

bazie

butli

wysokociśnieniowych zawierających CO

. Zalecane do stosowania w energetyce, lakierniach,

magazynach, stacjach benzynowych i halach przemysłowych.

Gaśnice i agregaty pianowe

Przeznaczone do gaszenia pożarów grupy AB. Zalecane do stosowania w przemyśle

petrochemicznym, drzewnym, na stacjach paliw, w magazynach cieczy łatwopalnych, bazach
transportowych, zabudowaniach rolniczych.

Agregaty gaśnicze

Przeznaczone są do gaszenia pożarów grupy BC lub ABC (w zależności od stosowanego

proszku). Znajdują szczególne zastosowanie jako uzupełnienie sprzętu w akcjach
ratowniczych straży pożarnych, kolumn transportowych, jako zabezpieczenie lotnisk,
w rafineriach oraz innych dużych zakładach przemysłowych.

Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie
ceramicznym

Rozwój gospodarki jest związany z szybkim wdrażaniem nowych technologii, maszyn,

chemizacji, elektryfikacji, nowych metod organizacji pracy. Procesy produkcyjne i metody
pracy ulegają ciągłym zmianom. Coraz częściej stosuje się mechanizację prac ręcznych
i automatyzację całych procesów wytwórczych. Technika wyręcza człowieka z uciążliwej
pracy fizycznej, ale stwarza nie mniejsze zagrożenie dla życia i zdrowia. Projektanci.
Konstruktorzy, technolodzy muszą zwracać uwagę, aby przy projektowaniu i wdrażaniu
nowych środków produkcji nie powstawały warunki pracy, które mogą wpłynąć ujemnie na
zdrowie pracowników. Wymaga to ogólnej znajomości wpływu warunków pracy na
biologiczne, tzn. fizjologiczne i psychiczne właściwości człowieka. Główne kierunki
działania w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy:

–

wszechstronne przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy, uwzględniające
stan zdrowia, predyspozycje i zdolności,

–

przystosowanie technicznych i organizacyjnych uwarunkowań pracy oraz natężenie czynników
materialnych środowiska pracy i ryzyka zawodowego do biologicznych właściwości
człowieka,

–

przystosowanie

potrzeb

człowieka

różnorodnych

czynników

warunkujących

psychospołeczne środowisko pracy (kultura stosunków międzyludzkich, motywacje pracy).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Działania profilaktyczne przeciw wypadkom prowadzi się w następujących

kierunkach:

−

stosowania takiej organizacji pracy, która powoduje usunięcie zatrudnionych ze strefy
bezpośrednich zagrożeń, wymusza stosowanie bezpiecznych metod pracy i stwarza
warunki do bezpiecznej pracy,

−

wprowadzania takich rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych, które eliminują
(ograniczają) źródła zagrożeń urazowych (przez wdrażanie bezpiecznej techniki
lub stosowanie różnorodnych środków techniki bezpieczeństwa pracy),

−

odpowiedniego doboru pracowników do wymagań danej pracy pod względem
kwalifikacji zawodowych, sprawności psychoruchowych i zdrowotnych oraz stwarza się
pozytywne motywacje bezpiecznego zachowania i działania.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie przepisy określają wymagania jakimi powinny odpowiadać obiekty i budynki,
w których znajdują się pomieszczenia pracy?

Jakie wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy powinny spełniać
pomieszczenia pracy?

W jakim celu i dla kogo są stosowane znaki bezpieczeństwa na terenie zakładu pracy?

Jakie środki zapobiegawcze należy stosować w celu ochrony przeciwpożarowej budynku,
terenu zakładu pracy?

Czy warunki pracy mają wpływ na fizjologiczne i psychiczne właściwości człowieka?

Na co powinni zwrócić uwagę projektanci, konstruktorzy i technolodzy przy
projektowaniu i wdrażaniu nowych środków produkcji?

Jakie

uwarunkowania

należy

spełnić

podczas

kształtowania

bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy?

Jakie rozwiązania organizacyjne stosuje się, żeby przeciwdziałać wypadkom?

Jakie rozwiązania technologiczne i konstrukcyjne stosuje się, żeby przeciwdziałać
wypadkom?

10. Jaki znasz sprzęt przeciwpożarowy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z przedstawionymi znakami i uzupełnij opisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 1: Znaki ewakuacyjne(PN – 92/N – 01256/02 Zasady bezpieczeństwa. Ewakuacja)

[10]

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

uzupełnić podpisy pod znakami ewakuacyjnymi,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej z pracowni w której się znajdujesz do

wyjścia ewakuacyjnego. Wyjaśnij, po czym rozpoznałeś drogę i wyjście ewakuacyjne.

Wykonaj szkic drogi ewakuacyjnej, oznacz na szkicu miejsca, w których znajdują się

znaki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przebiegiem drogi ewakuacyjnej z pracowni w której się znajdujesz do
wyjścia ewakuacyjnego,

wyjaśnić, po czym rozpoznałeś drogę i wyjście ewakuacyjne,

wykonać szkic drogi ewakuacyjnej, oznacz na szkicu miejsca, w których znajdują się
znaki,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Dobierz podpisy do znaków:

Rysunek do ćwiczenia 3:

Znaki: a) ostrzegawczy, b) zakazu, c) nakazu, d) informacyjny [10, s.28]

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać podpisy do znaków,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Przedstaw główne kierunki działań w kształtowaniu bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy w zakładzie ceramicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w poradniku dla ucznia główne kierunki działań w kształtowaniu bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy w zakładzie ceramicznym,

scharakteryzować poszczególne kierunki działań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Określ, w jakich kierunkach powinny być prowadzone działania profilaktyczne

przeciwdziałające wypadkom.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyszukać w poradniku dla ucznia w jakich kierunkach powinny być prowadzone
działania profilaktyczne przeciwdziałające wypadkom,

scharakteryzować kierunki działań profilaktycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 6

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze, w zależności od rodzaju pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z instrukcjami przeciwpożarowymi oraz instrukcjami stosowania sprzętu
i środków gaśniczych,

zidentyfikować rodzaj pożaru,

zanotować możliwe do zastosowania środki gaśnicze,

scharakteryzować środki gaśnicze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje przeciwpożarowe,

−

instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić główne kierunki działania przy kształtowaniu bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy?

wskazać kierunki w jakich powinny być prowadzone działania
profilaktyczne przeciwdziałające wypadkom?

zdefiniować pojęcie pożar?

wymienić główne przyczyny pożarów?

omówić rodzaje środków gaśniczych?

wskazać typy pożarów?

wskazać przeznaczenie gaśnic do gaszenia pożaru typu D?

wskazać do jakich typów pożarów używane są gaśnice pianowe,
proszkowe, śniegowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

4.5.1. Materiał nauczania

Przeżycie osób ciężko rannych (poszkodowanych) w wypadkach i katastrofach zależy od

jak najszybszego udzielenia im pomocy medycznej i właściwej organizacji transportu.

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie, gdy u poszkodowanego wystąpią:

−

zaburzenia w oddychaniu (bezdech),

−

zatrzymanie krążenia,

−

krwotok,

−

wstrząs pourazowy.
Udzielanie pierwszej pomocy w wyżej wymienionych stanach nie jest skomplikowane,

lecz wymaga minimalnych wiadomości i praktycznych umiejętności.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy należy zabezpieczyć miejsce

wypadku, ustawić znaki i światła ostrzegawcze.

Czynności ratownika podczas udzielania pierwszej pomocy

Jeżeli poszkodowany wymaga czynności podtrzymujących krążenie i oddychanie,

tamowania krwotoku lub ochrony uszkodzonego kręgosłupa – pierwszej pomocy powinny
udzielać tylko osoby przeszkolone w tym zakresie. W zależności od sytuacji, liczby rannych
oraz charakteru obrażeń powinno się wezwać odpowiednią pomoc: karetkę lub kilka karetek,
zespół reanimacyjny, straż pożarną, pogotowie energetyczne lub gazowe. Czynności
reanimacyjne należy kontynuować aż do czasu przybycia wezwanej ekipy pogotowia
ratunkowego.

Rys. 14. Fazy ratowania poszkodowanego po utracie przytomności [5, s. 41].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oparzenia

Oparzenia są efektem zadziałania wysokiej temperatury lub substancji chemicznej. Rozmiar

uszkodzeń w przypadku oparzeń termicznych zależy od temperatury działającego czynnika, jego
rodzaju i czasu działania. Miejsca oparzone należy oziębić wodą bieżącą, chłodną, nakładając
mokre kompresy lub umieszczając poparzonego w wannie. Schłodzenie miejsca poparzenia przez
20 do 30 minut ogranicza rozległość i głębokość oparzeń.
Przy oparzeniach chemicznych (kwasami) postępujemy podobnie. Po oparzeniu prądem
elektrycznym poszkodowany wymaga dodatkowej obserwacji kardiologicznej, nawet gdy rana
nie wymaga pomocy lekarskiej. Przy oparzeniach kończyn należy koniecznie zdjąć
poszkodowanemu obrączki, pierścionki i bransoletki. Nie wolno zdejmować części ubrania
przylegających bezpośrednio do miejsca oparzonego. Powstałą ranę zabezpiecza się – po jej
wcześniejszym oziębieniu – opatrunkiem jałowym, kompresem lub czystym prześcieradłem.
W przypadkach, gdy doszło do:

–

oparzenia głębokiego, z martwicą skóry,

–

oparzenia twarzy, dłoni, stóp lub krocza,

–

zachłyśnięcia się dymem lub płomieniem,

–

poparzenia powyżej 15% powierzchni ciała, niezbędna jest pomoc lekarska.

Zranienia

Jeżeli dochodzi do utraty części ciała (najczęściej palca lub kończyny), należy opatrzyć

pozostałe rany i zatamować miejsce krwawienia, a odciętą część zabezpieczyć w worku foliowym
(umieszczonym w wodzie z lodem) lub w suchym opatrunku do czasu przyjazdu pogotowia.

Zranienia należy przede wszystkim chronić przed infekcją. Brud z ran powierzchniowych

usuwa się wodą lub wodą utlenioną. Głębokie rany wymagają bezwzględnie interwencji
lekarskiej, a pierwsza pomoc polega na zawinięciu rany opatrunkiem na czas transportu.

Nie usuwamy z rany tkwiących w niej ciał obcych. Nawet w przypadku niewielkich ran

zabrudzonych kurzem, błotem lub ziemią, należy zgłosić się do przychodni chirurgicznej celem
zabezpieczenia przeciwtężcowego.

Choremu z ciężkimi urazami jamy brzusznej nie należy podawać napojów, a jedynie zwilżyć

wargi. Gdy poszkodowany, oczekując na pomoc, przebywa w chłodnym miejscu, powinno się go
okryć kocem lub płaszczem.

Zatrucia

Zagrożenie dla ludzkiego zdrowia z powodu swej toksyczności stanowią przeważnie

rozmaite substancje gazowe lub ciekłe, używane głównie do celów technologicznych albo będące
produktem ubocznym reakcji chemicznych zachodzących w związku z wykonywanymi pracami.
Do zatruć dochodzi najczęściej przez:

−−−−

wdychanie oparów tych substancji,

−−−−

omyłkowe spożycie,

−−−−

kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.
Szkodliwość paliw i rozpuszczalników dla dróg oddechowych jest tym większa, im

bardziej są one lotne w temperaturze pokojowej. Dlatego najgroźniejsze są benzyny ekstrakcyjne
używane jako rozpuszczalniki, następnie benzyny silnikowe (także bezołowiowe), a w dalszej
kolejności nafta, oleje napędowe, opałowe i smarne.
Objawami ostrego zatrucia organizmu są typowe następstwa porażenia centralnego układu
nerwowego, takie jak:

−

bóle głowy,

−

oszołomienie,

−

drgawki,

−

utrata przytomności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc przy ostrych zatruciach polega na wygodnym ułożeniu poszkodowanego

w pomieszczeniu o nieskażonym powietrzu i wezwaniu szybkiej pomocy lekarskiej. Właściwy
ratunek może być prowadzony wyłącznie w odpowiednio wyposażonych placówkach służby
zdrowia, ponieważ polega on na:

−

płukaniu układu oddechowego,

−

zabiegach ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego,

−

terapii neutralizującej toksyny w organizmie.
Oprócz ostrych pojawiają się też zatrucia przewlekłe, będące konsekwencją długotrwałego

narażenia na kontakt z substancjami toksycznymi o stosunkowo niewielkim stężeniu.

Charakterystycznymi ich objawami są:

−

zaczerwienienie lub obrzęki błon śluzowych,

−

kaszel, duszności i inne zaburzenia oddychania,

−

bóle głowy, senność i zaburzenia pracy serca.

Porażenie prądem elektrycznym

Pierwsza pomoc polega na przerwaniu obwodu elektrycznego, najczęściej przez

wyciągnięcie wtyczki z gniazdka lub wykręcenie bezpiecznika. Gdy to nie jest możliwe,
ratownik oddziela porażonego od obwodu elektrycznego przez odciągnięcie za odzież. Sam
izoluje się od podłoża przy pomocy suchej deski lub suchej tkaniny, względnie innego
materiału izolacyjnego. Gdy oderwanie za odzież nie jest możliwe, dokonuje się oddzielenia
porażonego za pomocą suchej listwy drewnianej lub kija. Ratownik musi być zawsze
dokładnie izolowany. Nie wolno chwytać ratowanego przedmiotem przewodzącym prąd
elektryczny lub gołymi rękami za ciało.

Po usunięciu porażonego z niebezpiecznego miejsca kontroluje się u niego oddech

i tętno. W przypadku utraty przytomności i przy zachowanym oddechu stosuje się. bezpieczne
ułożenie na boku i przytrzymuje go, aby wskutek bezładnych ruchów nie doszło do
opadnięcia języka i zatkania wejścia do krtani. W razie zatrzymania oddechu stosuje się
sztuczne oddychanie, najlepiej metodą usta – usta, za pomocą maski ustno–gardłowej.
W razie zatrzymania akcji serca należy wykonać natychmiast zewnętrzny masaż serca.

W wypadku rozwijania się szoku rozpoczyna się postępowanie przeciwwstrząsowe.

Sprawdza się tętno na tętnicy szyjnej, stosuje się ułożenie zapewniające autotransfuzję krwi
przez uniesienie kończyn ku górze, powodujące przemieszczenie krwi w kierunku serca
i mózgu. Równocześnie chroni się chorego przed utratą ciepła, uspokaja pobudzonego
emocjonalnie. Zabrania się palenia i picia alkoholu. Niewskazane jest również posługiwanie
się do ewakuacji przygodnym transportem, który może wywołać dodatkowe urazy.

Nad stanem ogólnym czuwa się stosując kilkakrotne mierzenie częstości i miarowości

tętna. Jeżeli tętno jest namacalne i ciśnienie tętnicze utrzymuje się w granicach zbliżonych do
normalnego, szanse uratowania poszkodowanego są duże. Tymczasem należy wezwać
karetkę pogotowia ratunkowego i powiadomić, z jakim rodzajem porażenia ma się do
czynienia.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Miejsce wypadku należy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn

wypadku w sposób wykluczający:
1)

dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały
wstrzymane,

dokonywanie zmiany ich położenia, jak również zmiany położenia innych przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Telefony alarmowe

W przypadku pojawienia się zagrożenia należy zawiadomić odpowiednie służby

ratownicze:

−

999 – pogotowie ratunkowe,

−

998 – straż pożarna,

−

997 – policja,

−

112 – służby zintegrowane (System Ratownictwa Zintegrowanego – tylko z telefonów
komórkowych)
Dzwoniąc należy podać dokładną informację o miejscu i okolicznościach wypadku,

a także ilości osób poszkodowanych.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

Jakie czynności powinien wykonać kolejno ratownik?

Co to jest: zatrucie, zranienie, oparzenie?

Jakie są objawy ostrego zatrucia?

Co należy zrobić, aby zabezpieczyć miejsce wypadku?

Kiedy przy oparzeniach niezbędna jest pomoc lekarza?

W jakich przypadkach pierwszej pomocy powinny udzielać tylko osoby do tego
przeszkolone?

Jak należy postępować z ciałami obcymi w ranach?

W jakich sytuacjach prąd elektryczny jest groźny dla człowieka?

Dlaczego nie wolno zbliżać się do porażonego prądem elektrycznym?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz do tabeli wymienione poniżej fazy ratowania poszkodowanego w przypadku

omdlenia w odpowiedniej kolejności (wybierz właściwe):sprawdzanie czynności serca,
zewnętrzny masaż serca, masaż wykonywany równocześnie ze sztucznym oddychaniem,
kontrola tętna, sztuczne oddychanie, przywracanie drożności układu oddechowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać nazwy wszystkich faz,

przeanalizować ich treść decydując, w jakiej kolejności powinny być wykonywane,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj objawy zatrucia, zranienia, oparzenia. Przypnij kartki z objawami

w odpowiednich rubrykach tabeli. Niektóre z nich można przypiąć do więcej niż jednej
rubryki.

Zatrucie

Zranienie

Oparzenie

Objawy: wymioty, widoczna rana szarpana, uszkodzenie błon śluzowych, ból głowy,
oszołomienie, drgawki, utrata przytomności, widoczna rana cięta, biegunka,
zaczerwienienie błon śluzowych, bladość, obrzęki błon śluzowych, kaszel, krwawienie,
duszności, zaburzenia oddychania, senność, zaburzenia pracy serca, ból brzucha, drętwienie
kończyn

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokładnie przeczytać wszystkie wymienione objawy,

przeanalizować je decydując, jakiego przypadku dotyczą,

przypiąć kartkę z objawem w odpowiedniej kolumnie lub kolumnach na tablicy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansza z tabelą,

−

kartki z wypisanymi objawami chorobowymi,

−

pinezki,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Połącz początek zdania z jego końcem, tak aby stanowiły sensowną całość.

Przy oparzeniu prądem elektrycznym należy…

…zdjąć

poszkodowanemu

obrączki,

pierścionki

i bransoletki.

Przy oparzeniach nie należy…

…zgłosić

się

przychodni

chirurgicznej

celem

zabezpieczenia przeciwtężcowego.

Jeżeli doszło do poparzenia powyżej 15%
powierzchni ciała należy…

…zdejmować

części

ubrania

przylegających

bezpośrednio do miejsca oparzonego.

Przy oparzeniach kończyn należy…
Jeżeli doszło do utraty części ciała należy…

…dodatkowo

zapewnić

poszkodowanemu

opiekę

kardiologiczną.
…okryć go kocem lub płaszczem.

W przypadku zabrudzenia rany kurzem, błotem
lub ziemią, należy…

…ułożyć poszkodowanego wygodnie w pomieszczeniu
o nieskażonym powietrzu.

Jeżeli poszkodowany, oczekując
na pomoc przebywa w chłodnym miejscu,
należy…

…zwrócić się o pomoc do lekarza.

Przy ostrym zatruciu w oczekiwaniu na pomoc
lekarską, należy…

…odciętą część zabezpieczyć w worku foliowym lub
suchym opatrunku do czasu przyjazdu pogotowia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokładnie przeczytać wszystkie części zdań,

przeanalizować je decydując, które z nich powinny się łączyć,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

treść zadania dla każdego ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Opracuj procedurę udzielenia pierwszej pomocy rannemu w wybranym wypadku

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić kolejne czynności, jakie należy wykonać w zaistniałej sytuacji,

krótko opisać poszczególne działania,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować objawy zatrucia?

omówić sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku zranienia?

omówić fazy ratowania poszkodowanego po utracie przytomności?

prawidłowo zabezpieczyć miejsce wypadku?

wyjaśnić, w jakich przypadkach niezbędna jest pomoc lekarska?

udzielić pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym o niskim
napięciu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań dotyczących przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy i organizacji stanowiska pracy.
Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową
odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom
podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Znak

oznacza

skrzyżowanie na drodze ewakuacyjnej.

umiejscowienie zestawu do udzielania pierwszej pomocy.

umiejscowienie planu ewakuacji.

miejsce, w którym może pojawić się zagrożenie dla zdrowia.

W przypadku pożaru należy zawiadomić straż pożarną dzwoniąc pod numer
a)

997 lub 112 (z telefonu komórkowego).

998 lub 112 (z telefonu komórkowego).

999 lub 113 (z telefonu komórkowego).

998 lub 113 (z telefonu komórkowego).

Rysunek przedstawia

maski, półmaski.

okulary ochronne.

osłony twarzy.

tarcze.

rodkiem ochrony indywidualnej w przypadku ochrony przed hałasem na stanowisku

operatora urządzeń ceramicznych są
a)

okulary.

wkładki przeciwhałasowe.

buty.

rękawice.

Na stanowisku pracy, w którym występuje zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia
wolno zatrudnić pracownika, który
a)

ukończył 18 lat.

ukończył 21 lat.

waży co najmniej 90 kg.

waży miej niż 90 kg.

Pożar w którym płoną gazy palne (acetylen, metan, propan - butan, wodór, gaz
koksowniczy, lub ziemny) to pożar typu
a)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowym dokumentem określającym prawa i obowiązki pracownika jest

prawo budowlane.

Kodeks pracy.

karta pracownika.

ustawa o zawodzie ceramika.

Młodociany może być zatrudniony w godzinach

do 16

00.

do 12

do 23

do 14

Negatywnym skutkiem hałasu nie jest
a)

zaburzenie akcji serca.

zmiana rytmu oddychania.

łamliwość kości.

zaburzenie wzroku.

10.

Stosowanie nauszników i wkładek przeciwhałasowych jest konieczne, jeżeli hałas na
stanowisku pracy operatora urządzeń ceramicznych przekracza
a)

55 dB.

65 dB.

75 dB.

85 dB.

11.

Do ochrony przeciwwibracyjnej nie stosuje się
a)

kurtek przeciwwibracyjnych.

rękawic przeciwwibrcyjnych.

pasów przeciwwibrcyjnych.

obuwia przeciwwibrcyjnych.

12.

Znak

ostrzega że są prowadzone prace

przy użyciu niebezpiecznych materiałów.

spawalnicze.

na wysokości.

z wykorzystaniem urządzeń ciśnieniowych.

13.

W celu ochrony przed negatywnymi skutkami wydzielania substancji trujących w postaci
gazów, par lub pyłów w pomieszczeniach operatora maszyn ceramicznych stosuje się
a)

zasłony.

rolety.

osłony.

mechaniczne urządzenia wentylacyjne.

14.

Szkodliwe dla zdrowia operatora urządzeń przemysłu ceramicznego nie są
a)

pyły zawierające wolny dwutlenek krzemu.

pyły pochodzenia organicznego.

urządzenia wentylacyjne.

pyły niektórych tworzyw sztucznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.

Skutkiem działania hałasu na organizm ludzki jest
a)

reumatyzm.

ból głowy.

utrata wzroku.

schorzenia skóry.

16.

Zabroniona młodocianym jest praca
a)

na powietrzu.

w brygadzie.

w narażeniu na czynniki szkodliwe.

na jedną zmianę.

17.

Do gaszenia pożaru w magazynie paliw należy użyć gaśnicy
a)

proszkowej.

niegowej.

pianowej.

nie można używać gaśnicy.

18.

Na stanowisku pracy operator maszyn ceramicznych powinien pamiętać, że
a)

osoba z kierownictwa nie powinna być szkolona z bhp.

stan maszyn nie powinien być kontrolowany.

części wirują nie stwarzają zagrożenia.

zabrania się remontu i konserwacji w czasie ruchu maszyny.

19.

W przypadku porażenia prądem ratownik powinien w pierwszej kolejności
a)

uwolnić człowieka porażonego spod prądu.

rozpoznać stan zagrożenia pożarowego.

skontrolować oddech porażonego.

zmierzyć i skontrolować tętno.

20.

W przypadku, gdy w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia, powstrzymanie się od
wykonywania pracy nie usuwa bezpośredniego zagrożenia dla pracownika to pracownik
a)

powinien podjąć działania w celu usunięcia zagrożenia i pozostać na stanowisku do
czasu przybycia pomocy.

ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym przełożonego.

nie ma prawa oddalić się z miejsca pracy do czasu przybycia przełożonego.

ma prawo oddalić się jak najprędzej z miejsca zagrożenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Folie szkoleniowe dla specjalisty bhp. Wydawnictwo Informacji Zawodowej, Weka,
1998–2000

Francuz W.M., Sokołowska R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Warszawa: KWP Bud –
Ergon OW PZITB, 1998

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Warszawa: WSiP, 1998

KKNSZZ, Solidarność, Bezpieczeństwo i zdrowie a warunki pracy. Podręcznik
szkoleniowy. Gdańsk 1992

Kozłowski M. (red): Przedsiębiorczość, organizacja i bezpieczeństwo pracy. Vogel
Publishing, Wrocław 1999

Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół
zawodowych. WSiP, Warszawa 1996

Pawełczyk D.: Przygotowanie do bezpiecznej pracy. ITE–PIB, Radom 2007

Pawełczyk D.: Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska. ITE–PIB, Radom 2007

Polskie Normy: PN–92/N–01256/02 Zasady bezpieczeństwa. Ewakuacja

10.

Praca zbiorowa: Kultura bezpieczeństwa. CIOP i PIB, Warszawa 2006

11.

Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, 2002

12.

Rospond A.: Maszyny i urządzenia. WSiP, 1978