1. Wywieranie wpływu na zachowania ludzi, konformizm, nonkonformizm.
Konformizm (pot. ulegający wpływom) – w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź
wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania
obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał
początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami
grupy. Jako przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest nonkonformizm lub antykonformizm.
jest to jeden ze sposobów dostosowania jednostki społecznej. W ujęciu Roberta Mertona oznacza zgodę na realizację
celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków lub, w szerszym znaczeniu, realizacje norm
społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań konformistycznych określane jest w ujęciu
Mertona jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne w grupach są wskaźnikiem dużej spójności tych grup.
Dewiacja społeczna – odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami
przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej. Zachowania dewiacyjne nie są jednoznacznie interpretowane i ich
określenie jest zależne od przyjętych systemów normatywnych w danym społeczeństwie. W niektórych ujęciach teoretycznych
definiowane jest relatywistycznie jako zachowanie, które zostało przez społeczność zdefiniowane jako dewiacyjne.
Na zachowania konformistyczne przede wszystkim ma wpływ ukształtowana w toku socjalizacji osobowość jednostki, lecz
również typ relacji społecznych, w których jednostka uczestniczy, struktura grupy, istniejący w niej system aksjonormatywny czy
rodzaj zadania które realizuje jednostka w grupie, sposób sankcjonowania działań czy formy kontroli społecznej. Na jednostkę
jest wywierana silniejsza presja wobec zachowań konformistycznych w grupach, które próbują kontrolować większą część jej
życia, w szczególności są to wymieniane przez Ervinga Goffmana instytucje totalne.
Osobowości autorytarne i związane z nimi zachowania konformistyczne występują częściej w społeczeństwach, w których
dominuje władza totalitarna, w społeczeństwach demokratycznych częściej tolerowane są odstępstwa od konformizmu.
Opisuje się różne poziomy głębokości konformizmu takie jak:
Uleganie. Gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego
jednostka podporządkowuje się grupie, to ulega. Uleganie pojawia się jedynie wtedy, gdy grupa nacisku jest
fizycznie obecna. Gdy grupa znika, jednostka wraca do swoich uprzednich przekonań czy zachowań.
Motywem takiego zachowania jest zwykle lęk przed odrzuceniem przez grupę lub lęk przed karą. Nie kradnę,
bo mnie złapią lub uznają za złodzieja.
Identyfikacja Gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka
identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce. Na przykład,
zależy mi na tym, aby mnie oceniano jako osobę inteligentną - zachowuję się tak jak wyobrażam sobie, że
zachowuje się osoba inteligentna. Identyfikacja jest głębszą formą konformizmu, dopasowanie do grupy
pojawia się bowiem nawet przy fizycznej nieobecności grupy. Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną.
Gdy grupa zmienia swoje zdanie, ja także je zmieniam.
Introjekcja (lub internalizacja). Najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości
za własne. Nie kradnę, bo to jest złe. Jeśli grupa zniknie lub zmieni swoje zapatrywania, ja mimo to dalej
zachowuję się zgodnie ze zinternalizowaną normą. Introjekcja jest jednym z zadań socjalizacji.
Motywy konformizmu
Wyróżnia się trzy podstawowe motywy zachowań konformistycznych:
1. Lęk przed odrzuceniem. Ludzie boją się ośmieszenia, odrzucenia i "wyjścia przed szereg", dlatego dostosowują się do
zachowań innych w grupie. Inaczej przeżywają lęk przed tym, że nie będą akceptowani w grupie. (Szerzej zobacz:
konformizm normatywny).
2. Pragnienie posiadania racji. W niektórych sytuacjach ludzie nie wiedzą jakie zachowania są słuszne. Naśladują więc
innych, przyjmując, że skoro ktoś postępuje w dany sposób, to znaczy, że tak należy zrobić. Na przykład: skoro wszyscy
stoją przed przejazdem kolejowym, mimo że nic nie jedzie, to znaczy, że należy stać z jakiegoś powodu. (Szerzej:
Konformizm informacyjny).
3. Do zachowań konformistycznych jesteśmy mobilizowani poprzez istnienie sankcji za przestrzeganie (sankcje
pozytywne) lub nieprzestrzeganie norm grupowych (sankcje negatywne). W niektórych małych grupach społecznych
sankcje zmuszające ludzi do uległości mogą przybrać skrajną formę, jak na przykład miało to miejsce w sekcie Świątynia
Ludu.
Konformizm informacyjny (informacyjny wpływ społeczny) – jedna z dwóch (obok konformizmu normatywnego) form
konformizmu. W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i
traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do
ujednolicenia zachowań w grupie. Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania
słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań.
Konformizm normatywny to rodzaj konformizmu, który motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę lub
pragnieniem bycia przez nią zaakceptowanym.
Typowe zachowania związane z tego typu konformizmem, to podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się
własne prawdziwe i odmienne zdanie, to grupa przestanie nas akceptować. Na przykład jestem zdania, że nie należy dzisiaj
uciekać z zajęć, ale cała grupa twierdzi, że uciekamy. W związku z tym nawet nie wyrażam swojego sprzeciwu, tylko uciekam
tak jak wszyscy. Moi koledzy pracownicy uważają, że obcięcie premii przez szefa jest niesprawiedliwe, a ja sądzę, że na jego
miejscu zrobiłbym to samo, ale nie powiem tego głośno, bo boję się odrzucenia przez kolegów.
Ten typ konformizmu odnosi się nie tylko do ujednolicania przekonań, ale całego spektrum innych zachowań, na przykład:
Ludzie ulegają modzie i nie ubierają się w sposób bardzo odbiegający od tego, co przyjęło się w ich środowisku i grupie
odniesienia. Na przykład mężczyźni nie chodzą w spódnicach.
Przebywając w różnych grupach zwykle używamy nieco innego słownictwa oraz innych konstrukcji gramatycznych,
gestów itp. tak aby pasowały do norm przyjętych w tej grupie.
Będąc w grupie ludzi przyjmujemy także pewne sposoby myślenia, które charakterystyczne są dla tej grupy (zobacz też:
myślenie grupowe)
Zarówno konformizm normatywny jak i informacyjny badany był m.in. przez Solomona Ascha w słynnej serii eksperymentów,
dzięki którym odkryto, że skłonność do ulegania motywowana lękiem przed wykluczeniem z grupy jest bardzo powszechna u
ludzi we wszystkich kulturach.
Czynniki nasilające skłonność do konformizmu normatywnego
Siła presji grupy na podporządkowanie się, a co za tym idzie, liczba osób, które podporządkowują się grupie zmienia się w
zależności od poniższych czynników.
Czynniki związane z grupą:
Liczebność. W grupach trzyosobowych konformizm jest już stosunkowo silny. Bardzo silny jest w grupach siedmioosobowych.
Potem nieznacznie rośnie, aż do trzydziestoosobowych grup, po czym zaczyna się zmniejszać. Zmniejszanie jest związane z tym,
że w większych niż 30-osobowa grupa trudno jest o jednomyślność i jednostka nie ma już osobistych relacji ze wszystkimi
członkami grupy.
Specjaliści. Gdy grupa składa się ze specjalistów, to jednostka odczuwa większą presję na podporządkowanie się tej grupie.
(Zobacz też: myślenie grupowe).
Podobieństwo. Im większe podobieństwo członków grupy do jednostki, tym bardziej jednostka ma skłonność ulegać tej grupie.
Na przykład nastolatki buntują się w stosunku do swoich rodziców, ale często jednocześnie są skrajnie konformistycznie
nastawione w grupach rówieśników.
Jednomyślność grupy. Gdy w grupie nie ma dysydentów, jednostka czuje większą presję na podporządkowanie się.
Atrakcyjność grupy. Im większa spostrzegana atrakcyjność grupy, tym większa skłonność jednostek do ulegania tym grupom.
(Zobacz też: elitaryzm).
Czynniki związane z jednostką:
Pragnienie przynależenia do grupy. Im bardziej jednostce zależy na uczestniczeniu w grupie i jej akceptacji, tym silniejsza
skłonność do zachowań konformistycznych.
Samoocena. Osoby o zaniżonej samoocenie bardziej ulegają. Wysoka samoocena zmniejsza skłonność do ulegania.
Pozycja w grupie. Im wyższa pozycja w grupie i większe poczucie bycia akceptowanym w danej grupie, tym łatwiej jednostka
pozwala sobie na wyrażenie własnego zdania.
Poczucie niepewności i zagrożenie zewnętrzne. Im mniejsze poczucie pewności w grupie, tym większe szanse na ujednolicenie
zachowań i podporządkowanie się. Jest to ważny czynnik, wykorzystywany często do manipulacji. Stworzenie np. przez lidera
grupy (lub dyktatora) zagrożenia zewnętrznego, powoduje, że jednostki mają większą skłonność do podporządkowania się
normom grupowym i liderowi. Tak niektórzy próbują tłumaczyć fakt, że w niektórych sytuacjach społecznych politycy próbują
wzbudzić w ludziach lęk. Opracowano na tej podstawie technikę manipulacji "przestrasz i pomóż". Ludzie, którzy się boją
łatwiej akceptują rozwiązania podsuwane przez np. lidera, które mają rzekomo zmniejszyć poczucie zagrożenia. Liderzy państw
totalitarnych często "tworzą" zagrożenie zewnętrzne (wroga zewnętrznego). Celem takiego działania jest między innymi
zwiększenie skłonności do ulegania i podporządkowania się członków danej populacji.
Nonkonformizm – postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny
system wartości, przeciwieństwo konformizmu. Potocznie rozumiany nonkonformizm cechuje te jednostki, które nie poddając się
społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi przekonaniami.
2. Zjawisko dysonansu poznawczego i sposoby jego redukcji.
Dysonans poznawczy - popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu; pierwotnie definiowana przez Festingera jako
niezgodność między elementami poznawczymi(myśli, uczucia, przekonania, bądź wiedza o czymś), następnie określany jako
konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej.
Sposoby redukcji dysonansu:
1. Przez zmianę naszego zachowania- tak, aby było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym;
2. Przez uzasadnienie naszego zachowania- zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny z
zachowaniem;
3. Przez uzasadnienie naszego zachowania- dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają
(mówimy, że istnieje inna wartość, która jest dla nas ważniejsza.
Dysonans podecyzyjny- dysonans, który zostaje nieuchronnie wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest
najczęściej likwidowany przez:
1. Podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej;
2. Przekonywanie innych ludzi do swoich racji;
3. Zmianę pojęcia ja (suma całej wiedzy o sobie uwzględniająca tożsamość, zdolność i role)- rzadko, pojęcie ja to raczej trwała
struktura;
3.Zachowanie racjonalne i racjonalizujące.
Pierwsze oznacza przemyślane i obiektywne decyzje. Jednostka poszukuje prawdy, dokonuje wyborów, „porusza” się w świecie
rzeczywistym dzięki temu ma szanse wyjść z trudnej sytuacji. Drugie zachowanie obserwujemy, gdy jednostka wmawia sobie, że
jej zachowanie jest racjonalne(przemyślane). Jednostce chodzi wyłącznie o poprawę swego samopoczucia, dlatego zachowanie to
cechuje się szybkim działaniem. Niestety jednostka nie ma możliwość „wyjść na powierzchnię”, bo porusza się w świecie
wyimaginowanym.
Istnieje również inna racjonalizacja, która jest mechanizmem nieświadomym i polega na wypieraniu ze świadomości pewnych
faktów. Jednostka próbuje nieświadomie znaleźć wytłumaczenie własnego zachowania. Jest to mechanizm obronny.
3. Procesy kształtowania i zmiany postaw.
Postawa – uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w
społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.
Źródłem postaw jest przyjęty światopogląd, rozumiany jako zbiór subiektywnych doświadczeń intelektualnych oraz
emocjonalnych, określających relację osoby do rzeczywistości. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych
(świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).
Komponenty postawy:
1. Elementu poznawczego, oznaczającego całokształt wiedzy i przekonań dotyczących obiektu np. w skład postawy religijnej
może wchodzić wiedza o historii kościoła, jego społecznej roli oraz przekonania dotyczące istnienia Boga. Jest to, więc wiedza
subiektywna połączona z oceną. Przekonania są kluczowym elementem komponentu poznawczego postawy. Zwykle w skład
postawy wchodzi szereg przekonań ze sobą powiązanych.
2. Elementu emocjonalnego, obejmującego uczucia wobec danego obiektu, takie jak np. radość, miłość, zachwyt, szacunek oraz
ich przeciwieństwa, które wywołują w jednostce przedmiot postawy. Mogą to być uczucia od pozytywnych po negatywne, przy
czym mogą występować różne uczucia wobec tego samego przedmiotu, zależnie od sytuacji, w jakiej dany przedmiot się
znajduje. Przedmiot postawy może wywoływać wiele uczuć. Różne aspekty przedmiotu mogą wywoływać różne uczucia. Przy
czym uczucia, stany emocjonalne są tu rozumiane bardzo szeroko, od prostych odczuć po uczucia wyższego rzędu, związane z
np. potrzebami społecznymi.
3. Element zachowania (zwane komponentem behawioralnym), składa się z reakcji ekspresyjnych (mimicznych,
pantomimicznych), wokalnych, słownych (w formie opinii) i działań ukierunkowanych na cel (pomoc, opieka, przeszkadzanie,
unikanie).
Postawa jest, po pierwsze, czymś, co zawsze wiąże się z afektywną oceną (pozytywną bądź negatywną) różnego typu obiektów –
mogą nimi być ludzie, grupy społeczne, działania, instytucje, obiekty fizyczne lub zdarzenia.
Rodzaje postaw: akceptacji, odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.
4. Poznanie społeczne - schematy poznawcze, prawidłowości wnioskowania.
Procesy poznawania świata- za pośrednictwem naszego umysłu. Sposób postrzegania świata i innych ludzi. Poznanie
społeczne: sposób, w jaki ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym; a dokładniej, jak selekcjonują, interpretują,
zapamiętują i wykorzystują informację społeczną w wydawaniu sądów i w podejmowaniu decyzji.
Schematy – struktury poznawcze, którymi ludzie posługują się w celu organizowania wiedzy o świecie społecznym, porządkując
ją wokół tematów i przedmiotów. Schematy wpływają na to, jak zauważamy, analizujemy i zapamiętujemy informacje.
Myślenie automatyczne pomaga nam zrozumieć nowe sytuacje przez odniesienie do wcześniejszych doświadczeń. Schematy
odnoszące się do członków jakiejś grupy społecznej ( grupy ludzi, płeć, rasa) są zwykle nazywane stereotypami.
Funkcje schematów:
- wypełniają luki naszej wiedzy
- pomagają organizować świat
- pomagają nadawać sens światu, zapewniają poczucie ciągłości z poprzednimi wydarzeniami
- pozwalają ograniczyć wieloznaczność sytuacji
- wskazówki dla pamięci
Dostępność – łatwość odszukiwania w pamięci schematów i pojęć, a tym samym wykorzystywania jej do formułowania sądów o
świecie społecznym.
Dwa rodzaje dostępności:
- trwale dostępne ze względu na doświadczenia z przeszłości
- wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających( zwiększenie dostępności schematów cech lub pojęć przez
świeże doświadczenia)
Utrzymywanie się schematów
Efekt uporczywości – utrzymywanie się przekonań o sobie i świecie społecznym, nawet gdy argumenty potwierdzające te
przekonania zostały zdyskredytowane.
Urzeczywistnianie schematów
Samospełniające się proroctwo – sytuacja w której oczekiwanie wobec innej osoby wpływa na odnoszenie się do niej, co
powoduje, że jej zachowanie jest zgodne z pierwotnymi oczekiwaniami, a zatem przyczynia się do ich urzeczywistnienia.
Strategie i skróty myślowe
Heurystyki wydawania sądów – skróty myślowe używane do szybkiego i skutecznego formułowania sądów.
Heurystyka dostępności – zdroworozsądkowa zasada myślenia polegająca na wydawaniu sądu na podstawie tego, jak łatwo coś
przychodzi nam na myśl, np. Jeżeli łatwo możesz znaleźć kilka przykładów, gdy Alphonse bronił swoich racji, to jest on
prawdopodobnie osobą asertywną. Jeśli zaś możesz bez trudu wskazać kilka sytuacji, w których okazał się nieśmiały lub uległy,
to prawdopodobnie nie jest on zbyt asertywny. Heurystyki nie zawsze dają pełny obraz danej osoby.
Heurystyka reprezentatywności – skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu czegoś na podstawie jego podobieństwa do
typowego przypadku, na przykład podobieństwa Briana do twojego wyobrażenia o Kalifornijczykach.
Informacja o proporcji podstawowej, czyli informacja o względnej częstości występowania przedstawicieli różnych kategorii
w danej populacji, na przykład biorąc pod uwagę odsetek studentów pochodzących ze stanu Nowy Jork na nowojorskim
uniwersytecie stanowym.
Ludzie, gdy mają do dyspozycji zarówno informację o proporcji podstawowej, jak i sprzeczne z nią informacje o konkretnej
osobie, zwracają większą uwagę na reprezentatywność cech danej osoby dla określonej kategorii.
Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania – skrót myślowy polegający na posługiwaniu się liczbą lub wartością jako punktem
wyjścia, do którego często w niewystarczającym stopniu dostosowuje się swoją ocenę.
Oszczędność poznawcza: Pozwala nam poznać świat. Szybko wyciągamy wnioski dzięki temu działamy efektywnie, ale bez
gwarancji trafności spostrzeżeń. Możemy zostać wprowadzeni w błąd. Teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne
uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ
nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej.
5. Poznanie samego siebie.
Ludzie doświadczają swego Ja, chociaż jednocześnie nie są w stanie jasno wyartykułować, czym ono jest.
Trzy podstawowe sposoby postrzegania własnego Ja (R. Baumeister):
1. Ja-samowiedza (Ja poznawane, pojęcie Ja, definicja Ja)
2. Ja jako narzędzie w relacjach interpersonalnych
3. Ja poznające (świadomość)
Wszystkie procesy psychiczne związane z Ja łączą się ze sobą, tworząc spójne poczucie tożsamości.
Pojęcie tożsamości:
1) Podejście filozoficzne
znaczenie numeryczne - tożsamość to relacja między każdym przedmiotem a nim samym
znaczenie jakościowe – tożsamość pomiędzy dwoma przedmiotami
2) Podejście psychologiczne
tożsamość człowieka oznacza zarówno bycie tym samym (numerycznie), jak i takim samym (jakościowo)
koncentracja na samoświadomości
Poczucie tożsamości: Cztery rodzaje poczucia:
- poczucie ciągłości własnego Ja – poczucie, że jest się wciąż tą samą osobą, pomimo zmieniających się warunków
- poczucie wewnętrznej spójności cech - szczególnie tzw. cech centralnych, które wyznaczają i określają indywidualny styl
funkcjonowania określonej osoby
- poczucie posiadania wewnętrznej treści - poczucie występowania konkretnych motywów działania, postaw czy uczuć
- poczucie odrębności od otoczenia
• poczucie odrębności w sensie fizycznym to poczucie granic własnego ciała
• poczucie odrębności w sensie psychicznym to zdolność odróżniania własnych wyobrażeń od rzeczywistości, własnych potrzeb i
emocji od potrzeb i emocji innych osób, swoich poglądów od poglądów innych.
Dualizm w pojęciu tożsamości
- tożsamość osobowa - relacja pomiędzy człowiekiem a nim samym
- tożsamość społeczna - relacja pomiędzy człowiekiem a innymi ludźmi
Cztery podstawowe sposoby dochodzenia do wiedzy o samym sobie
1. introspekcja (myślenie o sobie) proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada swoje myśli, uczucia i motywy
2. obserwacja własnego zachowania
- teoria spostrzegania siebie - jednostki uzyskują wiedzę o swoich postawach, emocjach i innych stanach wewnętrznych
częściowo przez obserwację własnego zachowania i/lub okoliczności, w jakich się ono pojawiło
3. schematy Ja naszą samowiedzę ujmujemy w schematy Ja, czyli oparte na przeszłych doświadczeniach zorganizowane
struktury wiedzy dotyczącej nas samych, które pomagają nam zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć nasze własne zachowanie
4. interakcja społeczna aby zdobyć wiedzę o sobie samym, odwołujemy się do innych ludzi
• teoria porównań społecznych
Dwa podstawowe kierunki postrzegania własnej osoby
1. wizerunek rzeczywisty, na który składa się:
o
jaźń subiektywna – czyli wyobrażenie o własnych cechach, w efekcie ich ocena
o
jaźń odzwierciedlona – tzn. własne wyobrażenie i ocena tego, w jaki sposób widzą nas inni
2. wizerunek idealny, w którym wyróżnia się
o
„ja idealne” – czyli zespół wyobrażeń, marzeń, aspiracji dotyczących własnej osoby
o
oraz „ja dla innych” – czyli to, jak człowiek chciałby być postrzegany przez innych.
Kierowanie wrażeniem – Przedstawiasz siebie innym
Jaźń obiektywna - cech, postaw, zachowań czy emocji, które faktycznie pokazujemy w relacjach z innymi ludźmi.
Autoprezentacja - przekazywanie innym ludziom – za pomocą słów i zachowań niewerbalnych informacji o sobie.
6. Atrybucja przyczyn.
Teoria atrybucji – teoria opisująca sposoby, którymi się posługujemy do wyjaśniania przyczyn własnych zachowań i zachowań
innych ludzi.
Atrybucja wewnętrzna (dyspozycyjna) – przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z przyczyn leżących po jego stronie, na
przykład jego postawy, charakteru lub osobowości.
Atrybucja zewnętrzna (sytuacyjna) – przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z sytuacji, w jakiej znajduje się ta osoba:
założenie, że większość ludzi w tej sytuacji zareagowałoby tak samo.
Przykład: Magda jest w świetnym humorze.
Przykład atrybucji zewnętrznej: Na pewno usłyszała właśnie coś śmiesznego.
Przykład atrybucji wewnętrznej: Magda to wesoła dziewczyna.
Podstawowy błąd atrybucji (błąd odpowiedniości) – skłonność do przeceniania roli czynników wewnętrznych,
dyspozycyjnych w zachowaniu człowieka i do niedoceniania wpływu czynników sytuacyjnych.
Dlaczego ludzie popełniają podstawowy błąd atrybucji? Między innymi dlatego, że próbując wyjaśnić czyjeś zachowanie,
zazwyczaj skupiamy uwagę na osobie, a nie na sytuacji w jakiej ona się znajduje.
Przykład: Uczeń pokłócił się z wychowawcą. Wychowawca prawdopodobnie uzasadni zachowanie ucznia jego krnąbrnością i
nieposłuszeństwem. Pominie w ocenie fakt, że uczeń miał (na przykład) zły dzień (umarła mu mama, przypadkiem zabił kota czy
podpalił kwiatki). Nauczyciel "dostrzeże" w uczniu te stałe cechy charakteru, które uzasadnią jego ocenę (atrybucję). Użycie ich
właśnie do uzasadnienia postępowania ucznia jest popełnieniem podstawowego błędu atrybucji.
7. Ukryte teorie osobowości.
Teorie osobowości to prywatne teorie, niepotwierdzone w większości przypadków przez psychologię. Są to teorie, w myśl,
których u danej osoby pewne cechy występują razem. Schematy, które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech
osobowości, na przykład wielu ludzi jest przekonanych, że jeżeli ktoś jest uprzejmy to jest też hojny. Teorie te są
rozbudowywane wraz z upływem czasu i wzbogacaniem doświadczeń. Z tego wynika, że zawierają pewien składnik kulturowy,
co oznacza, że dana społeczność podziela pewne ukryte teorie osobowości, ponieważ stanowią one charakterystyczne
przekonania kulturowe, np.: ludzie zachodu zakładają, iż istnieją osoby należące do typu artystycznego, czyli tacy, którzy są
twórczy, żyją intensywnie, mają temperament i są niekonwencjonalni. Chińczycy zaś zupełnie nie posiadają takiej teorii. Znają
bowiem kategorię osoby shi gu czyli kogoś, kto jest światowy, poświęca się rodzinie, jest obyty w towarzystwie i dość
powściągliwy. Takiej teorii nie mają jednak ludzie zachodu. Ludzie stosują UTO i nie zdają sobie z tego sprawy. Budowa: I
Warstwa kulturowa (wspólna dla wszystkich) Bierze się z procesu socjalizacji. Ucząc się mowy, słysząc od rodziców jacy
ludzie są. II Warstwa indywidualna nabywamy w toku osobistych doświadczeń. Na ich bazie tworzymy osobiste teorie
osobowości. Nabywamy koncepcje ludzkiej natury. Funkcjonowanie: Jeśli założymy na podstawie ukrytych teorii osobowości
dany zachowanie czy też wyobrażenie o danej osobie to zdeterminujemy sposób zachowania względem tej osoby a ta osoba
zachowa się również z tym założeniem.
8. Komunikacja niewerbalna.
Komunikacja niewerbalna – dotyczy wszystkich ludzkich zachowań postaw i obiektów innych niż słowa, które komunikują
wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmuje: wygląd fizyczny, ruch ciała, gesty, wyraz twarzy, ruch oczu,
dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. Nie zawiera jednak gestów które zawierają
słowa, takich jak język migowy, ani słów pisanych lub przekazywanych elektronicznie.
Style komunikacji niewerbalnej:
tendencja afiliatywna (bliski dystans, dotyk, kontakt wzrokowy, uśmiech),
tendencja dominatywna (wyprostowana postawa, uniesiona głowa, szybka mowa, jednostronna komunikacja werbalna).
Funkcje komunikacji niewerbalnej:
komunikowanie postaw i emocji (uzgadnianie postaw interpersonalnych),
wspomaganie komunikacji językowej,
zastępowanie mowy (gdy utrudniony kontakt werbalny).
Komunikaty niewerbalne:
mimika (wyraz twarzy); stany emocjonalne, postawy
pantomimika (gesty); ilustracje wypowiedzi, ujawnianie zaangażowania w rozmowę
zachowania przestrzenne (proksemika)– sympatia/niechęć, pozycja społeczna
czynniki paralingwistyczne (ton głosu, tempo mowy, intonacja, przerwy, chrząknięcia, eeee, mmmm...) - stan emocjonalny
powierzchowność (rodzaj ubrania, zegarki, kolczyki, makijaż, komórka, sygnety, buty itp.) – status, zawód, samo wyobrażenie
stany fizjologiczne (zapach, rumieńce, łzawienie oczu) - stan emocjonalny
budowa ciała - np. szerokie plecy, mała głowa, silne nogi, biodra wypięte do przodu, duże kości itp. - cechy temperamentu i styl
charakteru
postawa ciała (jak ciało stoi, siedzi itp.) - relacje interpersonalne
oczy (ruchy oczu, odruch źreniczny i wielkość źrenic, częstość mrugania, kierunek patrzenia, kontakt wzrokowy, wielkość oczu
itp.) - ukierunkowanie uwagi, stan emocjonalny, przykrość-przyjemność, lubienie-nielubienie
Najprostszymi niewerbalnymi sygnałami, które mogą wskazywać na to, że się bronimy, są skrzyżowane ramiona (czasem także
nogi), pochylona sylwetka. Taką pozycję przyjmują często osoby, które mało się znają i czują się ze sobą niepewnie.
Niezadowolenie manifestuje się najczęściej następująco: ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i sz
częki, pochylona głowa, spojrzenie skierowane w dół lub znad pochylonej głowy na rozmówcę, ciało lekko odchylone do tyłu.
Niechęć może być ujawniana także przez splecione palce lub zaciśnięte pięści. Z osobą przekazującą takie sygnały niewerbalne
trudno nawiązać dobry kontakt, chociaż wypowiadane przez nią słowa mogą wskazywać na życzliwy do nas stosunek. Wszelkie
sygnały niewerbalne należy odczytywać znając punkt odniesienia, czyli wiedząc jakie zachowania są typowe dla osoby, której
komunikat niewerbalny chcemy odczytać oraz znając warunki zewnętrzne. Skrzyżowane ramiona mogą bowiem świadczyć po
prostu o tym, że osobie jest zimno i próbuje zminimalizować straty ciepła, niekoniecznie oznacza postawę obronną.
9. Stereotypy i uprzedzenia.
Stereotypy: komponent poznawczy
Stereotyp (stereotype) – jest swoistym „chodzeniem na skróty” przy poznawaniu osób - nasz system poznawczy nie jest w stanie
ogarnąć całej rzeczywistości, wszystkich zawartych w niej informacji, systemów wiedzy, stad są one koniecznością.
Stereotyp – generalizacja odnosząca sie do grupy, w ramach której identyczne cechy zostają przypisane wszystkim członkom
grupy, bez względu na rzeczywiste różnice.
podstawa stereotypu jest posiadanie wiedzy i posługiwanie sie pewna kategoria
poprzez przypisanie danej osoby do określonej kategorii, możemy obdarzyć ja cechami wchodzącymi w jej skład - kiedy
spotykamy kogoś po raz pierwszy zwykle staramy sie go w jakiś sposób zaklasyfikować do jakiejś kategorii
kategoria dostarcza nam informacji o cechach. Zaliczając kogoś do konkretnej kategorii – „zdobywamy wiedze” o tym,
czego możemy się spodziewać po tej osobie, np. Amerykanie lubią sie spoufalać, a Japończycy są chłodni
dzięki stereotypom oszczędzamy czas oraz wysiłek, niezbędny do poznania
stereotypy przygotowują nas do określonego działania na podstawie uproszczonych informacji
Uprzedzenia – komponent afektywny (emocjonalny)
Uprzedzenie (prejudice) – jest to cos, co wpływa na nasze poznanie, zanim zetkniemy sie z obiektem, którego dotyczy (osoba,
idea, przedmiotem) wymagającym naszego ustosunkowania - podstawa uprzedzenia jest posiadanie stosunku emocjonalnego
przed zetknięciem sie z obiektem uprzedzenia.
Uprzedzenie – (najczęściej) wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej sie grupy ludzi oparta wyłącznie na ich
przynależności do tej grupy.
Uprzedzenia mogą być pozytywne lub negatywne (mogą mięć różne natężenie), ale w potocznym rozumieniu częściej mamy na
myśli uprzedzenia negatywne.
Dyskryminacja: komponent behawioralny
Dyskryminacja (discrimination) - konsekwencja wyłącznie negatywnych uprzędzeń, które stanowią kryterium dla
dyskryminowania.
Dyskryminacja – nieuzasadnione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkom danej grupy, wyłącznie
dlatego, że do niej należą.
• dyskryminacja to wpływ uprzedzenia na nasze działanie względem obiektu uprzedzenia, którym może być wyłącznie
jednostka lub grupa ludzi. Nie możemy dyskryminować idei, poglądu etc.
• dyskryminacja może mięć różny zakres i natężenia - od oferowania gorszego miejsca pracy, niższej płacy za wykonanie
takich samych zadań, po wyodrębnianie miejsc, do których dyskryminowane jednostki nie maja prawa wstępu i agresje werbalna
i fizyczna włącznie
• szczególnie niebezpieczne są konflikty oparte na uprzedzeniach etnicznych i religijnych, one bowiem często stanowią zarzewie
dyskryminacji pomiędzy przedstawicielami różnych ras lub miedzy wyznawcami różniących sie
religii.
10. Jednostka a grupa społeczna - normy grupowe, struktury grupowe, spoistość grupy.
Def:. Ukryte albo jasno sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków.
Czym są normy grupowe?
1.Normy społeczne
norma – przepis określający, w jaki sposób powinien zachowywać się lub nie powinien zachowywać się członek danej
społeczności czy grupy.
2.Normy kulturowe
norma – przepisy określające zachowania ludzi będących uczestnikami danej kultury
Funkcje norm:
Normy grupowe przyczyniają się do osiągnięcia przez grupę celu.
Normy grupowe pozwalają na utrzymanie się grupy przy życiu.
Geneza norm:
Normy mogą pochodzić z dwóch źródeł:
zewnętrznych;
wewnętrznych.
Normy mogą mieć charakter:
formalny (zawarte w pewnych dokumentach, na ogół pisanych);
nieformalny (brak dokumentu, w którym byłyby zawarte)
Struktura grupowa układ powiązanych ze sobą pozycji istniejących w grupie. Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny.
Poszczególne pozycje w strukturach są związane z większym lub mniejszym natężeniem cechy charakteryzującej stosunki
wiążące daną pozycję z innymi pozycjami.
Hierarchia w grupie: - Przywódca grupy, lider, przywódca nieformalny, członkowie grupy, kozioł ofiarny.
Cztery rodzaje struktur grupowych w małych grupach:
Struktura władzy – poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy.
Struktura socjometryczna – poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki lubienia się, nielubienia lub odrzucenia, innymi
słowy, atrakcyjności, pozytywnych i negatywnych postaw interpersonalnych.
Struktura komunikowania się – stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje określone są ilością przekazywanych
informacji i liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje.
Struktura awansu – powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych
pozycji w strukturze grupy.
Jak powstają struktury grupowe?
Geneza powstawania struktur grupowych:
Struktura grupy może być nadana przez większą organizację, której elementem jest mała grupa, np. wojsko.
- struktury formalne – wyznaczane przez jakieś dokumenty;
- struktury nieformalne – brak dokumentów, które by ją wyznaczały.
Struktura grupowa może powstać w wyniku interakcji członków grupy.
W grupie istnieje zróżnicowanie na pozycje, przy czym pozycje te są ze sobą powiązane różnego rodzaju stosunkami.
Z poszczególnymi pozycjami związane są role społeczne, które są zbiorem przepisów określających, w jaki sposób powinien
zachowywać się człowiek zajmujący daną pozycję w grupie.
Układ pozycji związanych ze sobą stosunkami nazywamy strukturą grupową. Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny.
Ze wzgl. na rodzaj stosunków wiążących wyróżniamy struktury: socjometryczną, władzy , komunikowania się i awansu.
Istnieje tendencja do pokrywania się ze sobą struktur, np. struktura władzy ze strukturą socjometryczną.
Spójność grupy albo spoistość grupy w socjologii właściwość grupy społecznej polegająca na tym, że w danej grupie nie
występują wyraźnie odróżniające się od całości podgrupy ani kliki.
W grupie spójnej między jej członkami występują silne więzi społeczne, członkowie są też konformistycznie nastawieni wobec
istniejących w grupie norm i wartości, co oznacza, że realizują cele grupy względem akceptowanych w grupie wzorów.
Według Roberta Mertona spójność grupy może być wzmacniana lub kreowana na trzy różne sposoby:
Kreowanie kulturowe spójności grupy następuje dzięki internalizacji przez członków grupy tych samych norm i wartości;
Kreowanie organizacyjne spójności grupy następuje dzięki realizacji celów przez członków grupy w oparciu o
współdziałanie poszczególnych jednostek; między współdziałającymi jednostkami zachodzą wówczas częstsze
interakcje, co jest przyczyną kształtowania się więzi społecznej między nimi.
Kreowanie strukturalne spójności grupy następuje dzięki wyobrażeniom zewnętrznego zagrożenia, które może być
racjonalne lub irracjonalne, przede wszystkim dzięki istnieniu negatywnej grupy odniesienia i konfliktów
międzygrupowych (prawo Simmla-Cosera).
Wraz ze wzrostem spójności grupy wzrasta też stopień kontroli grupy nad jednostkami oraz tendencja do odrzucania dewiacyjnie
zachowujących się jednostek. W momencie, gdy poziom spójności wzrasta zbyt mocno, wówczas mogą nastąpić zjawiska
społecznie negatywne, takie jak syndrom grupowego myślenia czy zatracenie własnej tożsamości.
11. Kierownictwo grupowe i jego efektywność.
Skuteczność realizacji tych zadań w dużej mierze zależy od tego, jaki
pracą ludzi preferuje menedżer. Można
wyróżnić trzy podstawowe style kierowania pracą grupy: autokratyczny, demokratyczny i liberalny.
Styl autokratyczny. Styl ten zakłada, że przeciętny człowiek ma chwiejny stosunek do pracy, stara się uchylać od obowiązków i
odpowiedzialności oraz dąży do minimalizacji wysiłku wkładanego w pracę. W związku z tym kierownicy powinni być surowi i
wymagający, gdyż tylko taka postawa zapewni realizację zadań. Na sposób działania menedżerów, którzy preferują
autokratyczny styl kierowania, składają się następujące elementy:
menedżer sam określa cele grupowe i czynności, które należy wykonać, aby te cele osiągnąć
arbitralnie decyduje o podziale pracy, przydzielając pracownikom określone działania według własnego uznania
jego zachowanie organizacyjne sprowadza się do wydawania rozkazów i poleceń
oceniając prace podwładnych wydaje arbitralne oceny zarówno negatywne, jak i rzadziej – pozytywne
wobec pracowników stosuje raczej kary niż nagrody czy pochwały.
Skuteczność. Autokratyczny styl kierowania prowadzi do bardzo wysokiej efektywności pracy w danej grupie roboczej. Jednak
jej jakość i oryginalność jest niska. Również niska jest motywacja do pracy. Przejawia się to najczęściej tym, że pracownicy są
efektywni jedynie w sytuacji, gdy podlegają bezpośredniemu nadzorowi, czyli pracują z zaangażowaniem, jeśli menedżer jest w
pobliżu.
Stosunki wewnątrzgrupowe. Jeśli kierownik autokratycznie zarządza grupą pracowniczą, prowadzi to do wyzwolenia w niej
zachowań agresywnych. Są one skierowane na inne zespoły pracownicze lub na współpracowników (np. szukanie „kozłów
ofiarnych”, na których zrzuci się odpowiedzialność za niepowodzenia bądź kary). Przejawom agresji może także towarzyszyć
apatia. Pracownicy nie przejawiają ani zainteresowania pracą, ani jakichkolwiek własnych inicjatyw w celu jej poprawy. W
stosunku do kierownika są ulegli i podporządkowani.
Zadowolenie z pracy w grupie zarządzanej autokratycznie jest bardzo małe, a pracownicy często przeżywają frustracje, gdyż nie
mają możliwości zaspokajania własnych potrzeb.
Styl autokratyczny daje najlepsze rezultaty w sytuacjach zagrożenia i presji czasowej (np. obronność kraju, w czasie klęsk
żywiołowych) oraz gdy pracownicy nie mają odpowiednich kwalifikacji zawodowych i boją się podejmować indywidualną
odpowiedzialność.
Styl demokratyczny. Styl ten zakłada, że przeciętny pracownik chętnie poświęca swoje umiejętności i energię na realizację
celów, które uzna za własne. Potrafi być twórczy i odpowiedzialny w wykonywaniu swoich zadań organizacyjnych. Podwładni
mają więc prawo udziału w podejmowaniu decyzji, a menedżer określa jedynie cel działania, który pracownicy realizują
wybierając sposób uważany za najbardziej odpowiedni. Rolą kierownika, który preferuje styl demokratyczny jest:
zachęcanie zespołu do podejmowania decyzji dotyczących celu i sposobu wykonywania pracy
proponowanie alternatywnych form rozwiązywania problemów, przy czym ostateczna ich akceptacja zależy od grupy
pozostawianie podziału pracy samym pracownikom
formułowanie pochwał i uwag krytycznych pod adresem podwładnych na podstawie obiektywnych kryteriów
zachęcanie pracowników do wyrażania swoich pomysłów i opinii
udział w pracy grupy.
Skuteczność. Demokratyczny styl kierowania sprzyja lepszej jakości pracy, jednak jej efektywność jest mniejsza niż w
przypadku zarządzania autokratycznego. Przy tym sposobie przewodzenia grupie, pracownicy wykazują dużą motywację do
pracy.
Stosunki wewnątrzgrupowe. Demokratyczny styl kierowania przyczynia się do wzrostu spoistości grupy pracowniczej. Relacje
między pracownikami z przełożonym często oparte są na życzliwości i przyjaźni.
Zadowolenie z pracy w takim zespole jest bardzo duże.
Stosowanie demokratycznego stylu kierowania jest właściwe w odniesieniu do pracowników wysoko wykwalifikowanych,
którzy posiadają dużą potrzebę niezależności i swobody działania.
Liberalny styl kierowania zakłada pozostawienie pracownikom niemal całkowitej swobody w wyborze celów zawodowych i
sposobów ich realizacji. Menedżer preferujący taki sposób zarządzania:
pozostawia pracownikom całkowitą swobodę decyzji grupowych i indywidualnych
nie uczestniczy w pracy swoich podwładnych, nie ingeruje w nią
udziela informacji dotyczących celów i zadań tylko wtedy, gdy zostanie o to poproszony
nie komentuje i nie ocenia pracy zespołu.
Skuteczność. Przyjęcie liberalnego stylu kierowania prowadzi do nieefektywnej pracy zespołu. Jej wyniki są na ogół bardzo
niskiej jakości.
Stosunki wewnątrzgrupowe. W sytuacji liberalnego kierowania grupą bardzo często tworzy się w niej nieformalna struktura
władzy ze swoim przywódcą. Z reguły taki przywódca przejawia skłonności do wymuszania posłuszeństwa, charakterystyczne
dla zarządzania autokratycznego. Większość pracowników czuje niechęć do takiego sposobu kierowania ich pracą. Ich
zadowolenie jest właściwie zerowe.
12. Stosunki społeczne - zachowania prospołeczne.
Zachowania prospołeczne - to każde działanie, którego celem jest dobro drugiego człowieka.
Altruizm - to pragnienie pomagania, które może być okupione nawet kosztem własnym.
Komu pomagamy częściej?
- krewnym, osobom, z którymi jesteśmy w jakiś sposób spokrewnieni, aby zwiększyć szansę przekazania naszych genów,
pomagamy najpierw tym, którzy mają ich najwięcej, czyli najpierw dzieciom, a później rodzicom.
- pomagamy innym, aby zwiększyć prawdopodobieństwo, że oni w przyszłości pomogą nam.
-pomaganie jako norma, której uczymy się od innych ludzi
-pomagamy, gdy tak wynika z kalkulacji zysków i strat
Osobowościowe i sytuacyjne czynniki, które mają wpływ na zachowania prospołeczne:
-osobowość altruistyczna sprawia, że jedne osoby pomagają częściej niż inne
-płeć, mężczyźni pomagają w sytuacjach, w których potrzeba odwagi i fantazji, zaś kobiety angażują się w długoterminowe
zobowiązania mające na celu niesienie pomocy
-pochodzenie kulturowe, przedstawiciele kultur kolektywistycznych są bardziej skłonni do pomocy, niż indywidualistycznych
-nastrój, częściej pomagamy gdy mamy dobry lub zły humor, gdy neutralny rzadziej
-lokalizacja, w środowisku wiejskim łatwiej jest uzyskać pomoc, niż w środowisku miejskim, gdyż nie występuje efekt
przeładowania urbanistycznego i rzadziej efekt widza
-relacja, rodzaj relacji pomiędzy pomagającym, a osobą w potrzebie.
W relacji darowizny ludziom zależy na tym, aby koszty pomagania rozkładały się równo po obu stronach. W relacjach
społecznych ważniejsza jest chęć pomocy, aniżeli jej koszty.
Jak zwiększyć chęć niesienia pomocy?
-uświadamiać w jakich sytuacjach pomagamy rzadziej, aby pomagać częściej
-pomaganie powinno być wolnym wyborem, a nie zewnętrznym nakazem
-rozwój psychologii pozytywnej, która zwraca uwagę na mocne strony ludzi
-rozwój empatii u ludzi
13. Agresja.
Eksperyment Bandury -
Bandura przeprowadził eksperyment na temat uczenia się poprzez obserwację (zabawa dzieci
z lalką)
Agresja – w psychologii określenie zachowania ukierunkowanego na zewnątrz lub do wewnątrz, mającego na celu
spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej.
Wyróżniana jest m.in.:
agresja wroga – agresja, która ma na celu zranienie lub zadanie bólu.
agresja instrumentalna – agresja służąca innemu celowi niż zranienie lub zadanie bólu, np. zastraszenie, usunięcie konkurencji
itp.
agresja prospołeczna – chroniąca interesy społeczne, obrona
agresja indukowana – powstająca w efekcie psychomanipulacji.
agresja odroczona
autoagresja – agresja skierowana na własną osobę
Wyróżnia się trzy źródła agresji:
- Te, które tkwią w naszych genach, w naszej biologii. Hobbes w swym słynnym eseju pt. ”Lewiathan” dowodził, że ludzie są z
natury samolubni, brutalni i okrutni dla innych ludzi. Wyraził on tę koncepcję za pomocą krótkiej sentencji „Homo homini lupus”
(człowiek człowiekowi wilkiem).Wyraża ona dość powszechne przekonanie, że ludzie są istotami instynktownie agresywnymi.
Niektóre typy agresywnego zachowania ludzi wiążą się często z zaburzeniami funkcjonowania mózgu.
- Teoria frustracji, która mówi, że zachowanie się człowieka zmierza do osiągnięcia jakiegoś celu. W toku realizacji celu mogą
występować pewne okoliczności uniemożliwiające realizację, w takim przypadku następuje sytuacja frustracyjna powstająca w
wyniku kolizji 2 czynników:
o
-dążenia człowieka do wykonania pewnej czynności
o
-istnienie przeszkody uniemożliwiającej jej wykonanie
Skutkiem frustracji jest napięcie emocjonalne, które staje się pobudką do agresji (to agresja powoduje rozkład napięcia
emocjonalnego).
Agresja może być skierowana na osobę lub rzecz, które są przyczyną frustracji.
- Społeczne uczenie zachowań agresywnych
Agresja jest wyuczona, podobnie jak wiele innych rodzajów zachowań.
Według podejścia Bandury - określanego jako teoria uczenia się społecznego, agresja może być wynikiem:
o
-przykrych doświadczeń
o
-przewidywanych korzyści.
Wszelkiego rodzaju przykre doświadczenia (nie tylko frustracja) wytwarzają ogólny stan pobudzenia emocjonalnego.
Pobudzenie to następnie prowadzi do pewnej liczby zachowań agresywnych.
Przedstawiciele różnych teorii agresji w rozmaity sposób interpretują przyczyny powstawania i utrwalania się zachowań
agresywnych. Zgodnie jednak przyjmują, że mogą one ulegać modyfikacji w toku życia człowieka. Ponadto uogólniając, trzeba
powiedzieć, że zachowania agresywne powstają i utrwalają się pod wpływem interakcji człowieka z jego środowiskiem
społecznym.
Redukcja agresji:
- Hydrauliczna teoria agresji Freuda nie działa – czyli dawanie upustu emocjom
- ćwiczenia fizyczne
- uczenie empatii
- umiejętność komunikacji interpersonalnej, zamiast agresji np. negocjacje, perswazja
14. Atrakcyjność interpersonalna
Atrakcyjność interpersonalna - jest to pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka.
Przyczyny lubienia innych:
efekt częstości kontaktów- efekt czystej ekspozycji
atrakcyjność fizyczna
rola podobieństwa: sympatia do drugiej osoby rośnie wraz ze wzrostem wspólnych postaw, pochodzenia, poglądów;
lubimy tych, którzy się z nami zgadzają w ważnych kwestiach
lubimy tych, którzy nas lubią
efekt zysku-straty: tym bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnych
opinii o nas
teoria wymiany społecznej: Homans- to, co ludzie sądzą o swoim związku, zależy od zysków, jakie w nim otrzymują
oraz od strat (kosztów), jakie ponoszą oraz od subiektywnej oceny jednostki odnośnie tego na jaki związek ona zasługuje
doskonałość innych: lubimy ludzi, którzy mają wiele zalet ale gdy są zbyt doskonali, będziemy czuli się źle w ich
towarzystwie
teoria równości: im bardziej zbliżone zyski i straty obu partnerów w związku, tym większa satysfakcja ze związku u obu
osób
Teoria kar i nagród – zakłada, że lubimy jakąś osobę, jeżeli jest ona skojarzona z nagrodami (zdarzeniami przyjemnymi), zaś
nie lubimy osób skojarzonych z karami (zdarzeniami nieprzyjemnymi). A zatem lubimy tych, których cechy oceniamy
pozytywnie, którzy się dobrze o nas wyrażają, działają na rzecz naszego dobra. I na odwrót – nie lubimy osób o cechach
nieprzyjemnych, źle o nas mówiących i działających na naszą szkodę.
Teorie zgodności – dwie najważniejsze koncepcje zgodności, to teoria dysonansu poznawczego (stworzona przez Festingera);
opiera się na złożeniu, że ludzie dążą do zgodności między różnymi przekonaniami o tej samej sprawie i spójności między
swoimi poglądami a postępowaniem. Jeżeli wskutek odebrania nowej informacji, myślenia lub własnego postępowania pojawi się
psychologiczna sprzeczność, rodzi to dysonans) i teoria równowagi poznawczej (sformułowana przez Heidera), teoria ta opisuje
organizację, genezę i zmianę postaw, także interpersonalnych.
Teoria równości- Niektórzy badacze krytykowali teorię wymiany społecznej, ponieważ pomijano w niej tak ważne zmienne
warunkujące powstawanie relacji interpersonalnych jak pojęcie uczciwości czy równości. Teoretycy zajmujący się pojęciem
równości - tacy jak Walster, Berscheid i Homans - twierdzili, że ludziom nie zależy wyłącznie na zdobyciu maksymalnych
nagród za najniższą cenę. Zwracają oni uwagę też na równość inwestycji obu stron wnoszonych w dany związek - a więc, czy
nagrody i koszty, które są ich udziałem, są równe nagrodom i kosztom ich partnera.
1. Wywieranie wpływu na zachowania ludzi, konformizm, nonkonformizm.
Konformizm (pot. ulegający wpływom) – w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź
wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania
obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał
początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami
grupy. Jako przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest nonkonformizm lub antykonformizm.
jest to jeden ze sposobów dostosowania jednostki społecznej. W ujęciu Roberta Mertona oznacza zgodę na realizację
celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków lub, w szerszym znaczeniu, realizacje norm
społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań konformistycznych określane jest w ujęciu
Mertona jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne w grupach są wskaźnikiem dużej spójności tych grup.
Dewiacja społeczna – odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami
przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej. Zachowania dewiacyjne nie są jednoznacznie interpretowane i ich
określenie jest zależne od przyjętych systemów normatywnych w danym społeczeństwie. W niektórych ujęciach teoretycznych
definiowane jest relatywistycznie jako zachowanie, które zostało przez społeczność zdefiniowane jako dewiacyjne.
Na zachowania konformistyczne przede wszystkim ma wpływ ukształtowana w toku socjalizacji osobowość jednostki, lecz
również typ relacji społecznych, w których jednostka uczestniczy, struktura grupy, istniejący w niej system aksjonormatywny czy
rodzaj zadania które realizuje jednostka w grupie, sposób sankcjonowania działań czy formy kontroli społecznej. Na jednostkę
jest wywierana silniejsza presja wobec zachowań konformistycznych w grupach, które próbują kontrolować większą część jej
życia, w szczególności są to wymieniane przez Ervinga Goffmana instytucje totalne.
Osobowości autorytarne i związane z nimi zachowania konformistyczne występują częściej w społeczeństwach, w których
dominuje władza totalitarna, w społeczeństwach demokratycznych częściej tolerowane są odstępstwa od konformizmu.
Opisuje się różne poziomy głębokości konformizmu takie jak:
Uleganie. Gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego
jednostka podporządkowuje się grupie, to ulega. Uleganie pojawia się jedynie wtedy, gdy grupa nacisku jest
fizycznie obecna. Gdy grupa znika, jednostka wraca do swoich uprzednich przekonań czy zachowań.
Motywem takiego zachowania jest zwykle lęk przed odrzuceniem przez grupę lub lęk przed karą. Nie kradnę,
bo mnie złapią lub uznają za złodzieja.
Identyfikacja Gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka
identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce. Na przykład,
zależy mi na tym, aby mnie oceniano jako osobę inteligentną - zachowuję się tak jak wyobrażam sobie, że
zachowuje się osoba inteligentna. Identyfikacja jest głębszą formą konformizmu, dopasowanie do grupy
pojawia się bowiem nawet przy fizycznej nieobecności grupy. Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną.
Gdy grupa zmienia swoje zdanie, ja także je zmieniam.
Introjekcja (lub internalizacja). Najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości
za własne. Nie kradnę, bo to jest złe. Jeśli grupa zniknie lub zmieni swoje zapatrywania, ja mimo to dalej
zachowuję się zgodnie ze zinternalizowaną normą. Introjekcja jest jednym z zadań socjalizacji.
Motywy konformizmu
Wyróżnia się trzy podstawowe motywy zachowań konformistycznych:
4. Lęk przed odrzuceniem. Ludzie boją się ośmieszenia, odrzucenia i "wyjścia przed szereg", dlatego dostosowują się do
zachowań innych w grupie. Inaczej przeżywają lęk przed tym, że nie będą akceptowani w grupie. (Szerzej zobacz:
konformizm normatywny).
5. Pragnienie posiadania racji. W niektórych sytuacjach ludzie nie wiedzą jakie zachowania są słuszne. Naśladują więc
innych, przyjmując, że skoro ktoś postępuje w dany sposób, to znaczy, że tak należy zrobić. Na przykład: skoro wszyscy
stoją przed przejazdem kolejowym, mimo że nic nie jedzie, to znaczy, że należy stać z jakiegoś powodu. (Szerzej:
Konformizm informacyjny).
6. Do zachowań konformistycznych jesteśmy mobilizowani poprzez istnienie sankcji za przestrzeganie (sankcje
pozytywne) lub nieprzestrzeganie norm grupowych (sankcje negatywne). W niektórych małych grupach społecznych
sankcje zmuszające ludzi do uległości mogą przybrać skrajną formę, jak na przykład miało to miejsce w sekcie Świątynia
Ludu.
Konformizm informacyjny (informacyjny wpływ społeczny) – jedna z dwóch (obok konformizmu normatywnego) form
konformizmu. W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i
traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do
ujednolicenia zachowań w grupie. Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania
słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań.
Konformizm normatywny to rodzaj konformizmu, który motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę lub
pragnieniem bycia przez nią zaakceptowanym.
Typowe zachowania związane z tego typu konformizmem, to podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się
własne prawdziwe i odmienne zdanie, to grupa przestanie nas akceptować. Na przykład jestem zdania, że nie należy dzisiaj
uciekać z zajęć, ale cała grupa twierdzi, że uciekamy. W związku z tym nawet nie wyrażam swojego sprzeciwu, tylko uciekam
tak jak wszyscy. Moi koledzy pracownicy uważają, że obcięcie premii przez szefa jest niesprawiedliwe, a ja sądzę, że na jego
miejscu zrobiłbym to samo, ale nie powiem tego głośno, bo boję się odrzucenia przez kolegów.
Ten typ konformizmu odnosi się nie tylko do ujednolicania przekonań, ale całego spektrum innych zachowań, na przykład:
Ludzie ulegają modzie i nie ubierają się w sposób bardzo odbiegający od tego, co przyjęło się w ich środowisku i grupie
odniesienia. Na przykład mężczyźni nie chodzą w spódnicach.
Przebywając w różnych grupach zwykle używamy nieco innego słownictwa oraz innych konstrukcji gramatycznych,
gestów itp. tak aby pasowały do norm przyjętych w tej grupie.
Będąc w grupie ludzi przyjmujemy także pewne sposoby myślenia, które charakterystyczne są dla tej grupy (zobacz też:
myślenie grupowe)
Zarówno konformizm normatywny jak i informacyjny badany był m.in. przez Solomona Ascha w słynnej serii eksperymentów,
dzięki którym odkryto, że skłonność do ulegania motywowana lękiem przed wykluczeniem z grupy jest bardzo powszechna u
ludzi we wszystkich kulturach.
Czynniki nasilające skłonność do konformizmu normatywnego
Siła presji grupy na podporządkowanie się, a co za tym idzie, liczba osób, które podporządkowują się grupie zmienia się w
zależności od poniższych czynników.
Czynniki związane z grupą:
Liczebność. W grupach trzyosobowych konformizm jest już stosunkowo silny. Bardzo silny jest w grupach siedmioosobowych.
Potem nieznacznie rośnie, aż do trzydziestoosobowych grup, po czym zaczyna się zmniejszać. Zmniejszanie jest związane z tym,
że w większych niż 30-osobowa grupa trudno jest o jednomyślność i jednostka nie ma już osobistych relacji ze wszystkimi
członkami grupy.
Specjaliści. Gdy grupa składa się ze specjalistów, to jednostka odczuwa większą presję na podporządkowanie się tej grupie.
(Zobacz też: myślenie grupowe).
Podobieństwo. Im większe podobieństwo członków grupy do jednostki, tym bardziej jednostka ma skłonność ulegać tej grupie.
Na przykład nastolatki buntują się w stosunku do swoich rodziców, ale często jednocześnie są skrajnie konformistycznie
nastawione w grupach rówieśników.
Jednomyślność grupy. Gdy w grupie nie ma dysydentów, jednostka czuje większą presję na podporządkowanie się.
Atrakcyjność grupy. Im większa spostrzegana atrakcyjność grupy, tym większa skłonność jednostek do ulegania tym grupom.
(Zobacz też: elitaryzm).
Czynniki związane z jednostką:
Pragnienie przynależenia do grupy. Im bardziej jednostce zależy na uczestniczeniu w grupie i jej akceptacji, tym silniejsza
skłonność do zachowań konformistycznych.
Samoocena. Osoby o zaniżonej samoocenie bardziej ulegają. Wysoka samoocena zmniejsza skłonność do ulegania.
Pozycja w grupie. Im wyższa pozycja w grupie i większe poczucie bycia akceptowanym w danej grupie, tym łatwiej jednostka
pozwala sobie na wyrażenie własnego zdania.
Poczucie niepewności i zagrożenie zewnętrzne. Im mniejsze poczucie pewności w grupie, tym większe szanse na ujednolicenie
zachowań i podporządkowanie się. Jest to ważny czynnik, wykorzystywany często do manipulacji. Stworzenie np. przez lidera
grupy (lub dyktatora) zagrożenia zewnętrznego, powoduje, że jednostki mają większą skłonność do podporządkowania się
normom grupowym i liderowi. Tak niektórzy próbują tłumaczyć fakt, że w niektórych sytuacjach społecznych politycy próbują
wzbudzić w ludziach lęk. Opracowano na tej podstawie technikę manipulacji "przestrasz i pomóż". Ludzie, którzy się boją
łatwiej akceptują rozwiązania podsuwane przez np. lidera, które mają rzekomo zmniejszyć poczucie zagrożenia. Liderzy państw
totalitarnych często "tworzą" zagrożenie zewnętrzne (wroga zewnętrznego). Celem takiego działania jest między innymi
zwiększenie skłonności do ulegania i podporządkowania się członków danej populacji.
Nonkonformizm – postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny
system wartości, przeciwieństwo konformizmu. Potocznie rozumiany nonkonformizm cechuje te jednostki, które nie poddając się
społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi przekonaniami.
2. Zjawisko dysonansu poznawczego i sposoby jego redukcji.
Dysonans poznawczy - popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu; pierwotnie definiowana przez Festingera jako
niezgodność między elementami poznawczymi(myśli, uczucia, przekonania, bądź wiedza o czymś), następnie określany jako
konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej.
Sposoby redukcji dysonansu:
1. Przez zmianę naszego zachowania- tak, aby było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym;
2. Przez uzasadnienie naszego zachowania- zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny z
zachowaniem;
3. Przez uzasadnienie naszego zachowania- dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają
(mówimy, że istnieje inna wartość, która jest dla nas ważniejsza.
Dysonans podecyzyjny- dysonans, który zostaje nieuchronnie wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest
najczęściej likwidowany przez:
1. Podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej;
2. Przekonywanie innych ludzi do swoich racji;
3. Zmianę pojęcia ja (suma całej wiedzy o sobie uwzględniająca tożsamość, zdolność i role)- rzadko, pojęcie ja to raczej trwała
struktura;
3.Zachowanie racjonalne i racjonalizujące.
Pierwsze oznacza przemyślane i obiektywne decyzje. Jednostka poszukuje prawdy, dokonuje wyborów, „porusza” się w świecie
rzeczywistym dzięki temu ma szanse wyjść z trudnej sytuacji. Drugie zachowanie obserwujemy, gdy jednostka wmawia sobie, że
jej zachowanie jest racjonalne(przemyślane). Jednostce chodzi wyłącznie o poprawę swego samopoczucia, dlatego zachowanie to
cechuje się szybkim działaniem. Niestety jednostka nie ma możliwość „wyjść na powierzchnię”, bo porusza się w świecie
wyimaginowanym.
Istnieje również inna racjonalizacja, która jest mechanizmem nieświadomym i polega na wypieraniu ze świadomości pewnych
faktów. Jednostka próbuje nieświadomie znaleźć wytłumaczenie własnego zachowania. Jest to mechanizm obronny.
3. Procesy kształtowania i zmiany postaw.
Postawa – uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w
społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.
Źródłem postaw jest przyjęty światopogląd, rozumiany jako zbiór subiektywnych doświadczeń intelektualnych oraz
emocjonalnych, określających relację osoby do rzeczywistości. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych
(świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).
Komponenty postawy:
1. Elementu poznawczego, oznaczającego całokształt wiedzy i przekonań dotyczących obiektu np. w skład postawy religijnej
może wchodzić wiedza o historii kościoła, jego społecznej roli oraz przekonania dotyczące istnienia Boga. Jest to, więc wiedza
subiektywna połączona z oceną. Przekonania są kluczowym elementem komponentu poznawczego postawy. Zwykle w skład
postawy wchodzi szereg przekonań ze sobą powiązanych.
2. Elementu emocjonalnego, obejmującego uczucia wobec danego obiektu, takie jak np. radość, miłość, zachwyt, szacunek oraz
ich przeciwieństwa, które wywołują w jednostce przedmiot postawy. Mogą to być uczucia od pozytywnych po negatywne, przy
czym mogą występować różne uczucia wobec tego samego przedmiotu, zależnie od sytuacji, w jakiej dany przedmiot się
znajduje. Przedmiot postawy może wywoływać wiele uczuć. Różne aspekty przedmiotu mogą wywoływać różne uczucia. Przy
czym uczucia, stany emocjonalne są tu rozumiane bardzo szeroko, od prostych odczuć po uczucia wyższego rzędu, związane z
np. potrzebami społecznymi.
3. Element zachowania (zwane komponentem behawioralnym), składa się z reakcji ekspresyjnych (mimicznych,
pantomimicznych), wokalnych, słownych (w formie opinii) i działań ukierunkowanych na cel (pomoc, opieka, przeszkadzanie,
unikanie).
Postawa jest, po pierwsze, czymś, co zawsze wiąże się z afektywną oceną (pozytywną bądź negatywną) różnego typu obiektów –
mogą nimi być ludzie, grupy społeczne, działania, instytucje, obiekty fizyczne lub zdarzenia.
Rodzaje postaw: akceptacji, odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.
4. Poznanie społeczne - schematy poznawcze, prawidłowości wnioskowania.
Procesy poznawania świata- za pośrednictwem naszego umysłu. Sposób postrzegania świata i innych ludzi. Poznanie
społeczne: sposób, w jaki ludzie myślą o sobie samych i o świecie społecznym; a dokładniej, jak selekcjonują, interpretują,
zapamiętują i wykorzystują informację społeczną w wydawaniu sądów i w podejmowaniu decyzji.
Schematy – struktury poznawcze, którymi ludzie posługują się w celu organizowania wiedzy o świecie społecznym, porządkując
ją wokół tematów i przedmiotów. Schematy wpływają na to, jak zauważamy, analizujemy i zapamiętujemy informacje.
Myślenie automatyczne pomaga nam zrozumieć nowe sytuacje przez odniesienie do wcześniejszych doświadczeń. Schematy
odnoszące się do członków jakiejś grupy społecznej ( grupy ludzi, płeć, rasa) są zwykle nazywane stereotypami.
Funkcje schematów:
- wypełniają luki naszej wiedzy
- pomagają organizować świat
- pomagają nadawać sens światu, zapewniają poczucie ciągłości z poprzednimi wydarzeniami
- pozwalają ograniczyć wieloznaczność sytuacji
- wskazówki dla pamięci
Dostępność – łatwość odszukiwania w pamięci schematów i pojęć, a tym samym wykorzystywania jej do formułowania sądów o
świecie społecznym.
Dwa rodzaje dostępności:
- trwale dostępne ze względu na doświadczenia z przeszłości
- wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających( zwiększenie dostępności schematów cech lub pojęć przez
świeże doświadczenia)
Utrzymywanie się schematów
Efekt uporczywości – utrzymywanie się przekonań o sobie i świecie społecznym, nawet gdy argumenty potwierdzające te
przekonania zostały zdyskredytowane.
Urzeczywistnianie schematów
Samospełniające się proroctwo – sytuacja w której oczekiwanie wobec innej osoby wpływa na odnoszenie się do niej, co
powoduje, że jej zachowanie jest zgodne z pierwotnymi oczekiwaniami, a zatem przyczynia się do ich urzeczywistnienia.
Strategie i skróty myślowe
Heurystyki wydawania sądów – skróty myślowe używane do szybkiego i skutecznego formułowania sądów.
Heurystyka dostępności – zdroworozsądkowa zasada myślenia polegająca na wydawaniu sądu na podstawie tego, jak łatwo coś
przychodzi nam na myśl, np. Jeżeli łatwo możesz znaleźć kilka przykładów, gdy Alphonse bronił swoich racji, to jest on
prawdopodobnie osobą asertywną. Jeśli zaś możesz bez trudu wskazać kilka sytuacji, w których okazał się nieśmiały lub uległy,
to prawdopodobnie nie jest on zbyt asertywny. Heurystyki nie zawsze dają pełny obraz danej osoby.
Heurystyka reprezentatywności – skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu czegoś na podstawie jego podobieństwa do
typowego przypadku, na przykład podobieństwa Briana do twojego wyobrażenia o Kalifornijczykach.
Informacja o proporcji podstawowej, czyli informacja o względnej częstości występowania przedstawicieli różnych kategorii
w danej populacji, na przykład biorąc pod uwagę odsetek studentów pochodzących ze stanu Nowy Jork na nowojorskim
uniwersytecie stanowym.
Ludzie, gdy mają do dyspozycji zarówno informację o proporcji podstawowej, jak i sprzeczne z nią informacje o konkretnej
osobie, zwracają większą uwagę na reprezentatywność cech danej osoby dla określonej kategorii.
Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania – skrót myślowy polegający na posługiwaniu się liczbą lub wartością jako punktem
wyjścia, do którego często w niewystarczającym stopniu dostosowuje się swoją ocenę.
Oszczędność poznawcza: Pozwala nam poznać świat. Szybko wyciągamy wnioski dzięki temu działamy efektywnie, ale bez
gwarancji trafności spostrzeżeń. Możemy zostać wprowadzeni w błąd. Teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne
uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ
nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej.
5. Poznanie samego siebie.
Ludzie doświadczają swego Ja, chociaż jednocześnie nie są w stanie jasno wyartykułować, czym ono jest.
Trzy podstawowe sposoby postrzegania własnego Ja (R. Baumeister):
1. Ja-samowiedza (Ja poznawane, pojęcie Ja, definicja Ja)
2. Ja jako narzędzie w relacjach interpersonalnych
3. Ja poznające (świadomość)
Wszystkie procesy psychiczne związane z Ja łączą się ze sobą, tworząc spójne poczucie tożsamości.
Pojęcie tożsamości:
3) Podejście filozoficzne
znaczenie numeryczne - tożsamość to relacja między każdym przedmiotem a nim samym
znaczenie jakościowe – tożsamość pomiędzy dwoma przedmiotami
4) Podejście psychologiczne
tożsamość człowieka oznacza zarówno bycie tym samym (numerycznie), jak i takim samym (jakościowo)
koncentracja na samoświadomości
Poczucie tożsamości: Cztery rodzaje poczucia:
- poczucie ciągłości własnego Ja – poczucie, że jest się wciąż tą samą osobą, pomimo zmieniających się warunków
- poczucie wewnętrznej spójności cech - szczególnie tzw. cech centralnych, które wyznaczają i określają indywidualny styl
funkcjonowania określonej osoby
- poczucie posiadania wewnętrznej treści - poczucie występowania konkretnych motywów działania, postaw czy uczuć
- poczucie odrębności od otoczenia
• poczucie odrębności w sensie fizycznym to poczucie granic własnego ciała
• poczucie odrębności w sensie psychicznym to zdolność odróżniania własnych wyobrażeń od rzeczywistości, własnych potrzeb i
emocji od potrzeb i emocji innych osób, swoich poglądów od poglądów innych.
Dualizm w pojęciu tożsamości
- tożsamość osobowa - relacja pomiędzy człowiekiem a nim samym
- tożsamość społeczna - relacja pomiędzy człowiekiem a innymi ludźmi
Cztery podstawowe sposoby dochodzenia do wiedzy o samym sobie
1. introspekcja (myślenie o sobie) proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada swoje myśli, uczucia i motywy
2. obserwacja własnego zachowania
- teoria spostrzegania siebie - jednostki uzyskują wiedzę o swoich postawach, emocjach i innych stanach wewnętrznych
częściowo przez obserwację własnego zachowania i/lub okoliczności, w jakich się ono pojawiło
3. schematy Ja naszą samowiedzę ujmujemy w schematy Ja, czyli oparte na przeszłych doświadczeniach zorganizowane
struktury wiedzy dotyczącej nas samych, które pomagają nam zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć nasze własne zachowanie
4. interakcja społeczna aby zdobyć wiedzę o sobie samym, odwołujemy się do innych ludzi
• teoria porównań społecznych
Dwa podstawowe kierunki postrzegania własnej osoby
1. wizerunek rzeczywisty, na który składa się:
o
jaźń subiektywna – czyli wyobrażenie o własnych cechach, w efekcie ich ocena
o
jaźń odzwierciedlona – tzn. własne wyobrażenie i ocena tego, w jaki sposób widzą nas inni
2. wizerunek idealny, w którym wyróżnia się
o
„ja idealne” – czyli zespół wyobrażeń, marzeń, aspiracji dotyczących własnej osoby
o
oraz „ja dla innych” – czyli to, jak człowiek chciałby być postrzegany przez innych.
Kierowanie wrażeniem – Przedstawiasz siebie innym
Jaźń obiektywna - cech, postaw, zachowań czy emocji, które faktycznie pokazujemy w relacjach z innymi ludźmi.
Autoprezentacja - przekazywanie innym ludziom – za pomocą słów i zachowań niewerbalnych informacji o sobie.
6. Atrybucja przyczyn.
Teoria atrybucji – teoria opisująca sposoby, którymi się posługujemy do wyjaśniania przyczyn własnych zachowań i zachowań
innych ludzi.
Atrybucja wewnętrzna (dyspozycyjna) – przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z przyczyn leżących po jego stronie, na
przykład jego postawy, charakteru lub osobowości.
Atrybucja zewnętrzna (sytuacyjna) – przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z sytuacji, w jakiej znajduje się ta osoba:
założenie, że większość ludzi w tej sytuacji zareagowałoby tak samo.
Przykład: Magda jest w świetnym humorze.
Przykład atrybucji zewnętrznej: Na pewno usłyszała właśnie coś śmiesznego.
Przykład atrybucji wewnętrznej: Magda to wesoła dziewczyna.
Podstawowy błąd atrybucji (błąd odpowiedniości) – skłonność do przeceniania roli czynników wewnętrznych,
dyspozycyjnych w zachowaniu człowieka i do niedoceniania wpływu czynników sytuacyjnych.
Dlaczego ludzie popełniają podstawowy błąd atrybucji? Między innymi dlatego, że próbując wyjaśnić czyjeś zachowanie,
zazwyczaj skupiamy uwagę na osobie, a nie na sytuacji w jakiej ona się znajduje.
Przykład: Uczeń pokłócił się z wychowawcą. Wychowawca prawdopodobnie uzasadni zachowanie ucznia jego krnąbrnością i
nieposłuszeństwem. Pominie w ocenie fakt, że uczeń miał (na przykład) zły dzień (umarła mu mama, przypadkiem zabił kota czy
podpalił kwiatki). Nauczyciel "dostrzeże" w uczniu te stałe cechy charakteru, które uzasadnią jego ocenę (atrybucję). Użycie ich
właśnie do uzasadnienia postępowania ucznia jest popełnieniem podstawowego błędu atrybucji.
7. Ukryte teorie osobowości.
Teorie osobowości to prywatne teorie, niepotwierdzone w większości przypadków przez psychologię. Są to teorie, w myśl,
których u danej osoby pewne cechy występują razem. Schematy, które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech
osobowości, na przykład wielu ludzi jest przekonanych, że jeżeli ktoś jest uprzejmy to jest też hojny. Teorie te są
rozbudowywane wraz z upływem czasu i wzbogacaniem doświadczeń. Z tego wynika, że zawierają pewien składnik kulturowy,
co oznacza, że dana społeczność podziela pewne ukryte teorie osobowości, ponieważ stanowią one charakterystyczne
przekonania kulturowe, np.: ludzie zachodu zakładają, iż istnieją osoby należące do typu artystycznego, czyli tacy, którzy są
twórczy, żyją intensywnie, mają temperament i są niekonwencjonalni. Chińczycy zaś zupełnie nie posiadają takiej teorii. Znają
bowiem kategorię osoby shi gu czyli kogoś, kto jest światowy, poświęca się rodzinie, jest obyty w towarzystwie i dość
powściągliwy. Takiej teorii nie mają jednak ludzie zachodu. Ludzie stosują UTO i nie zdają sobie z tego sprawy. Budowa: I
Warstwa kulturowa (wspólna dla wszystkich) Bierze się z procesu socjalizacji. Ucząc się mowy, słysząc od rodziców jacy
ludzie są. II Warstwa indywidualna nabywamy w toku osobistych doświadczeń. Na ich bazie tworzymy osobiste teorie
osobowości. Nabywamy koncepcje ludzkiej natury. Funkcjonowanie: Jeśli założymy na podstawie ukrytych teorii osobowości
dany zachowanie czy też wyobrażenie o danej osobie to zdeterminujemy sposób zachowania względem tej osoby a ta osoba
zachowa się również z tym założeniem.
8. Komunikacja niewerbalna.
Komunikacja niewerbalna – dotyczy wszystkich ludzkich zachowań postaw i obiektów innych niż słowa, które komunikują
wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmuje: wygląd fizyczny, ruch ciała, gesty, wyraz twarzy, ruch oczu,
dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. Nie zawiera jednak gestów które zawierają
słowa, takich jak język migowy, ani słów pisanych lub przekazywanych elektronicznie.
Style komunikacji niewerbalnej:
tendencja afiliatywna (bliski dystans, dotyk, kontakt wzrokowy, uśmiech),
tendencja dominatywna (wyprostowana postawa, uniesiona głowa, szybka mowa, jednostronna komunikacja werbalna).
Funkcje komunikacji niewerbalnej:
komunikowanie postaw i emocji (uzgadnianie postaw interpersonalnych),
wspomaganie komunikacji językowej,
zastępowanie mowy (gdy utrudniony kontakt werbalny).
Komunikaty niewerbalne:
mimika (wyraz twarzy); stany emocjonalne, postawy
pantomimika (gesty); ilustracje wypowiedzi, ujawnianie zaangażowania w rozmowę
zachowania przestrzenne (proksemika)– sympatia/niechęć, pozycja społeczna
czynniki paralingwistyczne (ton głosu, tempo mowy, intonacja, przerwy, chrząknięcia, eeee, mmmm...) - stan emocjonalny
powierzchowność (rodzaj ubrania, zegarki, kolczyki, makijaż, komórka, sygnety, buty itp.) – status, zawód, samo wyobrażenie
stany fizjologiczne (zapach, rumieńce, łzawienie oczu) - stan emocjonalny
budowa ciała - np. szerokie plecy, mała głowa, silne nogi, biodra wypięte do przodu, duże kości itp. - cechy temperamentu i styl
charakteru
postawa ciała (jak ciało stoi, siedzi itp.) - relacje interpersonalne
oczy (ruchy oczu, odruch źreniczny i wielkość źrenic, częstość mrugania, kierunek patrzenia, kontakt wzrokowy, wielkość oczu
itp.) - ukierunkowanie uwagi, stan emocjonalny, przykrość-przyjemność, lubienie-nielubienie
Najprostszymi niewerbalnymi sygnałami, które mogą wskazywać na to, że się bronimy, są skrzyżowane ramiona (czasem także
nogi), pochylona sylwetka. Taką pozycję przyjmują często osoby, które mało się znają i czują się ze sobą niepewnie.
Niezadowolenie manifestuje się najczęściej następująco: ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i sz
częki, pochylona głowa, spojrzenie skierowane w dół lub znad pochylonej głowy na rozmówcę, ciało lekko odchylone do tyłu.
Niechęć może być ujawniana także przez splecione palce lub zaciśnięte pięści. Z osobą przekazującą takie sygnały niewerbalne
trudno nawiązać dobry kontakt, chociaż wypowiadane przez nią słowa mogą wskazywać na życzliwy do nas stosunek. Wszelkie
sygnały niewerbalne należy odczytywać znając punkt odniesienia, czyli wiedząc jakie zachowania są typowe dla osoby, której
komunikat niewerbalny chcemy odczytać oraz znając warunki zewnętrzne. Skrzyżowane ramiona mogą bowiem świadczyć po
prostu o tym, że osobie jest zimno i próbuje zminimalizować straty ciepła, niekoniecznie oznacza postawę obronną.
9. Stereotypy i uprzedzenia.
Stereotypy: komponent poznawczy
Stereotyp (stereotype) – jest swoistym „chodzeniem na skróty” przy poznawaniu osób - nasz system poznawczy nie jest w stanie
ogarnąć całej rzeczywistości, wszystkich zawartych w niej informacji, systemów wiedzy, stad są one koniecznością.
Stereotyp – generalizacja odnosząca sie do grupy, w ramach której identyczne cechy zostają przypisane wszystkim członkom
grupy, bez względu na rzeczywiste różnice.
podstawa stereotypu jest posiadanie wiedzy i posługiwanie sie pewna kategoria
poprzez przypisanie danej osoby do określonej kategorii, możemy obdarzyć ja cechami wchodzącymi w jej skład - kiedy
spotykamy kogoś po raz pierwszy zwykle staramy sie go w jakiś sposób zaklasyfikować do jakiejś kategorii
kategoria dostarcza nam informacji o cechach. Zaliczając kogoś do konkretnej kategorii – „zdobywamy wiedze” o tym,
czego możemy się spodziewać po tej osobie, np. Amerykanie lubią sie spoufalać, a Japończycy są chłodni
dzięki stereotypom oszczędzamy czas oraz wysiłek, niezbędny do poznania
stereotypy przygotowują nas do określonego działania na podstawie uproszczonych informacji
Uprzedzenia – komponent afektywny (emocjonalny)
Uprzedzenie (prejudice) – jest to cos, co wpływa na nasze poznanie, zanim zetkniemy sie z obiektem, którego dotyczy (osoba,
idea, przedmiotem) wymagającym naszego ustosunkowania - podstawa uprzedzenia jest posiadanie stosunku emocjonalnego
przed zetknięciem sie z obiektem uprzedzenia.
Uprzedzenie – (najczęściej) wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej sie grupy ludzi oparta wyłącznie na ich
przynależności do tej grupy.
Uprzedzenia mogą być pozytywne lub negatywne (mogą mięć różne natężenie), ale w potocznym rozumieniu częściej mamy na
myśli uprzedzenia negatywne.
Dyskryminacja: komponent behawioralny
Dyskryminacja (discrimination) - konsekwencja wyłącznie negatywnych uprzędzeń, które stanowią kryterium dla
dyskryminowania.
Dyskryminacja – nieuzasadnione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkom danej grupy, wyłącznie
dlatego, że do niej należą.
• dyskryminacja to wpływ uprzedzenia na nasze działanie względem obiektu uprzedzenia, którym może być wyłącznie
jednostka lub grupa ludzi. Nie możemy dyskryminować idei, poglądu etc.
• dyskryminacja może mięć różny zakres i natężenia - od oferowania gorszego miejsca pracy, niższej płacy za wykonanie
takich samych zadań, po wyodrębnianie miejsc, do których dyskryminowane jednostki nie maja prawa wstępu i agresje werbalna
i fizyczna włącznie
• szczególnie niebezpieczne są konflikty oparte na uprzedzeniach etnicznych i religijnych, one bowiem często stanowią zarzewie
dyskryminacji pomiędzy przedstawicielami różnych ras lub miedzy wyznawcami różniących sie
religii.
10. Jednostka a grupa społeczna - normy grupowe, struktury grupowe, spoistość grupy.
Def:. Ukryte albo jasno sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków.
Czym są normy grupowe?
1.Normy społeczne
norma – przepis określający, w jaki sposób powinien zachowywać się lub nie powinien zachowywać się członek danej
społeczności czy grupy.
2.Normy kulturowe
norma – przepisy określające zachowania ludzi będących uczestnikami danej kultury
Funkcje norm:
Normy grupowe przyczyniają się do osiągnięcia przez grupę celu.
Normy grupowe pozwalają na utrzymanie się grupy przy życiu.
Geneza norm:
Normy mogą pochodzić z dwóch źródeł:
zewnętrznych;
wewnętrznych.
Normy mogą mieć charakter:
formalny (zawarte w pewnych dokumentach, na ogół pisanych);
nieformalny (brak dokumentu, w którym byłyby zawarte)
Struktura grupowa układ powiązanych ze sobą pozycji istniejących w grupie. Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny.
Poszczególne pozycje w strukturach są związane z większym lub mniejszym natężeniem cechy charakteryzującej stosunki
wiążące daną pozycję z innymi pozycjami.
Hierarchia w grupie: - Przywódca grupy, lider, przywódca nieformalny, członkowie grupy, kozioł ofiarny.
Cztery rodzaje struktur grupowych w małych grupach:
Struktura władzy – poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy.
Struktura socjometryczna – poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki lubienia się, nielubienia lub odrzucenia, innymi
słowy, atrakcyjności, pozytywnych i negatywnych postaw interpersonalnych.
Struktura komunikowania się – stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje określone są ilością przekazywanych
informacji i liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje.
Struktura awansu – powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych
pozycji w strukturze grupy.
Jak powstają struktury grupowe?
Geneza powstawania struktur grupowych:
Struktura grupy może być nadana przez większą organizację, której elementem jest mała grupa, np. wojsko.
- struktury formalne – wyznaczane przez jakieś dokumenty;
- struktury nieformalne – brak dokumentów, które by ją wyznaczały.
Struktura grupowa może powstać w wyniku interakcji członków grupy.
W grupie istnieje zróżnicowanie na pozycje, przy czym pozycje te są ze sobą powiązane różnego rodzaju stosunkami.
Z poszczególnymi pozycjami związane są role społeczne, które są zbiorem przepisów określających, w jaki sposób powinien
zachowywać się człowiek zajmujący daną pozycję w grupie.
Układ pozycji związanych ze sobą stosunkami nazywamy strukturą grupową. Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny.
Ze wzgl. na rodzaj stosunków wiążących wyróżniamy struktury: socjometryczną, władzy , komunikowania się i awansu.
Istnieje tendencja do pokrywania się ze sobą struktur, np. struktura władzy ze strukturą socjometryczną.
Spójność grupy albo spoistość grupy w socjologii właściwość grupy społecznej polegająca na tym, że w danej grupie nie
występują wyraźnie odróżniające się od całości podgrupy ani kliki.
W grupie spójnej między jej członkami występują silne więzi społeczne, członkowie są też konformistycznie nastawieni wobec
istniejących w grupie norm i wartości, co oznacza, że realizują cele grupy względem akceptowanych w grupie wzorów.
Według Roberta Mertona spójność grupy może być wzmacniana lub kreowana na trzy różne sposoby:
Kreowanie kulturowe spójności grupy następuje dzięki internalizacji przez członków grupy tych samych norm i wartości;
Kreowanie organizacyjne spójności grupy następuje dzięki realizacji celów przez członków grupy w oparciu o
współdziałanie poszczególnych jednostek; między współdziałającymi jednostkami zachodzą wówczas częstsze
interakcje, co jest przyczyną kształtowania się więzi społecznej między nimi.
Kreowanie strukturalne spójności grupy następuje dzięki wyobrażeniom zewnętrznego zagrożenia, które może być
racjonalne lub irracjonalne, przede wszystkim dzięki istnieniu negatywnej grupy odniesienia i konfliktów
międzygrupowych (prawo Simmla-Cosera).
Wraz ze wzrostem spójności grupy wzrasta też stopień kontroli grupy nad jednostkami oraz tendencja do odrzucania dewiacyjnie
zachowujących się jednostek. W momencie, gdy poziom spójności wzrasta zbyt mocno, wówczas mogą nastąpić zjawiska
społecznie negatywne, takie jak syndrom grupowego myślenia czy zatracenie własnej tożsamości.
11. Kierownictwo grupowe i jego efektywność.
Skuteczność realizacji tych zadań w dużej mierze zależy od tego, jaki
pracą ludzi preferuje menedżer. Można
wyróżnić trzy podstawowe style kierowania pracą grupy: autokratyczny, demokratyczny i liberalny.
Styl autokratyczny. Styl ten zakłada, że przeciętny człowiek ma chwiejny stosunek do pracy, stara się uchylać od obowiązków i
odpowiedzialności oraz dąży do minimalizacji wysiłku wkładanego w pracę. W związku z tym kierownicy powinni być surowi i
wymagający, gdyż tylko taka postawa zapewni realizację zadań. Na sposób działania menedżerów, którzy preferują
autokratyczny styl kierowania, składają się następujące elementy:
menedżer sam określa cele grupowe i czynności, które należy wykonać, aby te cele osiągnąć
arbitralnie decyduje o podziale pracy, przydzielając pracownikom określone działania według własnego uznania
jego zachowanie organizacyjne sprowadza się do wydawania rozkazów i poleceń
oceniając prace podwładnych wydaje arbitralne oceny zarówno negatywne, jak i rzadziej – pozytywne
wobec pracowników stosuje raczej kary niż nagrody czy pochwały.
Skuteczność. Autokratyczny styl kierowania prowadzi do bardzo wysokiej efektywności pracy w danej grupie roboczej. Jednak
jej jakość i oryginalność jest niska. Również niska jest motywacja do pracy. Przejawia się to najczęściej tym, że pracownicy są
efektywni jedynie w sytuacji, gdy podlegają bezpośredniemu nadzorowi, czyli pracują z zaangażowaniem, jeśli menedżer jest w
pobliżu.
Stosunki wewnątrzgrupowe. Jeśli kierownik autokratycznie zarządza grupą pracowniczą, prowadzi to do wyzwolenia w niej
zachowań agresywnych. Są one skierowane na inne zespoły pracownicze lub na współpracowników (np. szukanie „kozłów
ofiarnych”, na których zrzuci się odpowiedzialność za niepowodzenia bądź kary). Przejawom agresji może także towarzyszyć
apatia. Pracownicy nie przejawiają ani zainteresowania pracą, ani jakichkolwiek własnych inicjatyw w celu jej poprawy. W
stosunku do kierownika są ulegli i podporządkowani.
Zadowolenie z pracy w grupie zarządzanej autokratycznie jest bardzo małe, a pracownicy często przeżywają frustracje, gdyż nie
mają możliwości zaspokajania własnych potrzeb.
Styl autokratyczny daje najlepsze rezultaty w sytuacjach zagrożenia i presji czasowej (np. obronność kraju, w czasie klęsk
żywiołowych) oraz gdy pracownicy nie mają odpowiednich kwalifikacji zawodowych i boją się podejmować indywidualną
odpowiedzialność.
Styl demokratyczny. Styl ten zakłada, że przeciętny pracownik chętnie poświęca swoje umiejętności i energię na realizację
celów, które uzna za własne. Potrafi być twórczy i odpowiedzialny w wykonywaniu swoich zadań organizacyjnych. Podwładni
mają więc prawo udziału w podejmowaniu decyzji, a menedżer określa jedynie cel działania, który pracownicy realizują
wybierając sposób uważany za najbardziej odpowiedni. Rolą kierownika, który preferuje styl demokratyczny jest:
zachęcanie zespołu do podejmowania decyzji dotyczących celu i sposobu wykonywania pracy
proponowanie alternatywnych form rozwiązywania problemów, przy czym ostateczna ich akceptacja zależy od grupy
pozostawianie podziału pracy samym pracownikom
formułowanie pochwał i uwag krytycznych pod adresem podwładnych na podstawie obiektywnych kryteriów
zachęcanie pracowników do wyrażania swoich pomysłów i opinii
udział w pracy grupy.
Skuteczność. Demokratyczny styl kierowania sprzyja lepszej jakości pracy, jednak jej efektywność jest mniejsza niż w
przypadku zarządzania autokratycznego. Przy tym sposobie przewodzenia grupie, pracownicy wykazują dużą motywację do
pracy.
Stosunki wewnątrzgrupowe. Demokratyczny styl kierowania przyczynia się do wzrostu spoistości grupy pracowniczej. Relacje
między pracownikami z przełożonym często oparte są na życzliwości i przyjaźni.
Zadowolenie z pracy w takim zespole jest bardzo duże.
Stosowanie demokratycznego stylu kierowania jest właściwe w odniesieniu do pracowników wysoko wykwalifikowanych,
którzy posiadają dużą potrzebę niezależności i swobody działania.
Liberalny styl kierowania zakłada pozostawienie pracownikom niemal całkowitej swobody w wyborze celów zawodowych i
sposobów ich realizacji. Menedżer preferujący taki sposób zarządzania:
pozostawia pracownikom całkowitą swobodę decyzji grupowych i indywidualnych
nie uczestniczy w pracy swoich podwładnych, nie ingeruje w nią
udziela informacji dotyczących celów i zadań tylko wtedy, gdy zostanie o to poproszony
nie komentuje i nie ocenia pracy zespołu.
Skuteczność. Przyjęcie liberalnego stylu kierowania prowadzi do nieefektywnej pracy zespołu. Jej wyniki są na ogół bardzo
niskiej jakości.
Stosunki wewnątrzgrupowe. W sytuacji liberalnego kierowania grupą bardzo często tworzy się w niej nieformalna struktura
władzy ze swoim przywódcą. Z reguły taki przywódca przejawia skłonności do wymuszania posłuszeństwa, charakterystyczne
dla zarządzania autokratycznego. Większość pracowników czuje niechęć do takiego sposobu kierowania ich pracą. Ich
zadowolenie jest właściwie zerowe.
12. Stosunki społeczne - zachowania prospołeczne.
Zachowania prospołeczne - to każde działanie, którego celem jest dobro drugiego człowieka.
Altruizm - to pragnienie pomagania, które może być okupione nawet kosztem własnym.
Komu pomagamy częściej?
- krewnym, osobom, z którymi jesteśmy w jakiś sposób spokrewnieni, aby zwiększyć szansę przekazania naszych genów,
pomagamy najpierw tym, którzy mają ich najwięcej, czyli najpierw dzieciom, a później rodzicom.
- pomagamy innym, aby zwiększyć prawdopodobieństwo, że oni w przyszłości pomogą nam.
-pomaganie jako norma, której uczymy się od innych ludzi
-pomagamy, gdy tak wynika z kalkulacji zysków i strat
Osobowościowe i sytuacyjne czynniki, które mają wpływ na zachowania prospołeczne:
-osobowość altruistyczna sprawia, że jedne osoby pomagają częściej niż inne
-płeć, mężczyźni pomagają w sytuacjach, w których potrzeba odwagi i fantazji, zaś kobiety angażują się w długoterminowe
zobowiązania mające na celu niesienie pomocy
-pochodzenie kulturowe, przedstawiciele kultur kolektywistycznych są bardziej skłonni do pomocy, niż indywidualistycznych
-nastrój, częściej pomagamy gdy mamy dobry lub zły humor, gdy neutralny rzadziej
-lokalizacja, w środowisku wiejskim łatwiej jest uzyskać pomoc, niż w środowisku miejskim, gdyż nie występuje efekt
przeładowania urbanistycznego i rzadziej efekt widza
-relacja, rodzaj relacji pomiędzy pomagającym, a osobą w potrzebie.
W relacji darowizny ludziom zależy na tym, aby koszty pomagania rozkładały się równo po obu stronach. W relacjach
społecznych ważniejsza jest chęć pomocy, aniżeli jej koszty.
Jak zwiększyć chęć niesienia pomocy?
-uświadamiać w jakich sytuacjach pomagamy rzadziej, aby pomagać częściej
-pomaganie powinno być wolnym wyborem, a nie zewnętrznym nakazem
-rozwój psychologii pozytywnej, która zwraca uwagę na mocne strony ludzi
-rozwój empatii u ludzi
13. Agresja.
Eksperyment Bandury -
Bandura przeprowadził eksperyment na temat uczenia się poprzez obserwację (zabawa dzieci
z lalką)
Agresja – w psychologii określenie zachowania ukierunkowanego na zewnątrz lub do wewnątrz, mającego na celu
spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej.
Wyróżniana jest m.in.:
agresja wroga – agresja, która ma na celu zranienie lub zadanie bólu.
agresja instrumentalna – agresja służąca innemu celowi niż zranienie lub zadanie bólu, np. zastraszenie, usunięcie konkurencji
itp.
agresja prospołeczna – chroniąca interesy społeczne, obrona
agresja indukowana – powstająca w efekcie psychomanipulacji.
agresja odroczona
autoagresja – agresja skierowana na własną osobę
Wyróżnia się trzy źródła agresji:
- Te, które tkwią w naszych genach, w naszej biologii. Hobbes w swym słynnym eseju pt. ”Lewiathan” dowodził, że ludzie są z
natury samolubni, brutalni i okrutni dla innych ludzi. Wyraził on tę koncepcję za pomocą krótkiej sentencji „Homo homini lupus”
(człowiek człowiekowi wilkiem).Wyraża ona dość powszechne przekonanie, że ludzie są istotami instynktownie agresywnymi.
Niektóre typy agresywnego zachowania ludzi wiążą się często z zaburzeniami funkcjonowania mózgu.
- Teoria frustracji, która mówi, że zachowanie się człowieka zmierza do osiągnięcia jakiegoś celu. W toku realizacji celu mogą
występować pewne okoliczności uniemożliwiające realizację, w takim przypadku następuje sytuacja frustracyjna powstająca w
wyniku kolizji 2 czynników:
o
-dążenia człowieka do wykonania pewnej czynności
o
-istnienie przeszkody uniemożliwiającej jej wykonanie
Skutkiem frustracji jest napięcie emocjonalne, które staje się pobudką do agresji (to agresja powoduje rozkład napięcia
emocjonalnego).
Agresja może być skierowana na osobę lub rzecz, które są przyczyną frustracji.
- Społeczne uczenie zachowań agresywnych
Agresja jest wyuczona, podobnie jak wiele innych rodzajów zachowań.
Według podejścia Bandury - określanego jako teoria uczenia się społecznego, agresja może być wynikiem:
o
-przykrych doświadczeń
o
-przewidywanych korzyści.
Wszelkiego rodzaju przykre doświadczenia (nie tylko frustracja) wytwarzają ogólny stan pobudzenia emocjonalnego.
Pobudzenie to następnie prowadzi do pewnej liczby zachowań agresywnych.
Przedstawiciele różnych teorii agresji w rozmaity sposób interpretują przyczyny powstawania i utrwalania się zachowań
agresywnych. Zgodnie jednak przyjmują, że mogą one ulegać modyfikacji w toku życia człowieka. Ponadto uogólniając, trzeba
powiedzieć, że zachowania agresywne powstają i utrwalają się pod wpływem interakcji człowieka z jego środowiskiem
społecznym.
Redukcja agresji:
- Hydrauliczna teoria agresji Freuda nie działa – czyli dawanie upustu emocjom
- ćwiczenia fizyczne
- uczenie empatii
- umiejętność komunikacji interpersonalnej, zamiast agresji np. negocjacje, perswazja
14. Atrakcyjność interpersonalna
Atrakcyjność interpersonalna - jest to pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka.
Przyczyny lubienia innych:
efekt częstości kontaktów- efekt czystej ekspozycji
atrakcyjność fizyczna
rola podobieństwa: sympatia do drugiej osoby rośnie wraz ze wzrostem wspólnych postaw, pochodzenia, poglądów;
lubimy tych, którzy się z nami zgadzają w ważnych kwestiach
lubimy tych, którzy nas lubią
efekt zysku-straty: tym bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnych
opinii o nas
teoria wymiany społecznej: Homans- to, co ludzie sądzą o swoim związku, zależy od zysków, jakie w nim otrzymują
oraz od strat (kosztów), jakie ponoszą oraz od subiektywnej oceny jednostki odnośnie tego na jaki związek ona zasługuje
doskonałość innych: lubimy ludzi, którzy mają wiele zalet ale gdy są zbyt doskonali, będziemy czuli się źle w ich
towarzystwie
teoria równości: im bardziej zbliżone zyski i straty obu partnerów w związku, tym większa satysfakcja ze związku u obu
osób
Teoria kar i nagród – zakłada, że lubimy jakąś osobę, jeżeli jest ona skojarzona z nagrodami (zdarzeniami przyjemnymi), zaś
nie lubimy osób skojarzonych z karami (zdarzeniami nieprzyjemnymi). A zatem lubimy tych, których cechy oceniamy
pozytywnie, którzy się dobrze o nas wyrażają, działają na rzecz naszego dobra. I na odwrót – nie lubimy osób o cechach
nieprzyjemnych, źle o nas mówiących i działających na naszą szkodę.
Teorie zgodności – dwie najważniejsze koncepcje zgodności, to teoria dysonansu poznawczego (stworzona przez Festingera);
opiera się na złożeniu, że ludzie dążą do zgodności między różnymi przekonaniami o tej samej sprawie i spójności między
swoimi poglądami a postępowaniem. Jeżeli wskutek odebrania nowej informacji, myślenia lub własnego postępowania pojawi się
psychologiczna sprzeczność, rodzi to dysonans) i teoria równowagi poznawczej (sformułowana przez Heidera), teoria ta opisuje
organizację, genezę i zmianę postaw, także interpersonalnych.
Teoria równości- Niektórzy badacze krytykowali teorię wymiany społecznej, ponieważ pomijano w niej tak ważne zmienne
warunkujące powstawanie relacji interpersonalnych jak pojęcie uczciwości czy równości. Teoretycy zajmujący się pojęciem
równości - tacy jak Walster, Berscheid i Homans - twierdzili, że ludziom nie zależy wyłącznie na zdobyciu maksymalnych
nagród za najniższą cenę. Zwracają oni uwagę też na równość inwestycji obu stron wnoszonych w dany związek - a więc, czy
nagrody i koszty, które są ich udziałem, są równe nagrodom i kosztom ich partnera.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
aronson psychologia spoleczna i Nieznany (2)
EGZAMIN!!, Psychologia społeczna
Zagadnienia do egzaminu z psychologi społecznej, Akademia Pedagogiki Specjalnej, rok I, semestr I
Pyt egzamin Psychologia Spoleczna
egzamin spoleczna 2, SWPS, Psychologia, psychologia (1 Rok), Egzamin Psychologia Społeczna
Zagadnienia na egzamin z psychologii społeczno, Notatki na studia
Egzamin z psychologii spolecznej z odpowiedziami(1), Socjologia, Psychologia społeczna
EGZAMIN!!!, Psychologia społeczna
Pytania egzaminacyjne Psychologia społeczna 1
aronson psychologia spoleczna i Nieznany (2)
Zagadnienia do egzaminu z psychologii społecznej (2)
Aronson Psychologia społeczna 2 egzamin
psychologia społeczna zagadnienia na egzamin G wieczorkowska 09
psychologia społeczna i wychowawcza wykł. 26.05.2011, Egzamin podzielony na grupy ćwiczeniowe godz
Psychologia społeczna- zagadnienia na egzamin, APS, Pedagogika Specjalna, Psychologia społeczna
Psychologia Społeczna - egzamin, Opracowania moje
więcej podobnych podstron